Book Title: Tattvavichar Prakaran
Author(s): H C Bhayani
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229314/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Disembara 2010 tattvavicAraprakaraNa (kartA : vAcanAcArya jinpaalgnniH||) saM. harivallabha bhAyANI namiuM jiNa-pAsa-payaM vigghaharaM paNaya-vaMchiyattha-payaM / vucchaM tattaviyAraM saMkheveNaM nisAmeha // 1 // eha saMsAru asAru / khaNa-bhaMguru aNAdi cau-gai aNoru-pAru / ihi saMsAri / aNAdi jIvu / aNega aNAdi-karma-saMjogi asubhAsubhi karmapariNAmi AveDhiyA pariveDhiyA / jIvu puNu naraga-gati / puNu tiryaMca gati / puNu manuja-gati / puNu deva-gati / INi pari paribhamaMtA jIva / jAtikulAdika-guNa-saMpUrNa durlabhau mAnuSau janamu / sarvahiM bhava-madhyi mahApradhAnu / mani ciMtArtha-saMpAdaku / kathamapi daiva-durjogi pAviyai / tata ati durlabhataru paramezvara-sarvajJo[patra 320ka]ktu dharmu / su dharmu kisau bhaNiyai / durgati paDatAM prANiyA ju dharai, su dharma bhaNiyai / dharmu kati-vidhu huyai / duvidhu / eku yati-dharmu / bIjau zrAvakau dharma / yati kisA bhaNiyahi / vratiyA / caaritriyaa| guNasaMpUrNa / aDhAra-sahasa-sIlAMga-dhAraka / pNcmhaavrt-paalk| tAhaM taNauM dharma / kete bhede / dase bhede / dasa bheda kisA bhaNiyaI // khaMtI ya maddavajjava-muttI-tava-saMjame ya bodhavve / saccaM soyaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jai-dhammo // 1 // dase bhede yati-dharma bhaNiuM / bArahe bhede zrAvakau dharma bhaNIsai / zravaMtIti zrAvakA vratiyA-pAsi dharma-zravaNu-padAni anavarata zravaI ti zrAvaka bhaNiyaiM / tasa-dhaM [patra 320 kha]-kete bhede / bArahe bhede / bAraha bheda kisA bhaNiyaiM // pANivaha-musAvAe adatta-mehuNa-pariggaho ceva / disi-bhoga-daMDa-samaI-dese taha posaha-vibhAge // 1 // pAMca aNuvrata / tinni guNavratA / cyAri zikSAvrata / pAMca aNuvrata kisA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-53 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga-1 bhaNiyahiM / bAdaru jIva nirAparAdhu na haNauM / na haNAvauM / ti jIva kisA bhaNiyahiM / ti puNa aneka-vidha huyahiM / iha te paMca-vidhu adhikAru / e keMdriya / be-iMdriya / traMdriya / cauridriya / paMceMdriya // ji ekeMdriya ti dvividh| sUkSma bAdara / sUkSma bAdara pRthivyAdika / dvIMdriyAdika saMkalpaja / nirAparAdha na haNauM / na haNA [patra 321 ka] vauM / AraMbha ju sAparAdhu su moklu| ehu pahilauM aNuvratu // pAMca prakAra bAdaru jhUThauM na bolauM / kanyAgo-bhUmi-vikhai / nyAsApahAru na karauM / kUDI sAkhi na diyauM / ehu bIjauM aNuvratu // sacittu acittu dhanu dhAnyu / dvipadu / catuSpadu / kupitu / coraMkArakAriuM / rAjA-nigraha-hetu parAhauM na harauM na harAvauM / eha trIjau aNuvratu / / cauthauM aNuvratu maithunAsevanu / su deva-mANusa-tiryaMca-saMbaMdhiyauM huyai / dvividha trividha bhAMgai / deva-sauM eka-vidhu / trividhu tiryaMca-sauM / ekavidhu dvividhu manuSya-sauM / strI para-puruSa-parihAru karai / puruSa huMtA sadAra-saMtosu / paradAra-varjaku / ehu [patra 321 kha] cauthauM aNuvratu // dhanu dhAnyu khetru rUpyu / sonauM / dvipadu / catuSpadu / apadu / kupitu / ehu nava-vidhu parigrahu / icchAparimANu kIjai / ehu pAMcamauM aNuvratu // dasa disi / cyAri disi cyAri vidisi / eku Urbu / eku adhu / Iha gamaNa-parimANu kIjai / eu pahilauM guNavatu / uvabhoga-paribhoga-vratu dvividhu / bhojana-tu / karma-tu / ju bhojanatu su dvividhu / bhogu eka-vArau pa jiyai / taMbolu / vilevaNu / phUlu phalu / AhAru / taM bhogu / bhuvana-valaya-vastrAdi-AbharaNa upabhogu / karma-tu / panaraha karmAdAna iMgAlAdika // "puTTho keNAvi gurU" ityAdi gAthA 20 // ___tAha pramANu niSedhu kIjai / eu bIjauM guNavatu // anartha daMDu [patra 322 ka] catuvidhu / apadhyAnAcaritu / pramAdAcaritu / hiMsA-pradAnu / pApopadezu / eu trIjauM guNavatu // sAmAyiku samai bhAvi sAvadya-yoga parihariyahi // sama-bhAvo sAmaiyaM sama-tiNa-maNi-liTTha-sattu-mittANaM / vaTTai sama-bhAveNaM so pAvai sAsayaM ThANaM // 1 // eu pahilauM zikSAvratu // desAvagAsiu kisauM bhaNiyai / pUrva-gRhIta sarva hI vrata saMkSepu kIjai / eu bIjauM zikSAvratu // AhAra, deha-sakkAra, baMbha, vAvAranivRtti kIjai / subhau bhAvu posiyai / / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Disembara 2010 posei suhe bhAve khaei asuhAi~ natthi saMdeho / chinnai nara- tiriya-gaI bhannai iha posaho teNa // 1 // 3 eu trIjauM zikSAvratu // [ patra 322 kha] atithisaMvibhAgu / tithi parva ucchava jehiM parihariyA / tAhaM sUdhauM phAsUvesaNauM dANu dIjai / tithi-parvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyA[t zeSamabhyAga] taM viduH // 1 // eu cauthauM zikSAvratu / dase bhede yati-dharmu / bArahe bhede zrAvakauM dharmu / dvividha hI dharma samyaktva - mUlu / saMmyaktva kisau bhaNii / arahaM devo guruNo susAhuNo jiNa - mayaM maha pamANaM / iccAi suho bhAvo sammattaM biMti jaga - guruNo // 1 // arahaMtu devatA kisau bhaNiyai / cautIsa - atisaya-saMpUNu / aSTAdazadoSa - vivarjitu / aSTa- mahAprAtihAryasaMjugutu / sarvajJu / cauro jammappabhiI ikkArasa kevale samuppanne / [ patra 323 ka] navadasa ya deva-jaNie cautIsaM aisae vaMde // annANa-koha-maya-mANa - loha - sAyA raI ya araI ya / niddA-soya-aliyavayaNa - coriyA macchara-bhayA ya // pANivaha - pema kIDA-pasaMga ha - hAsAya jassa e dosA / aTThArasa vi paNaTThA namAmi devAhidevaM taM // kiMkilli-kusuma-vuTThI divvajjhuNi- cAmarAsaNAraM ca / bhAma (va) laya- bheri-chattaM jayaMtu jiNa - pADiherAI // atIta-anAgata-vartamAna - vettA isau devatA ArAdhiyai vAMdiya / pUjiyaI / Agama-vidhi // tinni nisIhI tinni ya payAhiNA tinna cetta (va) ya - paNAmA / tivihA pUyA ya tahA avatthatiya- bhAvaNaM ceva // 1 // ti-disi-nirikkhaNa viraI tivihaM bhUmI - pamajjaNaM ceva / vannAi - tiyaM muddA [patra 323 kha] - tiyaM [ca] tivihaM ca paNihANaM // 2 // Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 anusandhAna - 53 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga - 1 iya daha-tiya-saMjuttaM vaMdaNayaM jo jiNANa tikkAlaM / kuNai naro uvautto so pAvai sAsayaM ThANaM // 3 // jaghanya madhyama utkRSTa caitya - vaMdanA kIjai / navakAreNa jahannA daMDaga - thui - juyala majjhimA neyA / saMpunnA ukkosA vihiNA khalu vaMdaNA tivihA // 1 // zatru bhaNiyai saudharmeMdru / tiNi stavanu kIyauM ehu zakra - stavu bhaNiyai / INi bhAvArihaMta / samavasaraNopaviSTa dharmu kahaI / nave saMpade tretrIse AlAve ti vAMdiyaiM / 'jeiyA' ityAdi dravyArhata thuNiyaI / 'araMhata - ceiyANaM' sthApanArhaMta namaMsiyahiM / 'logassujjoyagare' nAmArahaMta staviyahiM / ' pukkharavaradIvaDDhe' nANu ArAdhiyai / 'siddhA [ patra 324 ka] NaM' siddha staviyahiM / pAe jina-mudrA saMpADiyai // hAthe joga cattAri aMgulAI purao UNAi jattha pacchimao / pAyANaM ussaggo esA puNa hoi jiNa muddA ||1|| - mudrA saMpADiyai / annonaMtari aMguli-kosAgArehiM dohiM hatthehiM / piTTovari kuppara - saMThiehiM taha joga - muddati // 1 // 'jaya vIyarAya' muktAzukti-mudrA // muttAsuttI - muddA samA jahiM dovi gabbhiyA hatthA / te puNa nilADa - dese laggA anne alagga tti // 1 // vaya-chakku pAlai / kAya - chakku rAkhai / akalpanIu pariharai / kalpanIya cAri ThAma / piMDu / sijyA vastru pAtru paTTi (Di) gAhai / piMDaM sijjaM ca [patra 324 kha] vatthaM ca cautthaM pAyameva ya / akappiyaM na ginhijjA paDigAhijja kappiyaM // 1 // gRha-bhAjana / kAMsauM / trAMbauM rUpaDaM / sonauM / parivarjjai / mAMcI khATa tulAI cAuri masUraDaM na paribhogavai / jAvajjIva snAna zobhA parivajjii / nava brahma Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Disembara 2010 mukti (gupti) sahitu brahmacaryu pratipAlai / ju sadA dharmapA (pa) rAyaNu satvaprANiyA dharmu kahai / isau guru saMsAru tArai / jiNa - matu saddahiyai // jIvAjIvA punnaM pAvAsavasaMvarA ya nijjaraNA / baMdho mukkho yatA nava tattA huMti nAyavvA // 1 // 5 e nava tatta bhaNiyai / nava-vidhu jIvu / puDhavi - kAu kisau bhaNiyai / khaDI / dhAhu / mATI / tUrI / araNeTau / pAhaNu / ja (ju) kAI khA [ patra 325 ka]Ni-mAhi Upajai, su puDhavi - kAu bhaNiyai / Au - kAu kisau bhaNiyai / himu / karA / U / pANiu sacItu Au - kAu bhaNiyai / teu - kAu kisau bhaNiyai / Agi / vIju / ulkA // vAu - kAu kisau bhaNiyai / guMjA - vAtu / utkalikA-vAtu / maMDalI - vAtu / vanaspatikAu dvividhu / sAdhAraNu / pratyeku / kaMdajAtyAdi aNaMtakAI / phUlu / phalu / anai cau AMgulAM U paharau jhADu sau ekeMdriu bhaNiyai / beMdriya pUMyarA / jaloya / IlI / sAMkha kauDA | sIpa e beMdriya bhaNiyai / kreMdriya kIDI / kuMthuyA / makoDA / gogIDA e kreMdriya bhaNiyai // cauriMdriya mAkhI / vIchI / [ DAM]sA | pataMga / kIDa / bhramara cauriMdriya bha [patra 325 kha ] yiI / paMceMdriya mANusa / tiryaMca / kAga / baga / DhIMka | e paMceMdriya bhaNiyai || anai eha jIva dasa-prANa | chaparyApati / dasa-saMjJA kahI kAiuM huyai // paMcidiya tiviha-balaM UsAsanIsAsa AuyaM ceva / dasa pANA pannattA tesi vi ghAu bhave hiMsA // 1 // AhAra- sarIriMdiya-pajjattI ANa - pANa- bhAsa - maNe / cattAri-paMca chappiya egiMdiya vigala - sannINaM // 2 // anai eha jIvaha ATha karma huyahiM / cauhu hetu upArjai / cauhu baMdhu karai / mithyAtva-avirati- -kaSAya- duSTajoga e cAri baMdha - hetu bhaNiyaI / kisA ti karma bhaNiyaiM / nANA-varaNIu paMca-vidhu paTa - sArIkhauM / darzanAvaraNIu nave bhede / paDihAra [patra 326 ka] sArIkhauM / veyaNiu dvividhu khaDga - sArIkhauM / mohaNIu aTThAvIsa-vidhu / madirA - sArIkhauM / AyuSu bahu ( u ) bhede haDisArIkhauM / nAmu baitAlIsa - vidhu / citrakara - sArIkhauM / gotru dvividhu / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-53 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga-1 kulAla-sArIkhauM / aMtarAu paMca-vidhu bhaMDArI-sArIkhauM // trisaThi salAkApuruSa hUyA / ti kisA / cauvIsa tIrthakara deva / bAraha cakravartti / nava vaasudev| nava prativAsudeva / nava baladeva // caudasa guNaThANA // micche sAsaNa mIse avirayadese pamatta apamatte / niyaTTi aniyaTTi suhumuvasamakhINa sajogiajogi guNA // 1 // e caudaha guNaThANA jANevA // caudasa jIvaThANA // egidiya suhumiyarA sanniyara (patra 326 kha) paNiMdiyA sabitti cuu| pajjattApajjattA bheeNaM coddasaggAmA // 1 // caudasa ajIvaThANA // dhammAdhammAgAsA tiya-tiya-bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa-paesA pari(ra)mANa(Nu),ajIva caudasahA // 1 // caudasa maggaNa-ThANA // gai-iMdie ya kAe joe vee kasAya-nANe ya / saMjama-daMsaNa-lesA bhava-samme sanni-AhAre // 1 // caudaha ratna huyahi // seNAvai gAhAvai purohi-gaya-turaya-vaDDaI itthI / cakkaM chattaM camma maNi kAgiNi khagga-daMDo ya // 1 // caturvidha deva / bhuvanapati / vyaMtara / joisiya / vemANiya // sAta nrg-pRthvii| gharmAdyA / adholoki // Urdhvaloki / bAraha devaloka / nava graiveka pAMca paMcottara vimAna / sarvArthasiddhi // tiryaku loku / pa [patra 327 ka] naraha karmabhUmi / jehi dharmu jANiyai / trIsa akarmabhUmi dharma-rahita // daza Azcarya / uvasagga-gabbhaharaNaM itthI titthaM abhavviyA parisA / kanhassa avarakaMkA avayaraNaM caMda-sUrANaM // 1 // harivaMsa-kuluppattI camaruppAu ya aTThasaya siddhA / assaMjayANa pUyA dasa vi aNaMteNa kAleNa // 2 // satarahe bhede saMjam pAliyai / bArahe bhede tapu kIjai / ATha pravacana mAtA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Disembara 2010 upayogu dIjai / rajoharaNu muha[pa]tI gochau paDigahau ji dharahi ti zvetapaTa bhaNiyaiM // eyaM tattaviyAraM raiyaM suya-sAgarAu uddhariuM / thovakkharaM mahatthaM bhavvANa aNuggahaThThAe // 1 // iti tattvavicAraprakaraNaM samAptaM ||ch| saMvat 13 / 84 varSe mAgha sudi 3 dine zrIvachAlasAsthAne zrIrAjabhUmi-deza-madhye zrIjinaprabodhasUriziSyeNa AnandamUrtimuninA likhitaM ||ch|ch|| [patra 327 kha]. -xnoMdha : sva. DaoN. harivallabha bhAyANIe A 'tattvavicAra' koIka tADapatra prati parathI svahaste UtArela che. apabhraMza, jUnI gujarAtI e temanA priya viSaya hatA te to prasiddha ja che. 14 mA zatakanI gujarAtI bhASAmAM racAyelI A kRtimAM apabhraMzano prabhAva jovA maLe che. temaNe A lakhI rAkhyuM hoya ane taka maLe tyAre tenA para noMdha lakhIne pragaTa karavA dhAryu hoya ema mAnI zakAya. paNa kAryabAhulya ane vyastatAne kAraNe tema na thaI zakyuM hoya. temanA avasAna pachI A lakhANa candrakalAbena dvArA mArA hAthamAM AvelaM, te Aje yathAvat ahIM pragaTa thAya che. gujarAtI bhASAnA Adi praNetA zrI hemacandrAcAryanI smRtimAM prakaTa thatA aMkamAM, te bhASAnA mUrdhanya vidvAna dvArA sampAdita racanA prakAzita thAya che te keTaluM to aucityapUrNa lAge che ! zabdakoza umeravAmAM Avyo che. 'tattvavicAra'no viSaya jaina tattva che. tenA kartA, sampAdake ja lakhyu che te pramANe, 'jinapAla gaNi' nAme muni che. temane 'vAcanAcArya' tarIke oLakhAvyA che. pote upAdhyAya hovA joIe ane ziSyAdine vAcanA ApatA hovA joIe. je prati parathI A UtAro thayo che tenI vigata bhAyANI sAhebe A pramANe noMdhI che : "Size 8 x 2 3/4. paM. 8. a. 29-33. patra 320-327 le.saM. 1384." A jotAM samajAya che ke koI granthabhaNDAranI bRhatkAya tADapatra pratinA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna - 53 zrIhemacandrAcAryavizeSAMka bhAga - 1 je te patromAM A kRti sacavAI haze ane teno A UtAro haze. 'tattvavicAra 'nI puSpikAmAM lekhakanuM nAma che, kartAnuM nathI. tethI ema lAge che ke te AkhIye prati jinapAlagaNinI racanAo dharAvatI haze ane temAM prAntabhAge kartA tarIke temanuM nAma haze, jene AdhAre ahIM kartA tarIke temane gaNAvela haze vaLI, 1384 to le.saM. che. tethI A racanA te karatAM pUrve ja racAI hoya tema mAnI zakAya. jANakAro dvArA maLatI mAhitI pramANe vAcanAcArya jinapAlagaNi te A. jinapatisUrinA ziSya hatA. saM. 1225mAM temanI dIkSA, ane saM. 1310mAM kAladharma che. yugapradhAnagurvAvalInI racanA temaNe karI che. AthI spaSTa che ke A racanA 1384 karatAM ghaNI vahelI thaI che. 8 jinapAlagaNi kharataragacchanI paramparAmAM thayA che. AnuM lekhana 'vachAlasAsthAne' thayuM che. te sthAna 'rAjabhUmi - dezamadhye' AveluM hoya tema jaNAya che. 'rAjabhUmideza' no artha 'rAjasthAna' thaI ja zake. 'vachAlasA' e tyAMnuM koI grAma haze. astu. aNorupA AveDhiyA pariveDhiyA bAdaru vikhai nyAsApahAru kupitu parAhauM phAsUvesaNauM nave saMpade aparicita zabdo apAra, jeno anta nahi tevo AveSTita - pariveSTita, gherAyelA sthUla viSe thApaNa oLavavI kupya tAMbA vagere dhAtunA padArtho - zI. parAyuM-pArakuM(?) prAzuka- eSaNIya, nirdoSa ane kalpya tevo AhAra nava saMpadA vaDe, saMpadA - virAmasthAna; sUtra bolatAM jyAM aTakavAnuM Ave tyAM aTakavuM te virAma - saMpadA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Disembara 2010 AlAve vayachakku kAyachakku piMDu sijyA tulAI cAuri masUrauM dhAhu tUrI araNeTau pAhaNu AlApaka, pAThanA vibhAgavizeSa cha vrato cha jIvanikAya, cha prakAranA jIva-samUha piMDa - AhAra zayyA - vasati taLAI - gAdalAM cArapAI (?) ozIkuM dhAtu ke dhAvaDI mATIno prakAra mATIno prakAra pASANa osa - jhAkaLa porA - pUrA (pANImAM paDatA jIva) zaMkha koDA chIpa gIMgoDA nAmanA jaMtu paryApti - jIvanI zakti kuMbhAra rajoharaNa-ogho (jaina sAdhunuM upakaraNa) mukhavastrikA (jaina sAdhunuM upakaraNa) guccha (jaina sAdhu- upakaraNa) patadgraha - pAtra (jaina sAdhunuM upakaraNa) pUMyarA sAMkha kauDA sIpa gogIDA paryApati kulAla rajoharaNu muhupatI gochaTha paDigahau