Anekantwadno Sankshipta Parichay

Author(s): Kalaprabhsagar
Publisher: Z_Arya_Kalyan_Gautam_Smruti_Granth_012034.pdf

Page 5

[૮૪] cacalabhasabhadana પદાર્થોના વિરાટ સ્વરૂપની ઝાંખી:
જૈન દનની વિચારધારા અનુસાર જગતભરના બધા પદાર્થોં ઉત્પતિ, વિનાશ અને સ્થિતિ આ ધર્માંથી યુક્ત છે. જૈનત્વની ભાષામાં તેને ઉત્પાદ, વ્યય, અને પ્રોબ્ય કહેવાય છે, વસ્તુમાં જ્યાં ઉત્પત્તિ તથા વિનાશની અનુભૂતિ થાય છે, તેની સ્થિરતાનું ભાન પણુ સ્પષ્ટ થાય છે. · આપ્તમિમાંસા ' નામના ગ્રંથમાં શ્રી સમ`તભદ્રજી કહે છે :
ઘટ મૌસિમુવાળી – મારો પતિસ્થિતિયમ્ । शोक - प्रमोद - माध्यस्थ्य जना याति सहेतुकम् ॥ વિસ્તૃત વિવેચન :
આ નાનકડા શ્લોકમાં તે ખજાને ભર્યાં છે. સુવર્ણકાર પાસે સુવર્ણના મુગટ છે. તેણે તે મુગટને તેડીનેા કંગન બનાવી લીધા, એટલે મુગટને વિનાશ થયેા. અને કંગનની ઉત્પતિ થઈ. કિંતુ, ઉત્પત્તિ અને વિનાશની આ લીલામાં મૂળ દ્રવ્ય (તત્વ )નુ' અસ્તિત્વ (હેવાપણું ) તે રહ્યું ને ! તે સુત્ર જ્યાં ત્યાં પેાતાની સ્થિતિમાં વિદ્યમાન રહ્યું. આમાં આ તથ્ય તે સમજમાં આવે છે કે, આકાર, ઉત્પત્તિ અને વિનાશ માત્ર (ઘાટ ) વિશેષને થાય છે. નહિ કે મૂળ વસ્તુને ! મૂળ વસ્તુ તે અનેક પરિવર્તન થવા છતાં પણ પેાતાના સ્વરૂપથી ચલિત નથી થતી ! મુગટ અને કંગન તેા સુવર્ણ ના આકાર વિશેષ છે. આ આકાર વિશેષની ઉત્પત્તિ અને વિનાશના જોવાય છે. જૂના આકારના વિનાશ થઈ જાય છે અને નૂતન આકારની ઉત્પતિ થાય છે. આથી ઉત્પતિ, વિનાશ અને સુવણુની સ્થિતિ આ ત્રણે પદાના સ્વભાવ સિદ્ધ થાય.
સુવર્ણાંમાં મુગટના આકારના વિનાશ અને કંગનની ઉત્પતિ અને સ્થિતિ આ ત્રણે ધર્માંતયા ઉપસ્થિત છે. સંસારને કોઈ પણ પદાર્થ મૂળથી નષ્ટ નથી થતેા. તે ફક્ત પેતાના રૂપ બદલાવતા રહે છે. આ રૂપાંતરનુ નામ જ ઉત્પતિ અને વિનાશ છે, જયારે પદાના મૂળ સ્વરૂપનું નામ સ્થિતિ છે.
ઉત્પત્તિ, વિનાશ અને સ્થિતિ એ ત્રણે ગુણ્ણા દરેક આ તથ્યને આત્મસાત્ કરવા માટે જૈન દનના પૂજ્ય ગીતા અને બંધબેસતું રૂપક આપણી સામે પ્રસ્તુત કરેલુ છે. એક રૂપક :
ત્રણ વ્યક્તિએ એક સુવર્ણકારની દુકાન ઉપર ગઈ. તેમાંથી એકને સુવર્ણ ના ઘડાની જરૂર હતી. બીજાને મુગટની, ત્રીજાને ફક્ત સુવર્ણની ! ત્યાં જઈને તે જુએ છે કે, સેસની સુવર્ણના ઘડાને તેડીને તેને મુગટ બનાવી રહ્યો છે. સુવર્ણકારની
શ્રી આર્ય કલ્યાણ ગૌતમ સ્મૃતિગ્રંથ
પદાના સ્વાભાવિક ધ છે. ભગવતેએ બહુ જ સુદર