________________
ગાયા
૧પ૮
સંતારકપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
૨૯ ચરતાપ્રકીર્ષક -
અરાદ તાણ દસાર વિવેચન
• સંtiારક પ્રકીefકની ગુણરત્નસૂરિ વિરચિત વૃત્તિની જે હજાપત અમોને મળી, તેનું સંપાદન કરેલ છે કે આ વૃત્તિ અમોને ગુટક કે અધુરી લાગેલી, છતાં જે કંઈ પ્રાપ્ત છે, તેને યત્કિંચિત સુધારીને પ્રકાશિત કરેલ, તેનો અનુવાદ અહીં રજૂ કરેલ છે. છતાં ઘણી ગાળાની કોઈ વૃત્તિ નથી અથવા ધણી મળી તેનો સ્માર્થ જ અહીં આપેલ છે. તેની આ ટીકાકુમારી વિવેયન કહેવા જતાં ખંડિત વિવેયન કહેવું યોગ્ય રહેશે.)
• ગાથા-૧ -
જિનેશ્વર વૃષભ વર્ધમાનને નમસ્કાર કરીને સંતારકના સવીકારથી પ્રાપ્ત થતી ગુણોની પWિાટીને હું કહીશ.
• ગાથા-૨ :
ખરેખર આ આરાધના, સુવિહિત પરષોના આ મનોરથો તેમની જીવનપત્તિની બધી આરાધનાઓની પતાકાના સ્વીકાર રૂપ આરાધના છે.
• વિવેચન-૨ :
આ સંસ્તાક આરાધના, ખરેખર ચારિત્રની આરાધના છે. આ સુવિહિતોના મનોરથ-વાંછાદિ છે. આ સુવિહિતોની પશ્ચિમાંત પતાકાહરણ છે, જેમ મલ્લોનું પતાકાહરણ થાય છે.
• ગાથા-3 :
દરિદ્રષો ધન-ધાન્યમાં આનંદ માને, મલયરો જય પતાકા મેળવવામાં ગૌરવ છે, તેના અભાવમાં અપમાન તથા દુર્થાન પામે છે, તેમ સુવિહિતો સંથારામાં તે બંને પામે છે.
• વિવેચન-3 :
જેમ ભૂતિ કે ભસ્મગ્રહણ તાપસ વિશેષને ઉપશમ કરણ થાય છે, અથવા અન્ય પુરષોને ભૂતિલાભ પ્રમોદને માટે થાય છે. જેમ વધ્યને આરોપિત અસત્ય દોષના પ્રતીતિદાનમાં મહા લાભ માટે થાય છે. જેમ મલને પતાકા હરણ ગૌરવને માટે થાય છે, તેમ સુવિહિતને શોભનાનુષ્ઠાન સંસ્કારક ગૌરવને માટે થાય છે.
• ગાથા-૪ :
અરિહંત ઉત્તમ પુરુષોમાં પુરુષવર પુંડરીક, પુરષોને વિશે સીંહ સમાન, ભગવંતની માતા સર્વ આીઓમાં જય પામે છે જેમ -
• વિવેચન-૪ :
જેમ પુરસીંહ, ચકવર્તી આદિ મધ્ય અરહંત પુરષ શ્રેષ્ઠ પુંડરીક છે. સ્ત્રીઓ મધ્યે જિતમાતા શ્રેષ્ઠ છે.]
• ગાથા-૫ -
મણિમાં જેમ વૈદૂર્ય સુગંધમાં જેમ ગોશીષ ચંદન, રક્તનોમાં જેમ વજ છે, તેમ સુવિહિતોને સંથારા આરાધના શ્રેષ્ઠતર છે.
• ગાથા-૬ થી ૮ :
વંશોમાં જેમ જિનનો વંશ, સવકુલોમાં જેમ શ્રાવકનું કુળ, ગતિમાં જેમ સિદ્ધ ગતિ, સર્વ સુખોમાં જેમ મુક્તિ સુખ છે... ધમોંમાં જેમ અહિંસા, લોકવચનમાં જેમ સાધુવચન છે, જુતિમાં જેમ જિનવચન છે, શુદ્ધિમાં જેમ સમ્યકત્વ છે... આ આરાધના કલ્યાણજ, અભ્યદય હેતુ, ત્રણ ભવનમાં દેવતાને પણ દુર્લભ છે. બગીરી દેવેન્દ્રો પણ તેનું એક મનથી ધ્યાન કરે છે.
• વિવેચન-૬ થી ૮ :
સર્વે સુખો મળે સિદ્ધિસુખ પ્રધાન છે... જેમ ધર્મોની મધ્યે અહિંસા છે, અજનપદ વચનોની મધ્યે સાધુ વયનો છે. શ્રયમાણવથી શાસ્ત્રોની મધ્યે જિનવચન, તેની મધ્યે સમ્યકત્વ શુદ્ધિ પ્રધાન છે, તે પ્રમાણે સંસ્મારક ઉત્તરગાથાથી પંડિત મરણ અહીં પણ સંબંધ કરાય છે. પંડિત મરણ કલ્યાણ અને અમ્યુદય છે, તેમના હેતુપણાથી દેવોને પંડિતમરણ ત્રણ ભુવનમાં દુર્લભ છે.
• ગાથા-૯ :
હે વિનય જિનવર કથિત પંડિરમરણને તેં મેળવ્યું. તેથી નિઃશંક કર્મમલ્લને હણી, તું સિદ્ધિરૂપ પતાઝ મેળવરી ચે.
• વિવેચન-૯ :મલ્લો જંગ જીતી પતાકા પામે, તેમ કર્મજયથી સિદ્ધિ મળે. • ગાથા-૧૦ :
જેમ દયાનોમાં પરમશુકલધ્યાન, જ્ઞાનોમાં જેમ કેવળજ્ઞાન, જેમ ક્રમથી પરિનિર્વાણ જિનવરોએ કહેલ છે.
• વિવેચન-૧૦ :
ધ્યાનોમાં પરમ પ્રકૃટ શુકલ ધ્યાન, દેવોના મરણ અને નિવણિ મધ્યપનિર્વાણમોક્ષ છે અથવા કષાયોના ઉપશમથી ચયાખ્યાત ચાસ્ત્રિ જેમ મોક્ષકારણ છે, તેમ પંડિતમરણ ક્રમથી મુક્તિનો હેતુ કહેલ છે.
• ગાથા-૧૧,૧૨ -
શ્રામ એ સર્વોત્તમ લાભોમાં શ્રેષ્ઠ લાભ મનાય છે. જેના યોગથી પરમ ઉત્તમ તીર્થકરવ, પગતિ, પરમસિદ્ધિ પમાય છે... વળી પરલોકરક્ત અને ક્લિષ્ટ કમીઓને તેનું મૂળ સંયમ છે, તેમ સર્વોત્તમ પ્રધાન શ્રમણય જ મનાય છે.
- વિવેચન-૧૧,૧૨ -
સંતાકના સર્વોત્તમ લાભોમાં ગ્રામય જ લાભ મનાય છે, જેમ-સર્વોત્તમ તીર્થકર છે, કેવા ? પરમજ્ઞાન અને પરમસિદ્ધ અથવા જે શ્રામયથી તીવ, કેવળજ્ઞાન, મુક્તિ પામે છે.
