________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરોપકાર.
૩૧૧
થયા પછી તે ઉપકારને બદલે ઉપકારથી આપવાને બદલે તેનું નિરંતર ખરાબ ઈચછે છે–કરે છે. એવા અપકાર કરનારા કેટલાએક દુર્જન ( દુર્ભાગી જને) હાય છે. શ્રીપાળ મહારાજાએ ધવલ શેઠ ઉપર બેસુમાર ઉપકાર કર્યો છતાં તેણે તે છેવટ સુધી બદલામાં અપકારજ કર્યો. તેમાં છેવટે તેણે પોતાનો પ્રાણ પણુ ગુમા. આવા પુરૂષો કનિષ્ઠ અથવા અધમ ગણાય છે.
કેઈએ ઉપકાર કર્યો હોય તેના બદલામાં ઉપકાર કરનારા પણ કેટલાએક જ હોય છે તેઓ મધ્યમ મનુષ્ય ગણાય છે. ત્યાકૃત્યને જાણનાર વર્ગ માં ઘણે ભાગ આ પંકિતમાં મુકવા યોગ્ય છે.
પરંતુ અપકાર કરનારની ઉપર પણ ઉપકાર કરનાર શ્રીપાળમહારાજ, જયા નંદ કુમાર તથા લલિતાંગ કુમારની બરોબરી કરે એવા કેઈક વિરલાજ મહાપુરૂષ હોય છે. જેઓ એવા હેય તેઓ ઉત્તમ મનુષ્યની પંકિતમાં મુકવા યોગ્ય છે. ખરો પુરૂષાર્થ, ખરી સજજનતા અને ખરું તત્વવેષી પણું તો તેનું જ સમજવું કે જેઓ નિરંતર સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર ઉપકાર કરવાની બુદ્ધિજ ધરાવે છે અને તેને માટે જ હંમેશાં પ્રયત્નવાનું હોય છે. પાર્શ્વનાથજીને ઉગ્ર ઉપસર્ગ કરનાર કમઠન જીવ, જેણે પ્રભુને નાસિકા પર્યત જળથી ભરપૂર કર્યા તેના ઉપર પણ ભગવાન લેશ માત્ર રોષ ન લાવ્યા અને ઉલટા તેને બોધિબીજના કારણું રૂપ થયા. આ ઉત્તમ પુરૂષોના સ્વભાવનું સર્વોત્તમ દષ્ટાંત છે.
આ વિષયનો ટુંકામાં સાર એટલેજ છે કે પોતાથી બનતી રીતે દરેક મનુ બે પરોપકાર કરવાને એટલે બીજાનું જે રીતે ભલું થાય તેમ કરવાને સદા તત્પર રહેવું અને એ પરોપકારરૂપ ઉત્તમ શેક્ષા આપનાર ભૂષણને ધારણ કરીને સુશેભિત થવું. આથી મનુષ્યદેહ પામ્યાની ખરી સાર્થકતા થાય છે. પરોપકાર વિનાનું જીવન પશુ જીવન છે.
જેઓ પિતાને કાંઈ નુકશાન ન થતું હોય છતાં પારકાનું ભૂંડું કરવાના સ્વભાવવાળા છે તેને શી ઉપમા આપવી? તે જડતું નથી. તેઓ તો અધમથી પણ ઉતરતા ( અધમાધમ) ગણાય.
સારબોધ–જે સુખી થવું જ હોય તે બીજાનું ભલું કરવું ને દુ:ખીજ થવું હોય તો બીજાનું ભૂંડું કરવું એ બેમાંથી તમને પસંદ પડે તે આદરે. ખપી જીવને એથી વધારે શું કહેવું ? સુખજ સહુને ગમે છે. દુઃખ કોઈને ગમતું નથી. ઈતિશમ.
For Private And Personal Use Only
