________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાચીન અને અર્વાચીન જૈન સાં તકાળે જેનેમાંથી એ શકિતને દાસ થયો છે, તેનું કારણ જૈનત્વના ખરા પ્રકાશક સમભાવ-પ્રેમભાવરૂપ તત્વને જે અભાવ તેજ છે. તેને લીધે ઉન્ન તિને રોધ કરનારા બીજા અનેક કારણે સ્વતઃ ઉભા થયા છે અને થાય છે.
અર્વાચીન જૈનેના રક્તમાંથી એ તની અસર કી જવાથી તેની મને વૃત્તિઓને અનેક મલિન ભાવેએ દબાવી દીધી છે વંશપરંપરાથી ઉતરી આવેલું તેમનું ખરૂં જૈનત્વ એ ભયંકર ભાવેએ ઘણું ઝાંખુ કરી દીધું છે. તેમની જાગ્રત અને સ્વપ્ન-ઉભય અવસ્થા એ મલિન ભાવથી ભરપૂર બની ગઈ છે. આ સ્થિતિને પરિણામે તન, મન, ધન અને ધર્મને હાસ થાય તેમાં આશ્ચર્ય પામવા જેવું શુ છે? તેવી મલિન સ્થિતિમાં તે રાગદ્વેષ રૂપ મહાન શત્રુઓ ફાવ્યા વગર રહેતા નથી. પછી કલેશ, ટંટા, અદેખાઈ, અને પક્ષપાત વગેરે સઘળા દુર્ગુણે કે જે રા ગદ્વેષના સૈન્ય રૂપ છે, તે સર્વે મૂર્તિમાન રૂપે આવીને તેમની ચારે પાસ વીંટાઈ વળે તે સંભવિત છે. તેવું અત્યારે જૈન સમાજમાં સ્થળે સ્થળે દેખાય છે
પ્રાચીન જેનેની શિક્ષણ પદ્ધતિ તરફ વિચાર કરતાં તેની અંદર મહત્વનું જે દર્શન થાય છે, તેવું દર્શન સાંપ્રતકાળે થઈ શકવું અશક્ય છે. વર્તમાન સમયે પશ્ચિમ પ્રજાના સંસર્ગથી સુધરેલી શિક્ષનું પદ્ધતી આપણ નજરે દેખાય છે અને ચિત્તને ચમત્કાર પમાડે તે તેને ચળકાટ પણ જોવામાં આવે છે, છતાં પણ પ્રાચીન શિક્ષણના મહત્વની આગળ તે કશી ગણનામાં નથી.
પૂર્વકાળે આવી મહાન્ પાઠશાળાઓ ન હતી, આવા પદવીધર શિક્ષકે નહતા, આવા શિક્ષણના ઉચ્ચ સાધન પણ ન હતા, છતાં પણ તે સમયે જેનેની જ્ઞાન ભૂમિકાની જે રચના હતી, તે ઉત્તમ પ્રકારની હતી, એમ તે કહેવું પડશે. બાલ્યવયમાં આવેલા શ્રાવક શિશુને પ્રથમ ધાર્મિક શિક્ષણ આપવામાં આવતું. સદાશીલ ગૃહસ્થ અથવા ત્યાગી ગુરૂના સહવાસમાં તેને રાખવામાં આવતું. ધર્મનું શિક્ષણ પામેલા માતાપિતા બાળકની ધામિક વૃત્તિ વધારવાને ઘણી કાળજી રાખતાં કાલંકાલ અને તેતડું બેલતે જૈન બાળક નવકાર મંત્રના પાઠ ભણતે ઘરના આંગણામાં ફરતે અને માતાપિતાના ઉસંગમાં રહી તેની પરીક્ષા આપતે હતે. દરેક ન ગૃહમાં સામાયિકની પ્રવૃત્તિ વિશેષ હતી, તેથી તે સમયનું મુગ્ધ ભાવથી નિરીક્ષણ કરનારા જૈન બાળકના હૃદયમાં ધાર્મિક ભાવના સદા સતેજ થયા કરતી હતી. સુશિક્ષિત શ્રાવિકા માતા ગૃહપાઠશાળાની શિક્ષિકા બનતી અને તે ઉછરતી વયના અપના કુમળા મગજ ઉપર ધર્મ, આચાર અને વિચાર રૂપ સુધાનું સારી રીતે સિંચન કરતી હતી.
પૂર્વકાલે સાધુ અને સાધ્વીઓને મોટે ભાગ ધર્મોપદેશના પિતાના કર્ત. વ્યને બજાવવામાં ઘણે તત્પર રહેતા, તેથી પ્રાયે કરીને ઘણું ક્ષેત્રમાં તેમના વિ હારે થયા કરતા હતા, આથી ઉછરતા જૈન બાળકને ઉપદેશને લાભ પણ વારં
For Private And Personal Use Only
