________________
૩૯૦ ]
દર્શન અને ચિંતન સામે પ્રશ્ન એ ઊભે થાય છે કે જેને સમાજના વર્તમાન ભૂકંપને શમવાને કોઈ માર્ગ છે? જવાબ હકાર અને નકાર બેય છે. વર્તમાન ભૂકંપ શમવાના માર્ગ
આજની અને હવે પછીની પેઢી નવીન શિક્ષણના દરવાજે તાળાં લગાડી પિતાનામાં આવેલા નવશિક્ષણના સંસ્કારને છેક ભૂંસી નાખે તે એ ભૂકંપ શમે ખરો. એ જ રીતે કાં તો સાધુવર્ગ પિતાની સંકીર્ણ દૃષ્ટિમર્યાદા મેકળી કરી નવશિક્ષણનાં દ્વારમાં પ્રવેશ કરે તેય એ ભૂકંપ શમવાની સંભાવના ખરી. નવશિક્ષણનાં દ્વારમાં પ્રવેશ કર્યા વિના અને બારમી કે અઢારમી સદીની જૂની પ્રણાલીનું શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરવાનું કામ ચાલુ રાખ્યા છતાં પણ જે શ્વેતાંબર સાધુઓ સ્થાનકવાસી સાધુઓની પેઠે ધર્મને નામે નવપેઢીની વિચારણા કે પ્રવૃત્તિમાં અનધિકાર માથું મારવાનું છોડી દે તેય એ ભૂકંપ શમે ખરે. ભૂકંપ શમવાને કાં તે સાધુવર્ગ વાતે પિપ અને પાદરીઓની પડે પિતાની વિચાર અને કાર્યમર્યાદા બદલવાની
અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે અને કાં તે નવીન પિઢીએ હંમેશને વાસ્તુ મુક્ત જ્ઞાનદારે બંધ કરવાની આવશ્યકતા છે.
પણ ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે બેમાંથી એકે વર્ગ કાંઈ નમતું આપે તેમ છે? જવાબ સ્પષ્ટ છે કે કેઈ પામર પણ અત્યારની અને હવે પછીની શિક્ષણની મુક્ત તકે ગુમાવે જ નહિ. હવેનું જીવન જ નવશિક્ષણ વિના શક્ય રહ્યું નથી, એટલે નવી પેઢી તો પાછળ પગલાં ભરે એવું છે જ નહિ. સાધુવર્ગે જે અત્યાર લગી પૈતૃક તપસંપત્તિને બળે ગૃહસ્થ ઉપર રાજ્ય કર્યું છે, જે અનધિકાર સત્તાના ઘૂંટડા પીધા છે, તે બુદ્ધિપૂર્વક છોડી જૂના જમાનાથી આગળ વધી નવા જમાનાને અનુકૂળ આપમેળે માનસ કેળવે એ ભાગ્યે જ સંભવ છે. તેથી જ અહીં પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે નવીન માનસને કણ દેરી શકે? નવીન માનસને કેણુ દેરી શકે?
આને ઉત્તર બે રીતે આપી શકાય ? કાં તો આજ લગી ગુરુપદે રહી શ્રાવકના માનસને દોરતે આવેલ સાધુવર્ગ નવમાનસને દેરી શકે; અગર નવમાનસ પિતે જ પિતાની દેરવણું કરે. પહેલે પ્રકાર તદ્દન અસંભવિત છે. આપણે જોયું કે અત્યારના સાધુની શિક્ષણમર્યાદા છેક જ સાંકડી છે. એ પણ જોયું કે દષ્ટિમર્યાદા તે એથીયે વધારે સાંકડી છે. જ્યારે નવમાનસ છેક જુદા પ્રકારનું છે. એવી સ્થિતિમાં આજના સાધુવર્ગમાંથી જૂની શાસ્ત્રસંપત્તિને નવી દષ્ટિથી વાંચનાર વિવેકાનંદ, રામકૃષ્ણ જેવા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
