Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

વાંચન દ્વારા શિક્ષણ.
૧૩૩ જેનાથી ઘણને દુઃખ થાય છે અને વર્તમાન જમાનામાં વાંચનના સાધને પ્રાપ્ત કરવાની સગવડતા વધી જવાથી જે વ્યગ્રતાને ઉત્તેજન મળે છે તેને દૂર કરવાને આ ટેવ અસરકારક અને અનુપમ ઓષધિ છે. સહેતુક વાંચનથી તમને જે સંતોષ અને આનંદ થશે અને તેના પરિણામરૂપે તમે જે માનસિક વિકાસ અને વિશાળતા અનુભવશે. તે બીજા કશાથી થવું અશકય છે. અને તે વખતે આપણને ખ્યાલ આવે છે કે આપણે અજ્ઞાન, અને બીજા માનસિક આવરને તેમજ આપણા ઉત્કર્ષના પ્રતિબાધકને આપણે છિન્નભિન્ન કરી નાખીએ છીએ. જ્યારે મનની સંપૂર્ણ એકાગ્રતા પૂર્વક વાંચવામાં આવે છે, ત્યારે જ માનસિક બળમાં વધારે થાય છે. અને તેથી જે પુસ્તક વાંચવાનું શરૂ કરવું તે અંતઃકરણ પૂર્વક અને સંપૂર્ણ એકાગ્રતા યુકત પ્રસન્ન ચિત્તથીજ વાંચવું.
નિષ્ટ વાંચનની અસર અવ્યવસ્થિત વાંચનની અસર કરતાં વધારે નુકશાનકારક નીવડે છે. જેમ કસરતશાળામાં બેસવાથી શરીર મજબૂત થઈ જાય એ આશા વ્યર્થ છે તેમ આવા પ્રકારના વાંચનથી મગજના તંતુઓ બળવાન બને એ આશા પણ આકાશપુખ્યવત્ છે. કેમકે આવા પ્રકારના વાંચનમાં મન નિશ્ચષ્ટ અને અસ્થિર હોય છે, કેઈ પણ સ્થળે એકાગ્ર થયા વગર અત્રતત્ર ભટકતું હોય છે. આવું વાંચન માનસિક શકિતને તેમજ બુદ્ધિને નિર્બળ બનાવે છે, અને મગજને કઠિન વિષયમાં પડવાની શકિતથી રહિત કરી મુકે છે.
જે મગજ અંત:કરણથી રાતું નથી, જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની તિવ્ર અભિલાષા, વિશાળ વિકાસ માટેની ઉગ્ર ઉત્કંઠા અને મનોરાજ્યને ઉચ્ચતમ આદર્શો અને ભાવનાઓથી વિભૂષિત કરવાની પ્રબળ આકાંક્ષા–એ સઘળા વાંચનના હેતુ નથી હતા તે તમને કઈ પણ પુસ્તકને વાંચનથી ઉત્તમ લાભ થશે નહિ. પરંતુ જેવી રીતે તપ્ત ભૂપ્રદેશ વરસાદના પાણીને ચૂસી લે છે તેવી રીતે તમારે જ્ઞાનપિપાસુ આત્મા લેખકના વિચારેનું પાન કરી લે તોજ તમારી ગુપ્ત અપ્રકટ શક્તિઓ ભૂમિમાંના બીજની માફક નવીન જીવન અને ચૈતન્ય પ્રાપ્ત કરી શકશે.
જ્યારે વાંચે ત્યારે વિદ્વાન નરરત્નોએ વાંચ્યું તેમ વાંચે મેકલેએ વાંચ્યું તેમ વાંચે. કાર્લાઈને વાંચમું તેમ વાંચે. અને જે મહાપુરૂષને વાંચનથી લાભ થયે છે તે દરેકની માફક વાંચવાને અભ્યાસ રાખે. તેવી ટેવ કેળવે. અને જે લાભ તેઓને થયે તે તમને પણ થશે. એ નિર્વિવાદ છે. એટલે તમે જે વાંચે તેમાં તમારા આત્માને મગ્ન કરી વાંચે અને એવા એકાગ્ર ચિત્તથી વચે કે તમારા પુસ્તક બહારની દરેક વસ્તુના અસ્તિત્વને વિસરી જાઓ.
એક સુવિખ્યાત આંગ્લ વિદ્વાનના શબ્દોમાં કહીએ તે “Reading furnishes us