________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વમાં આત્માનું સ્થાન, વિષય આહાર, નિદ્રા અને ઈદ્રિય તૃપ્તિ સિવાય હોતો નથી. જેનદષ્ટિએ આ આ
ભાઓ “બહિરાત્માઓ” કહેવાય છે. “હું” એટલે આમાં એવું ભાન તેઓને આ કેટિમાં નથી. ભક્ષ્યાભઢ્ય અને પેથાપેયને વિવેક રાખતા નથી. સારાં છેટાંની વહેંચણી કરી શકતા નથી. સ્વાર્થની ખાતર વારંવાર ફોધ-અભિમાન અને અસૂયાનાં લાગણી પ્રદશિત કરે છે. અથવા માનસિક નબળાઈને લીધે પરનિંદામાં પ્રવૃત્ત થતા જેવામાં આવે છે. એમની ધાર્મિક ક્રિયાઓ મુખ્યત્વે કરીને ગતાનગતિક હોય છે. પહિત માટે અથવા આત્માની મુકિત મેળવવા માટે તે તે ક્રિયા કરવાની જરૂરીઆત તેઓ સ્વીકારતા નથી. દયાને સિદ્ધાંત ઉપર ઉપરથી સમજતા હોય છે. તેમનું આદરેલું તપ સકામનિજેર માટે હેતું નથી. તેમના ઉપવાસ આત્મબળ પ્રાપ્ત કરવા માટે નહિ પરંતુ લંઘન પુરતા હોય છે. દરેક સારી અથવા ખાટી ગમે તે હકીકતમાં “હાજી હા” કરતા વિવેકથી વિચાર કર્યા વગર તુરત મળી જાય છે. સ્વતંત્ર વિચારને તે અડી અવકાશજ નથી. જિનપૂજા આદિ કૃત્ય કુળધામના એક આચાર તરીકે માનીને કરતા હોય છે.
અમુક “ સારૂં” અથવા અમુક “હું” એ ભાવના તરફ વિવેકથી જાગૃત થતો મનુષ્ય બીજી કાટિમાં પ્રવેશ કરવાને લાયક જણાય છે. અહીં પ્રશસ્ત રાગની મુખ્યતા હોય છે, ક્રોધ અને ધિક્કારની જે લાગણીઓ પરદા ખાતર પ્રેમળ થે હતી, તે હવે ઉપગી અને અન્યને હિતકારી પરિણામવાળી પ રેસ્થિતિમાં પ્રકટે છે. વપરનું હિત આ કોટિના મનુષ્ય યુક્તિથી જુદી જુદી લાગણીઓ પ્રદર્શિત કરી સાધતા હોય છે. એમની યુક્તિઓ સ્વાર્થ સાધના માટે હાતી નથી પરંતુ સ્વપરના હિતની ખાતરજ જાય છે. પ્રશંસા, કીતિ વિશેની દરકાર કરતા નથી, ખાનપાનમાં મિતાહારી હેય છે. આ કોટિમાં સ્વાર્થ ત્યાગની ઉમેદવારી નુ કરતા હોય છે. પ્રત્યેક ક્રિયાઓ સમજણ અને હેતુ પૂર્વક કરતા હોય છે, આભાને અહીં તેઓએ ઓળખી લીધેલો હોય છે. જીવન કેઈ ઉચ્ચ હેતુ માટે છે એવું ભાન અહીં નિરંતર તેમને જાગૃત હોય છે. ઇંદ્રિયના વિકારો ઉપર સંયમન બને તેટલું રાખવા પ્રયત્નશીલ જણાય છે. તેમના વ્યવહાર એ સુંદર હોય છે કે બીજાએ તેનું અનુકરણ કરવા લલચાય છે, આ કોટિના મનુષ્યને સારા ખાટાની પરીક્ષા લેવાથી એક મનુષ્યના ગેરવ્યાજબી વર્તન સામે તેમને તિરસ્કાર હોય છે પરંતુ માનસિક નબળાઈ હોવાથી તેઓ તે ગેરવ્યાજબી વર્તન અટકાવી શકતા નથી. અથવા “નીરૂપાયપણું” જાહેર કરે છે. સ્વતંત્ર વિચારક હોય છે છતાં “ સ્વતંત્ર વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરી શકતા નથી. તેઓ પોતાના વડીલોના ગેરગ્યાજબી અને અન્યાયી વર્તમ હોવા છતાં પણ અસાધારણ માનદષ્ટિ જ જુવે છે. તાત્પર્ય કે તેઓને અંદરથી જૂઠાણ તરફ તિરસ્કાર હોવા છતાં તેઓ કામ ચલાવી લેવાની વૃત્તિવાળા હોવાથી મધ્યમકેટિના મનુષ્ય કહેવાય છે. આ મનુષ્ય અનેક ધંધાઓ
For Private And Personal Use Only
