________________
સવજીવ-૧/૩૭૧
૧૮૩
અલાબહત્વ - સૌથી થોડા અનાકાર ઉપયોગવાળા. કેમકે તેનો કાળ થોડો છે. સાકારોપયુક્તા સંખ્યાતગુણાં છે.
• સૂત્ર-૩ર :
અાવા સર્વે જીવો ભેદે છે – આહારક, અનાહારક. ભગવનું ! આહારક ચાવત કેટલો કાળ હોય ? ગૌતમ ! આહાક બે ભેદે છે - છઠ્ઠા આહાક અને કેવલી હાક. છાસ્થ આહાક ચાવતુ કેટલો કાળ હોય ? ગૌતમ! જાન્યથી બે સમય વ્ન શુલ્લક ભવગ્રહણ, ઉતકૃષ્ટ અસંખ્યાતકાળ થાવત રોગથી અંગુલનો અસંખ્યાતભાગ. કેવલી આહાક વાવતુ કેટલો કાળ હોય? ગૌતમ ! જઘન્યથી અંતર્મહત્ત, ઉત્કૃષ્ટ દેશોન પૂર્વકોડી.
ભગવન / waહારક કેટલો કાળ હોય ? ગૌતમ / અilહારક બે ભેદે - છાસ્થ અણાહાક, કેવલી અણાહાક. છSાસ્થ અણાહાક યાવતુ કેટલો કાળ હોય? ગૌતમાં જઘન્સથી એક સમય, ઉકૂટ બે સમય. કેવલી આણાહાક બે ભેદ છે – સિદ્ધ કેવલી અાહાક અને ભવસ્થ કેવલી અણાહાક,
ભગવાન ! સિદ્ધ કેવલી અણાહારક કાળથી કેટલો કાળ હોય ? સાદિ અપવસિત. ભગવદ્ ! ભવસ્થ કેવલી અણાહારક કેટલા ભેદે છે? બે ભેદે – સયોગી ભવસ્થ કેવલી અણહાક અને અયોગી ભવસ્થ કેવળી અાહારક.
ભગવન! સયોગી ભવસ્થ કેવલી અણાહારક કેટલો કાળ રહે ? અજઘન્યોત્કૃષ્ટ ત્રણ સમય. અયોગી ભવથ કેવલી જઘન્યથી અંતમુહૂd, ઉતકૃષ્ટ અંતર્મહતું.
છાસ્થ આહારકને કેટલો કાળ અંતર છે ? ગૌતમ! જઘન્યથી એક સમય. ઉત્કૃષ્ટથી બે સમય. કેવલી આહારકનું અંતર આજઘન્ય-અનુષ્કૃષ્ટ મણ સમય.
છાસ્થ અણાહાકનું અંતર જઘન્યથી શુલ્લક ભવગ્રહણ • બે સમય જૂન અને ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાતકાળ ચાવતુ અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ. સિદ્ધ કેવલી અણાહાકનાં સાદિ પર્યવસિતને અંતર નથી. સયોગી ભવસ્થકેવલી અણાહારકને જઘન્યથી અને ઉત્કૃષ્ટથી અંતમુહૂર્ત. અયોગી ભવસ્થ કેવલી અણાારકને અંતર નથી.
ભગવન! આ આહારક અને અણlહાસ્કોમાં કોણ કોનાથી અ8, બe દિ છે? ગૌતમા સૌથી થોડાં અાહાક્કો છે. તેનાથી આહાસ્કો અસંખ્યાતા છે.
• વિવેચન-૩૭૨ :
અથવા સર્વે જીવો બે ભેદે છે - આહાક, અણાહારક, હવે કાયસ્થિતિ - ગૌતમ ! આહારક બે ભેદે છે. કદાચ, કેવલી. તેમાં છાસ્થ આહારક જઘન્યથી બે સમયજૂન ક્ષુલ્લકભવગ્રહણ. • x • તેમાં જો કે લોકાંતનિકૂટાદિમાં ઉત્પાદમાં ચાર કે પાંચ સમયની વિગ્રહગતિ થાય છે, તો પણ બહુલતાથી ત્રણ સામાયિક જ, તેને આશ્રીને આ સૂત્ર કહેલ છે. તે વાત પૂર્વાચાર્યોએ પણ કહી છે. • x • ઉત્કૃષ્ટથી
૧૮૪
જીવાભિગમઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ૩ અસંખ્યાત કાળ ઈત્યાદિ પૂર્વવતુ. - -
કેવલી આહારક જઘન્યથી અંતર્મહતું, તે અંતકૃત કેવલી જાણવા. ઉત્કૃષ્ટથી દેશોન પૂર્વકોડી. તે પૂર્વકોટી નવમા વર્ષથી આરંભીને ઉત્પન્ન કેવળજ્ઞાનની અપેક્ષાએ છે. આણાહાક વિષય સૂઝ - નાહારક બે ભેદે છે. છાસ્થ અણહાક, કેવલી
1ણાહારક સ્થળે એક સમય, આ જઘન્ય અધિકાર છે. સમયની વિગ્રહગતિની અપેક્ષા છે. ઉત્કર્ષથી બે સમય, ત્રણ સમયની વિગ્રહગતિના બાહુલ્યને આશ્રીને જાણવો - X - X - કેવલી અણાહારક સુગમ છે. સિદ્ધ કેવલી અણાહારક સાદિ અપર્યવસિત છે. તે કારણે તેમનું નાહારકત્વ પણ સાદિ અપર્યવસિતુ છે.
ભવસ્થ કેવલી અણાહારક બે ભેદે છે - સયોગી ભવસ્થ કેવલી અયોગી ભવસ્થ યોગી ભવસ્થ કેવલી અહાહાક જઘન્યથી અને ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહd અણાહાફ રહે. અયોગિવ શૈલેશી અવસ્થામાં હોય, ત્યારે નિયમ અનાહારક હોય કેમકે દારિકાદિ કાય યોગનો અભાવ છે. શૈલેશી અવસ્થામાં જઘન્ય અને ઉકર્ષથી અંતર્મુહૂર્ત છે. - ૪ -
સયોગી ભવ કેવલી અણાહારક અજઘન્યોત્કૃષ્ટ ત્રણ સમય છે, તે આઠ સમયવાળા કેવલિ સમુદ્ધાત અવસ્થામાં ત્રીજા-ચોથા-પાંચમાં સમયરૂપ છે. તેમાં માત્ર કામણ કાયયોગ હોય. હવે અંતરની વિચારણા - છવાસ્થ આહારકનું અંતર જઘન્ય એક સમય, ઉત્કૃષ્ટ બે સમય છે. શેષ પૂર્વવતુ. કેવલી આહાકને અજઘન્યોત્કૃષ્ટ ત્રણ સમય, કેવલી આહારક સયોગી ભવસ્થ કેવલી હોય છે તેમનું અનાહારાકવ પણ ત્રણ સમય છે. - ૪ -
હવે અનાહારકનું અંતર - છઠાસ્થ અનાહાનું જઘન્ય ક્ષુલ્લક ભવગ્રહણમાં બે સમય ન્યુન, ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત કાળ છવાસ્થ આહારકના કાળ જેટલું તેમના અનાહાકનું અંતર છે. તે જઘન્યથી અંતર્મુહd, ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણીઅવસર્પિણી કાળમી, કોગથી ગલનો અસંખ્યાતભાગ છે. તેથી છાસ્થ અનાહાનું જઘન્ય-ઉત્કૃષ્ટથી આ અંતર છે.
| મુલક ભવગ્રહણ એટલે લઘુ કે સ્ટોક અથવા એક આયુક સંવેદનકાળ ભવ, તેનું ગ્રહણ. તેને આવલિકાથી વિચારતા ૨૫૬ આવલિકા કાળ થાય. ચોક આનપ્રાણમાં કેટલાં ક્ષુલ્લક ભવ થાય? કંઈક સમયાધિક ૧૩ ભવ. કઈ રીતે? અહીં ત્રિરાશી કરાય છે. 1993 ઉચ્છવાસે ૧ ભવ થાય તો ૬૫,૫૩૬ ઉચ્છવાસે કેટલા ભવ થાય ? તો ૧૩-ક્ષુલ્લકભવ થાય અને ૧૩૯૫ ઉપવાસ શેષ વધે છે. તેની સમ અધિક ૯૪ આવલિકા થાયo - X - X -
જો એક આનપાણમાં આવલિકા સંખ્યા જાણવી છે તો ૫૬ને ૧૩ વડે ગુણી તેમાં ૪૯ ઉમેરો તો ૪૪૪૬ આવલિકા થાય છે. મુહૂર્તમાં આવલિકા જાણવી છે તો • ૪૪૪૬ને એક મહત્ત્વના શ્વાસોચ્છવાસથી ગુણતાં ૧,૬૭,૭૪,૭૫૮ આવલિકા થાય છે. તેમાં સાધિક ૨૪૫૮ આવલિકા ઉમેરતાં ૧,૬૭,૩૭,૨૧૬ આવલિકા થાય. અથવા
