Atmanand Prakash Pustak 022 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531261/1

Page #1

Key. N. B. 431
oooooooo
oooooooo
4
श्रीमविजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः pooooooo ooooooooooz
आत्मानन्द प्रकाश SOONSOONNNNNNNNNNNNNNANDO
॥स्रग्धरावृत्तम् ॥ अस्त्येतत्पुत्रपौत्रादिकमखिलमहो बन्धनायैव लोके, - द्रव्यं चातिप्रमाणं मदमलिनधियां केवलं दुःखदं स्यात् । नित्यं तच्चिन्तयित्वा मतिमलहतये प्राप्तये ज्ञानराशेरं,
आत्मानन्द प्रकाशं विदधतु हृदयेऽज्ञाननाशाय जैनाः ॥१॥ शु. २२. चीर सं. २४५१. आषाढ. आत्म सं. ३० अंक १२ मो. प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द.सभा-भावनगर
વિષયાનુક્રમણિકા વિષય,
पृष्ट. विषय. १ श्री सियनुतन. .... २९७ ५ ५४२..... 4२ वेपारी विष मष्ट. .. २६८ ७ सप त्या लक्ष्मी....
23भननी ( ता... ... . अथावान. १४ योगना ५५............. 30५ वर्तमान सभायार. • ૫ જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય
(मा२बना समयण)... 30
...३१०
३१२ 313 -3१५
पोषि भूक्ष्य. ३. १) पाल पर्थ माना ४. આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદે લલુભાઇએ છાપ્યું-ભાવનગર,

Page #2

શ્રી નવપદજીની પૂજા અર્થ, નોટ, મડલ, યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત.)
પ્રભુભક્તિમાં નલીન થઈ ઈષ્ટસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત પૂજાઓ એક કારણ છે. એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજા, અમાએ તેના ભાવાથ", વિરોષાયુ અને નાટ સાથે તૈયાર કરી પ્રકટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનું મંડલ તથા શ્રી નવપદજીના મંત્ર કે જે આયંબીલ–આળા કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયોગી છે, તે બને છબીઓ ઉંચા આર્ટ પેપર ઉપર માટી ખર્ચ કરી ધણુ સુંદર સુશોભિત અને મનહર બનાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે તેની સંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવને, સ્તુતિઓ અને સાથે શ્રીમાન પદ્મવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજ ત નવપદજી પૂજાએ દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુંદર જુદા જુદા ટાઈપથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઈડીંગથી અલ કૃત કરેલ છે. શ્રી નવપદજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે આ એક ઉત્તમ કૃતિ છે.
કિ”મત રૂા. ૧-૪-૦ પાસ્ટેજ જુદુ.
પૃષ્ઠ ૫૫૦ શ્રી દાનમદી૫ ભાષાંતર.
| કિંમત રૂ. ત્રણ ધર્મના ચાર પ્રકાર–દાન, શીયલ, તપ અને ભાવમાં દાનધમ તે મુખ્ય છે.
આ દાનધમ નાં ભેદે, તેનું વિરતારયુક્ત વર્ણન, તેના વિશેષ ભેદો અને આ દાનધર્મનું આરાધન કરનાર આદર્શ જૈન મહાન્ પુરૂષેનાં વીશ અદ્દભૂત ચરિત્રા, કથાઓ અને બીજી અંતર્ગત વિશેષ ચમત્કારિક કથાએ આ ગ્રંથના બાર પ્રકાશમાં આપવામાં આવેલ છે.
આ ગ્રંથ સાવંત વાંચવાથી ગમે તેવા મનુષ્ય પશુ દાનધર્મ • આદુરવા તત્પર થાય છે. સુશોભિત રેશમી કપડાના પાકું બાઈડીંગ કરાવી તૈયાર કરેલ છે.
દરેક મનુષ્યોએ પોતાના ઘરમાં-લાયબ્રેરીમાં અને નિવાસસ્થાનમાં તથા મુસાફરીમાં આ ઉ પાગી ગ્રંથ રાખવા જોઈએ. કિં). ૩-૦-૦ પટેજ અલગ.
જલદી મંગાવો ! થાડી નકલ સીલીકે છે. જલદી મંગાવો !
શ્રીં નમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર. શ્રી નેમનાથ ભગવાન તથા સતી રાજેમતીનું નવ ભવનું અ પૂર્વ ચરિત્ર, સાથે જૈન મંહાભારત-પાંડવ કૌરવનું વર્ણન, અતુલ્ય પુણ્યવાન શ્રી વસુદેવ રાજાના અદ્ભૂત વૈભવની વિસતાર' પૂર્વ કથા, મહાપુરૂષ નળરાજા અને મહાસતી દjયતીનું અદ્ ભૂત જીવન વૃત્તાંત, તે સિવાય પ્રભુના પાંચ કલાણુકે, પરિવાર વર્ણ ન અને બીજી અનેક પુણ્યશાળી જનાના ચરિત્રથી ભરપૂર સુર ટાઈ૫, સુશોભિત બાઈડી વી એલ કૃત કરેલ માં ૨ થે છે. વાચતા આહાદું છે, કિંમત રૂા. ૨-૦-૦ પોસ્ટેજ જુદુ'.

Page #3

અમારા માનવંતા લાઈફ મેમ્બરોને ભેટ.
આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થનાર બંધુઓને કેવા કેવા ઉત્તમોત્તમ ગ્રંથ ભેટ મળ્યા છે અને મળે છે તે ધર્મ જીજ્ઞાસુ, સાહિત્ય રસિક કોઈપણુ જેનબંધુ માટે ખાસ જાણવા જેવું છે. એક .વખતે માત્ર રૂા. ૧૦ ૧) કે રૂા. પ૦) આપી પહેલા કે બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર થતાં દર વર્ષે ભેટના અપાતા ગ્રંથોનો આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ માટે લાભ મળે છે. એ અત્યાર સુધીમાં થયેલ સભાસદ બંધુઓ સારી રીતે જાણે છે, બીજાઓએ જયારે લડાઈ પહેલાનાં છપાયેલા ગ્રંથાની કિંમત વધારી છે, તેમજ હાલ પણ છપાતા પુસ્તકાન ગમેતેટલી વધારે કિંમત રાખે છે ત્યારે આ સભાએ સાહિત્ય પ્રચાર અને સસ્તું સાહિત્ય કરવાના ઇરાદાથી, સીરીઝ સિવાયનું ભાષાંતરના કથાના ગ્રંથે મુદલ કિંમતે, તેમજ સંસ્કૃત મુદલથી અડધી કિંમતે આપવાનો આ સભાએ ઠરાવ કરેલ છે, જેથી સો રૂપીયા આપી પહેલા વર્ગના લા. મેમ્બરાને કોઈપણ કિંમતના ગ્રંથ ભેટ મળે જ છે, પરંતુ પચારા રૂપિયા આપી બીજા વર્ગના લોઇફ મેમ્બરને બે રૂપિયાની કિંમત સુધીના કોઈપણ ગ્રંથ ભેટ અને વધારે કિમતના હોય તો બે રૂપિયા મજરે આપતાં ઉપરોકત જણાવ્યા પ્રમાણે મુદલ અને મુદલથી અડધી કિંમતે ગ્રંથાની રાખવાના સભાનો ઠરાવ થતાં બીજાઓ કરતાં એ દષ્ટિએ આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થનારને ઘણો સારો ગ્રંથનો લાભ મળે છે; માત્રસિરિઝના - થોની કિંમત તે ગ્રંથાની ચારસ કાપી) લાઈફ મેમ્બરો તથા અમુક સંસ્થાને બદલે પણ ભેટ જતી હોવાથી, રસીરીઝના રૂપીયા આપનાર ગૃહસ્થની મૂળ અનામત ૨કમ કાયમ રાખવાને ધારો અને શરત હોવાથી તે માત્ર સીરીઝના ગ્રંથ પ્રકટ થાય તેની બાકી રહેતી સૅહ કેપીના પુરતા નાણા
અનામત એકઠા કરવાના હોવાથી માત્ર મુદલથી કિંમત સહજ (નાણુ પુરા થતાં પુરતી) વધારે રાખવી પડે છે. જેથી બીજા ગ્રંથો મુદલ અને મુદલથી અડધી કિંમતે અપાતાં એકંદર આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થનારને ઉત્તમોત્તમ લાભ થાય છે.
આ સભામાં હવે પછી લાઈફ મેમ્બર કોઈપણ જૈન બંધુ થાય તેમને તે લાભ જણાવવા આટલી હકીક્ત જણાવેલ છે. નીચેના ગ્રંથો આ વખતે ભેટ આપવાના છે – ૧ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૨ જે
૨-૮-૦ ૨ શ્રી દાનપ્રદીપ ૩ શ્રી નવપદજી મહારાજની પૂજા, અર્થ, નોટ, યંત્ર, મંડલ વગેરે સહીત ૧-૪-૦
ઉપરના ત્રણે ગ્રંથો ધારા પ્રમાણે બહારગાનના અમારા માનવંતા લાઈફ મેમ્બરને શ્રાવણ સુદ ૫ થી પિસ્ટેજ સાથે વીપીઠ કરી ભેટ મોકલવામાં આવશે. જેથી સ્વીકારી આભારો કરશે. અને તે ગ્રંથો સંપૂર્ણ વાંચી તેમાંથી આત્મિક લાભ મેળવશે. અત્રેના લાઈફ મેમ્બરને મહેરબાની કરી મંગાવી લેવા તસ્દી લેવી.

Page #4

Page #5

श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
(पुस्त: २२ भुं),
y૦ રરમું. } વીર સંવત ર૦પ૦-પ૧–આત્મ સંવત ર૯-૩૦ 3 અંક ૧ થી ૧૨
-
-
-
-
स्त्रग्धरावृत्त,
अस्त्येतत्पुत्रपौत्रादिकमखिलमहो बन्धनायैव लोके, द्रव्यं चातिप्रमाणं मदमलिनधियां केवलं दुःखदं स्यात् । नित्यं तचिन्तयित्वा मतिमलहतये प्राप्तये ज्ञानराशेः, आत्मानन्द प्रकाशं विदधतु हृदयेऽज्ञाननाशाय जैनाः ॥१॥
प्रकट कर्ता, श्री जैन आत्मानंद सभा-भावनगर.
वार्षिक मूल्य ३. १) पाश्टे४ : BEXSEXEExaxxFEREDEEME

Page #6

નખર
વાર્ષિક અનુક્રમણિકા.
વિષય
લેખક
૧ પ્રભુપ્રાર્થના.
૨
3
( પદ્ય ) ( સંઘવી વેલચંદ ધનજી ) ( પદ્ય ) ગુરૂરાય નમન. (:,) ધ્યેયદર્શીન અને આશિર્વચન, ( પદ્ય ) (, ) ( પદ્ય ) ૫ નૂતનવર્ષની સદ્ ભાવના. ૬ શ્રી દેવચંદ્રજી અને ગુર્જર
૪
સ્તવના.
****
( શાહ ગેારધનદાસ વીરચંદ ) ( સભા ) સાહિત્ય ( મણીલાલ માહનલાલ પાદરાકર. )૭–
.... 3
૩૦-૬૭
૧૫-૪૭
....
છ ઐતિહાસિક નૈાંધ.
1000
( વિહારી મુનિ ) ૮ વિશ્વરચના પ્રબંધ. ( મુનિરાજશ્રી દર્શનવિજયજી ) ૧૯-૩૭-૫૬-૯૪-૧૧૩
૯ વર્તમાન સમાચાર.
૨૩૦૨૫૪-૯૧-૩૧૫
૧૦ ગ્રંથાવલેાકન. ( સેક્રેટરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ) ૨૭-૫૪-૮૦-૧૦૭
૧૨૯-૧૫૨-૧૮૧-૨૯૫-૩૧૩
....
સમય
૧૬૧-૧૮૪–૨૦૮-૨૩૪-૨૦૧
૨૪-૨૬૫૭-૭૯ ૧૦૪-૧૨૬-૧૫૦-૧૮૦-૨૦૩
6004
6000
( પદ્ય ) ૧૧ મારી. ૧૨ અસાર સંસાર વિષે. ( પદ્ય ) ( પી. એન. શાહ થરાવાળા ) ૧૩ દુ:ખરડુસ્ય. ( ઉત્તમચંદ લલ્લુભાઇ ઝવેરી–ભરૂચ ) ૧૪ શિક્ષક અને શિક્ષણ, ( લે. પે।. કે॰ શાહ ) ૧૫ સ્યાદ્વાદ આપ. ( પદ્ય ) ( સં॰ વે॰ ધૈ ) ૧૬ દુ:ખીનું આક્રંદ અને વિધિનુ શાન્તવન. ૧૭ માપણાં ભૂતકાળનાં ગેરવે. ૧૮ સુધારા.
( પદ્ય ) ( ;, )
( સુધાકર )
૧૯ શ્રી મહાવીરદેવનુ` કૈલાસગમન. ( પદ્ય ) ( સં. વે૦ ૪૦) ( પદ્ય ) ( જયન્ત)
૨૦ તનુવન.
૨૧ માનવ જીવન સફળ કેમ થાય? ( અમરચંદે તલકચંદ સીરીઝ ) ૨૨ પુરૂષાર્થ.
(,,)
૨૩ શ્રી જૈનાચાર્ય ચરિત્ર. ૨૪ સત્ય અને સૌંદય .
....
YE
... ૧
૧
૨
૨
www.
(")
( ઉત્તમચંદ લલ્લુભાઇ ઝવેરી-ભરૂચ. )
1994
૨૯
૪૪
૪૫
પર
૫૫
----
૭૪
76
૮૭-૧૧૮-૧૩૯
૮૩
Page #7

૨૫ દીવાળી.
(સુધાકર) ... ૨૬ મહાવીર પ્રભુને વિનંતિ. (પદ્ય) (શાહ ઝવેરચંદ છગનલાલ સુરવાડા.) ૧૦૭ ર૭ શ્રીગ પ્રદીપસ્ય ભાષાનુવાદ. (મુનિરાજશ્રી કષ્ફરવિજયજી)....૧૦૯–૧૪૨ ૨૮ ઉપદેશક પદ્ય. ( અંબાલાલ નગીનદાસ બોરસદ). ... (૧૨) ૨૯ જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે સ્વ૯૫ સૂચના. ( ઝવેરચંદ છગનલાલ સુરવાડા).. ૧૨૧ ૩૦ દેવપૂજા.
(અ. તસીરીઝ).... ..... ૧૨૪ ૩૧ ચેહી વીરકે બાળ. (પદ્ય) (પાદરાકર).
.... ૧૨૫ ૩૨ અર્ણન પદ ભજન. (પદ્ય) (સંઘવી વેલચંદ ધનજી.) .... પા. ૧૩૧ ૩૩ અન્તિમશ્રુતકેવલી સ્યુલિભદ્રજી. (મુનિ ન્યાયવિજયજી.) .... પા. ૧૩૨ ૩૪ આપણું બાળકે. (ઉત્તમચંદ લલ્લુભાઈ ઝવેરી ભરૂચ.)....પા. ૧૪૫ ૩૫ પ્રભુ પ્રાર્થનાધ્યેય. (સ્તવન) (પદ્ય) (શ્રી બુદ્ધિસાગર સૂરિ.) . ૧૪૯ ૩૬ આ સભાએ કરેલ ગ્રંથમાળાની જના. .... .... ... ૧૫૪ ૩૭ ગુરૂ સ્તુતિ. (પદ્ય) ( હરગોવનદાસ નાગરદાસ માજની). .... ૧૫૯ ૩૮ જિનમંદિરના ગર્ભાગારની પાસે. (પદ્ય) (સંઘવી કેશવલાલ નાગજીભાઈ
સાણંદ.) ... ૧૬૦ ૩૯ બોધવચનો. (મુનિરાજશ્રી કરવિજયજી. )..... .... ૧૬૭ ૪૦ નંદિણ રૂષિ. (શેઠ અ. ત. સીરીઝ).... .... .... ૧૭૦ ૪૧ ધર્મ. (y) •
... ૧૭૩ ૪૨ ગુરૂ. ( , )....
. ૧૭૭ ૪૪ પરમાત્મા કયાં મળે ? (અ ).... .
.... ૧૭૮ ૪૫ કુદરતની અગમ્ય ઘટના. (પદ્ય) ( સંઘવી વેલચંદ ધનજી. ) ... ૧૭૯ ૪૬ ચંદનબાળાની વિનંતિ. (પદ્ય) (મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી )-૧૮૩ ૪૭ પ્રેમ-સ્વરૂપ.
(ઝવેરી ઉત્તમચંદ લલુભાઈ ભરૂચ) ૧૯૦–૨૧૭ ૪૮ ન્યાય સંપન્ન વૈભવ.
(સેક્રેટરી ). ... ... .... ૧૯૪ ૪૯ સમાજ અવલોકન. (પદ્ય ) ( વિહારી ). . .... - ૧૯૭ ૫૦ જૈન ધર્મના પ્રાચીન ઈતિહાસનું એક પ્રકરણ. ( ઉઘુત). . ૧૯૮ ૫૧ ધર્મ ચર્ચા.
(મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી ). ૨૦૧ પર પંજાબ ગુજરાનવાળા જૈન ગુરૂકુળની સ્થાપના. ... ... ... ૨૦૩ પર શ્રી ભગવાન મહાવીર. (પદ્ય) (પં) બ્રહ્મદત્ત શર્મા) ... ૨૦૭ ૫૪ જેનોની હાલની શોચનીય સ્થિતિ. (નરે તમદાસ બી. શાહ ) .... ૨૧૫ ૫૫ જેને ઈતિહાસના સંબંધમાં અન્ય
વિદ્વાને કેવી ભૂલ કરે છે ? (અંબાલા શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા). ૨૨૩

Page #8

૨૬૧
પ૬ શ્રી વીર જયંતિ–શ્રી વીર સંદેશે. (પદ્ય) ( શાહ અમૃતલાલ માવજી. ) ૨૨૪ પ૭ જીવદયા અને વિનય.
(શેઠ અ. ત. સીરીઝ). .... ૨૨૪ ૫૮ શ્રાવકના નિત્ય નિયમો.
( , ) .... .... .... ૨૨૯ ૧૯ ફર્જ વા કર્તવ્ય, (પદ્ય) (સંઘવી વેલચંદ ધનજી. ) ... ર૩ ૬૦ જૈન કુળમાં જન્મેલા મનુષ્ય વ્યવહારમાં કેમ વર્તવું ? (શેઠ અત્ર તત્ર સીરીઝ. ) ....
૨૪૨ ૬૧ ધાર્મિક કેળવણીની આવશ્યકતા (શાહ નરોતમદાસ બી. ) .... ૨૪૮ ૬૨ જેની અક્ષય કીર્તિ
(સેક્રેટરી). ... .. ૨૫૦ ૬૩ પ્રવર્તકછ શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજ ઉપરના લીંબડી તથા ઉમેટા દરબારના પત્ર
૨૫૬ ૬૪ સૂરીશ્વર–જયંતિ.
(સંઘવી વેલચંદ ધનજી )....... .... ૬૫ શ્રી સિદ્ધચક સ્તવન શ્રી વિજ. યવલ્લભ સૂરિ વિરચિત. (પદ્ય) ...
... ૨૬૨. ૬૬ કેઈપણ કાર્યસિદ્ધી માટે પાંચ કારણે. (શેઠ અત્ર તત્ર સીરીઝ.)... ૨૬૩ ૬૭ જેન કોન્ફરન્સ વિજયી કેવી
રીતે થઈ શકે ? ( પોપટલાલ ત્રિભુવનદાસ, કરાંચી) .... ૨૬૫ ૬૮ જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય. (મુનિ જ્ઞાનવિજયજી. ) ... ૨૬-૩૦૬ ૬૯ આ સભાના સેક્રેટરીને પંજા
બના સંઘે આપેલ માન ત્ર માટે કરવામાં આવેલ મેળાવડો અને આ સભાને વાર્ષિક મહોત્સવ. (સભા. ) ...
૨૭૮ ૭૦ શ્રી સિદ્ધચક્રનું સ્તવન, (પદ્ય) (પી. એન. થરા )
.... ૨૯૭ ૭૧ જીવ વેપારી વિષે અદક. (પદ્ય) ( ) ..
૨૯૮ ૭૨ મનની એકાગ્રતા. (ઉત્તમચંદ લલુભાઈ ઝવેરી ભરૂચ) .... ... ૩૦૫ ૭૩ ભેગને પંથ. (પદ્ય) (બંગાલી પ્રવાસી. )
३०६ ૭૪ પરોપકાર. (અ. ત. સીરીઝ) ૭૫ સંપત્યાં લક્ષ્મી. (”).
•... ૩૧૨
૩૧૦
. .

Page #9

qવા
આ છે ,
૬ મકાશ છે
o= =o== ...HO= = = = =0=- =o=-- =o=
I વંરે વીર છે ॥किं भंते ? जो गिलाणं पडियरइ से धरणे उदाहु जे . | तुमं दंसणेणं पडिवज्जइ ? गोयमा! जे गिलाणं पडियरइ । से
केणटेणं भंते? एवं बुच्चई ? गोयमा! जे गिलाणं पडियरइ से मं दंसणेणं पडिवज्जइ जे मं दंसणेणं पडिवज्जइ से गिलाणं पडियरइ ति । आणाकरणसारं खु अरहताणं दंसणं, से तेणट्रेणं गोयमा! एवं बुच्चइ-जे गिलाणं पडियरइ से मं पडिवज्जइ, जे म पडिवज्जइ से गिलाणं पडियरइ ॥
'
'
'
પુક્ત ૨૨ ] વીર સંવત ૨૪૫૧ અાજાઢ શાત્મ સંવત ૨૦. [ ગ્રંશ ૨૨ મો.
શ્રી સિદ્ધચક્રનું સ્તવન, (પંચક).
વસંતતિલકા છંદ. સ્થાપે સદા મન હે, સિદ્ધચક્ર મંત્રને ચિંતવી અદલે, કમળ સુયત્ર; વચ્ચે પદે અરિહંત, દેશમાં સિદ્ધાદિ, વીદિશી દંસણ તથા, ત૫ સુધી સ્થાપી. છે બાર ગુણ સહિતા, અરિહંત દેવા, આઠે સુસિદ્ધ છત્તીસે, આચાર્ય સેવા, છે પંચવીશ ઉવજઝાય, સાધુ સંત વીશ, છે અષ્ટ ગુણ નવકાર, સદા જપીશ. નાભી મધે અરિહંત, ધવલેજ વણે, શિરે રહ્યા સિદ્ધ પ્રભુ, વરણેજ ૨કતે, આચાર્ય મુખ દિપતા, પીતવર્ણ જાણું નીલા ઉપાધ્યાય હું, હૃદયે પિછાણું.

Page #10

૨૯૮
શ્રી આમાનદ પ્રકાશ.
કંઠે સુસાધુ કૃષ્ણ, ધરી શુભકારી – ને “વેત દંસણ નાણુ, ચરિત તપ ધારી; સ્થાપી ઉરે અહનિશા, જપુ નામ ભાવે, મુકિત મળે ભય ટળે, સુમંત્ર પ્રભાવે. શ્રીપાળ આદિ જન તે, સુખ તેથી પામ્યા, ત્રિતાપ તે ટળી ગયા, દુખ તો વિરામ્યા: મારૂં સદા મન કંપી, વશ માટે હું તે, કે પુરૂષોતમ નમું, સિદ્ધચક્રને તે,
પી. એન. શાહ-થરાવાળા. હાલ જૈન પાઠશાળા. મહેસાણા
જીવ–વેપારી વિષે (અષ્ટક).
હરિભજન વિના – એ રાહ. જીવ-વેપારી મનુષ્ય ભવમાં દુકાન ઉઘાડજે રૂડી, લાભાલાભ તપાસી, કર વેપાર, નહિતર ગુમાવીશ મુડી,-તૂટેક,
નિશ્ચય વ્યવહાર પહેલાં કરજે, જ્ઞાન દરશણું ચારિત્ર રજુ ધરજે; સત્ય દાંડી શિયળની ગ્રહ જે. જીવ-વેપારી. ૧ પણ છે પકડે સુ ટેક તણે, ધર્મ હસ્ત માલતળીને ભરે, મન ધર્મ ધ્યાન સુકલ ભણે. જીવ–વેપારી. ૨ જીવ ઉપર દયા પ્રથમ ધારે, સદા અસત્ય વદવું તો વારે, અદત્તાદાન થકી મન નિવારે. જીવ-વેપારી, ૩ મૈથુન પરદારા સહ છોડે, અતિ પરિગ્રહની મમતા તોડે, પ્રભુ ભક્તિમાં પ્રીતિ જેડા. જીવ-વેપારી. ૪ શુદ્ધ ક્રિયાનું કરી આણું ભરી, અવ્રત કર્યાદાન માલ દુર કરી, ચાખા નિયમની વખાર ભરી, જીવ-વેપારી. ૫

Page #11

મનની એકાગ્રતા. ચાલે ઠીક તો શેઠ કે'શે રૂડું, નહિતર જન્માંતરમાં થશે ન્યૂડું; શેઠ મોકલશે અચાનક તેડું. જીવ–વેપારી. ૬ ગજ કાતર લઈ ધામી બેઠા, દુષ્ટ દંડ દેઈ પાડે છેઠા, કર્મરાજા નહીં રાખે છેટા. જીવ-વેપારી. ૭ પ્રભુ પ્રેમ-ભાવમાં મગ્ન અતી,
પુરૂત્તમ તે થોડી મતી; સાચી વિનતી ધાર જગપતી. જીવ–વેપારી. ૮
પી. એન. શાહ થરાવાળા.
મનની એકાગ્રતા.
યોગના વિવિધ માર્ગો, શાસ્ત્રોની અનેક પ્રક્રિયાઓ, અને નીતિના સનાતન નિયમે, મનની એકાગ્રતા દ્વારા આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા સારૂ યોજાયેલા છે. ઈન્દ્રિચેના સ્પર્શ દ્વારા આપણને કેવળ પદાર્થોના સ્થલ સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે, પણ
જ્યારે મન અંતર્મુખ થઈ તે વિવિધ સ્વરૂપે પર વિચાર કરે છે ત્યારે જ આપણુને સ્થલ સ્વરૂપે નીચે ઢંકાયેલા સૂક્ષ્મ તત્વોનું જ્ઞાન થાય છે. મન જ્યારે બહા સૃષ્ટિના નાનાવિધ પદાર્થોમાં રમણ કરતું હોય છે ત્યારે તેની શકિત વિભકત થયેલી હોવાથી આપણને પદાર્થોનું આછું જ્ઞાન થાય છે. પણ જ્યારે તેની શકિતઓ એક કેન્દ્રમાં સ્થિર થાય છે, ત્યારે આપણને પદાર્થોના મૂળ તત્ત્વનું જ્ઞાન થાય છે. બાદસૃષ્ટિ આંતરસૃષ્ટિને આવિર્ભાવ હોવાથી જ્યાં સુધી આપણે આંતરસૃષ્ટિમાં પ્રવેશ કરતા નથી ત્યાં સુધી આ પણને પદાર્થોનું યથાર્થ જ્ઞાન થતું નથી. એકાગ્રતાથી આંતરસૃષ્ટિના ઉંડાણમાં પ્રપાત કરનારને જ્ઞાન રૂપી ચિંતામણીરત્વ પ્રાપ્ત થાય છે. એકાગ્રતા આત્મજ્ઞાન મેળવવાનું અણમેલું સાધન છે
આપણું મન પર અનેક યુગના સંસ્કાર પડેલા છે. આપણું મન અત્યંત તરલ છે અને તરંગવતીના પ્રવાહની માફક આપણા મનને વિચારપ્રવાહ નિમ્ન પ્રદેશ પ્રત્યે ત્વરિત ગતિએ વડે છે. સરિતાની માફક આપણા મનમાં વિચારવમળો સતતુ ફર્યા કરે છે અને આપણું શાંત જીવનને અશાંત અને અસ્થિર કરી મુકે છે. તરલ સ્વભાવને લીધે આપણું મન એક વિષયમાં તલ્લીન થતું નથી; પણ વાનરની માફક તે વિચારની એક ડાળથી બીજી ડાળીએ કૂદે છે અને આપણું જીવન વા. ટિકાના સંદર્યને વેડફી નાંખે છે. આપણું મન જે જે વિષયના સંગમાં આવે છે

Page #12

૩૦૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તેનાથી રંગાય છે. આપણે જે જે દ્રશ્ય નિહાળીએ છીએ, આપણે જે જે મનુષ્યના પરિચયમાં આવીએ છીએ, આપણે જે જે પુસ્તકોનું પરિશીલન કરીએ છીએ તે સર્વેના સંસ્કાર આપણું મન:પટ પર પડે છે અને આપણું મન જ્યારે નવરું હોય છે ત્યારે તે સંસ્કારજન્ય વિચાર અને વિકારો સાથે રમ્યા કરે છે મનને ઉચ્ચ પ્રકારની પ્રવૃત્તિમાં રેકવું એ મનના વિકારોથી મુકત થવાનો રાજમાર્ગ છે. મનને એક વિષયમાં તલ્લીન કરવાથી એકાગ્રતા સિદ્ધ થાય છે. એકાગ્રતા એટલે મનની એક વિષય સાથે તન્મયતા.
આપણે આત્મા આપણું સમગ્ર જીવનપ્રદેશનો સમ્રાટ છે. વિવિધ કોણે દ્વારા આમાં સમગ્ર જીવનપ્રદેશપર સત્તા વિસ્તારી રહ્યું છે, ઈન્દ્રિપર મનની સત્તા વતે છે, મન પર બુદ્ધિની સત્તા વતે છે. અને બુદ્ધિ પર આત્માની સત્તા વતે છે. પ્રત્યેક કરણ જ્યારે પિતાના ક્ષેત્રમાં પિતાનું કર્તવ્ય કરે છે ત્યારે જીવનતંત્ર સુવ્યવસ્થિત ચાલે છે. પણ એક કરણ
જ્યારે બીજા કરણ પર પોતાની સત્તા સ્થાપવાનો પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે જીવનતંત્રમાં અરાજકતા વતે છે. ઈન્દ્રિયો જ્યારે મન પર પોતાનું સ્વામિત્વ સ્થાપન કરે છે ત્યારે મનુષ્ય વિષયેનો દાસ બને છે, બુદ્ધિપર જ્યારે મનની સત્તા વતે છે ત્યારે જીવન કામના અને આસકિતને આધિન વતે છે, આત્મા પર જ્યારે બુદ્ધિનો વિજય થાય છે ત્યારે જીવન વિવિધરંગી અને વિપથગામી બને છે. આત્માને ઓળખી તેની સત્તા પ્રત્યેક કરણપર સ્થાપવાથી જીવનમાં અખંડ શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થપાશે. એકાગ્રતા એટલે અપૂર્વ શાંતિ.
મન શરીરને સ્વામી છે, મન જ્યારે શરીરના કાર્યોથી મુકત રહે છે ત્યારે જીવનમાં શાંતિ અને સ્વતંત્રતાનું સામ્રાજ્ય પ્રવર્તે છે. અજ્ઞાનને વશ થઈ મને જ્યારે શરીર સાથે એકતા કરે છે ત્યારે તે શરીરથી ઉત્પન્ન થતી સુખદુઃખ, આરોગ્ય અનારોગ્ય, ભૂખતરસ વિગેરે લાગણી અનુભવે છે. જ્ઞાનનો ઉદય થતાં મનને જ્યારે તેના સત્ય સ્વરૂપની પ્રતીતિ થાય છે અને મન જ્યારે તેનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ સ્વીકારે છે ત્યારે તે શરીરના સંસર્ગથી ઉત્પન્ન થતી સુખદુ:ખ વગેરે લાગણુઓથી મુકત થાય છે. તે શરીરને જોતા મટી ભર્તા બને છે. તે શરીરના કાર્યોને કેવળ સાક્ષી તરીકે નિહાળે છે. શરીર એ પ્રકૃતિનું કાર્ય છે અને સુખદુખાદિ પ્રકૃતિના મુળાને લઈને ઉદય પામે છે એવું તેને સચોટ અને સદોદય જ્ઞાન થ ય છે, તે શરીરને આત્મસિદ્ધિના સાધન તરીકે સ્વીકારે છે. શરીર આત્મસિદ્ધિનું અણમેલું સાધન હોવાથી તેના ધારણ અથે તે આહારનું સેવન કરે છે, પણ આહારને માટે તે આહાર કરતા નથી. શરીરના સંસર્ગથી મુકત થઈ મન તેના સ્વતંત્ર અસ્તિત્વના આનંદમાં સ્થિર થાય છે. ભારતીના પાણી ઓસરી જતાં સરિતા જેમ શાંત સંખ્ય સ્વરૂપ ધારણ કરે છે તેમ મનની શરીર પ્રત્યેની આસક્તિનો વિલય થતાં મન

Page #13

મનની એકાગ્રતા.
૩૦૬ તેનું શુદ્ધ નિર્મળ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. જીવનમાં શાંતિ અને આનંદ રેલાય છે. એકાગ્રતા સહજ સિદ્ધ થાય છે.
આપણું આંતર જીવનમાં પ્રાણશકિત સર્વોપરિ વતે છે. જ્ઞાનતંતુઓ દ્વારા મન, ચિત્ત અને બુદ્ધિમાં, પ્રાણશક્તિ વિવિધ સ્વરૂપે કાર્ય કરે છે. આપણા મનમાં પ્રાણશક્તિ કામના અને આસક્તિ ઉપ્તન્ન કરે છે, ચિત્તમાં હર્ષ અને શોકની લાગ. ણી ઓ ઉત્પન્ન કરે છે અને બુદ્ધિમાં આગ્રહ અને એકદેશીયતા ઉત્પન્ન કરે છે. આપણું મનન ધર્મ તે ઈનિદ્ર દ્વારા જે સંસ્કાર મળે તેને બુદ્ધિ સમક્ષ રજુ કરવાનો છે. પણ પ્રાણશક્તિને લઈને મનમાં કામના અને આસક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે અને તેથી મનમાં સંસ્કારો પ્રત્યે રાગ દ્વેષની લાગણીઓ ઉત્પન્ન થાય છે. કઈ સુંદર વસ્તુ નિહાળતા મનમાં ભેગવૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે અને ભગવૃત્તિ ઉત્પન્ન થતાં મન ચંચળ અને વિવશ બને છે. આથી મન જ્યાં સુધી વિકારોથી વિરકત ન થાય ત્યાં સુધી તેમાં શાંતિ અને સ્થિરતા સ્થપાતા નથી. કામના અને વિકારો પ્રાણશતિની સંતતિ છે. પ્રાણશક્તિ પર વિજય મેળવ્યાથી વિકારને વિજય થાય છે. પ્રાણાયામના વિવિધ પ્રયોગ દ્વારા પ્રાણનું સંયમન કરવાથી મનમાં સ્થિરતા અને પ્રસન્નતા પ્રગટે છે. પ્રાણાયામ મનની એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરવાનું સુંદર સાધન છે.
વાયુની ગતિથી જેમ સરિતાના શાંત નિર્મળ જલ મલિન અને અસ્થિર બને છે તેમ રાગદ્વેષની લાગણીઓથી મન મલિન અને ચંચળ બને છે. રાગદ્વેષનો યોગ થતાં મન રાગદ્વેષના પદાર્થો પ્રત્યે દોડે છે. રાગદ્વેષે વિસ્તારેલી માયાની જાલમાં મન ફસાય છે. વનમાં ઉછરેલા નિર્દોષ હરિણની માફક મન રાગદ્વેષના વિષયની તૃપ્તિ અર્થે પ્રવૃત્તિ કરે છે, પણ અંતે મૃગ તૃષ્ણિકા પાછળ દોડતા ગરીબ બિચારા હરિની માફક હતાશ થઈ તે આખરે હણાય છે. રાગદ્વેષથી મુક્ત થવામાંજ ખરી મુક્તિ છે. વિકારોને વશ નહિં થવામાંજ સાચી વીરતા છે. વિકારોના વાદળો દૂર થતાં મનઃપટ પર શિતળ ચંદ્રિકાની રૂપેરી ચાદર પથરાય છે. આત્મામાં આનંદની હેલી વર્ષ છે. મનમાં જ્યારે કેઈપણ પદાર્થ પ્રત્યે રાગદ્વેષની લાગણી ઉત્પન્ન થાય ત્યારે તે પદાર્થનું પૃથકકરણ કરવાથી મનને તે પદાર્થ પ્રત્યે વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થશે. સ્ત્રીનું સુંદર શરીર નિહાળતા જ વિકાર ઉત્પન્ન થતું હોય તો તે શરીર નીચે ઢંકાયેલા માંસ અને અસ્થિને વિચાર કરવાથી વિકાર શમી જશે અને અંત:કરણમાં શાંત વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થશે આમ આસક્તિના પ્રત્યેક પદાર્થનું પૃથકકરણ કરવાનો અભ્યાસ પાડવાથી મન અનાત્મપદાર્થોથી નિવૃત્ત થઈ આંતર શાંતિ અનુભવશે. અભ્યાસ અને વૈરાગ્ય મનની એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરવાના અમૂલ્ય સાધન છે. ગીતામાં પણ શ્રીકૃષ્ણ ઉપસ્યું છે કે –
असंशयं महाबाहो मनो दुर्निग्रहं चलम् । अभ्यासेन तु कौंतेय वैराग्येण च गृह्यते ।। ( તા. દ. ૨૫. )

Page #14

૩૦૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. (હે મહાબાહે અન! મન એ ચંચળ છે, તેને નિગ્રહ કરવો એ દુર્ઘટ છે, તે બાબત કાંઈ પણ શંકા નથી. પણ અભ્યાસ અને વૈરાગ્યથી, હે કાંતેય ! તે પણ તાબામાં લઈ શકાય છે)
સમતા મનની એકાગ્રતા સ્થિર કરવાનું પરમ સાધન છે. અભ્યાસ અને વૈરાગ્યથી એકાગ્ર થયેલા અંત:કરણમાં વિષયસમૂહ અને આપણું મન:૫ટ પર પડેલા અનેક સંસ્કારો વિક્ષેપ ઉપજાવે છે. એકાગ્રતાની ભૂમિકા પરથી મનને ભ્રષ્ટ કરવા વિષય સમૂહ ભગીરથ પ્રયત્ન આદરે છે, મનના નાનાવિધ વ્યાપારથી મનપર સામ્રાજ્ય ભગવતી ઇન્દ્રિયો મનને ઉચ્ચ ભૂમિકા પરથી પદભ્રષ્ટ કરવા સારું અનેક પ્રયુક્તિઓ અને પ્રલોભનની જાળ બીછાવે છે, આંતરયુદ્ધને આ અણુને પ્રસંગ છે. અભ્યાસ અને વૈરાગ્યથી ઉદય પામેલા જ્ઞાનથી વિષયના પદાર્થોનું દોષદર્શન કરી મનની ચળી જતી વૃત્તિઓને આત્મભાવમાં સ્થિર કરવાથી સમતા સિદ્ધ થાય છે. બ્રાહ્યાવૃત્તિઓથી મનને ચલવા ન દેતા આત્મભાવની ભૂમિકામાં તેને અચળ રાખવું તેનું નામ સમતા. પદાર્થોના અનિત્ય સ્વરૂપને વિચાર કરવાથી મનમાંથી રાગદ્વેષની લાગણીઓ અસ્ત પામે છે અને મન તેનું શુદ્ધ નિર્મળ સ્વ રૂપ ધારણ કરે છે. અનાત્મપદાર્થોના અનિત્ય સ્વરૂપનું સ્પષ્ટ દર્શન થવાથી મન બાહ્ય પદાર્થોમાં રસ લેતું બંધ પડે છે અને આત્મભાવના એક રસમાં રમણ કરે છે. મનની રસવૃત્તિઓનો વિલય થવાથી ઈન્દ્રિયોના વ્યાપાર સ્વત: શાંત પડે છે. અંત:કરણમાં જ્ઞાનનું શુદ્ધ પ્રતિબિંબ પડે છે; આનંદના અમીમય ઝરણું ફૂટે છે. પ્રકૃતિની પરની અભેદભૂમિકામાં મન વિહરતું હોવાથી પ્રકૃતિએ વિસ્તારેલી નાનાત્વની સૃષ્ટિમાં ઉત્પન્ન થતાં સુખદુઃખ, રાગદ્વેષ, કીર્તિ અપકીર્તિ, જય અજય મનને સ્પર્શી શકતાં નથી. ભેદમયી સૃષ્ટિમાં દુ:ખ છે. આત્માની અભેદમયી સૃષ્ટિમાં નિરાબાધ આનંદ છે. મનની આ પરમ સ્થિતિ સમતા ઉપર અવલંબી રહી છે. રાગદ્વેષનો વિજય કરવાથી સમતા સિદ્ધ થાય છે; મનની વિમળતા પ્રગટે છે. અનિત્યાદિ બારભાવનાઓનું અવલંબન કરવાથી રાગદ્વેષની લાગણીઓ અસ્ત પામે છે; અંત:કરણના નિર્મળ આકાશમાં સમતાને શશી ઉદય પામે છે. કળીકાળ સર્વજ્ઞ શ્રીમાન્ હેમચંદ્રાચાર્યના નીચેના અમૃતાક્ષરો અંત:કરણમાં શિલાલેખની માફક કોતરી રાખવા જેવા છે
मनःशुद्धयैव कर्तव्यो रागद्वेषविनिर्जयः। મનુષ્ય ઘેન હિન્દ્રામાં દવāડવતિgતે ! (યોગશાસ્ત્ર , ૪. ઇ.) अस्ततंद्ररतः पुंभिर्निवाणपदकांक्षिभिः । વિધારવ્યઃ સમઘેન રામક્રિષયઃ | (યોગશાસ્ત્ર પ્ર. ૪, ૪.) (૧) મનશુદ્ધિ માટે રાગદ્વેષનો વિજય કરે, કે જેથી આત્મા મલિનતાને

Page #15

મનની એકાગ્રતા.
ત્યાગ કરી પોતાના સ્વરૂપમાં રહી શકે. (૨) માટે નિર્વાણપદના ઇચ્છક પુરૂષાએ સાવધાન થઇ સમભાવ રૂપ શસ્રવડે રાગદ્વેષ રૂપ શત્રુઓના વિજય કરવા. )
૩૦૩
સમતાથી સ્થિર થયેલી મનની એકાગ્રતાને સુરક્ષિત રાખવાને માટે ક્રમનુ અવલ અન કરવું અત્યંત ફળદાયી છે. મદદ ગતિએ વહેતા સરિતાના નિર્મળ ઝરણાંને વાયુથી ઉત્પન્ન થતી ઉર્મિમાલાએ જેમ ચવિચળ કરી નાંખે છે. તેમ ઇન્દ્રિયાના વ્યાપારા મનમાં વ્યગ્રતા ઉપજાવી સમતાથીસ્થિર થયેલી અંત:કર ણુની એકાગ્રતાને અસ્તવ્યસ્ત કરી નાંખે છે. મનથી વિષયાને ત્યાગ કરવાથી મન ઇન્દ્રિયાના વિષયેામાં રસ લેતુ બંધ પડે છે અને ઇન્દ્રિયનિગ્રહ સહજ સિદ્ધ થાય છે. વિરલા જ મનથી વિષયાને ત્યાગ કરી શકે છે. મનથી વિષયાનુ ચિ ંતન કરતા માનવી ઇન્દ્રિયાના બાહ્ય વ્યાપારાને રાકે તેથી કાંઇ વિશિષ્ટ ફળ આવતુ નથી. વૃક્ષની વિટપે અને કુપળાને કાપી અને ચુંટી નાંખવામાં આવે પણ જો તેનાં મૂળમાં જલનું સિંચન કરવામાં આવે તે। પાછી તે વિટપેા અને કુપળે ફુટી નીકળે છે, તેમ ઇન્દ્રિયાના ખાદ્મવ્યાપાર રોકવા છતાં માનવી જો મનથી વિષચાનુ ચિંતવન કરતે હેાય તે બળાત્કારે રાકેલી ઇન્દ્રિયા આખરે મનને વિષયાના પદાર્થ પ્રત્યે તાણી જવાની, પણ આ કાર્ય અત્યંત દુર્ઘટ હાવાથી ઇન્દ્રિયે ને માહ્ય વ્યાપારામાં પ્રવૃત્ત થતી રાકવાથી મનની વૃત્તિએ પ્રત્યાઘાત પામી પાછી વળશે અને તેના વ્હેણુ મનમાનસમાં વિરામ પામી અંત:કરણની એકાગ્રતાની અભિવૃદ્ધિ કરશે, સમતાથી અંત:કરણમાં શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થપાય છે, દમથી શાંતિનું સામ્રાજ્ય ખાદ્ઘ આક્રમણેાથી સુરક્ષિત રહે છે, શમ આન્તર પ્રગતિ પાષે છે, દમ આન્તર પ્રતિના વિરાધી તત્વાના નાશ કરે છે. એક સૂક્ષ્મ પ્રદેશમાં કાર્ય કરે છે, ખીન્તુ સ્થૂળ પ્રદેશમાં કાર્ય કરે છે. શમ અને દમ એક બીજાના ઉપકારક છે. ઉત્તમ ઔષધી અને સુદર હવાપાણીના યાગ થવાથી જેમ રાગી સત્વર આરાગ્ય પ્રાપ્ત કરે છે તેમ શમ અને ક્રમનુ અવલંબન કરવાથી માનવી અલ્પ સમયમાં મનની એકાગ્રતાને સિદ્ધ કરે છે.
આપણા મનના ધર્મ જ્ઞાનેન્દ્રિયેાદ્વારા મળતા સસ્કારાને ગૃહણ કરી બુદ્ધિ સમક્ષ મુકવાના છે. પણ આ કાર્ય કરવાની કળામાં જ મનની કુટિલતા પ્રકાશે છે. રાગદ્વેષથી રંગાયલુ મન તેને જે સ ંસ્કારા પ્રિય હાય છે તે સંસ્કારોને મુગ્ધ કરે એવા મેાહક સ્વરૂપમાં બુદ્ધિ સમક્ષ મુકે છે. આપણા આંતરજીવનમાં બુદ્ધિનુ સ્થાન સત્યપ્રિય ન્યાયાધીશનુ છે. મને ગૃહણ કરેલા સંસ્કારામાંથી બુદ્ધિને ધર્મ આત્મવિકાસને અનુકૃળ એવા સ ંસ્કારાવણી કાઢી તે પ્રમાણે કાર્ય કરવાને મનને અનુમતિ આપવાના છે. વિશુદ્ધ બુદ્ધિ જ સંસ્કારાને તેમના વમળ સ્વરૂ ૫માં નિહાળી શકે છે. સંસ્કારાના મેાહક સ્વરૂપથી અંજાઈ બુદ્ધિ જો મનની સાથે એકતા કરે તે આત્માના પ્રકાશથી એપતુ આંતરજીવન કામનાઓની કાલિમાથી

Page #16

૩૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રંગાશે. (ઉર્વ પ્રદેશમાં વિચરતો જીવનરથ મનના કુટિલ સાથિકમથી ઉન્માર્ગે દેરાશે. પવિત્ર જીવન પતિત થશે. પણ મનની માયાવી જાલમાંથી મુકત થઈ, તેનું બહરૂપી સ્વરૂપ પારખી, બુદ્ધિ જે મન પર તેની સત્તા સ્થાપન કરે તે આંતરજીવનમાં શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થપાશે આંતરજીવનની અશાંતિ અને અવ્યવસ્થાનું કારણ મન છે. બુદ્ધિ મનને સ્વામી છે; મન બુદ્ધિને સેવક છે આંતરજીવનની શાંતિ અને સુવ્યવસ્થાનો આધાર વિશુદ્ધ બુદ્ધિપર છે. વિશુદ્ધ બુદ્ધિજ શુદ્ધ જ્ઞાનજન્ય વેધક શક્તિથી મનનું માયાવી સ્વરૂપ ભેદી તેને સત્ય સ્વરૂપમાં નિહાળી શકે છે. બુદ્ધિ જ્યારે મન પર તેનું સ્વામિત્વ સ્થાપન કરશે ત્યારે મનમાં ઉછળતા સંસ્કોરે સ્વયમેવ શાંત પડશે અને મને બુદ્ધિના આદેશ પ્રમાણે કાર્ય કરશે. વિશુદ્ધ બુદ્ધિ અશાંત મનને શાંત કરવાનું અમોઘ શસ્ત્ર છે.
આપણુ આહારને મનની એકાગ્રતા સાથે નિકટ સંબંધ છે. આપણે જે આહાર કરીએ છીએ તેવી આ પણ ધાતુ બંધાય છે. અને આપણી ધાતુને અનુ રૂપ આપણી ચિત્તવૃત્તિ બંધાય છે. માનસિક સ્થિરતા અનુભવ તો માનવી જે મધનું સેવન કરે તે અલ્પ સમયમાં તેના મનની સ્થિતિ વિકૃત બને છે. આપણે જે પદાર્થોનું સેવન કરીએ છીએ તેની અસર માનસિક પ્રદેશ પર થાય છે. મનુષ્ય જ્યારે મિષ્ટાન્નનું સેવન કરે છે ત્યારે તેની પ્રકૃતિ અસ્વસ્થ રહે છે, તેની મનની એકાગ્રતામાં વ્યગ્રતા ઉપજે છે અને તેની બુદ્ધિ ચંચળ અને વિવશ બને છે. સાત્વિક આહારનું સેવન કરવાથી મનુષ્ય માનસિક સ્થિરતા અનુભવે છે. સાત્વિક આહારનું સેવન કરવાથી આપણામાં બળ, તેજ અને વીર્યની અભિવૃદ્ધિ થાય છે, તામસ અને રાજસ પ્રકૃતિને અનુકૂળ પદાર્થનું સેવન કરવાથી જ્ઞાનતંતુઓ શિથિલ પડે છે, અને જ્ઞાનતંતુઓ શિથિલ થવાથી મનુષ્ય ઈન્દ્રિયો પર સંયમ કેળવી શક્ત નથી. તામસ અને રાજસ પ્રકૃતિને પોષક આહારનું સેવન કરવાથી ઉઠતા કુતર્કો અને વિચારતરંગોથી મન સૂક્ષમ પ્રદેશમાં ભટકે છે અને તામસ અને રાજસ પ્રકૃતિને અનુકૂળ એવા સો પોતાની તરફ આકર્ષે છે. કમે કમે મનુષ્યનું મન મલિન થાય છે અને તેનું અધ:પતન થાય છે. સાત્વિક આહારનું સેવન કરવાથી બુદ્ધિની સ્થિરતા વૃદ્ધિ પામે છે અને બુદ્ધિની સ્થિરતા એકાગ્રતાની પિષક છે.
સતત આત્મજાગૃતિ કેળવવાથી આપણે મનની શાંત નિષ્ક્રિય અવસ્થા પ્રાપ્ત કરી શકીશું. મનની પ્રવૃત્તિઓનું સાક્ષી તરીકે અવલોકન કરવાથી તે કેવા કેવા વિ કારો સાથે રમે છે, કેવી કેવી કલ્પનાઓ કરે છે, આશાના કેવા ઉચ્ચ મીનારા ચણે છે એ સર્વનું આપણને યથાર્થ જ્ઞાન થશે. જ્ઞાનનો ઉદય થતાં એ સર્વે પ્રવૃત્તિઓ માંથી મુક્ત થવાને માગ આપણને જડી આવશે. જ્ઞાનનો ઉદય થતાં મનુષ્ય આત્મ વિકાસને અંતરાયરૂપ વસ્તુનો ત્યાગ કરે છે અને ત્યાગની વૃદ્ધિ થતાં મનુષ્ય બાહ્યા બંધનથી મુક્ત થઈ વિપુલ આત્મભાવ અનુભવે છે. તેનું સમગ્ર

Page #17

યોગને પંથે.
૩૦૫
જીવન પવિત્રતા અને પ્રેમના શુભ્ર પ્રભાવથી પ્રકાશે છે. મનની વિપથગામી પ્રવૃત્તિએનું જ્ઞાન થતાં તે પ્રવૃત્તિઓને પોષક વસ્તુઓને આપણે ત્યાગ કરીશું અને ત્યાગની સાથે આપણું મનમાં વિશુદ્ધિ સ્થપાશે અને આપણું અંત:કરણ આત્મભાવમાંથી નિર્ઝરતા શાંતિ અને આનંદનું રસપાન કરશે, સાધુચરિત રશ્કિને પણ
The more we know and the more we feel, the more we separate; we separate to obtain a more perfect unity.
ત્રણ પ્રકારે એકાગ્રતા સિદ્ધ થાય છે. આપણી પ્રિયમાં પ્રિય વસ્તુમાં મનને તલ્લીન કરવાથી એકાગ્રતા સિદ્ધ થાય છે. વિચારના તત્વ૫ર મનને એકાગ્ર કરવાથી કમે કમે વિચાર અસ્ત થશે અને વિચારની પાછળ વિલસતી વસ્તુના દર્શન થશે. મનને દૃન શાંત અને નિપંદ કરી નાખવાથી એકાગ્રતા સિદ્ધ થાય છે. મનની સર્વ ક્રિયાઓમાંથી મુક્ત થઈ તે કિયાઓના દ્રષ્ટા અને સાક્ષી થવાથી તે ક્રિયાઓ શાંત પડી જશે. મનમાં વિચાર ઉત્પન્ન થતાં તે વિચારને દૂર કરી મનને પરમ શાંતિ અને આનંદમાં લય કરવાથી એકાગ્રતા સહજ સિદ્ધ થાય છે.
એકાગ્રતા આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્તિનું પરમ સાધન છે. ઈદ્રિના સંયમથી એકાગ્રતા ઉદય પામે છે, મને નિગ્રહથી એકાગ્રતાની વૃદ્ધિ થાય છે અને સમતાથી એકાગ્રતા સ્થિરતાને પામે છે. એકાગ્રતા સિદ્ધ થતાં બુદ્ધિ જ્ઞાનના ઉજમાળાં કિર
થી પ્રકાશશે. મન નિરભ્ર આકાશની શુભ્ર અવસ્થા ધારણ કરશે અને અંતકરણ પ્રેમના નિર્મળ નીરથી નીતરશે. આત્મામાં પરમાત્માના દર્શન થશે અને પાર્થિવ જીવન દૈવી જીવનમાં રૂપાંતર પામશે. શ્રીમાલી પોળ,
ઉત્તમચંદ લલુભાઈ ઝવેરી. ભરૂચ. તા. ૩ જુન ૧૯૨૫.
બી. એ. એલ. એલ. બી.
યેગને પંથ.
(મહીડાનાદાણ નહીં દઈએરે લોલ.-એરાગ.) વિતી એ મેઘલ રાતડી રે લોલ, ઉગે એ અરૂણ પ્રભાત જે, જળહળતા કિરણ પાથર્યા રે લોલ, સૂર્ય ચડયે આકાશ જે.
યેગને પંથ અમે આદર્યો રે લેલ જ્ઞાન કિરણ જગ આપતા રે લોલ, ઉંડા કોતર કરે વાસ જે, અંધાર ઓસર્યા મૂળથી રે લોલ, વા એ આત્મ ઉજાસ જે.
છે ૧ |
| ૨

Page #18

૩૦૬
શ્રી આત્માને મારા
(
૩
|
૪ |
|
૫ |
કુટુંબ જાળને છેદીને રે લોલ, કુટુમ્બ બ્રહ્માંડની ભાત જે, હું પણ તાત માત માહ્યરો રે લોલ, એની હજન જૂની સાખજે. તાત સુધર્મ વિધર્મનો રે લોલ, જેથી બ્રહ્માંડની નૂર જે, સત્ય વચ્ચે મન મંદીરે રે લોલ, સિવા ચહે ઉર ધર જે. ધારી ક્ષમારૂપ માવડી રે લોલ, નરિ સંહાદર જાત જે, સંસાર શેરીનો આશરો રે લોલ, એથમાં ગુણની રાશ જે. યોગી પંથે અલબેલડી રે લોલ, સુમતિ સાથે રમું રાસ જે, શાન્તિ સેયરની સેજમા રે લોલ, જાયે રળીયામણી રાત જે. વૃત્તિ વિમળને ઉકેલતા રે લોલ, સાધક બાધક ફંદ જે, અલખ અહેકની ઘોષણું રે લોલ, ડિડિમનાદ અખંડ જે. વાસ અમારે આકરો રે લેલ, જતિ જીવન ઉદ્દામ જે, ઉંચા આકાશ ઉંચા આત્મા રે લોલ, એથી ઉંચુ અમ ધામ છે. ગામે, વન, જળ, ડુંગરે રે લોલ, રૂડા દર્શન પ્રભાત , શાન્તિના પાઠ વસે વિશ્વમાં રે લોલ, એ વદે યોગીના બાળ જે.
|
૬ |
||
9 ||
||
૮ |
|
૯ |
જૈન એતિહાસિક સાહિત્ય,
“મૈર્ય ચંદગુપ્ત સંવત્.” પરમાર્હત ખારવેલનો સમયકાળ.
(ગતાંક પૃષ્ટ ર૦૦ થી શરૂ). ખારવેલની લીપીમાં પાંચમાં વર્ષના વિવરણમાં જે ૩૦૦ વર્ષ પૂર્વે બાદાએલ ખાળનું વિવરણ છે, તે નવમાં નંદરાજ નંદીવર્ધનના અરસામાં દારએલ હતી. ખારવેલે બે વાર મગધ પર ચડાઈ કરી હતી તેમાં પહેલા રાગ રાજગૃહપતિ બૃહસ્પતિમિત્ર મથુરામાં નાશી ગયો હતો. આ બુહસ્પતિમિત્ર તેજ પુષ્પમિત્ર છે કેમકે પુષ્ય નક્ષત્રનો સ્વામી બૃહસ્પતિ (ગુરુ) છે. તેથી પુષ્પમિત્રને ઠેકાણે બહસ્પતિમિત્ર એવું બીજું નામ હોય તે સંભવિત છે આવા બીજા નામે હવાના દૂ તે પુરાણમાં ઓછા નથી જેમકે બિંબિસાર તે શ્રેણિક, અજાત. શત્રુ તે કણિક તથા અશોક તે પ્રિયદર્શી' વિગેરે.
માર્યવંશીય અંતિમ સમ્રાટ બહદુરથનું બળ નબળું પડયું છતાં તેના શુ ગવંશ સેનાપતિ પુષ્પમિત્ર આર્યાવર્તને પિતાના કબજામાં લઈ પોતે પાટલીપુત્રને
આ લેખ બંગાલી પ્રવાસીથી ઉધૂન.

Page #19

જેન ઐતિહાસિક સાહિત્ય.
૭ સમ્રાટ થયો હતો. આ ઘટના ઈ. સ. પૂર્વે ૧૮૮ માં બની હશે જેથી બહસ્પતિમિત્ર અને પુષ્પમિત્ર એ એક જ વ્યકિત છે. એમ માનવામાં સંશય રહેતો નથી. જેથી પ્રસ્તુત લીપીમાં ઈ. સ. પૂર્વે ૧૮૮ માં મગધમાં સિંહાસન પર બેઠેલ પુષ્પસિનો નિર્દેશ છે. કલિંગમાં મહાભારતના વખતથી જે આર્યાધિકાર ફેલાવે છે,
અને જે આયરાજાઓએ રાજ્ય કરેલ છે તેના પુરાવા મળી શકે છે. ખારવેલે પિતાને રાજર્ષિ વંશ પન્ન જણાવેલ છે, પણ તે પોતાને ક્ષત્રિય તરીકે સ્પષ્ટ પરિચય આપતો નથી. આ બારવેલનો આત્મસંબંધ તામ્રલિપ્તના રાજર્ષિ વંશ મયૂરધ્વજ વંશ સાથે હોય એમ અનુમાન કરી શકાય છે. મયૂરધ્વજ વંશ શિશુનાગનંદ રાજવ તથા માર્ય સમ્રાટ વંશના અરસામાં કે તેની પૂર્વે આજ પ્રદેશમાં હતો (વંશનો સમકાલીન કે તેની પૂર્વ છે) ગ્રીકદત અને ચીની પરિવ્રાજકના લખેલ ઇતિહાસમાં તામ્રલિપ્ત રાજ્યની કથા વિસ્તારથી લખેલ છે. મહાભારતમાં પણ તામ્રલિપ્ત રાજ્ય મયૂરધ્વજને ઉલ્લેખ છે. જેમીનીય મહાભારતમાં આ રાજર્ષિ મયૂરધ્વજની અલૌકિક કથા છે. અત્યારે પણ તેનું પ્રમાણ સ્વરૂપ શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુનની મૂર્તિમાં તમલકના હરિમંદિરમાં વિદ્યમાન છે. આપણે તે (ખારેવેલ ) ને પ્રાચીન એતિહાસિક સ્થિતિની વિચારણા કરીને રાજર્ષિ મયૂરધ્વજ વંશની સાથે નિકટ સંબંધવાળે માની શકીએ છીએ. તે જૈન ધર્માવલંબી હતો. નંદરાજ વર્ગના અરસામાં અને સમ્રાટ ખારવેલના સમયમાં ઉડિબાની પ્રજામાં જૈનધર્મનો ફેલાવો થયો હતો. અત્યારે કલિંગ રાજ્ય ઉકલ કે ઓડ અને ગંગાચિડિ રાજ્યની આંતરગત મનાય છે. ને થ્વીનીએ સંગ્રહ કરેલ ગંગારિડિ અને કલિંગી ( કલિંગ ) એક સાથે દેખીને એમ માની શકાય છે કે તે અરસામાં કલિંગ ગંગારિડિના પેટામાં હતું. તથા તે વખત હાલને ઉડિપ્યા તથા એડિપ્યાના દક્ષિણના મેદાવરી સુધીના પ્રદેશ કલિંગ એવા નામથી ઓળખાતો હતો. પણ ત્યાર પછી ઉડિબ્બા, આંધ, તે ઉત્કલ નામથી પ્રસિદ્ધ થયું. તેમ પ્રાચીન કલિંગનો કેવળ દક્ષિણ ભાગ કલિંગના નામથી વિખ્યાત છે. ત્યારથી ઉત્કલ સમસ્ત કલિંગ કે ત્રિકલિંગ એવા નામથી વિખ્યાત હતો (ગડ રાજમાળા. પુ. ૨. )
આ હસ્તિગુફાની લીપીમાં કલિંગ સમ્રાટ ખારવેલના તામ્રલિપ્ત અથવા બં. ગદેશ આદિ પૂર્વે દક્ષિણ દિશામાં રહેલ રાજયની સન્મુખ ગયા હોય એવી એક પણ કથા મળી શકતી નથી. બીજી બાજુ જોવા જઈએ તો તામ્રલિપ્તના રાજાઓ મહાભારતીય યુગ પછી બરાબર અખંડપણે તેના સિંહાસનને વારસો મેળવી રહ્યા હતા. અને પછીના સમયમાં કલિંગ દેશના ભિન્ન ભિન્ન સમ્રાટના વખતમાં તામ્રલિતના રાજ્યની વિરૂદ્ધ આક્રમણ અથવા યુદ્ધ થવાને ઉલ્લેખ મળી શકતું નથી. આથી આપણે જાણી શકીએ છીએ કે તામ્રલિપ્ત રાજ્ય સમૂહ પ્રાચીન

Page #20

૩૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સમયમાં કલિંગ રાજ્યના મિત્ર રાજ્ય તરીકે હશે. તામ્રલિપ્ત રાજ્યગણને સ્વજાતીય ગંગાશરી વંશને તામ્રલિપ્તથી કલિંગને અધિપતિ થયા હતા. (તમલકેર ઈતિહાસ પ્ર. ૫૧–૫૩) આ પ્રદેશને પ્રજા વર્ગ “ગંગારીડી ” અથવા ગંગારાઢી તામ્રલિપ્ત અને કલિંગ (ST) ના નામે પણ પ્રસિદ્ધ હ. આ હાઉડા ૨૪ પ્રગણુ અને મેદીનિપુર જીલ્લાના રહેવાસીઓમાં અદ્યાપિ પર્યત સામંત સેનાપતિ, દલપતિ, દિકપતિ બાહુબલીક ગજેંદ્ર રણુજ ૫. ગડનાયક દવારક ( દ્વારપાલ) પાત્ર, મહાપાત્ર, સિંહ વ્યાધ (વાઘ) ચિત્રા હાજરા વિગેરે વીરત્વસૂચક ઉપાધિ વિશાલ પ્રમાણમાં વિદ્યમાન છે. તે પ્રાચીનકાળના વીરગણને સંતાન સમૂહ કેવળ વ્યર્થ ઉપાધિ વહન કરીને પણ પ્રાચિન સ્મૃતિને જાળવી રહ્યો છે. આના પૂર્વજોએ ઈ. સ. ની પહેલી શતાબ્દિમાં રોમ સમ્રાટ આગળ વીરતા દેખાડી જગતને વિમિત કર્યું હતું. આનો ઉડિગ્યામાં વિસ્તાર પામેલ વંશ ખંડાઈત કે ગડજાત એવા નામથી અધુના પ્રચલિત છે. જે બંગાળીના રણ પાંડિત્યને લીધે સમસ્ત જગત આશ્ચર્યચકિત થયું હતું. અને સમસ્ત આર્યાવર્ત જેને હસ્તગત હતું તેજ બંગાલદેશના દક્ષિણ પ્રદેશમાંથી તાપ્રલિપ્ત રાજ્ય સ્થાપાયું. આ તામ્રલિપ્ત રાજ્યના પ્રજા વગે ઉત્કલ, કલિંગ, ભાર. તને દક્ષિણ કિનારે, સિંહલ ચવ સુમાદ્રા આદિ ભારત સમુદ્રના દીપપૂજમાં જઈ સંસ્થાને સ્થાપ્યાં હતાં. આર્યધર્મનો પ્રચાર કર્યો હતો અને આર્યનોતિની વિજ્ય પતાકા ઉડાવી હતી. આ વાત બંગાળીઓ માટે કંઈ સાધારણ ગૌરવવાળી ન ગણાય. મદ્રાસની તામીલ જાતિ પણ તાપ્રલિપ્ત જાતિમાંથી ઉતરી આવી છે. અને તે વાત પંડિતવર્ય કનકસપીલે મહાશય પોતાના “ તામિલ જાતિ સંક્રાંતિ ગ્રંથ” (અઢારસે વર્ષો પૂર્વેના તામિલ) માં લખી છે. તથા શ્રીયુત રાધાકુમુદ મુખેપાધ્યાય પોતાના “ અર્ણવ પોત સંક્રાન્ત ગ્રંથ ” (હીંદુસ્થાનનું વ્હાણવટુ ) માં અને ૧૩૧૯ ના જેઝ પ્રવાસીના અંકમાં “બંગાલા અને દ્રાવિડ ભાષા” આ નામના પ્રબંધમાં શ્રીયુત યશ્વર વંઘોપાધ્યાય મહાશય પણ તેવું સમર્થન કરે છે. જેની યુધ શાંડિરતાથી કલિંક સમ્રાટે ઉત્તરાપથ અને મગધ રાજ્યને જીતીને અતિ ઉચો વિજ્યપ્રાસાદ બનાવ્યા હતા જેની સહાયથી તેણે દક્ષિણરાજ સાતકણને દર્પ ચૂર્ણ કર્યો હતો. માસિક રાષ્ટ્રક અને ભેજકરણને પરાજિત કર્યો હતા. જેની શૂરવીરતાથી ભય પામતા દક્ષિણ કાંઠાના પાંધ્યરાજે નોકરવર્ગ સાથે બહુ મૂલ્યવાળું ભેટશું કહ્યું હતું. તે દરેક બંગાળીઓ જ હતા તે કથા નિર્વિવાદ છે અને આ લીપીથી કનકસભે મહાશયના મંતવ્યને પણ પુષ્ટિ મળે છે.
પંચાંગના મત પ્રમાણે પરિક્ષિત રાજાથી અત્યારસુધીમાં કલિયુગના પ૦૦૦ વર્ષ વ્યતીત થયાં છે, પરંતુ પંડિત સમૂહ આ ગણનાને અસત્ય-અવિશ્વસ્ય માનીને કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધકાળને નિર્ણય કરવા માટે બહુ શોધ કરે છે. જો કે અમોએ

Page #21

જેન એતિહાસિક સાહિત્ય.
૩૦૯
તમલકને ઈતિહાસ” ના બીજા અધ્યાયમાં જે મતભેદ છે તે ઉપર વિચાર કરીને અત્રે કહ્યું છે કે ચંદ્રગુપ્ત એવા નામથી પ્રખ્યાત થએલ કે એતિહાસિક કાળ દ્વારા પુરાણોક્ત ચંદ્રગુપ્તનો સમય હાથ લાગતું નથી. તથા તે પરથી કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધનો કાળ પણ શોધી શકાય તેમ નથી. પણ હવે આ પ્રાચીન લીપીના અનુસારે અમો એક રીત કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધને સમય નક્કી કરી શકીએ છીએ. કેમકે ખારવેલની લીપીમાં માર્ય ચંદ્રગુપ્તને કાળ ખોદાએલ છે. તે ગણના પ્રમાણે ઈ. સ. પૂર્વે ૩૨૭ વર્ષે ચંદ્રગુપ્તને અભિષેક થયે હતું એમ કહી શકાય છે. અને ખારવેલના પૂર્વ જ રાજાઓએ બનાવેલ [તેરે-શ વર્ષ] ૧૩૦૦ વર્ષ પૂર્વે પ્રતિષ્ઠિત કેતુભદ્રની કાષ્ટમય મૂર્તિને ઉલેખ છે, આ કેતુભદ્ર ઈ. સ. પૂર્વે ૧૪૬૦ વર્ષે વિદ્યમાન હતું. આ કેતુભદ્રને મહાભારતના કેતુમાન તરીકે માનવામાં હરકત નથી. અત્યારથી ૧૪૬૦+૧૯૨૪૩૩૮૪ વર્ષ પૂર્વે કેતુભદ્ર (કેતુમાન) મહાભારતના કુરૂક્ષેત્રના યુદ્ધમાં વિદ્યમાન હતા. વિષ્ણુ પુરાણના અનુસારે મહારાજ પરિક્ષિત ચંદ્રગુપ્તની પહેલાં ૧૧૧૫ વર્ષે થયા હતા. મત્સ્ય અને વાયુપુરાણમાં ૧૧૧પને સ્થાને ૧૧૫૦ની સંખ્યા નોંધાએલ છે. આ ચંદ્રગુપ્તના ૧૬૫ વર્ષે હસ્તિગુફાની લીપી બદાએલ હતી. સુતરાં ૧૧૧૫+૧૬૫ ૧૨૮૦ અથવા ૧૧૫૦+૧૬૫=૧૩૧૫ વર્ષ પછી સમ્રાટ ખારવેલે પહેલા પ્રતિષ્ઠિત કેતુભદ્રની કાષ્ટમય મૂર્તિનો વરઘોડો ચડાવ્યો હતો. એટલે સમ્રાટ ખારવેલ ચંદ્રગુપ્તની પછીના પુષ્પમિત્રને સમકાલીન હતું. જેથી ખારવેલનો લીપીમાં મોર્ય ચંદ્રગુપ્તનું વર્ષ “રાજમુરીય કાલે ” એ શબ્દથી કોતરાએલ છે. ત્યારપછી આ [ રાજમુરીય કાલ] ઈતિહાસજ્ઞ વિદ્વાન સમૂડમાં “મિાય ચંદ્રગુપ્ત સંવત્ ” એવા નામથી પરિચિત થતો જાય છે.
અનુવાદક, મુનિ જ્ઞાનવિજય.
ઈંગ્લાંડના ઓક્સફર્ડ જીલ્લાની સફર્ડ યુનિવર્સીટીમાંથી, ૨ વીરનિર્વાણ ૨૪૫૧, ઈ. સ. ૧૯૨૪ ઇ. સ. પૂર્વે વીરનિર્વાણ પ૨૭. ૩ (બંગલા ભાષાર પ્રાચિન કૃતિ.)
વિષેશ માટે જુઓ આ. સ. નો. પ્રાચિન લેખ સંગ્રહ, ભાગ ૧ લે. આ કેતુભદ્ર અને કેતુમાનની અભેદતા ક૯૫નાથી સ્વીકારાએલ છે. બાકી તેવા નામના હરકોઈ રાજામાં અમુક અંગત નામની કલ્પના કરી ઇતિહાસ ઉભો કરવો તે પણ અંતે અસત્ય વ્યાજક થાય છે.
અનુવાદક,

Page #22

૩૧૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
પરોપકાર.
પરોપકાર એ મનુષ્ય માત્રનું અત્યુત્તમ ભૂષણ છે. આ અસાર સંસારમાં જન્મ લઈને પ્રાણી માત્ર પોતાને માટે તે અનેક પ્રકારના પ્રયાસ કરે છે અને પિતાનું ગુજરાન સુખે દુખે ચલાવે છે તેમજ પોતાના ઉપર આવી પડેલી વિપત્તિને ટાળવા યત્ન કરે છે. પરંતુ અન્યને માટે પ્રયાસ કરનાર કોઈ વિરલા જ હોય છે. જેઓને પોતાની આજીવિકા પુરતી જ માત્ર આવક છે તેમજ પિતાની આપત્તિ દૂર કરવાને પણ અન્યની મદદની જરૂર છે તેઓ તો પરોપકાર શી રીતે કરી શકે? પરંતુ જેઓને પોતાના આયુષ્ય પર્યત આજીવિકાની બિલકુલ ચિંતા નથી એટ: લું જ નહિ પણ એ કરતાંય જેને અત્યંત દ્રવ્ય સંપત્તિ છે અને અનેક જનની આ પત્તિ દૂર કરવાની શકિત છે તે છતાં પણ સ્વકુટુંબીઓને, સ્વધર્મીઓને અને સ્વજ્ઞાતિવાળાઓને તેમજ પોતાના મિત્રવર્ગને આજીવિકાથી દુ:ખી થતા જોઈને પણ જેઓના દિલમાં દયા નથી આવતી અને જેઓ તેને ઘટતી રીતે મદદ નથી આપ તા તેમનું દ્રવ્ય નકામું છે. તેમજ જેઓ એજ પ્રકારે પોતાના સ્વધમી વગેરેને કેઈપણ પ્રકારે આપત્તિમાં પડેલા દેખીને તટસ્થપણે જોયા કરે છે, છતી શકિતએ આપત્તિનું નિવારણ કરવા પ્રયત્ન કરતા નથી તેઓની શકિત ( દ્રવ્ય સંપત્તિ ) નકામી છે અને તેઓની જીંદગી પણ નિરર્થક છે. કેમકે પોતાના પ્રાણને જાળવવાને તે પશુ-પક્ષીઓ તેમજ તે કરતાં પણ તુચ્છ જતુઓ સુદ્ધાં પ્રયત્ન કરે છે તે પછી તેનામાં અને પરોપકાર વિમુખ મનુષ્યોમાં તફાવત શું છે? કાંઈ નથી. ખરી રીતે તો એવા સશકત જનેએ નિરંતર પોતાની શકિત અને સંપત્તિના પ્રમાણમાં પરોપકારના કૃત્યને વિષે સદા તત્પર રહેવું જોઈએ. કહ્યું છે કે પોવાય સતાં વિમૂત: સજજનેની સંપત્તિ પરોપકારને અર્થે જ હોય છે.
મનુષ્યોએ પરોપકાર કરવાની જરૂર છે તેમાં તો આશ્ચર્ય જેવું જ શું છે ? કેમકે કેટલાક જડ પદાર્થો પણ નિરંતર પરોપકાર કરનારા હોય છે. ચિંતામણિ રત્ન મનુષ્યોનાં મનોવાંછિત પુરે છે, વૃક્ષ છાયા આપે છે, ચંદન સુગંધ આપે છે, પારસમણિ લેહને કાંચન બનાવી આપે છે, રસકૂપિકાનો રસ પણ કાંચન બનાવવામાં સાધનભૂત છે. આ પ્રમાણે જડ પદાર્થોમાં પણ અનેક પ્રકારની શકિતઓ રહેલી દેખાય છે અને તેનો ઉપયોગ પરોપકારનાં કાર્ય કરવામાં થાય છે.
એક મનુષ્ય પોતાની ઉપર ઉપકાર કર્યો હોય તેનો બદલે આપવા માટે તેના ઉપર ઉપકાર કરો તો બાજુ ઉપર રહ્યો, પણ ઉલટો પોતાની સારી સ્થિતિ
* શેઠ અમરચંદ તલકચંદ સીરીઝમાંથી.

Page #23

પરોપકાર.
૩૧૧
થયા પછી તે ઉપકારને બદલે ઉપકારથી આપવાને બદલે તેનું નિરંતર ખરાબ ઈચછે છે–કરે છે. એવા અપકાર કરનારા કેટલાએક દુર્જન ( દુર્ભાગી જને) હાય છે. શ્રીપાળ મહારાજાએ ધવલ શેઠ ઉપર બેસુમાર ઉપકાર કર્યો છતાં તેણે તે છેવટ સુધી બદલામાં અપકારજ કર્યો. તેમાં છેવટે તેણે પોતાનો પ્રાણ પણુ ગુમા. આવા પુરૂષો કનિષ્ઠ અથવા અધમ ગણાય છે.
કેઈએ ઉપકાર કર્યો હોય તેના બદલામાં ઉપકાર કરનારા પણ કેટલાએક જ હોય છે તેઓ મધ્યમ મનુષ્ય ગણાય છે. ત્યાકૃત્યને જાણનાર વર્ગ માં ઘણે ભાગ આ પંકિતમાં મુકવા યોગ્ય છે.
પરંતુ અપકાર કરનારની ઉપર પણ ઉપકાર કરનાર શ્રીપાળમહારાજ, જયા નંદ કુમાર તથા લલિતાંગ કુમારની બરોબરી કરે એવા કેઈક વિરલાજ મહાપુરૂષ હોય છે. જેઓ એવા હેય તેઓ ઉત્તમ મનુષ્યની પંકિતમાં મુકવા યોગ્ય છે. ખરો પુરૂષાર્થ, ખરી સજજનતા અને ખરું તત્વવેષી પણું તો તેનું જ સમજવું કે જેઓ નિરંતર સર્વ પ્રાણીઓ ઉપર ઉપકાર કરવાની બુદ્ધિજ ધરાવે છે અને તેને માટે જ હંમેશાં પ્રયત્નવાનું હોય છે. પાર્શ્વનાથજીને ઉગ્ર ઉપસર્ગ કરનાર કમઠન જીવ, જેણે પ્રભુને નાસિકા પર્યત જળથી ભરપૂર કર્યા તેના ઉપર પણ ભગવાન લેશ માત્ર રોષ ન લાવ્યા અને ઉલટા તેને બોધિબીજના કારણું રૂપ થયા. આ ઉત્તમ પુરૂષોના સ્વભાવનું સર્વોત્તમ દષ્ટાંત છે.
આ વિષયનો ટુંકામાં સાર એટલેજ છે કે પોતાથી બનતી રીતે દરેક મનુ બે પરોપકાર કરવાને એટલે બીજાનું જે રીતે ભલું થાય તેમ કરવાને સદા તત્પર રહેવું અને એ પરોપકારરૂપ ઉત્તમ શેક્ષા આપનાર ભૂષણને ધારણ કરીને સુશેભિત થવું. આથી મનુષ્યદેહ પામ્યાની ખરી સાર્થકતા થાય છે. પરોપકાર વિનાનું જીવન પશુ જીવન છે.
જેઓ પિતાને કાંઈ નુકશાન ન થતું હોય છતાં પારકાનું ભૂંડું કરવાના સ્વભાવવાળા છે તેને શી ઉપમા આપવી? તે જડતું નથી. તેઓ તો અધમથી પણ ઉતરતા ( અધમાધમ) ગણાય.
સારબોધ–જે સુખી થવું જ હોય તે બીજાનું ભલું કરવું ને દુ:ખીજ થવું હોય તો બીજાનું ભૂંડું કરવું એ બેમાંથી તમને પસંદ પડે તે આદરે. ખપી જીવને એથી વધારે શું કહેવું ? સુખજ સહુને ગમે છે. દુઃખ કોઈને ગમતું નથી. ઈતિશમ.

Page #24

૩૧ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. *સંપ ત્યાં લક્ષ્મી.
કોઈ એક ધમી શાહુકાર સૂતે હતો તે વખતે લક્ષમી (દેવી)એ આવીને તેને કહ્યું કે “હે શેઠ ! હવે હું તારા ઘરમાંથી જવાની છું માટે તારે મારી પાસે જે વરદાન માગવું હોય તે માગી લે, હું દેતી જાઉં” શેઠે જાગૃત થઈને કહ્યું, હું અત્યારે નહિ માગું, કાલે મારા કુટુંબીઓને પૂછીને માગીશ.” લક્ષમી કહે
ભલે કાલે માગજે.” પ્રભાતે શેઠે કુટુંબ વર્ગને એકઠા કરીને પૂછ્યું કે “આપણું લક્ષમી તે હવે જવાનું કહે છે પણ એક વરદાન માગવાનું કહી ગઈ છે તો હવે તમે બધાં કહો તે માગું. ” ઉત્તરમાં કોઈએ અમુક દ્રવ્ય માગવા કહ્યું અને કોઈએ બીજું વરદાન માગવા કહ્યું. એ પોત પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે જૂદી જૂદી મા ગણું કરવા કહ્યું. છેવટે શેઠના હાના દિકરાની વહૂ બહુ ડાહી ને સદ્દગુણી હતી તેણે કહ્યું, “પિતાજી ! લક્ષમી રહે કે જાએ પણ આપણા કુટુંબમાં સ્નેહ, સુસંપ અચળ રહે એવું વરદાન માગે.” શેઠને ગળે એ વાત બરાબર ઉતરી. બાદ બીજી રાત્રે લક્ષમી આવી અને શેઠને કહ્યું કે “વરદાન માગ.' શેઠે કહ્યું “મારા કુટુંબમાં હંમેશાં સંપ અચળ રહે એવો વર આપે. ' એટલે લક્ષ્મીએ કહ્યું કે શેઠ! હવે મારાથી જવાશે નહિ. કારણ કે તે સંપ માગ્યો તો જ્યાં સંપ હેાય ત્યાં મારે રહે. વું જ જોઇએ સંપ છે ત્યાં લક્ષ્મી છે.” આ પ્રમાણે કહીને લક્ષમી અદ્રશ્ય થઈ અને શેઠ સંપ તથા લકમીના નિવાસ વડે સહ કુટુંબ નિરંતર સુખી થયે,
આ (છત ઉપરથી બહુ બોધ લેવા જેવું છે. સંપની કેવી જરૂર છે? તેનું પરિણામ કેવું સારૂ આવે છે ? તે આ દષ્ટાંત બરાબર સમજાવી આપે છે. હાલમાં જે જે કટુંબ દુ:ખી થતાં દષ્ટિએ પડે છે તે સઘળાંમાં સંપને અભાવ અને કુસં. પની વૃધ્ધિજ દેખાય છે, તેમજ જે કુટુંબ સારી સ્થિતિમાંથી નબળી સ્થિતિમાં આવતાં જણાય છે, તેમાં પણ પ્રથમ બાપ દિકરામાં, ભાઈઓ ભાઈઓમાં, સાસુ વહુઓમાં કુસંપની ઉત્પત્તિ થયેલી જોવામાં આવે છે અને તેને પરિણામે પછી લક્ષમીને વિનાશ થાય છે. જે સંપ રાખવામાં કોઈ પણ મહેનત પડતી નથી, બિ. સ્કુલ ખર્ચ થતું નથી અનેક પ્રકારના વિનયાદિ ગુણની તથા લક્ષ્મીની પણ વૃદ્ધિ થાય છે તેને જાળવવા માટે સમજુ મનુષ્ય પણ મહેનત કરતા નથી એ કેવી મૂખેતા ? કેવી ભયંકર ભૂલ ?
એક વખતે શક્રને લક્ષમીએ કહ્યું હતું. કે--
* શેઠ અમરચંદ તલકચંદ સીરીઝમાંથી.

Page #25

સંપ ત્યાં લક્ષ્મી.
૩૧૩
અનુટ્ટ, છંદ: गुरवो यत्र पूज्यन्ते, यत्र वित्तं नयार्जितं;
अदतकलहो यत्र, तत्र शक्र ! वसाम्यहम्. જ્યાં ગુરૂજનો પૂજાય છે, જ્યાં ન્યાયથી પેદા કરેલું દ્રવ્ય હોય છે અને જ્યા દંતકલહ, કુસંપ હોતો નથી ત્યાં હે ઇદ્ર ! હું રહું છું. ” આ નાને સરખો લોક પણ બહુ મનન કરવા જેવો છે. કુસંપને પ્રવેશ એક ઘરમાં, એક કુટુંબમાં, એક જ્ઞાતિમાં, એક સમુદાયમાં, એક ગામમાં તેમજ એક દેશમાં, જ્યાં જ્યાં જોવામાં આવે છે, ત્યાં ત્યાં સર્વ સ્થાનકે તેનાં માઠાં ફળ પ્રત્યક્ષપણે અનુભવમાં આવે છે. તે છતાં તેનાથી દૂર રહેવાનો વિચાર કરવામાં શા કારણે માણસે પછાત રહે છે, તેનું માત્ર દુર્ભાગ્ય સિવાય બીજું કાંઈ પણ કારણ સમજાતું નથી. માટે સુજ્ઞ મનુષ્યોએ દરેક પ્રકારના પ્રયત્નવડે કુસંપના પ્રવેશને અટકાવવા અને સુસંપની વૃધિ કરવી. જેથી લક્ષમી, સુખ, સંતોષ, શાંતિ, ધર્મનું આરાધન, પુ બંધ અને છેવટે સ્વર્ગાદિકનાં સુખની પ્રાપ્તિ પણ થઈ શકશે
સારધ–સંપ ત્યાં જંપ, વિવેકભર્યા મજબુત સંપથી સુખ શાન્તિમાં સદા વધારો જ થતો રહે છે. એકસંપીથી ઘણાં મહત્ત્વનાં કામ થઈ શકે છે. સંપ નો પ્રભાવ અન્ય ઉપર ભારે પડે છે. સૂત્રના ઘણુ એક તાંતણું એકઠા કરી વણેલા દોરડાવતી મહાબળવાન હાથીને પણ બાંધી શકાય છે. તેથી આપણે સહુએ સંપ આદરવા દઢ સંકલ્પ કર ઘટે છે. - --
---- ગ્રંથાવલોકન.
1. જેનસૂત્રમાં મૂર્તિ પૂજ-શ્રીમદ્ આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસાગરજી મહારાજની કૃતિનો આ ૯૮ માં નબરના ગ્રંથ છે. આ ગ્રંથમાં ગ્રંથકર્તા મહાત્માએ મૂર્તિપૂજાની ઉપયોગિતા શાસ્ત્રાધારે સિદ્ધ કરી છે. અનેક આગમ અને ગ્રંથની સાદત આપી ખાસ મનન કરવા યોગ્ય ગ્રંથ બનાવ્યો છે, કૃત્તિને નહીં માનનારા મનુષ્ય આ ગ્રંથ જો મનનપૂર્વક વાંચે તે મત્તિપૂજા એ આવશ્યક ધર્મ છે એમ તેમને કબૂલ કરવું પડે જ. ચાલતા જડવાદના જમાનામાં આવા આવા ગ્રંથોને બહોળા પ્રમાણમાં પ્રચાર થવાની જરૂર છે. કીમત રૂા. ૦-૩-૦
ર જેનધર્મ અને ખ્રીસ્તી ધર્મનો મુકાબલે અને જેન બ્રીસ્તી સંવાદ નં. ૮૦-૮૧- આ ગ્રંથના લેખક પણ તેજ મહાત્મા છે. હિંદુસ્તાનમાં ક્રીશ્રીયન ધર્મના મિશનરી
ખાતા તરફથી અનેક ઉપદેશક ફરીને લાખ માણસોને ખ્રીસ્તીધર્મમાં દાખલ કર્યા કરે છે. આવા સંગમાં જૈનધર્મના તત્વજ્ઞાનથી અઝાને મનુષ્યો તેમજ બાળકને આવા પુસ્તકાના વાંચવાથી ખીરનો ધર્મના ઉપરાકના હાથે કરાવવાનું મન થાય અને જૈન ધર્મ પ્રત્યેની તેમની બા

Page #26

૩૧૪
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
વિશેષ દૃઢ થાય, એવા હેતુથી આ ગ્રંથ તેજ મહાત્માએ લખ્યો હોય તેમ જણાય છે.
આ પુસ્તકનું મનનપૂર્વક વાંચન જેન તેમજ જૈનેતર મનુષ્ય કરે, તો તેમાંથી ઘણું જાણવાનું મળી શકે તેમ છે. ગ્રંથના પ્રથમ ભાગમાં જેન અને ખીસ્તીના પ્રશ્નોત્તર, અને બીજા ભાગમાં જેન ખ્રિીસ્તી સંવાદ આપવામાં આવેલ છે, જેમાં જૈનધર્મ સંબંધી પણ ઘણી હકીકતો આપવામાં આવેલ છે. આ માં પ્ર થ ખાસ વોચવા લાયક છે. અને ૨ થી મળવાનું ઠેકાણ–બા અધ્યાત્મ જ્ઞાનપ્રસારક મંડળ-હાઃ વકીલ મોહનલાલ હેમચંદ પાદરા કિં. રૂા. ૧). - વિહારદર્શન પ્રથમ ખંડ–કર્તા શ્રીમદ્દ ચારિત્રવિજયજી મહારાજ (કચ્છ) સંપાદક મુનિરાજશ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ ( ચારિત્ર સીરીઝ નં. પ ) આ ગ્રંથના રચનાર મહાત્માએ એક ભેમીયા રૂપ ગ્રંથ બનાવ્યો છે. જે જે સ્થળોએ લેખક મહાત્માએ વિહાર કર્યો છે ત્યાં ત્યાંના ગામો, તીર્થો, શ્રાવકનાં ઘરે, દેરાસર, મુનિ વિહારની આવશ્યક્તા એવી અનેક બાબતે જણાવનાર હકીકતો આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલી છે. કાઠિયાવાડ, ગુજરાત, મારવાડ, કચ્છ અને દક્ષિણ વિભાગમાં જ્યાં જ્યાં એ મહાપુરૂષ વિચર્યા છે એટલે કે એ પાંચ વિભાગના ૬૬ શહેર અને ગામોની જાણવા જેવી અનેક હકીકતો આ ગ્રંથમાં આપી આ ગ્રંથને બહુ ઉપયોગી બનાવ્યો છે. દરેકે દરેક હકીકત વાંચવા અને ખાસ નણવા જેવી છે અને તે વાંચવાની ખાસ ભલામણ કરીએ છે એ. આ ગ્રંથનું નામ વિહાર ન જે આપવામાં આવ્યું છે તે યથાહ્યું છે. આ તેનો પહેલો ખંડ હોવાથી બીજા વિભાગ પણ પ્રગટ થાય તેવા સંભવ જણાય છે. ગ્રંથકર્તા મહાત્માના શિવ મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજને અમે ધન્યવાદ આપીએ છીએ કે પોતાના સ્વર્ગવાસી ગુરૂ મહારાજના સ્મરણ ચિન્ટ તરીકે જૈન સમાજને ઉપયોગી ગ્રંથ બહાર લાવી જૈન સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ કરી છે, એક આનાની ટીકીટ માલવાથી છે જયચંદભાઈ હીરાચંદને વેરાવળ લખી મોકલવાથી ભેટ મળી શકશે.
વિધિયુક્ત સામાયિક ચૈત્યવંદનાદિ–આ બુકની અંદર સામાયિક ચૈત્યવંદનાદિ સાથે બીજી હકીકતનો સંગ્રહ સારો કરે છે, આવા નિત્યના ઉપયોગો ગ્રંથ છપાવવામાં બને ત્યાં સધી અશુદ્ધિ રહેવી ન જોઈએ તેમજ તેની કિંમત પણ જેમ બને તેમ ઓછી રાખવી જોઇએ. એવી સૂચના કરવામાં આવે છે. પ્રસિદ્ધ કરનાર શા અમૃતલાલ પરશોતમ-થરા (પાટણ) કીંમત છ આના.
પહેલી ચાપડી જેન શાળોપયોગી શિક્ષણમાળા ) પ્રગટ કર્તા શ્રી જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ મેસાણ. આ તેની બીજી આવૃત્તિ છે નીતિબોધ, સામાન્ય જ્ઞાન વિભાગ, ચૈત્યવંદન વિધિ, નવકારથી ઈચ્છાકાર સુધીના અર્થ તથા ચૈત્યવંદન, સ્તવનો વિગેરે ચાર વિભાગ આ બુકમાં રાખવામાં આવેલ છે. મુલ્ય ૦-૨– પ્રકાશકને ત્યાંથી મળશે.
શ્રી અમદાવાદ જેન વેતાંબર મૂત્તિ મૂજક બોડીંગને ૧૯ર૪ ની સાલને ૧૦ મા વરસનો રીપોટે—તેમના ઓનરરી સેક્રેટરી વકીલ છોટાલાલ કાળીદાસ તરફથી મળે છે. આ વરસમાં ૯૦ બેડરએ આ સંસ્થાને લાભ લીધે છે, આ બેડ ગની વ્યવસ્થા અને દેખરેખ ઘણું સારી છે, હિસાબ વિગેરે ચોખવટવાળા છે. અમે એ સંસ્થાની આબાદી ઈચ્છીએ છીએ.
- શ્રી ઘાટકેપર સાર્વજનિક જીવદયા ખાતાના રીપોર્ટર–અને તે એ ખાતા સંબંઘી અપીલ અમને સમાલોચના અર્થે મળેલ છે. આ ખાતું સંવત ૧૯૭૯ ના શ્રાવણ

Page #27

ગ્રંથાવલેકન.
૩૧૫
માસમાં સ્થાપન થયું છે અને ૧૯૮૦ ના આસો વદ ૦)) સુધી આ રીપોર્ટ છે. વાંદરા, મુંબઈ કતલખાનામાં જતા જાનવરોને બચાવવા માટે જ આ ખાતાને જન્મ આપેલ છે. જેથી જેન અને જૈનેતર તમામને માટે આ ખાતું જીવદયાનો મુખ્ય હેતું હોવાથી આવશ્યકતાવાળું છે. કારણ કે રેપર્ટમાં જણાવેલી યોજનાઓ, ધારાધોરણ આવશ્યકતા, ઉપજ ખર્ચ વિગેરે તો હકીકત વાંચતાં તે વિચારવા જેવી અને આ ખાતાને ખાસ મદદ આપવા જેવી છે. આ ખાતાને સ્થાપનાર તથા વ્યવસ્થા કરનાર સ્થાનકવાસી જૈન બંધુઓ છે જેથી તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે અને ઉપરોકત હેતુથી અન્ય દરેક ફિરકાના જૈનબંધુઓ અને દયાળ કઈ પણ આર્ય બંધુએ તેટલીજ સહાયતા તન, મન અને ધનથી આપવાની જરૂર છે અમે આ ખાતાને અસ્પૃદય ઈચ્છીએ છીએ.
શ્રી લેડી વિલિંગડન અશક્તાશ્રમ સુરતનો ૧૯૨૪ નો રીપોટ–અમને મળ્યો છે. આ આશ્રમમાં દરેક કામના મળીને ૬૨ અશકત મનુષ્યોએ સરાસરી લાભ લીધો હોય તેમ જણાય છે. આ આશ્રમમાં લાભ લેનારા અશકત મનુ ને અનાજ, કપડાં વિગેરે પૂરું પાડવાની સાથે શરીરની આરોગ્યતાની પણ બરાબર સંભાળ રાખવામાં આવે છે. કોઈપણ જાતિભેદ વિના દરેક અશકત મનુષ્યને આ આશ્રમમાં દાખલ કરવામાં આવે છે. સાથે દવાખાનાની પણ સગવડ રાખવામાં આવી છે. ખરચ પૂરતી વાર્ષિક આવક ન હોવા છતાં કંડ સારું છે અને પરચુરણ આવકને લઈને આ ખાતું નળે જાય છે. દરેક શહેરોમાં પશુઓને માટે જે પાંજરાપોળ છે, તેમ અશકત મનુષ્યને માટે પણ આવા આમોની જરૂર છે. મનુષ્ય જાતની સેવા કરવા માટે આવા ખાતા ઉપયોગી છે. આ આશ્રમનો વહીવટ, વ્યવસ્થા ખાસ પ્રશંસાપાત્ર છે અને મનુષ્યોની દયા માટે આ ખાસ ખાતું હોવાથી દરેક મનુએ તેને આર્થિક સહાય આપવાની જરૂર છે. આ આશ્રમનો વહીવટ કરવા માટે ખાસ એક કમીટી નીમવામાં આવેલ છે. પ્રમુખ શેઠ દલીચંદ વીરચંદ અને સેક્રેટરી ડાકતર અમીચંદ ગનલાલ શાહ વિગેરે કમીટીના મેંબરોનો આ આશ્રમ માટેનો પ્રયત્ન ઉત્તમ છે, તેથી તે ધન્યવાદને પાત્ર છે. - શ્રી રાજનગર જન કહેતાંબર મૂત્તિ પૂજક ધાર્મિક ઈનામી પરીક્ષાની સંરથાનો ૧૯૮૦-૮૧ની સાલનો રીપેટ–તેના ઓનરરી સેક્રેટરી ઝવેરી ભોગીલાલભાઈ તારાચંદ તરફથી અમને મળે છે. જૈન ધર્મના શિક્ષણની અભિવૃદ્ધિ અર્થે આ સંસ્થા સારું કાર્ય કરે છે. આ ખાતાને વહીવટ અને વ્યવસ્થા ઉત્તમ પ્રકારની છે. દર વર્ષે પરીક્ષા લેવરાવી ઈનામો આપવામાં આવે છે. આ ખાતાની અમે ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ..
આચાર્ય મહારાજ શ્રી બુદ્ધિસાગરજી સૂરિજીને
સ્વર્ગવાસ.
ગયા જેઠ વદ ૩ મંગળવારના રોજ વિજાપુર-ગુજરાતમાં આચાર્ય મહારાજ શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરજી મહારાજના સ્વર્ગવાસ થયાના સમાચાર જાણું તેની દુ:ખદાયક નેધ લેતાં અમને અત્યંત દુ:ખ થાય છે. આ અધ્યાત્મપરાયણ, ગનિષ્ઠ અને સાહિત્ય પ્રવૃત્તિમાં જેની રસવૃત્તિ નિરંતર જામેલી હતી, એવા પ્રતિભાશાલી

Page #28

૩૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સરલ હૃદયી જેન ધર્મની ઉન્નતિ માટેની ધગશ ધરાવનારા, ગંભીર અને જેમણે યથાર્થ રીતે સુમારે ૨૫) વર્ષ સુધી ચારિત્રનું પાલન કર્યું છે એવા આ મહાત્મા ની જૈન સમાજને તેમના સ્વર્ગવાસથી પુરેપુરી ખોટ પડી છે. ઉકત મહાત્માને જન્મ તેજ ગામમાં શીવદાસ નામના કણબીને ત્યાં સં ૧૯૨૦ ના શિવરાત્રીના દિવસે થયો હતે. આ મહાત્માની નાનપણથી જ ત્યાગવૃત્તિ જણાતી હતી. અમુક વખત પછી મેસાણાની શ્રી યશોવિજયજી જૈન પાઠશાળામાં અભ્યાસ કરવાને તેઓ દાખલ થયા અને સાગર ગરછના શિરોમણિ શ્રીમદ્ રવીસાગરજી મહારાજશ્રીને તેમને સમાગમ થતાં ત્યાગનાં મૂળ ઉંડ નંખાયા હતાં જેને લઈને ૧૯૫૭ ના માગશર સુદ ૬ ના રોજ શ્રીમાન સુખસાગરજી મહારાજ પાસે પાલણપુરમાં ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યું હતું અને સં. ૧૯૬૯ ની સાલમાં ગુરૂના સ્વર્ગવાસ પછી તેમણે સાગર ગચ્છના શિરોમણિ પદને અલંકૃત કર્યું અને તેઓના જ્ઞાનબળથી આકર્ષાઈ શ્રી સંઘે આચાર્ય પદ આપ્યું.
આચાર્ય બુદ્ધિસાગરજી મહારાજ પ્રથમથી જ અધ્યાત્મમાં મા રહેતા અને ગમે તે સ્થળે વિહારમાં કે સ્થિરતામાં જ્ઞાનાભ્યાસ, લેખન અને વાંચન તેજ તેમનો નિત્યનો અભ્યાસ થઈ પડયા હતા.
તેમની લેખક તરીકેની શકિતનું માપ તે તેમણે ભજન, અધ્યાત્મ, તત્વજ્ઞાન, સંવાદ, ઈતિહાસ, શિલાલેખો વિગેરે વિષય ઉપર લખેલા અને પ્રગટ થયેલા ૧૦૮ ગ્રંથ ઉપરથો સર્વે કેઈને માલુમ પડી શકે તેવું છે.
જેન બાળકે વ્યવહારિક અને ધાર્મિક ઉચ્ચ કેળવણી કેમ પ્રાપ્ત કરે તે માટે બેડીગ અને ગુરૂકુળ વિગેરેને જન્મ આપવામાં પણ તેઓજ ઉપદેશક હતા.
ગયા ચેત્ર માસમાં તેઓશ્રી વિજાપુર મુકામે પધાર્યા ત્યારે તેઓના શિષ્ય વૃદ્ધિસાગરજી મુનિને અંતિમ આરાધના કરાવતાં જણાવ્યું કે ભાઈ વૃદ્ધિસાગર ! તું તારા આત્મસ્વરૂપમાં રહેજે, ગભરાઈશ નહિ. હું પણ તારી પાછળ આવું છું. તેમના તે વચન જાણે સત્ય હાયની? તેમજ તે સમયથી આચાર્યશ્રી બુદ્ધિસાગર જીના દેહમાં અસાધારણ બીમારીએ વાસ કર્યો અને તે બીમારી ત્રણ ચાર દિવસમાં શમી ગયા પછી ચૈત્ર વદી ૧૦ હવાફેર માટે મહુડી પધાર્યા અને પત્રથી પોતાના સમુદાયના સાધુ સાધ્વી અને અન્ય જનેને ખબર આપ્યા કે આ દેહને ભરોસે નથી અને હું તમને નમ્ર ભાવે ખમાવું છું. જો કે આ વખતે તેવી બીમારી નહિ હતી; છતાં કેટલાક શ્રાવક બંધુઓ અને સાધુ, સાધ્વી આચાર્ય મહારાજ પાસે આવ્યા હતા અને ત્યારપછી તેઓશ્રીની તબીયતે ફરી રૂપ બદલ્યું પિતાના મુખ્ય શિષ્ય આચાર્યશ્રી અજીતસાગરજીસૂરિ તથા મહેન્દ્રસાગર મુનિ વિગેરેને બોલાવ્યા જેઓ જેઠ સુદી ૧૦ લગભગ ત્યાં આવી પહોંચ્યા.
આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરસૂરિ તથા ૫૦ મહેન્દ્રસાગરજીને આવ્યા જાણ

Page #29

વર્તમાન સમાચાર.
૩૧૭
આનંદ થયો અને પ્રેમથી બંનેના મસ્તક ઉપર હાથ મુકી આશીર્વાદ આપે અને કેટલીક વાતચીત અને ભલામણ અજીતસાગર સૂરિજીને કરી. જે તેઓએ પ્રેમપૂર્વક કબુલ કરી. હવે આચાર્યશ્રીની બીમારી વધવા લાગી. સમતાભાવે સહન કરતાં માત્ર છે, ગમ, શ્રીમહાવીરના શબ્દ વિના અન્ય બોલવું બંધન કર્યું હતું. જેઠ સુદ ૧૩ ના રોજ આચાર્યશ્રીએ જણાવ્યું કે મુસાફરી પુરી થઈ છે, સમય છેડો છે. જે કાંઈ ઈચ્છા હોય તે લઈ યે; પણ અજ્ઞાનતાને લઈને આચાર્યશ્રીને આશય કેમ જાણી શકાય? જેઠવાદ ૨ના રોજ વિજાપુર વિગેરેના ગામોના સંઘેએ મહુડી આવી આચાર્ય મહારાજને પોતપોતાના ગામ લઈ જવાની વિનંતી કરી. બીમારી સખ્ત હોવાથી દૂર ન જતાં વિજાપુર નજીક હોવાથી વિજાપુર જવા જણાવ્યું ઠરાવેલા સમય પ્રમાણે જેઠ વદ ૩ની પ્રાત:કાળમાં આચાર્ય મહારાજશ્રીને વીજપુર લઈ જવામાં આવ્યા અને વીજપુર ગામની વિદ્યાશાળામાં ગુરૂશ્રીને પ્રવેશ કરાવ્યા અને ત્યાં સંથારે બીછાવી તે ઉપર બીરાજમાન કર્યા કે તરતજ વીજાપુર અને આસપાસના હજારો લેકે દર્શને આવવા લાગ્યા, આ વખતે સ્થિતિ ગંભીર હતી. અને તે જ દિવસે સવારના આઠ વાગ્યા લગભગ ગુરૂશ્રીએ પ્રકૃતિ મુદ્રાએ આંખ ઉઘાડી દરેક વિધિ સ્વીકારી વ્રત-નિયમ સાથે મહાવીર પ્રભુના સમરણપૂર્વક સ્વર્ગવાસ પામ્યા.
હજારો માણસોની આંખમાં ગુરૂભકિતને લઈને આંસુ આવ્યા અને તે દુઃખ દાયક સમાચાર વીજળીના વેગે તારથી અનેક ગામોમાં પહોંચી વળ્યા જેથી બહાર ગામથી પણ નિર્વાણ મહોત્સવમાં ભાગ લેવા અબે ગુરૂભકિત બજાવવા માટે ગુરૂશ્રીના ભકતો ત્યાં આવવા લાગ્યા અને વીજાપુરની તમામ પ્રજા ગુરૂરાજનાં દર્શન નિમિત્તે ઉભરાઈ ગઈ અને આ શાસનને અપ્રતિમ ભકત, સાહિત્યના વિશિષ્ટ વિલાસી અધ્યાત્મ જ્ઞાન રસિક એક મહાન પુરૂષ ગુમાવ્યું તેમ લેકેની વાણીમાં દેખાયું
ત્યારબાદ ગુરૂશ્રીના મૃતદેહને વિધિપૂર્વક સ્નાનાદિક ક્રિયાઓ કરાવી નૂતન વસ્ત્ર પહેરાવી પાટ ઉપર પધરાવવામાં આવ્યું અને ગુરૂશ્રીને માટે પાલખી તૈયાર કરાવવા માંડી. દરમ્યાન ગુરૂશ્રીના પટધર આચાર્યશ્રી અજિતસાગરસૂરિએ ત્યાં ગામ પરગામના એકઠા થયેલ સુમારે ૮થી ૯ હજાર મનુષ્ય સમક્ષ બોધ આપી મમ ગુરૂશ્રીની ઓળખાણ કરાવી તેમના સ્મરણ માટે કાંઈ કરવું તે ઉપદેશ આપે, આ વખતે ત્યાં એકત્ર થયેલ મુંબઈ, સુરત, વડોદરા, પાદરા, પાટણ, પાલનપુર, મેસાણું વિગેરે ગુજરાતના અનેક ગામોના જૈનોથી ગુરૂશ્રીના સ્મારક માટે એક ફંડ થયું.
જ્યાં સુમારે ૧૫૦૦૦) પંદર હજાર રૂપીયા થયા, જેઠ વદ ૪ને બુધવારે સવારે પ્રાત:કાળમાં આચાર્યશ્રીના મૃતદેહને પાલખીમાં પધરાવી અનેક જાતના વાજીંત્રોના નાદ અને ભકતોના “જય જય નંદા, જય જય ભદ્દા” ના શની ગર્જના

Page #30

૩૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સાથે સરઘસ વીજાપુર શહેરમાંથી પશ્ચિમ દિશામાં આવેલ શેઠ મગનલાલ કંકુચં. ચંદની વાડીમાં આવી પહોંચ્યું જ્યાં પ્રથમથી થયેલ ગોઠવણ પ્રમાણે પાલખી પધરાવવામાં આવી અને માત્ર સુખડ અને અનેક સુગંધી પદાર્થોથી આચાર્યશ્રીને અગ્નિસંસ્કાર ભકિત પૂર્વક કરવામાં આવ્યો જે વખતે ગુરૂશ્રીનું સમાધિમંદિર બનાવવાનું નક્કી થયું. મમ આચાર્યશ્રીની વિભૂતિ-રાખ તેમની ચિતાની જગ્યાએથી મહુડીના મહાજન સમસ્તે ત્યાંથી લઈ આડંબરપૂર્વક સાબરમતી નદીમાં પધરાવી હતી. નિર્વાણ મહોત્સવનું કામ પુરૂ થયા બાદ શ્રીમાન અછતસાગરસૂરજીિએ દેવવંદન સેંકડે માણસ સાથે વિધિપૂર્વક કર્યું હતું. એ રીતે આચાર્યને નિવણુ મહત્સવ અને ગુરૂભકિત કરવામાં આવી હતી.
વર્તમાન સમયમાં આચાર્ય શ્રી બુદ્ધિસાગરજી મહારાજે એકનિષ્ઠાથી જૈન સાહિત્યની જે સતત સેવા કરી છે તે જૈન સમાજના ઈતિહાસમાં સૂવર્ણપટે કેતરઈ રહેશે. આચાર્યની કૃતિનાં પુસ્તકે સર્વેને એકાંત ઉપકારક છે. આવા ઉપકારક મહાત્માઓની ખાલી પડેલી જગ્યા જલદી પુરાતી નથી; છતાં પણ તેમનાં મુખ્ય શિષ્ય પટધર શ્રીમાન્ અજીતસાગરસૂરિ પણ સાહિત્ય રસિક જૈન કેમની ઉન્નતિની ધગશ ધરાવનારા વિદ્વાન અને ઉચ્ચ જ્ઞાન ધરાવનારા તેઓશ્રી સ્વર્ગવાસી ગુરૂરાજની ખાલી પડેલી જગ્યા પુરશે અને તેમની ખામી નહિ જ. ણાવા દે તેવી જૈન સમાજને સંપૂર્ણ ખાત્રી છે, જેથી ગુરૂરાજની શકિત તેમના પટધર આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરજી મહારાજમાં ચિરસ્થાયી વાસ કરે તેમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ અને સ્વર્ગવાસી મહાત્માના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તમ ઈચ્છીએ છીએ. .
શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈને સ્વર્ગવાસ, શેઠશ્રી જમનાભાઈ ભગુભાઈ ગયા જેઠ વદ ૦)) ના જ હદય બંધ પડી જવાથી ડુમસ ખાતે પંચત્વ પામ્યા છે. તેઓશ્રી સરલ હદયના, દેવગુરૂ ધર્મની દ્રઢ શ્રદ્ધાવાન તથા જીવદયાના ખાસ હિમાયતી હતા. શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીમાં પણ એક આગેવાની ભર્યો ભાગ લેવા સાથે ભોયણી જી વગેરે તીર્થોને વહીવટ પણ સારી ખંતથી કરતા હતા. જીર્ણોદ્ધાર, પાંજરાપોળ, સેનેટેરીયમ, જ્ઞાનોદ્ધાર વગેરે ધાર્મિક કાર્યોમાં છૂટે હાથે દ્રવ્ય ખરચતા હતા. તેમના સ્વર્ગ વાસથી એકલા અમદાવાદમાં નહીં, પરંતુ જેને કોમમાં એક મહાન્ નરની ખોટ પડી છે. અમે તેને માટે અમારી દીલગીરી જાહેર કરીયે છીયે. અમે તેમના ધર્મ. નિષ્ટ સુપની માણેકબાઈ તથા શેઠ માણેકલાલભાઈને દિલાસે દેવા સાથે સ્વ. જમનાભાઈ શેઠના આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ પ્રાથીએ છીએ.

Page #31

જલદી મગાવા ! નહીં તો તક ખરા ! જલદી મંગાવે !
શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ( ભાષાંતર ).
e ભાગ ૧ લે તથા ભાગ ૨ જે.. | (અનુવાદક:-આચાર્ય મહારાજ શ્રી અજીતસાગરજી. ) પ્રભુના કલ્યાણુકા અને દેવાએ તે વખતે કરેલ અપૂર્વ ભકિતનું વિરતારપૂર્વક વર્ણન છે. સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી અનેક સ્થળે વિચરી ભગ્યજી ને પેલ ઉપદેશ, અનેક કથાઓ અને શ્રા વક જનોને પાળવા લાયક ત્રતા અને તેના અતિયારો વગેરેનું વણ ન ધણુ જ વિશાળ રીતે આપેલ છે. આ કથાના પ્રથામાં બુદ્ધિના મહિમાસ્વભ નું’ વિવેચન, અદ્દભૂત તત્વવાદનું વઘુન, લૌકિક આચાર, વ્યવહાર, સામાજીક પ્રવૃત્તિ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, ધાર્મિક પ્રભાવ તથા નૈતિક જીવન વિગેરે તત્ત્વનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. એકંદર આ ગ્રંથ માનવજીવનને માર્ગદર્શક, જૈન દર્શનના આચાર વિચારનું ભાન કરાવનાર એક પ્રબળ સ. ધનરૂપ છે. • ઉંચા રેશમી કપડાના પાકા બાઈડીંગનાએ ક હજાર પાનાના આ બે ગ્રંથની કીંમત રૂા. ૪-૮-૭ પોસ્ટ ખર્ચ જુદા.
ઘણીજ થાડી નકલ સીલીકે છે.
આદર્શ જૈન શ્રીરત્ના. પ્રાતઃસ્મરણીય માંગલકારી ચૌદ પવિત્ર-માતાઓ-અદિશ સ્ત્રીરને અને મહાસતીએાનાં વૃત્તાંત આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે, જે સ્ત્રી જાતિનું મહત્વ અને સ્ત્રીત્વના ગુણેના પરમ વિકાસ કરનાર એક ઉપદેશાત્મક રચના છે.
સતી ચરિત્રની આ કથાઓ સાથે સ્ત્રી કેળવણી કટલી જરૂરીયાતની છે ? શ્રી કેળવણી કેવી હોવી જોઈએ ? તેન’ પણ આ શ્ર"ની શરૂઆતમાં વિસ્તારથી, વિવેચન કરવામાં આવેલ છે. કોઈ પણ મનુષ્ય માટે આ ઉપયોગી ખાસ ગ્રંથ છે. જેલદી મગાવા. કિંમત રૂા. ૧-૦-૦ પાસ્ટેજ જી ૬ .
લાલા ગંગારામજી બનારસીદાસને સ્વર્ગવાસ.
પંજાબ અંબાલાના જાણીતા જૈન ગૃહસ્થ લાલા ગંગારામજી બના૨શીદાસ ની કે જેઓ એક ધર્મચુસ્ત શાસનપ્રેમી, સરલ અગ્રગણ્ય જેન ગૃહસ્થ હતા. તેઓ થોડા વખતની બીમારી ભાગ ની માં માસમાં પંચત્વ પામ્યા છે. તેઓ દેવગુરૂ ધર્મના પૂર્ણ ઉપાસક હતા. આ સભા ઉપર પણ પૂર્ણ પ્રેમ ધરાવતા હતા. તેઓ આ સભાના પણ મેબર ( સભાસદ ) હતા, તેઓના સ્વર્ગવાસથી જૈનસમાજમાં એક જૈન ન૨રતનની ખાટ પડી છે. અમા તે માટે અત્યંત દીલગીર છીયે. તેઓના પવિત્ર આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પ્રાથના કરીએ છીએ.

Page #32

વાંચનના પ્રેમી બંધુઓ માટે ખાસ નવા વાંચવો યોગ્ય
. ઉત્તમ ગ્રંથા.
૧ પંચપરમેષ્ઠી ગુણમાળા. ૧-૮-૦ ૯ શ્રીજ બુસ્વામી ચંરિત્ર આદર્શ ૦-૮-૦ ૨ સુમુખનુપાદિ કથા.
૧-૦-૦ ૧૦ શ્રી ચંપકમાલા સતી આદર્શ ચરિત્ર ૦–૮-૦ ૩ તપોરન મહોદધિ (તપાવલી) ૧૧ સાધસિત્તરી-જૈનતત્ત્વજ્ઞાનના અને
તમામ તપની વિધિ સહિત. ૧-૮-૦ પૂર્વ ગ્રંથ. . ૪ કુમારવિહાર શતક. | ૧-૪-૦ ૧૨ શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા ઐતિહાસિક ૫ ન ધર્મ વિષયક પ્રશ્નોત્તર. ૦–૮–૦ કથા ગ્રંથ. - ૬ સમુકત કૌમુદી ભાષાંતર ૧-૦-૦ ૧૩ શ્રી વિવિધ પૂજા સંગ્રહ ભા. ૧થી૪ ૨-૦ -૦ ૭ શ્રાદ્ધ ગુણ વિવરણ શ્રાવકાપા ગી. ૧-૮-૦ ૧૪ શ્રી આત્મવલ્લભ પૂજન સ ગ્રહ ૧-૮-૦ ૮ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ વિધિ સહિત વાંચી ૧૫ શ્રી નવપદજી પૂજા ગુજરાતી
જવાથી ઘેર બેઠા થઈ શકે છે. ર--૦-૦ અર્થ સહિત
- ૧
/- ૭
અમારી સભાનું જ્ઞાનાટ્ટાર ખાતું,
૧ જેન એતિહાસિક ગુજ૨ રાસ સ’મહું ૧૨ ચેત્યવંદન મહાભાગ્ય ભાષાંતર. ૨ ષસ્થાનક સટીક.
• ૧૩ નવતત્ત્વ ભાષ્ય (ભાષાંતર ) ૩ વિજ્ઞપ્તિ સુગ્રહ
- ૧૪ પ્રભાવક ચરિત્ર ભાષાંત૨. ૪ સસ્તારક પ્રકીર્ણક સટીક. - ૧૫ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબાધ અનેક ઉપ૫ વિજયદેવસૂરિ મહાસ્ય.
- દેશક કથાઓ સહિત. શેઠ નાગરદાસ૬ જૈન ગ્રંથ પ્રશસિત સ‘ગ્રહે,
ભાઇ પુરૂષોત્તમદાસ તરફથી. ૭ લિ‘ગાનુશાસનપજ્ઞ ( ટીકા સાથે) ૧૬ આચારોપદેશ. શેઠ હકમચંદ વલમજી ૮ ગુરૂતત્ત્વ વિનિશ્ચય.
' મોરબી નિવાસી તરથી. ૯ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર. ૧૭ શ્રી અજીતકાવ્ય કિરણાવળી ૧૦ ધમ રન પ્રકરણ ભાષાંતર
નંબર ૯-૧૦–૧૧–૧૨-૧૩-૧૪ ૧૧. શ્રી વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર
ગ્રંથમાં મદદની અપેક્ષા છે.

Page #33