________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાચીન અને અર્વાચીન જૈન, રહેલું છે. પ્રથમ જગતના સર્વ જેની સાથે મૈત્રી-સમભાવ હવે જોઈએ, તે , પછી મનુષ્ય છે કે જે પરસ્પર ઉપયોગી અને ઉત્તમ જીવનને ધારણ કરનારા છે, તેમની સાથે મૈત્રી-સમભાવ રાખવો એ જેનેને આવશ્યક જ હોય તેમાં શું કહેવું? આહીત ધમની બધી ઈમારત સમભાવ ઉપર રહેલી છે. સમભાવ શિવાય એ ઈ. મારત રહી શકતી નથી. કેટલાએક એમ માની બેસે છે કે, સમભાવની માત્ર ભાવનાજ કરવાની છે, પણ વસ્તુતાએ તેમ નથી, કોઈ પણ ભાવના ક્રિયા વિના સફળ થતી નથી. માત્ર ભાવીને જ બેસી રહેવાનું હોય તે તે ભાવના સર્વ પ્રકારે ઉપયોગની નથી. ભાવનાનું બળ ક્રિયામાં જ વર્તાય છે. તેથી પ્રત્યેક જેને સમભાવ ની ભાવનાને ક્રિયામાં મુકવા સદા તત્પર રહેવું જોઈએ,
પ્રાચીન જૈનત્વમાં એ સમભાવને પ્રકાશ વિશેષ હતું. તેઓ ધર્મને વર્તન માં લાવનાર સમભાવ છે, એમ માનતા હતા અને તેને વ્યવહારની સર્વ ક્રિયાઓમાં પણ જતા હતા, આથી તેમના હૃદયમાં સમભાવવડે ઐક્ય પ્રવાહ રૂપે સતત વહ્યા કરતું હતું, જેથી કુસં અને એક અંશ પણ પ્રગટ થવા પામતે નહિ. તેમના અંતઃકરણના ઉંડા પ્રદેશમાં રહેલા સમભાવરૂપ અમૃતના પ્રભાવથી કુસંપના વિ. ષને એક છાંટે પણ રહેવા પામતે નહિં. તેઓ આહંત સિદ્ધાંત પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન આત્માઓ માનતા, પરંતુ તેમાં રહેલ આત્મસ્વ-જીવવુ એક છે (સર્વ જીવ સરખા છે) એવું સમજી આ અખિલ વિશ્વના આત્માને એકરૂપે નિરખતાં અને તેથી તેમના કલ્યાણની ભાવના સદા ભાવ્યા કરતા હતા.
અર્વાચીનકાલે જેને એ તત્ત્વની મહત્તા ઓળખી શકતા નથી, તેથી તેમના ધમ, આચાર, વિચાર અને નીતિમાં વિષમતા પ્રસરેલી જોવામાં આવે છે. સર્વત્ર અહંભાવ વધી ગયા છે. ધર્મનું સ્વરૂપ સમજનારાઓ પણ અહંભાવથી મુક્ત થઈ શકતા નથી. ધર્મમાં પણ “હું અને મારૂં” એ નિયમજ મુખ્યપણે પ્રવર્તે છે. તે અહંભાવને લઈને ધર્મ અને વ્યવહારમાં અનેકાનેક ભેદ પી ગયા છે, અને પડતા જાય છે. આથી નીતિના ધોરણે શિથિલ પડવાથી સંઘ અને જ્ઞાતિની અને વ્યવસ્થા થઈ પડી છે. આવી પ્રવૃત્તિને લઈને જૈનો પોતાની ઉન્નતિના સાધને મે. ળવી શકતા નથી અને કદિ અન્યનું અનુકરણ કરી ઉન્નતિ મેળવવા માટે વિવિધ સાધનો ઉભા કરવા જાય છે, તે તેમાં તેઓ સર્વ પ્રકારે વિજયી નિવડી શકતા નથી.
પ્રાચીન જેને વિરક્તભાવને વધારે પસંદ કરતા, નિવેદ ઉપર તેમને ઘણી આસ્થા હતી. કીતિના તીવ્ર લાભને અંગે સંસારની ખટપટ ઉપર તેમને વિશેષ રૂચિ ન હતી, પરંતુ તેઓ સંસારના માર્ગને પણ ધર્મમય અને સુખમય બનાવવાને પ્રયત્ન કરતા હતા. અને તે માર્ગે રહી અધ્યાત્મ સુખને અનુભવ મેળવતા હતા. આહત શામાં જેને દર્શન-ઉપગ કહે છે, તે ઉપયોગ તેમના સર્વ પ્રવર્તનનું કેંદ્રસ્થાન હતું, તેથી તેઓ આ સુખમય સંસારમાંથી પણ સુખના તો
For Private And Personal Use Only
