________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેન એતિહાસિક સાહિત્ય.
૩૦૯
તમલકને ઈતિહાસ” ના બીજા અધ્યાયમાં જે મતભેદ છે તે ઉપર વિચાર કરીને અત્રે કહ્યું છે કે ચંદ્રગુપ્ત એવા નામથી પ્રખ્યાત થએલ કે એતિહાસિક કાળ દ્વારા પુરાણોક્ત ચંદ્રગુપ્તનો સમય હાથ લાગતું નથી. તથા તે પરથી કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધનો કાળ પણ શોધી શકાય તેમ નથી. પણ હવે આ પ્રાચીન લીપીના અનુસારે અમો એક રીત કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધને સમય નક્કી કરી શકીએ છીએ. કેમકે ખારવેલની લીપીમાં માર્ય ચંદ્રગુપ્તને કાળ ખોદાએલ છે. તે ગણના પ્રમાણે ઈ. સ. પૂર્વે ૩૨૭ વર્ષે ચંદ્રગુપ્તને અભિષેક થયે હતું એમ કહી શકાય છે. અને ખારવેલના પૂર્વ જ રાજાઓએ બનાવેલ [તેરે-શ વર્ષ] ૧૩૦૦ વર્ષ પૂર્વે પ્રતિષ્ઠિત કેતુભદ્રની કાષ્ટમય મૂર્તિને ઉલેખ છે, આ કેતુભદ્ર ઈ. સ. પૂર્વે ૧૪૬૦ વર્ષે વિદ્યમાન હતું. આ કેતુભદ્રને મહાભારતના કેતુમાન તરીકે માનવામાં હરકત નથી. અત્યારથી ૧૪૬૦+૧૯૨૪૩૩૮૪ વર્ષ પૂર્વે કેતુભદ્ર (કેતુમાન) મહાભારતના કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધમાં વિદ્યમાન હતા. વિષ્ણુ પુરાણના અનુસારે મહારાજ પરિક્ષિત ચંદ્રગુપ્તની પહેલાં ૧૧૧૫ વર્ષે થયા હતા. મત્સ્ય અને વાયુપુરાણમાં ૧૧૧પને સ્થાને ૧૧૫૦ની સંખ્યા નોંધાએલ છે. આ ચંદ્રગુપ્તના ૧૬૫ વર્ષે હસ્તિગુફાની લીપી બદાએલ હતી. સુતરાં ૧૧૧૫+૧૬૫ ૧૨૮૦ અથવા ૧૧૫૦+૧૬૫=૧૩૧૫ વર્ષ પછી સમ્રાટ ખારવેલે પહેલા પ્રતિષ્ઠિત કેતુભદ્રની કાષ્ટમય મૂર્તિનો વરઘોડો ચડાવ્યો હતો. એટલે સમ્રાટ ખારવેલ ચંદ્રગુપ્તની પછીના પુષ્પમિત્રને સમકાલીન હતું. જેથી ખારવેલનો લીપીમાં મોર્ય ચંદ્રગુપ્તનું વર્ષ “રાજમુરીય કાલે ” એ શબ્દથી કોતરાએલ છે. ત્યારપછી આ [ રાજમુરીય કાલ] ઈતિહાસજ્ઞ વિદ્વાન સમૂડમાં “મિાય ચંદ્રગુપ્ત સંવત્ ” એવા નામથી પરિચિત થતો જાય છે.
અનુવાદક, મુનિ જ્ઞાનવિજય.
ઈંગ્લાંડના ઓક્સફર્ડ જીલ્લાની સફર્ડ યુનિવર્સીટીમાંથી, ૨ વીરનિર્વાણ ૨૪૫૧, ઈ. સ. ૧૯૨૪ ઇ. સ. પૂર્વે વીરનિર્વાણ પ૨૭. ૩ (બંગલા ભાષાર પ્રાચિન કૃતિ.)
વિષેશ માટે જુઓ આ. સ. નો. પ્રાચિન લેખ સંગ્રહ, ભાગ ૧ લે. આ કેતુભદ્ર અને કેતુમાનની અભેદતા ક૯૫નાથી સ્વીકારાએલ છે. બાકી તેવા નામના હરકોઈ રાજામાં અમુક અંગત નામની કલ્પના કરી ઇતિહાસ ઉભો કરવો તે પણ અંતે અસત્ય વ્યાજક થાય છે.
અનુવાદક,
For Private And Personal Use Only
