Agam Suttani Satikam Part 27 Dasvaikaalika

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 9

दशवैकालिक-मूलसूत्रं क्रियते इति करणं-पिण्डविशुद्धयादि, उक्तं च -
"पिंडविसोही समिई भावन पडिमा यइंदियानिरोहो।
___ पडिलेहण गुत्तीओ अभिग्गहा चेव करणं तु॥" चरणकरणयोरनुयोगश्चरणकरणानुयोगः, अनुरूपो योगोऽनुयोगः-सूत्रस्यार्थेन सार्द्धमनुरूपाः सम्बन्धो, व्याख्यानमित्यर्थः, एकारान्तः शब्दः प्राकृतशैल्या प्रथमाद्वितीया]न्तोऽपि द्रष्टव्यः, यथा "कयरेआगच्छइ दित्तरूवे" इयतादि, 'धर्म' इती धर्मकथानुयोगः ‘काले' चेति कालानुयोगश्च गणितानुयोगश्चैत्यर्थः 'द्रव्य चे'ति द्रव्यानुयोगश्च । तत्र कालिकश्रुतं चरणकरणानुयोगः ऋषिभाषितान्युत्तराध्ययनादीनि धर्मकथानुयोगः, सूर्यप्रज्ञप्यादीनिगणितानुयोगः, दृष्टिवा दस्तुद्रव्यानुयोग इति उक्तं च- कालिय सुअं च इसिमासियाइ तइया य सूरपनत्ती सव्वोय दिट्ठिवाओ चउत्थओ होइ अनुओगो॥"
इति गाथार्थः । इह चार्थतोऽनुयोग द्विधा-अपृथक्त्वानुयोग: पृथक्त्वानुयोगश्च, तत्रापृथक्त्वानयोगो यत्रैकस्मिन्नेव सूत्रे सर्व एव चरणादयः प्ररूप्यन्ते, अनन्तगमपर्यात्वात्सूत्रस्य, पृथक्त्वानुयोगश्च क्वचित्सूत्रे चरणकरणमेव क्वचित्पुनर्धर्मकथैवेत्यादि, अनयोश्च वक्तव्यता
"जावंत अज्जवइरा अपुहुत्तं कालियानुओगस्स।
तेनारेण पुहुत्तं कालियसेय दिट्ठिवाए य॥" इत्यादेर्ग्रन्थादावश्यकविशेषविवरणाच्चावसेयेति ।। इह पुनः पृथक्त्वानुयोगेनाधिकारः, नि.[४] अपुहुत्तपुहुत्ताइं निद्दिसिउं एत्थ होइ अहिगारो ।
चरणकरणानुओगेन तस्स दारा इमे हुंति॥ वृ. अपृथक्त्वपृथक्त्वे' लेशतो निर्दिष्टस्वरुपे निर्दिश्य अत्र' प्रक्रमे भवत्यधिकारः, केन? - 'चरणकरणानुयोगेन' 'तस्य' चरणकरणानुयोगस्य द्वाराणि' प्रवेशमुखानि अमूनि' वक्ष्यमाणलक्षणानि भवन्तीति गाथार्थः॥ नि.[५] निक्खेवेगट्ठनिरुत्ताविही पवित्तीय केन वा कस्स?
तद्दारभेयलक्खण तयरिहपरिसा य सुत्तत्थो॥ वृ.अस्याः प्रपञ्चार्थ: आवश्यकविशेषविवरणादवसेयः, स्थानशून्यार्थंतुसंक्षेपार्थः प्रतिपाद्यत इति, 'निक्खेव'त्ति अनुयोगस्य निक्षेप: कार्यः, तद्यथा-नामानुयोग इत्यादि, 'एगट्ठत्ति' तस्यैव एकाथिकानि वक्तव्यानि, तद्यथा-अनुयोगो नियोग इत्यादि, 'निरुत्ति' त्ति तस्यैव निरुक्तं वक्तव्यम्, अनुयोजनमनुयोगः अनुरूपो वा योग इत्यादि, 'विहि'त्ति तस्यैव विधिर्वक्तव्यो, वक्तुः श्रोतुश्च तत्र वक्तुः
"सुत्तत्थो खलु पढमो बीओ निज्जुत्तिमीसिओ भणिओ।
तइओ य निरवसेसो एस विही होइ अनुओगे।" श्रोतुश्चायम्-"भूयं हुंकारंवा बाढक्कार पडिपुच्छ वीमंसा।
तत्तो पसंगपारायणं च परिनिट्ठ सत्तमए ।।" पवित्ती य'त्ति अनुयोगस्य प्रवृत्तिश्च वक्तव्या, सा चतुर्भङ्गानुसारेण विज्ञेया, उक्तं च -
____ "निच्चं गुरू पमाई सीसा य गुरू न सीसगा तहय।