________________
- e૬. પૂર્ણ કળશ
હે પ્રભુ! ત્રણેય ભુવનમાં અને સ્વકુળમાં પણ આપ પૂર્ણકળશ સમાન ઉત્તમોત્તમ છો, તેથી આપની આગળ પૂર્ણકળશ આલેખાય છે. ૬.૧ અષ્ટમંગલમાનું છઠું મંગલ છે કળશ.
પ્રભુની માતાને આવતા ૧૪ સ્વપ્નમાં ૯ મું સ્વપ્ન પણ પૂર્ણકળશ છે. તથા ૧૯માં મલ્લિનાથ ભગવાનનું લાંછન પણ કળશ-કુંભ જ છે. શુદ્ધ નિર્મળ જળ ભરેલ પૂર્ણકળશ વિશેષથી માંગલિક ગપ્યો છે. જળ સાથે એનું સાહચર્ય હોઈ આ મંગલ જળતત્વ સંબંધિત પણ કહી શકાય. પ્રત્યેક ધર્મ-સંપ્રદાયમાં દેવસ્નાન માટે પૂજાની સામગ્રીમાં કળશ અવશ્યપણે હશે જ. અનેક મંગલવિધિઓનો પ્રારંભ જળભૂતુ –કળશથી થાય છે. જળપૂર્ણ કળશમાં લક્ષ્મીનો વાસ મનાયો છે. જેની હીરા-રત્નજડિત કમલાકાર બેઠક-ઈંઢોણી હોય, પેટના ભાગે વિવિધ માંગલિક ચિહ્નો-આકૃતિઓ કરેલ હોય, કંઠે પુષ્પમાળા આરોપિત હોય, આસોપાલવના પકે ૭ પાંદડા મૂકી તે પર શ્રીફળ સ્થાપિત હોય તેવો શુદ્ધ નિર્મળ જળથી ભરેલો, સોના-ચાંદી-તાંબા કે માટીનો કળશ કે તેની આકૃતિ, એ પૂર્ણ
કળશ છે તેમ જાણવું. ૬.૨ વિવિધ શાસ્ત્રોમાં મંગલ કળશ :
અનેક જૈનાગમોમાં રાજ્યાભિષેક કે દીક્ષા સમયે સ્નાન અવસરે સુવર્ણ, ચાંદી આદિ અનેક પ્રકારના માંગલિક કળશોનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. શ્રી તીર્થંકરદેવોના જન્મકલ્યાણક ઉત્સવે દેવતાઓ સોનું વગેરે આઠ જાતિના પ્રત્યેકના હજાર કળશો વડે કુલ ૧ક્રોડ, ૬૦ લાખ વખત બાળ પ્રભુનો અભિષેક કરે છે. આ કળશોના યોજનના માપ આપણને આશ્ચર્ય પમાડે એવા છે. શાંતિસ્નાત્ર કે અંજનશલાકા જેવા મહત્વના વિધાનોમાં સૌ પ્રથમની વિધિ કુંભસ્થાપના જ હોય છે.
19
