Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનની એકાગ્રતા.
ત્યાગ કરી પોતાના સ્વરૂપમાં રહી શકે. (૨) માટે નિર્વાણપદના ઇચ્છક પુરૂષાએ સાવધાન થઇ સમભાવ રૂપ શસ્રવડે રાગદ્વેષ રૂપ શત્રુઓના વિજય કરવા. )
૩૦૩
સમતાથી સ્થિર થયેલી મનની એકાગ્રતાને સુરક્ષિત રાખવાને માટે ક્રમનુ અવલ અન કરવું અત્યંત ફળદાયી છે. મદદ ગતિએ વહેતા સરિતાના નિર્મળ ઝરણાંને વાયુથી ઉત્પન્ન થતી ઉર્મિમાલાએ જેમ ચવિચળ કરી નાંખે છે. તેમ ઇન્દ્રિયાના વ્યાપારા મનમાં વ્યગ્રતા ઉપજાવી સમતાથીસ્થિર થયેલી અંત:કર ણુની એકાગ્રતાને અસ્તવ્યસ્ત કરી નાંખે છે. મનથી વિષયાને ત્યાગ કરવાથી મન ઇન્દ્રિયાના વિષયેામાં રસ લેતુ બંધ પડે છે અને ઇન્દ્રિયનિગ્રહ સહજ સિદ્ધ થાય છે. વિરલા જ મનથી વિષયાને ત્યાગ કરી શકે છે. મનથી વિષયાનુ ચિ ંતન કરતા માનવી ઇન્દ્રિયાના બાહ્ય વ્યાપારાને રાકે તેથી કાંઇ વિશિષ્ટ ફળ આવતુ નથી. વૃક્ષની વિટપે અને કુપળાને કાપી અને ચુંટી નાંખવામાં આવે પણ જો તેનાં મૂળમાં જલનું સિંચન કરવામાં આવે તે। પાછી તે વિટપેા અને કુપળે ફુટી નીકળે છે, તેમ ઇન્દ્રિયાના ખાદ્મવ્યાપાર રોકવા છતાં માનવી જો મનથી વિષચાનુ ચિંતવન કરતે હેાય તે બળાત્કારે રાકેલી ઇન્દ્રિયા આખરે મનને વિષયાના પદાર્થ પ્રત્યે તાણી જવાની, પણ આ કાર્ય અત્યંત દુર્ઘટ હાવાથી ઇન્દ્રિયે ને માહ્ય વ્યાપારામાં પ્રવૃત્ત થતી રાકવાથી મનની વૃત્તિએ પ્રત્યાઘાત પામી પાછી વળશે અને તેના વ્હેણુ મનમાનસમાં વિરામ પામી અંત:કરણની એકાગ્રતાની અભિવૃદ્ધિ કરશે, સમતાથી અંત:કરણમાં શાંતિનું સામ્રાજ્ય સ્થપાય છે, દમથી શાંતિનું સામ્રાજ્ય ખાદ્ઘ આક્રમણેાથી સુરક્ષિત રહે છે, શમ આન્તર પ્રગતિ પાષે છે, દમ આન્તર પ્રતિના વિરાધી તત્વાના નાશ કરે છે. એક સૂક્ષ્મ પ્રદેશમાં કાર્ય કરે છે, ખીન્તુ સ્થૂળ પ્રદેશમાં કાર્ય કરે છે. શમ અને દમ એક બીજાના ઉપકારક છે. ઉત્તમ ઔષધી અને સુદર હવાપાણીના યાગ થવાથી જેમ રાગી સત્વર આરાગ્ય પ્રાપ્ત કરે છે તેમ શમ અને ક્રમનુ અવલંબન કરવાથી માનવી અલ્પ સમયમાં મનની એકાગ્રતાને સિદ્ધ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
આપણા મનના ધર્મ જ્ઞાનેન્દ્રિયેાદ્વારા મળતા સસ્કારાને ગૃહણ કરી બુદ્ધિ સમક્ષ મુકવાના છે. પણ આ કાર્ય કરવાની કળામાં જ મનની કુટિલતા પ્રકાશે છે. રાગદ્વેષથી રંગાયલુ મન તેને જે સ ંસ્કારા પ્રિય હાય છે તે સંસ્કારોને મુગ્ધ કરે એવા મેાહક સ્વરૂપમાં બુદ્ધિ સમક્ષ મુકે છે. આપણા આંતરજીવનમાં બુદ્ધિનુ સ્થાન સત્યપ્રિય ન્યાયાધીશનુ છે. મને ગૃહણ કરેલા સંસ્કારામાંથી બુદ્ધિને ધર્મ આત્મવિકાસને અનુકૃળ એવા સ ંસ્કારાવણી કાઢી તે પ્રમાણે કાર્ય કરવાને મનને અનુમતિ આપવાના છે. વિશુદ્ધ બુદ્ધિ જ સંસ્કારાને તેમના વમળ સ્વરૂ ૫માં નિહાળી શકે છે. સંસ્કારાના મેાહક સ્વરૂપથી અંજાઈ બુદ્ધિ જો મનની સાથે એકતા કરે તે આત્માના પ્રકાશથી એપતુ આંતરજીવન કામનાઓની કાલિમાથી
| SR No. | 531261 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 022 Ank 12 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 33 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |