Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa ' ja w - - ra ra saptabhaMgIpradIpa. - - ra ra - ka ra ra nyAyatIrtha-nyAyavizArada pravartakacha zrImaMgaLavijayajI. - ra ra rA * * prakAzaka zrIyazovijaya jana grathamALA-vyavasthApaka maMDaLa taraphathI eka premacaMda ratanajI tathA zeTha caMdulAla pUnamacaMda. bhAvanagara * * = - = = - vIra saM. 247] [ saMvata 1977 = c Chamodhyl Di
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***RARARARA sahAya dhINeja nivAsI roTa vacaMdabhAi kapuracaMdanA putra roya jesaMgabhAI ha SELF FEES vAIrA--luhANAmitra sTIma pri. presamAM virdulabhAI AzArAma Ture prakAzaka mATe chApI prasiddha karyu. tA. 17-21
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ itihAsatattva mahAdAdhi, 1. upAdhyAyajI zrI iMdrivijayajI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Veruvum**Prvustuse ra gurUbhaktiparAyaNa, itihAsatatvamahodadhi paramapUjaya upAdhyAyajI zrIIndravijayajI - : mahArAjanA dikarAvanArI . karakamalamAM * * * sAra * * samayag. HanAnAnAnAitanAnAnand
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA ***** jaina danakArA padArthonuM pratipAdana karavAmAM jevI nipuNutA dharAve che, tevI khIjAomAM prAyaH jovAmAM AvatI nathI. tathA dIla darzitA madhyastha vRttitA paNu uccakATInI jevI rIte teonA granthA jovAthI ApaNane anubhava gAcara thAya che, tevI anyatra maLavI ghaNIja kaThIna che, A vAta jagat prasiddha che, enIja puSTimAM nIcenA zleAkA paNa udveSaNa karI rahyA cheH-- pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // 1 // Saddha nasamuccaya TIkA ( AtmAnanda sabhAmAM jhaMpAyela che ) nA pU0 3 mAM zrIharibhadra sUri kahe che ke-vIra nAmanA cAvIsamA tI karamAM mArA pakSapAta-rAga nathI ane kapilAdi RSiomAM mArA dveSa nathI, parantu jenu vacana yukitazAli hAya, te darekane svIkAravA lAyaka che. teja haribhadrAcAya peAtAnI andara pakSapAta nahi hAvAnu khaLuM paNa eka kAraNa atAve che. bandhurna naH sa bhagavAn ripavo'pi nAnye sAkSAnna dRSTacara ekataro'pi caiSAm | zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthag vizeSaM vIraM guNAtizayalalatayA zritAH smaH // 1 // bhinna jAti hAvAthI paramAtmA mahAvIra mArA andhu nathI, kemake hu brAhmaNu kulamAM utpanna thayelA chu, ane pramAtmA mahA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIra kSatriya kulamAM utpanna thayelA che, tathA bIjA buddha-kapila vigere mArA zatru nathI. A vyaktiomAMthI ekane paNa pratyakSa joyA nathI, te paNa vizeSa rUpathI pRthak pRthak darekanAM caritrane zravaNugocara karI tathA dareke pratipAdana karelA padArthone joI temAMthI bIjAonI upara madhyasthatA dhAraNa karI paramAtmA mahAvIra pratyenA guNAnurAgathI tenA zAsanane svIkAravAmAM Avela che. A vAtane bhagavAna hemacandrAcArya paNa Teke Ape che- na zraddhayaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatva parIkSayAtuM / tavAI vara munazcitA ramaH || arthAta kevaLa zraddhA mAtrathI ApanAmAM bhAre pakSapAta nathI. temaja bIjAonI andara TheSamAtrane laIne arUci che, ema paNa mAnavAnuM keIe sAhasa karavuM nahi, paraMtu vAstavika rIte AsapaNAnI parIkSA karIne ja paramAtmA mahAvIrane Azraya levAmAM Avela che, te AkhepaNano guNa anyatra daSTigocara thatuM nathI. tenA mATe ratnAkarAvatArikA syAdAdamaMjarI vigere grantho paNa purAvArUpa che. AvI madhyasthavRttitA bIjAmAM prAya; ghaNIja ochI jovAmAM Ave che. jyAM rAgadveSanuM prabala sAmrAjya hoya tyAM madhyasthatA ja kayAMthI? tathA yogAbhyAsa karI gurUkula vAsamAM rahI padArtha vijJAnamAM jevI rIte teo UMDA utarelA che, tevA bIjAo nathI te vAtane teonA grantha jevAthI dareka vidvAne kabUla kare che ke tevA bIjAo nathI utaya kuzAgIya ane agAdha buddhi sivAya anekAntajayapatAkA saMmati tarka spAdaranAkara, syAdvAdakalpalatA, khanakhAdya aparanAma
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ P mahAvIrastavana jevA granthA banI zakuMja nahi. DaoN. la, cAmaNa, jekAkhI jevA pAzcAtya vidvAnA paNu madhyastha smudhdhithI jyAre ma sAhityanI kadara karavA lAgyA che, tyAre jarUra te sAhitya thAya samayamAM dareka sAhitya karatAM agragaNya * bhAga leze ema kahevAmAM lagAra mAtra atizayeAkita cheja nahi. je vyakti jainasAhityathI aparicita hAya tene paNa bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke-ekavAra madhyastha buddhithI jainadarza nanu avalAkana kare. jainadarzana e kAI prakAranA pracalita Adhu nika matAmAMnA mata nathI. athavA kAI kAlpanika pakSa nathI, kintu vizvavyApaka ane vizALa dRSTivALu sarvottama darzana che. tenI andara khInna nakArAnI mAphaka hArdika sakAya to cheja nahi, dRSTAnta tarike--jA, keTalAka danakArA brAhmaNa, kSatriya ane vaizya A traNa jAti sivAya zudra naiti ane strIvargane dharmazAstra bhaNavAnA adhikAra cheja nahi, ema kahe che. jemake zrIzUdrau nAghIyete -- strI ane zUdrone veda granthA jevA dharmazAstra bhaNavAne adhikAra cheja nahi. jyAre teone bhaNavAnA adhikAra nathI tyAre meAkSa teA DAyaja kyAMthI ? e vAta sahaja samajI zakAya tema che. AvI sakAyavRtti je dhama mAM hAya te dharma vizvavyApaka thavAne lAyaka kevI rIte hAI zake, tene vicAra karavAnuM kAma sahRdaya leAkAne ja sAMpavAmAM Ave che. anejaina dharma te brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra A cAra jAtimAM tathA strIvarga mAM paNa dharmanA adhikAra sarakhA ja che, ema jora cArathI kahe che. vaLI dareka jIva sampUgdarzIna, samyag jJAna ane samyaka cAtri ; } ;
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA mekSa meLavavA mATe sarakhI rIte adhikArI che, cUnAdhikatA cheja nahi. dharma kAine vecANa nathI ke amuka jAtimAM ja hoI zake, bIjAmAM nahi. je lake tenAM sAdhanene saMpAdana karI tene anukuLa vartAva kare, te leke jarUra dharmane prApta karI zake emAM kaMI paNa navAI jevuM cheja nahi. AvI rIte niDarapaNe ane niSpakSapAtathI koI paNa pratipAdana karavAvALo hoya te kevala jainadharma ja che. AvA prakArane udAra bhAva ucca keTImAM pahoMcelA AtmA sivAya bIjAonA manamandiramAM kayAMthI hoi zake ? jainadarzanamAM je je padArthonuM nirUpaNa karavAmAM Avela che, te te padArthonuM bArika rItithI avalokana karavAnI sAthe je tene pravRttimAM mUkavAmAM Ave te huM nathI dhArI zakate ke teonuM adhaHpatana thaI zake. vaLI evo koI paNa padArtha nathI ke je jainadarzanamAM na hoya ane anyatra heya. ahIM te nyAya, vyAkaraNa, sAhitya, jyotiSa, vaidyaka, caMpU, nATaka kathAnaka, aitihAsa, dharmazAstra vigere dareka viSayanA grantha vidyamAna che. chatAM potAnA pramAdane laine keTalAka jaine bIjAone ja kevala Azraya levA prayatna kare che. te leke pitAnA gharamAM cAre khuNAmAM rAkhela dhanane kADhavAnI ALasane lIdhe bIjAone tyAM vyAje levA jatAM jevA prakAranI hAsya pAtratA dhAraNa kare che, tenA karatAM paNa adhika hAsyapAtratA te lokonI samajavI joIe. mATe dareka mahAnubhAvane khAsa karI bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke-jaina darzanane anubhava karavA bhAgyazALI bane ane sAthe sAthe ema paNa samajAvavuM jarUranuM che ke jenadarzananA avalokanamAM svAdAda, nayavAda ane saptabhaMgI A traNa tara ghaNuja upayogI che, jyAM sudhI A traNanuM yathArtha jJAna na thAya tyAM sudhI jaina darzana
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ namAM praveza thaI zake ja nahi. syAdvAda ane nayavAda samajavA cATe che ke saMskRtamAM anekAntajayapatAkA, syAdAdarAnAkara, syAdvAdakalpalatA vigere ghaNu grantho che, paraMtu te tamAma pratye vidvAna lekane upayogI che. sAdhAraNa janasamAja mATe te sarala bhASAmAM tevA anuvAdanI ghaNuM jarUra che. keTalAka vidvAne te upara pravRtti karavA lAgyA paNa che. AzA che ke tene paNa AsvAda jarUra thoDA samayamAM janasamAja leze. AmAM khAsa karIne huM jaNAvIza ke-tamAma prakAranI khaTapaTe chaDI kevala jagatanA jInI AgaLa paramAtmA mahAvIranA tatvonuM avalokana karAvavAnuM kAma je tyAgI mahAtmAo kAma kare te thoDA samayamAM jagatanAM tamAma darzana karatAM jainadarzana eka agra gaNya thaI paDe tema che. dareka jIva tene avalakavA paNa utsAhI che. ATaluM kahyA pachI prastuta viSaya para lagAra isAre karI vIramIza. dareka padArthamAM sattva, asa, ubhaya, avaktavya vigere dharmo jyAre vidyamAna che tyAre te dharmone oLakhAvavA mATe ApaNI pAse bIjuM kayuM sAdhana che ke je dvArA te dharmayukata padArthanuM jJAna thaI zake evuM jo koI sAdhana hoya to kevaLa saptabhaMgI ja che te saptabhaMgI eka ja padArthamAM koI apekSAe sattvanuM jJAna karAve che tyAre bIjI apekSAe teja padArthamAM asattva che ema paNa bahuja sArI rIte samajAve che. ane ethI paNa trIjI apekSAe ubhayanI sattA paNa te padAtha mAM samajAve che. tathA te padArtha avakatavya che ema paNa bahu niDaratAthI kahevAmAM Ave che. AvI rIte sApekSa paNe eka padArthanuM sAta dharmo dvArA je jJAna karAve tene saptabhaMgI kahevAmAM Ave che. daSTAnta tarIke je ghaDo mArIne banAvavAmAM Avelo hoya te ghaDAmAM mATI dravyanI apekSAe sattA rahelI che, nahi ke suvarNa vigerenI apekSAe. tathA je
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tho je sthAnamAM hoya te ghaDAmAM te sthAnanI apekSAe - satya mAnavAmAM Avela che nahi ke anya sthAnanI apekSAe. tathA je kAlamAM te vidyamAna heya te kAlanI apekSAe temAM sattA mAnavI, nahi ke anyanI apekSAe. tathA jevA raMgane te ghaDe hoya te raMganI apekSAe temAM sattA mAnavI, nahi ke anyanI apekSAe Ane svadravyAdi catuSTaya kahevAmAM Ave che, te svadrane vyAdi catuSTayanI apekSAe te ghaDAmAM sattA mAnavI ane para vyAdicatuSTayanI apekSAe te ghaDAmAM asattA mAnavI. tathA kamikaubhayanI apekSAe ubhaya dharmo paNa te ghaDAmAM vidyamAnache. ane eka kAlamAM te ubhayane pratipAdana karavA mATe bIje kaI paNa zabda na hovAthI te ghaDe avaktavya che. A tamAma hakIkata A granthamAM yuktipura:sara samajAvavAmAM AvI che. prasaMgopAtta ene lagatI bIjI paNa keTalIka bAbatenuM vivecana karavAmAM Avela che. A granthamAM prakAza rUpe sAta vibhAgo pADavAmAM AvyA che. prathama prakAzamAM jenatanI sAthe bIjA darzanakAre keTalA aMze maLatA che, te ane sAthe sAthe saptabhaMgInI AvazyakatA vigere pandara viSayanuM vivecana karavAmAM Avela che. bIjAnI andara saptabhaMgInAM lakSaNa prazna karavAnI paddhati vigere soLa viSayanuM vistAra pUrvaka vivecana karela che. trIjAnI andara sakalAdeza, vikalAdeza, svAzabdane tathA evakArane artha vigere viza prakAranA viSayone citAra ApavAmAM Avyo che. cethA prakAzamAM ekapadane ekaja artha thaI zake e
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 sabandhi vicAra vigere cAra viSayAnu digdarzana karAvavAmAM Avela che. pAMcamA prakAzamAM dareka padArthamAM saptabhaMgI kevI rIte ghaTAvavI te viSe vicAra sAthe khIjAM paNa viSayeAnuM bahu sArI rIte pratipAdana karavAmAM AvyuM che. AzA chaThThA prakAzamAM syAdAda upara samalagI mAnavAnI ane tenu samAdhAna vigere cha viSayAnu pratipAdana karavAmAM Avela che. sAtamA prakAzamAM mithyAekAntavAdioe karelA zAthepAnuM samAdhAna karI A granthane samApta karavAmAM Avela che. je ke mArI dRSTi pramANe to bahuja sUgamatAthI lakhavAmAM Avela che tApaNu tenI aMdara vidvAnAnI dRSTie kAi paNa prakAranI truTI dekhAya tA te jaNAvavA prayatna karazo, eTale khIjI AvRttimAM sudhAravAmAM Ave. samai-gADIjInA upAzraya JAna ekAMzI vIr sa. 2447, magalaviya
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA. prathama prakAza. -1 maMgalAcaraNa 2 jaDa ane cetananI oLakhANa 3 jIvanI be avasthAo ja saMsAra avasthAnuM kAraNa 5 AzravanuM svarUpa ke anyanuM svarUpa 7 puNya pApane AzravamAM samAveza 8 mutAvasthAnuM kAraNa 9 saMvaranuM svarUpa 10 nijerAnuM svarUpa 11 dataka darzananI sAthe jaDa ane cetananI sarakhAmaNI 12 jaDa cetanane jANavAnA upAyo 13 svArthAdhigamanuM svarUpa ane tenA bheda 14 parArthAdhigamanA bhedo 15 saptabhaMgI mAnavAnI AvazyakatA prakAza bI. 16 saptabhaMgInuM lakSaNa 17 saptabhaMgInA nAmano ullekha.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 saptabhAgInA lakSaNamAM AvelAM viSANonI sArthakatA 1. 19 ativyApti-abhyANi ane asaMbhava A traNa denuM svarUpa 17 20 be prakAranA lakSaNanuM varNana 14 21 saMzayaviSayIbhUta sAta dharmonAM nAma 22 prazna karavAnI paddhati 23 saMzayanuM lakSaNa 24 saptabhaMgInA badalAmAM nava bhagInI AzaMkA ane tenuM samAdhAna 25 pAMcamA bhAMgAmAM upasthita thayelI zaMkA ane tenuM samAdhAna 26 je bhAMge ane pratipAdana karatuM hoya tenI | mukhyatA ane sAthe bIjA arthanuM gANa rUpe prati pAdana 27 prathama ane bIjA bhAMgA vacce aikayanI AkAMkA ane tenuM samAdhAna 28 prakarAnarathI bIjA darzanakAre mAnelI parapitA 28 satva attvano vAstavika artha >> prathama ane bIjA bhAMgAnI sAthe trIjA bhAMgAmAM amedanI AzakA ane tenuM nirAkaraNa 31 cethA bhAMgA saMbali vicAra 32 dareka bhAgAne pRthak mAnavA saMbabdhi vicAra prakAza trIje. 33 sakalA deza ane vikalAdevanuM lakSaNa 34 kalAdi ATha ane kAmagapagha saMbanyi vicAra 40 prathama ane bIjA bhAMgAnuM lakSaNa
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ * IT 1 kAvyamAM vikhyatAne vicAra! para evakAranA phalane vicAre che jaya aga vyavasacheda, anyathAgavyavaccheda ane atyantAya - bhavacheda A traNa prakAranA evakAranA svarUpane vicAra ja vAcaka pakSamAM syAta zabdane vicAra japa ghotaka pakSamAM syAta zabdane vicAra ja ghAnI andara svarUpa pararUpane vicAra 47 svarUpanI upara paNa svarUpa mAnavA saMbandhi vicAra ja prameyanI andara svarUpa pararUpane vicAra Yka chavAdi cha dravyamAM svarUpa pararUpane vicAra 50 mahAsattAmAM astitva ane nAstitvane vicAra 51 anumAna pramANu dvArA astitva ane nAstitvane che. sAthe rahevA saMbandhi vicAra .. prakAza cothe. sara trIjA ane cothA bhAMgAnuM lakSaNo para eka pada ekaja ane pratipAdana kare che te saMbadhi visAra ja avaktavya zabda saMbaji vicAra prakAza pAMcame. >> pAMcamA bhAMgAne artha 56 cha bhAMgAne artha : pa7 sAtamAno artha ja eka vyakitamAM sAta bhAMgAo kevI rIte ghaTe che - tenuM udAharaNa * * * * s
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 vyavahArika padArthomAM udAharaNa dvArA saptazagInuM spaSTIkaraNa prakAza cha. * vyastadravyaparyAyadhArA saptabhaMgI ghaTAvavAnI paddhati 61 dravya paryAya banene mAnavAnI AvazyakatA kara avakatavyane ja kevala padArtha rUpe mAnanArAonuM * * nirAkaraNa 6syAdvAda upara saptabhaMgI mAnavAnI AzaMkA ane tenuM samAdhAna ja nityatva tathA ekatvamAM saptabhaMgI dhaTAvavAnI 14 15 jIvane laIne saptabhaMgInI oLakhANuM - prakAza sAtame. 26 ekAtavAhioe karelA beTA AkSanuM samAdhAna 11 *
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatra, pR0 50 1 10 16. ahama caya mAhanaMdapadama mahAnaMdapadama namasvarUpa parAthadhigAma nayasvarUpapurAthabhigama ane jene AkAra ke 'gIvAdivALe hoya te ghaTa kahevAya A prathama prakAra asatva AdinI * asatva patie pravRtio vyadhikaraNadhavacchinnAbhAve vyadhikaraNadhAma varibhAva 20 17 te . 19 38 24 eka 40 3 41 18 4 19 48 3 ekaya ane anekAnta nIlayutpanna eonuM atyata cagavyavadanA e prakArane paMca zabdano ghaTamAM sAva thAsAdi payAnI mAphaka ghaDAmAM asatva ene ja anekSA nIlamuspala teonuM atyantAgavyavonA evakArano pAMca avayavane ghaTamAM asatva thAsAdipayAnI mAphaka ghaTaparyAyathI paNa ghaDAmAM asara mAnavAmAM Ave to upAdAne pAdeya para 1 pA 21 54 24 71 22-24 upAdAnapAdAya
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ // ama namo namaH zrIprabhudharmasUraye / saptabhaMgI-pradIpa. mAnandapadaM natvA dharmasUrikramAmbujam / saptabhaMgI dIpAkhyaM granthaM kurve yathAmati || 1 || prathama prakAza. sAramAM e prakAranA padArtho jovAmAM Ave * eNcetana ane jaDa. bIjA zabdomAM kahIe tA jIva ane ajIva. A be padArthoM paikI cetana eTale jIvanA be bheda che. eka ahAvasthAnA arthAt sa'sArI ane khIjA muktAvasthAnA arthAt - meAkSanA. A pramANe jIvanA bhede avasthAne lakhate karI batAvavAmAM AvyA che. vastuta: jIvanA mULa svarUpamAM kai paNa bheda jevuM nathI. tyAre have e jANavu joie ke-mULa ekaja svarUpavALA e prakAranA jIvAnI AvI bhinna avasthAe hAvAnuM kAraNu kayu che? Ane mATe pahelAM samArAvasthAnuM kAraNa tapAsIe.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ - saptabhaMgI pradIpa, saMsArAvasthAnAM mukhya be kAraNe che-Azrava ane anya.. Ava-zubha athavA azubha karmone AvavAnA kAraNarUpa AbhAnA pariNAma vizeSane Azavatattava kahevAmAM Ave che. A Azrava, AtmAne ja pariNAma vizeSa hovAthI, tene paNa pariNAma ane pariNAmanI abheda vivakSA karIne AtmAthI bhinna na mAnatAM cetana padArthamAMja antarbhAva karavAmAM Ave che. athavA te kAryane kAraNamAM upacAra karIne tene pulamAM paNa samAveza thaI zake che. ane te muddala jaDa-avarUpa hevAthI A Azravatatva paNa jaDa-achavamAM gaNI zakAya. baMdha-AtmAnA pradezanI sAthe strIranI mAphaka athavA te agni ane leDhAnA geLAnI mAphaka otapreta thaI gayela karmavargaNarUpa dravyane baMdhatava kahevAmAM Ave che. A baMdhatatvane paNa, pUrvokta yuktithI jIva ane ajIva athavA cetana ane jaDanI aMdara samAveza thaI jAya che. A sivAya puya ane pApa nAmanA be padArtho che, te paNa AgavathI judA na hovAne lIdhe AzravanA nirUpaNanI sAthe tenuM paNa nirUpaNa thaI ja jAya che. sutarAM, AzravanI sAthe puNya-pApane paNa aMtarbhAva chava-achavamAM thaI gayA; ema kahevAnI have kaMI jarUra rahetI nathI. basa, uparyukta mukhya be-Ava ane badhatavanI sahAyatAthIja athavA kahe ke- A be tattanA kAraNe ja jIva saMsArAvasthAmAM paribhramaNa kare che. have muktAvasthAnuM kAraNa tapAsIe. AnAM mukhya be kANo che saMvara ane nirja rA savAra-navIna karmavagaNae te AvatI aTakAvavAmAM je
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. kAraNa che, tene saMvaratatva kahevAmAM Ave che. spaSTa zabdomAM kahIe ta-upara batAvela Azravane rokavAvALA AtmAnA pariNAma vizeSane saMvara kahevAmAM Ave che. A saMvaranA paNa be bhede che. 1 dezasaMvara ane 2 sarvathA saMvara. arthAta dezathI eTale amuka hada sudhI Azravane rokavAvALA AtmAnA pariNAma vizeSane dezasaMvara kahevAmAM Ave che ane sarvathA Avane rikavAvALA ( zilezI avasthAnA ) AtmAnA pariNAmavizeSane sarvasaMvara kahevAmAM Ave che. A baMne prakAranA AtmAnA pariNAmavizeSa-saMvarane paNa cetana padArthamAM samAveza thaI jAya che. nija rA-AtmAnA pradezanI sAthe lAgelI karmavargaNuone dezathI kivA sarvathI jUdI karavAvALA AtmAnA pariNAmavizeSate nirjarAtatva kahevAmAM Ave che. Ane paNa samAveza cetana 5dArthamAMja thaI jAya che. AvI rIte sarvathA karmathI mukta thavuM enuM nAmaja mekSa che. ane e dekhItuM ja che ke AtmAnA svakIya-asalI svabhAvanA AvibhaoNvarUpa mekSAvasthA cetanatatvathI jUdI hoI zake ja nahiM. sutarAM, uparanA vRttAntathI e nizcaya thAya che ke-saMsAramAM mukhyatayA beja tarave che. cetana ane jaDa. je ke-ghaNuM graMthamAM sAta ane nava tatta paNa batAvavAmAM AvyA che, paraMtu te kevaLa avasthAbhedanA kAraNa tarIke oLakhavAnI khAtaraja. ane tema karavuM vyAjabI paNa che. kAraNa ke jyAM sudhI kAraNanuM jJAna karAvavAmAM na Ave, tyAM sudhI kArya karavAmAM pravRtti thaI zakatI nathI. eTalA mATe ja avasthAbhene laIne sAta athavA nava tane batAvavAmAM AvyA che. paraMtu eTaluM te kharUM ja ke dareka darzanakArene jIva ane ajIva athavA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa cetana ane jaDa A be padArtho mukhyatayA mAnavA paDyA che ane mAnavA paDe che paNa kharA. kAraNa ke-je A be padArtho na mAnavAmAM Ave, te baMdha ane mekSanI ja vyavasthA na banI zake. - have A mukhya be-cetana ane jaDa-padArthone anya darzanakAre kevI rIte mAne che, e lagAra jeI jaIe. - sAMkhya darzanakAra pacIsa tanuM pratipAdana kare che temAM mukhya be mAne che. purUSata ane prakRtitatva. A sivAyanAM vIsa tane anukrame prakRtithI AvirbhAva thAya che. jema- prakRtithI mahattatva eTale buddhi utpanna thAya che, buddhithI ahaM. kArane AvirbhAva thAya che ane te ahaMkArathI bIjA soLa to utpanna thAya che. te sALa to A che- rUpatanmAtrA, 2 rasavanmAtrA, 3 gandhatanmAtrA, 4 sparzatanmAtrA ane 5 zabdatanmAtrA. A pAMca tatvone sUkSmatabhAtrAnA nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. te sivAya 1 sparzendriya, 2 rasanendriya, 3 dhrANendriya, 4 cakSurindriya ane 5 zravaNendriya A pAMca indriyone jJAnendriyo kahevAmAM Ave che. vaLI cha mana ( aMtaHkaraNa) ane 1 vANI, 2 hAtha, 3 5ga, 4 upastha (purUSaci ) ane 5 gudA A pAMcane karmejiye kahevAmAM Ave che. e pramANe pUrvokta pAMca sUkSmavanmAtrA, 5 jJAnendriya, 1 mana ane 5 karmendriya-e soLa guNa ahaMkArathI utpanna thAya che. vaLI upara batAvela pAMca sUkSmatanyAgAthI pAMca mahAbhUtane AvirbhAva thAya che. AvI rIte prakRtithI AvirbhAva thavA vALAM trevIsa tatvone prakRtithI judAM kema kahI " zakAya che ane jyAre te tane prakRtithI judAM na kahI zakIe tyAre te tane paNa jaDa padArthamAMja samAveza karavo paDaze. maraNa ke jenAthI e tatve utpanna thAya che, te-satva-raje ane
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasala'gI pradIpa. tameAguNunI sAmyAvasthArUpa prakRti pote paNa jaya ja che, eTale tevIsa tattvA cetana che, ema teA kahI zakAya tema che ja nahi. kAraNa ke-jenuM kAraNa jaDa hAya, tenuM kAryaM cetana hAi zake nahiM. have purUSatattvatA cetana ja che, emAM kAMi kahevA jevuM che ja nahiM. AvI rIte vicAra karatAM sAMkhyadarzananA mata pramANe paNa mukhya aa te eja tattvA siddha thAya che, cetana ane jaDe. have vaizeSikadana tarapha daSTipAta karIe. vairoSikadaza nakAre tattvA sAta mAnyAM che; parantu te sAtene samAveza e tattvAnI aMdara thaI jAya che. te dananA mAnelAM sAta tattvA A - 1 dravya, 2 guNa, 3 karma, 4 sAmAnya, 5 vizeSa, 6 samavAya, ane 7 abhAva. A sAta paikI prathama je dravya kahevAmAM Avela che, tenA nava bhedo che--pRthivI, pANI, teja, vAyu, AkAza, kAla, dizA, AtmA ane mana. AmAM AtmA teA svaya' cetana che ja. te sivAya pRthvI, pANI, teja ane vAyu e cAra tatttAne paNa caitanyanA sabaMdhane laine cetana ja kahevAmAM Ave che. ane tenAM nAmeA judAM judAM hAvAnuM kAraNa tevA prakAranu nAmakarma sivAya khIjuM kaMi nathI. A cAremAMthI jyAre AyuSyaka nA saMbaMdha pUro thavAthI caitanya AvI jAya che--nikaLI jAya che, tyAre te cArenA jaDamAM samAveza karavAmAM Ave che. have krizA ! AkAzathI bhinna che ja nahi, eTale tene samAveza AkAzamAM karavAmAM Ave che. ane A AkAza arUpI-jaDa hAvAthI te ajIva mAM ( jaDamAM ) gaNAya che. have rahyo kAla. te paNa vanapariNAma rUpa che ane tene paNa ajIvatattvamAM samAveza thAya che. antamAM mane dravya rahyAM. AnA be bheda che. 1 dravyamana ane 2 bhAvamana. temAM dravyamana pudgalasvarUpa hAvAthI tenI gaNatarI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI padoSa. jamAM thAya che, jyAre bhAvamana manasvarUpa--upagarUpa hovAthI tene cetananI aMdara samAveza thAya che. AvI rIte dravyatattvanA nave bheda cetana ane jaDamAM anArzata thaI jAya che. have bIjuM tattva che guNa. A guNanA grevIsa bheda athata vIsa prakAranA guNo mAnavAmAM AvyA che. te paNa dravyanA paryAyarUpa hovAthI dravyatattvathI jUdA gaNI zakAya tema nathI. sutarAM, dravyatatvane jemAM samAveza thAya che, temAM guNane paNa samAveza thaI ja jAya che. * trIjuM tattva che karma. A karma ukSepaNAdi pAMca prakAranA che. te paNa chava-AjIvanI kriyArUpa hovAthI ane jIvAjIvanI sAthe teno tAdAmyasaMbaMdha hovAthI tene jIvAjIva ( cetana-jaDa )thI ke jUdAM gaNI zake tema nathI. cothuM ane pAMcamuM tattva chesAmAnya ane vizeSa A bane to te dravya svarUpa hovAthI dravyathI pRthaka gaNI zakAya tema cheja nahi. kAraNa ke-dravyano svabhAvaja sAmAnya-vizeSa svarUpa che ane jyAre dravyane ja jaDa ane cetanamAM samAveza karavAmAM AvyuM che, tyAre sAmAnya ane vizeSane paNa temAMja samAveza svataH thaI jAya che. ( 6 tattva che samavAya. A samavAya paNa dravyAdikanA tAdAmyathI alaga nathI. ane dravyAdikanuM tAdAbhya paNa dravyAdisvarUpa che. have kavyAdikane samAveza jaDa-cetanamAM thavAthI samavAyanA paNa antarbhAva jaDa-cetanamAM ja samajavo arthAta jaDa tAdAbhyasvarUpa samavAyano jaDamAM ane cetanatAdAmyavarUpa samavAyane cetanamAM samAveza samajavo joIe.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sAbhaLI pradIpa. - have sAtamuM tatva rahyuM abhAva. A abhAvane je gurU5 mAnavAmAM Ave, to te AkAzapuSpasamAna hovAthI padArtha ja kevI rIte mAnI zakAya ? TUMkamAM, upara pramANe vicAra karatAM vaizeSikadarzanakAre mAnela sAte tane samAveza paNa mukhya be-cetana ane jaDamAMja thaI jAya che. sutarAM A darzananA abhiprAyathI paNa mukhya be to siddha thAya che. A pramANe taiyAyikAdazanakAre mAnela soLa padArthone paNa upayukta sAta padArthomAM ja antarbhAva karavAmAM AvelA che. A vAta muvI nI TIkA karanArA vigere graMthamAM spaSTapaNe samajAvavAmAM AvI che ane jyAre uparyukata sAta padArthono samAveza jaDa ane cetana-e be padArthomAM ja thaI jAya che. te pachI e samajAvavAnI kAMI AvazyakatA rahetI nathI ke-naiyAyikAe mAnela seLa padArthone paNa jaDa ane cetanamAMja samAveza thaI jAya che. have vedAMtadarzana tarapha daSTipAta karIe. yadyapi vaidAntikadarzanakAre mAtra eka brahmatatvane mAnela che; paraMtu temaNe paNa cetanarUpa brahmatattvanI sAthe paramArtha daSTie jaDa padArtha avazya mAnavo paDaze. kAraNa ke- saMsAramAM ghaTa-paTAdi evA ananta 5dArtho jovAmAM Ave che ke-jemAM caitanyazakti jovAmAM AvatIja nathI. vaLI je mAtra ekaja padArtha-cetanane mAnavAmAM Ave, te samasta saMsArane vyavahAra paNa cAlI zake tema nathI. sauthI prathama te cetana zabdane vyavahAraja nahiM thaI zake. kAraNa ke hamezAM zabdanI pravRtti sApekSa rItithI thAya che. cetana bhinna bIje kaI padArtha hoya, teja cetana zabdanI pravRtti thaI zake. bIjI vAta
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalagI pradIpa. ge che ke-cetana ane jaDa e be padArtho mAnyA sivAya, AtmAnI sAthe zarIranA saMbadhatA ane khAnapAna vastra pAtra-dhara hATa-dhareNAM vigere tamAma prakAranA jagaprasiddha vyavahArAnA pazu uccheda thavA saMbhava che; tema anya ane muktane paNa vyavahAra paNu vadhyAputra jevA thai jaze, Dhacita krAi ema kahevAnuM sAhasa kare ke- te te atattvamAM tattvanuM pratibhAsarUpa hAvAthI bhrAMtisvarUpa che, ' te te paNa kathana ThIka nathI. kAraNa ke-bhrAnti tA tyAM thai zake ke--jyAM uttarakAlamAM bhASajJAna thatuM hAya. jema ke-kAi mANasane dUrathI doraDI dekhIne sarpa jJAna thayuM, chIpane dekhIte cAMdInuM jJAna thayuM athavA mRgatRSNAne dekhIne AMkhamAM jhAMjhavAM thavAthI pANInuM jJAna thayuM. ane pAchaLathI-uttara kAlamAM pAse javAthI sarpanuM jJAna nivRtta thayu ane dArInu' jJAna thayuM; cAMdInuM jJAna nivRtta thayu ane chIpanu jJAna thayuM tathA pANInuM jJAna nivRtta thayuM ane jhAMjhavAMnu jJAna thayu. AvI rIte jyAM uttarakAlamAM khAdhajJAna prApta thAya, tyAMja zrAnti manAya che; parantu ghaTa-paTAdi padArthoMmAM kApaNa vakhate tathAprakAranuM bAdhajJAna thatu Mja nathI, te pachI te padArthomAM bhrAnti kevI rIte manAya ? ataeva pUrvokta dUSaNAthI mukta thavA mATe cetananI sAthe paramArthapaNe jaDa padArtha paNa avazya mAnaveAja joie. have baddhadAnane jUo, aiAdyomAM e vaga che. eka va evA che ke-je Atmatattvane mAne che, jyAre khIjo varga Atmatattvane mAnatA nathI. je leA Atmatattvane mAne che, teonA matamAM jIva, pula, AkAza ane kAla A cAra tattvo mAnavAmAM Avela che. temAM paNa pudrala, AkAza ane kAla
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. e traNa to jaDarU5 hevAthI tene jaDamAM samAveza thAya che. AtmAjIva, ke jenuM bIjuM nAma AlayavijJAna che, te te cetanarUpa che. eTale te matAnusAre paNa cetana ane jaDa e be padArtho ja siddha thayA. - have je ho Atmatatvane ja mAnatA nathI, te te cAvakanI mAphaka nAstika hevAthI prAmANika-Astika darzanemAM tenI gaNatarI heI zake nahiM. ata eva te matanI te ApaNe upekSA ja karIzuM. Ama mImAMsakAnA mata pramANe paNa cetana ane jaDa e be padArtho siddha thAya che. uparanA vRttAntathI ApaNe joI gayA ke--jeTalAM Astika darzane che, te darekanA mata pramANe saMsAramAM mukhya be padArtho siddha thAya che. cetana ane jaDa. have e batAvavuM jarUranuM che ke A be padArtho zAthI jANI zakAya ? arthAta A padArthone jANa vAnA upAyo kyA che ? cetana ane jaDa, A be padArthone jANavAnA mukhya be upAya che- svArthAdhigama ane ra parArthAdhigama. svArthAdhigama, ke je jJAnasvarUpa che, tenA pAMca bheda che-1 matijJAna, 2 zrutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 mana:paryavajJAna ane 5 kevaLajJAna. A pAcene svArthIdhigamanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. AnuM svarUpa paNa TUMkAmAM joI jaIe( 1 matijJAna-gya pradezamAM rahelI vastune indriya ane
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 . sAgA rahI - anindriyahAra nizcaya karAvavAmAM je jJAna samartha heya, tenuM nAma gatimAna che. 2 zrutajJAna AptapadezadvArA vastunA nizcAyakapaNAmAM je jJAna samartha hoya, tene zrutajJAna kahevAmAM Ave che. 3 avadhijJAna-Indriya-anindriyanI apekSA vinA avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSapazamane laIne je jJAna, rUpI padArthane nizcaya karAve, tenuM nAma avadhijJAna che. . 4 saMpicendriyajIe vastune ciMtavavA mATe lIdhelA mane vagaNarUpa dravyane nizcaya karAvavAvALuM je jJAna hoya, tene manaHparyAvajJAna kahevAmAM Ave che. 5 lokAlokanA prakAzaka jJAnane kevalajJAna kahevAmAM Ave che. arthAta --bhUta-bhaviSya ane vartamAna-traNe kAlanA, sUkSma, pUla, vyavahita, saMnihita, dUra, najIka ane nAnA moTA vigere tamAma padArthonuM pratyakSajJAna karAvavAvALA jJAnanuM nAmaja kevalajJAna che. parAthadhigamana paNa be bhedo che. 1 pramANurUpa parAthadhigama ane 2 nayasvarUpaparArthAdhigAma. temAM saMpUrNa rIte vastu tatvanuM bhAna karAve, tenuM nAma pramANurUpaparArthAdhigama che, ane dezataH vastunuM bhAna karAvavAvALAnuM nAma na rUpaparAthadhigama che. A banne prakAranA parAthadhigamanA, vidhipratiSedhanI pradhAnatAne laIne sAta prakAra batAvavAmAM AvyA che, ke jene pramANasaptabhaMgI ke nayamabhaMgInA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. kAraNa ke-sAte aMgenA arthAt sAte vAkyanA samudAyanuM nAma ja che saptabhaMgI. A
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtabhaMgI pradIpa. sakhalagInuM jJAna padArthavijJAnamAM ghaNuM upagI hevAthI, tenuM svarUpa batAvavuM, eja A granthane uddeza che. basa, prathama prakAzamAM ATaluM upaghAtarUpe lakhI have bIjA prakAzamAM praveza karIzuM. itiH prathamaH prkaashH|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. bIje prakAza. thama prakAzamAM ApaNe TUMkAmAM paNa, saptabhaMgInI AvazyakatA joI gayA chIe. have e saptabhaMgImAM nyUnAdhika bhaMga saMbaMdhI AkSepanA parihArapUrvaka saMkhaMbhagInuM sthApana karavuM jarUranuM heI, A prakAzamAM tenuM sthApana karavAmAM Avaze. saptabhaMgInuM sAmAnya lakSaNa A che-" jIva ke achavA padArtha paikInA keIpaNa eka padArthamAM rahelA sattva-asatva3yatva- vAtva-nityatva-anityasva-sAmAnya-vizeSavavAdi aneka dharmomAMthI pratyeka dharma saMbaMdhI praznanuM avalaMbana karIne tathA pratyakSAdi pramANethI avirUddha evA vidhi-pratiSedharUpa nAnA dharma viSayaka jJAnane utpanna karAvavAvALAM ane rAtta padathI cinita sAtavAkanA samudAyane saptabhaMgI kahevAmAM Ave che." ane Aja saptabhaMgInuM sAmAnya lakSaNa che. kahevAnI matalaba ke-ekaja vastunI aMdara rahelA je aneka dharmo, temAMthI pratyeka dharma saMbaMdhI praznanuM avalaMbana karIne tathA pratyakSAdi pramANethI avirUddha ane vyasta-samastarUpa je vidhiniSedha dharmo, tenI kalpanAyukta evaM cata padathI lakSita evA sAta prakAranA vacana-gane saptabhaMgI kahevAmAM Ave che. saptabhaMgI ( sAta bhAMgAo ) nAM nAme A che -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasabhagI pradIpa. 5 syAdasti avaktavyazca 6 syAnnAsti avaktavyazca 7 syAdasti nAsti avaktavyazca 1 syAdasti 2 syAnnAsti 3 syAdasti nAsti ca 4 syAdavaktavyaH jemA styapa me mAtA vA | mArI mAtA vAMjhaNI che; syAnnAstyeva me mAtA vandhyA / mArI mAtA vAMjhaNI nathI. tathA--cAlyeya agni: zIta: 1 agni zItapa vALA che, syAnnAstyeva agniH zItaH / agni zItaspa vALA nathI. eva--Asyeya vimUlamagIyaH / jIva pAMcabhUtAtmaka che, syAnnAstyeva paMcabhUtAtmakajIvaH / jIva pAMcabhUtAtmaka nathI. 13 ityAdi sthaLAmAM, pratyakSAdi pramANeAthI virUddha vAyeAnI aMdara atijJatti doSa nivAraNane mATe pratyakSAdi pramANeAthI avirUddha evA samabhaMgInA lakSaNanI aMdara vizeSaNu ApavAmAM AveluM che.. kAraNa ke zuddha lakSaNu teja kahI zakAya, ke jemAM atipatti, anpatti ane ahaMmana-emAM eka paNu doSa Ave nahiM. A traNa doSomAM-- asimpatti doSa te lakSaNamAM kahevAmAM Ave che ke je saMkSaNu, lakSya ane alakSya bannenI aMdara rahe. jema pariNAmI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 samabha'gI pradIpa. DhAya, te jIva kahevAya. ' AvuM lakSaNa karavAmAM atijJapti doSa Ave che, kAraNa ke--vane choDI alakSya je pudgala, temAM paNa A lakSaNu jAya che, kemake pagala pazu pariNAmI hvAya che. mATe A lakSaNa ThIka na kahevAya. avyApti doSa e lakSaNamAM kahevAmAM Ave che ke--je lakSaNa, lakSyanAM eka bhAgamAM rahe; samAM na rahe. jema~kaivalajJAnavALA hAya, te jIva kahevAya. A lakSaNu bhravastra kevalI (sayAgIkevalI ane ameAgIdhruvalI ) ane siddhanA jIvAmAM paNu rahe che, parantu - chadmastha jIvamAtramAM rahetu nathI, mRta eva te lakSaNa khyAti doSavALu' kahI zakAya. sasamaya doSa e lakSaNamAM kahevAmAM Ave che ke je lakSaNu lakSyamAM bilakula na rahe. jema--caitanyarahita hAya, te jIva kahevAya.' A lakSaNa kAi paNa jIvarUpa lakSyanI aMdara nahiM rahetu heAvAthI, asaMmaja doSavALu kahevAya che, kAraNa ke caitanyarahita te kAi jIva hAyaja nahiM. . ataeva uparyukta traNe dASAthI rahita je lakSaNu DhAya, teja zuddha lakSaNu kahI zakAya.--jema upayogamAM navaca jaLamU ' upayAga vALA hAya, te jIva kahevAya. upa ta traNa doSo paikI eka paNa doSa Avatu nathI. A lakSaNumAM A prasaMge eka e vAta paNa kahevI jarUranI che ke sAmA lakSaNA e prakAranAM Aya che--1 tatsya lakSaNa ane 2 atasthalakSaNa. banAsA e che keje lakSaNa, lakSyanI aMdara tenuM sva
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa, rUpabhUta heI karIne bIjAonI vyAvRtti kare; jema-upagavALA jIva kahevAya,' uSNa sparzavALo agni kahevAya,' A lakSaNo jIva ane agninI aMdara rahIne ja bIjA achavAdikanI vyAvRtti kare che. tathA e che ke-je lakSaNa, lakSyamAM kAyama nahi rahI karIne paNa lakSyane oLakhAve, ane bIjAthI vyAvRtti karAve. jemahI tevattA tathA naritratA arthAta-devadatta daMDavALA che," " jaTAvALo tapasvI che." A lakSaNe " upayoga " nI mAphaka lakSyamAM kAyamane mATe rahetAM nathI, paraMtu lakSya-devata. ane tapasvI, tenI oLakhANa karAvavA pUrvaka alaphTa-bhUta-catrAdinI vyAvRtti barAbara karAve che. mATe AvAM lakSaNone satastha. sTamAM kahevAmAM Ave che. prasaMgopAtta lakSaNo saMbaMdhI ATale khulAso karyA pachI have ApaNe prastuta viSaya upara AvIe A bIjA prakAzanI zarUAtamAM samanuM je lakSaNa batAvavAmAM AveluM che, tenI aMdara khAsa karIne A be vizeSaNo tarapha vAcakenuM vadhAre dhyAna kheMcavAmAM Ave che- eka padArthamAM rahelA " ane "sAta vAkyane samudAya. " A banne vizeSaNe khAsa karIne vadhAre upayogI che. thoDakti che nAsti ghaTa che, paTa nathI. AvAM bhinna dharmane batAvanArAM vAkomAM "ativyAti' doSa nivAraNane mATe "eka padArthamAM rahelA" e vizeSaNa ApavAmAM AvyuM che. ane thaDa ghArita sthA jAti " kathaMcita ghaTa che, kathaMcita nathI,' AvAM be vAkanI aMdara lakSaNanA javAthI "avyApti " doSa nivAravAne mATe " sAta vAkayone phAya' e vizeSaNa ApavAmAM AvyuM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. che. AvI rIte saptabhaMgInA lakSaNamAM ApelAM bIja vizeSaNonI paNa sArthakatA samajI levI. have, A saptabhaMgInI aMdara, je sAtaprakAranA prazna u. bhave che, tenuM kAraNa kevaLa sAta prakAranI jijJAsA ja che. sAta prakAranI jijJAsA thavAnuM kAraNa kevala sAta prakAranA saMzaja che. ane sAta prakAranA saMzaya thavAnuM kAraNa saMzayaviSayIbhUta sAta dharmo ja che. te sAta dharmo A che. 1 kathaMcit satvaM, 2 kathaMcidasatvaM, 3 kathaMcit kramApitobhayaM, 4 kathaMcidaktavyaM, 5 kathaMcit sattvaviziSTAvakavyatvaM, 6 kathaMcidasattvaviziSTAvaktavyatvaM, 7 kathaMcit kramApitobhayaviziSTAvaktavyatvaM / A sAte prakAranA dharmone laIne sAta prakAranA saMzo kevI rIte thAya che, te joIe sara thara cAra navA ? A ThekANe ghaTa che ke nahiM ? A je saMzaya che, te kathaMcita sAva arthAta-kaI prakAre astitvarUpa dharma ane sarvathA asava arthAt sarva prakArathI nAstitvarUpa dharmane viSaya kare che. AvI rIte jyAM jyAM saMzaya thAya, tyAM tyAM (te saMzaya, ) jANavAnI IcchArUpa jijJAsAne dUra karavAne mATe ja thAya che. ane A jijJAsAnA pariNAme prazna udabhave che. A prazna karavAnI praNAlI A che-- * je mANasa, sarvathA ghaTathI ajA heya, te, ghaTane jANavAvALA pAse ja prazna kare che ke -"ghaTanuM svarUpa kevA prakAranuM ho * karo ane jANanAra prAmANika purUSa kahe che -" ghaTane oLakhavAnA be prakAre che. jenI aMdara pANIne dhAraNa karavAnI kriyA jovAmAM Ave, te ghaTa kahevAya. A prathama prakAra, ane jene AkAra kaMbugrIvadivALo heya, te ghaTa kahevAya
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. A prathama prakAra ane jene AkAra kaMbugrIvadivALo hoya, te ghaTa kahevAya. A bIjo prakAra che. A uparathI dareke samajavAnuM e che ke jyAM sudhI saMzayane dUra karavAnI jijJAsA na thAya tyAM sudhI prazna karaja nakAmo che, ane jyAM sudhI prazna na thAya tyAM sudhI uttara ApavA prayatna karavo, e paNa ajAgalastananI mAphaka vyartha ja che. kAraNa ke jene jijJAsA nathI, tenI AgaLa uttararUpe zabdone pravAha choDa e eka prakAranI unmattatA nahiM te bIjuM zuM ? have saMzayanuM zuM lakSaNa che ? te joIe. keTalAka loke kahe che ke - eka vastunI aMdara nAnA dhama mAnavA, enuM nAma saMzaya che. paraMtu te ThIka nathI. kAraNa ke-AvI rIte mAnavAthI te-dareka purUSanI aMdara rahela pitRtva, putratva, bhrAtRtva ane pitRvyatyAdi judA judA dharmonI mAnyatA paNa saMzayarUpa thaI jaze ane te saMzayarUpa thaI jAya, te pachI koI prakArane vyavahAraja banI zake nahiM. mATe evA prakAranuM saMzayanuM lakSaNa na mAnatA* jyAM sAmAnya dharmonI upalabdhi thatI hoya, ane vizeSa dharmo jo ke upalabdha na hoya, paraMtu smRtimAM te avazya heya, tevA sthaLamAM eka vastumAM virUddha nAnA dharmonA jJAnane saMzaya kahevAmAM Ave che. bIjA zabdomAM kahIe te eka vastunI aMdara aghaTitavirUddha dharmonuM jJAna thavuM eja saMzaya che. AnuM sapaSTIkaraNa anekAntanA nirUpaNa vakhate karavAnuM mulatvI rAkhI prastutamAM ghaTa cAceya A vAkyamAM saMzaya kevI rIte utpanna thAya che, te tapAsIzuM, jyAM kaIpaNa prakArathI astitva vidyamAna hoya, tyAM sarvathA. nAstitva heya, e manAya ja kema ? kAraNa ke koipaNa prakArathI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasabhagI pradIpa. spaSTa astitvanI sAthe sathA nAstitvanA virodha che. Aja kAraNathI saMzaya utpanna thAya che. ane te karavA mATe prayatna karavA joie. re mAlUma paDe saMzayane dUra ahi e zaMkA upasthita thAya che ke--" pahelAM batAvela saptabhaMgI tA tyAreja mAnI zakAya, ke jyAre sazayaviSayIbhUta sAta dharmAM siddha thatA haiAya, paraMtu tema te thatuM nathI. kAraNa ke sAtathI adhika dharmAM paNa dRSTigeAcara thAya che. jema-- syAdastyeva / syAnnAstyeva / syAdasti nAsti ca / A traNalagA prathama batAvavAmAM AvyA che, tenI mAka syAdastyeva syAdasti nAsti ca / syAnnAstyeva syAdasti nAsti ca / A e bhagna adhikatayA mAnavA joIe. AmAM traNa prathamanI mAphaka che, ane ceAthAmAM be sattva ane eka asattva A traNa dharmAM viSayIbhUta che. tema pAMcamAmAM e asattva ane eka sattva A traNa dharmAM viSayIbhUta che. A pAMca bhAMgA ane sthAvacca vigere cAra ema jyAre kula nava bhAMgA paNu siddha thAya che, te pachI sasamanI na kahetAM, tene navamanI kema na kahevI joie ? . paraMtu A zaMkA vyAjakhI nathI. kAraNa ke-ekaja vastunI akrUra eka dhanA AlabanathI svarUpAdicatuSTayane laine e sattva ane parasvarUpAdicatuSTayane laine e asattvane rahevAnA saMbhavaja nathI. nidAna svasvarUpathI ekaja sattva ane parasvarUpathI eja asattva rahe che. paraMtu bannene rahevAne avakAza nathI. kevI rIte ? jUo--
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 sasabhaMgI pradIpa. je ghaDA mATI, suvaNuM, cAMdI ke kASTha vigere je dravyathI anAvavAmAM AvyA hAya, je AkAzapradezamAM avagAhIne rahelA hAya, je kAlamAM tenI sattA je paryAyathI vidyamAna hAya ane lAla-pILeA ke je bhAvavavALA te hAya, te dhaDAmAM teja dravyathI, teja AkAza pradezarUpa kSetrathI, teja kAlathI ane teja bhAvathI-varSoMthI ekaja sattA mAnavAmAM Ave che, paraMtu bhinna bhinna sattA mAnavAmAM AvatI nathI. have jyAre, eka rUpathI e sattA siddha thatI nathI, tyAre eka rUpathI e asattA kevI rIte manAya ? Ama yukitapU ka vicAra karatAM jaNAya che ke cAtyeya cArita nAsti = e be sattvavALA ceAthe bhAMgA ane cAnnAhyeya svAsti nAsti zva e e asattvavALA pAMcamA bhAMgA A. ane lAM gAmenI kalpanA vicArayukta nathI. mATe sAtathI vadhAre eka paNa bhAMgA yuktiyukta kahevAze nahi. sutarAM sAta bhAMgAja siddha thAya che. - ahiM bIjI eka e paNa zaMkA upasthita thAya che ke-- "jyAre, e sattvasahita eka nAstitvane ane e asasahita eka astitvane judA judA bhAMgA tarIke gaNavAmAM AvatA nathI, tyAre eka astitvasahita avaktavyane judA bhAMgA tarIke kevI rIte gaNI zakAze ? kAraNa ke astittva-nAstitvarUpa bhayanuM nAmaja avaktavya che. ane ekanI aMdara e sattva tathA e asanna rahe che, e te mAnavAmAM AvatuM nathI, teA pachI Ane nirvAha kevI rIte thai zakaze ? "3 AnA uttara A che--uparyukta zaMkAmAM ema je kahevAmAM AvyuM che ke- sAthe rahelA astitva-nAstitvanuM nAmaja avaktavya che ' ema nahi, kintu eka sAthe pradhAnatAe
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 saptabhaMgI pradIpa. satya-asatvarUpa ubhayane pratipAdana karavAmAM "Asta" "nAsti" rUpa pratyeka zabdanuM sAmarthya nahiM hevAthI dharmAtara tarIke avaktavyapaNane pratipAdana karavA mATe avazva zabdano prayoga karavAmAM Ave che ane jyAre avaktavyapaNuM dharmAntaraja che, tyAre pAMcamAnI aMdara be sattvanI, chaThThAnI aMdara be asattvanI ane sAtamAnI aMdara be satva tathA be asavanI je zaMkA karavI che, te asthAne che. arthAta A zaMkAnI jarUrataja rahetI nathI. ATaluM kahyA pachI, have ApaNe pratyeka bhAMgAne sAmAnya artha tapAsIe. prathama bhAMgAnI aMdara sAva rUpa dharmanI pradhAnatA samajavAnI che. temAM tenI sAthe sArA Adi bIjA dharmonI gaNatA paNa avazya samajavI joIe. kintu asalvAdi dharmone bilakula abhAva che, gaNarUpe paNa rahevAne avakAza cheja nahiM, ema te naja samajavuM. kAraNa ke ema mAnavAthI te mithyA-ekAntapakSa siddha thAya che. bIjA bhaMganI aMdara sara AdinI pradhAnatAe sattA mAnavI ane tenI sAthe ja Adi dharmInI gANutA samajavAnI che. paraMtu sattvAdi dharmone bilakula abhAva te naja samajavo. trIjA bhaMgamAM kramApita bane dharmonI pradhAnatA ane pratyeka sArA-naranI gaNatA samajavAnI che. gAthAmAM vadhyatva rUpa dharmAntaranI pradhAnatA ane bIjA dharmonI gaNatA che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. pAMcamAmAM sarvAsahita avaktavyatvanI pradhAnatA ane anyadharmonI gaNatA rahelI che. chaThA bhaMgamAM asatvasahita avaktavyatvanI pradhAnatA sAthe anya dharmonI gANutA rahelI che. sAtamA bhaMgamAM kamarpita banenI sAthe avakatavyatvanI pradhAnatA ane bIjA dharmonI gaNatA samajavI joIe. AnuM vistArathI vivecana ApaNe AgaLa karIzuM. ahiM e zaMkAne avakAza maLe che-"vavyatva ne je dharmAntararUpe mAnavAmAM Ave, te tenI mAphaka kAvyatva ne paNa dharmAntararUpe mAnava paDaze ane ema mAnavA jazo ta-saptabhaMgIpaNuM uDI jaze. " A zaMkAmAM kaMI mahattva nathI, avaktavyatvanI mAphaka vaktavyatvane judA dharmarUpe nathI gaNAvavAmAM Avela; enuM kAraNa e che ke vaktavyatvane antarbhAva prathamAdi bhaMganI aMdaraja thaI jAya che. eTale tene pRthak jaNAvavAnI jarUra rahetI nathI. upara pramANenA parAmarzathI e nirvivAda siddha thAya che ke sAtathI vadhAre bhaMga thaI zaktA nathI. paNa haju e kahevuM rahI jAya che ke-sAtathI ochA bhAMgA thaI zake ke nahi ? Ane mATe e zaMkA thaI zake che ke " jyAre prathama bhAMgAnI apekSAe bIjA bhAMgAmAM kaMi paNa bhinnatA jovAmAM AvatI nathI, tyAre zA mATe tene jo mAnavo joIe ? kAraNa ke ghaTanI aMdara svarUpathI jene sarva kahevAmAM Ave che, tene ja pararUpathI asatva rUpe mAnavAmAM Ave che. ane jyAre sattAsattvamAM kaMI paNa bhinnatA jovAmAM AvatI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 saptabhaMgI pradIpa. nathI, tyAre judA bhaMga tarIke mAnavAnuM bIjuM zuM prayojana che? ane AvI rIte jyAre bIjA bhaMganI ja AvazyakatA nathI, tyAre mUlabhUta bIjA bhaMganI avidyamAnatAmAM te pachInA aMgenI to pravRttio kevI rIte thaI zake ? " Ane uttara A che--uparanI zaMkAmAM prathamabhaMganI apekSAe bIjA bhaMganI bhinnatA mAnavAmAM nathI AvI, paraMtu te ThIka nathI. kAraNa ke mATInA ghaDAmAM sattanuM je pratipAdana karavAmAM AvyuM che, te mRttikArUpa dravyanI apekSAthI, nahiM ke pASANu yA kASThAdi dravyanI apekSAthI. eTale ke mATInA ghaDAnI aMdara te rUpe sattA mAnavAmAM AvelI che. kAraNa ke ghaDo mATIne che. have paTAdidravyanI apekSAe ghaDAmAM asava rahela che. kAraNa ke-paTamAM rahelI zarIrAcchAdananI kriyA ghaDAmAM bilakula jovAmAM AvatI nathI. Aja kAraNathI sarIrAcchAdanakriyArUpa parasvarUpane laIne asatva paNa teja ghaDAmAM mAnavAmAM Ave che. ane je te ghaDAmAM parasvarUpane laIne asava mAnavAmAM na Ave, ane svarUpanI mAphaka pararUpathI savaja mAnavAmAM Ave, te jevI rIte ghaDAthI jaladhAraNakriyA thAya che, tevI rIte samagradAha-pAcakAdikriyAo paNa tenAthI thavI ja joIe. paraMtu tema thatuM ja nathI. lokavyavahAramAM paNa joIe chIe ke-je mANasane jaladhAraNa karavuM hoya che, te ghaDAnIja tapAsa kare che. ane zarIra DhAMkavAne arthI purUSa kapaDAnI gaSaNa kare che. ghaDAne icchato nathI. AthI spaSTa samajAya che ke-ghaTanuM kAma ghaTaja kare che ane paTanuM kAma paTa kare che. mATe eka bIjAnI sattA je eka bIjAmAM mAnI levAmAM Ave, te uparanA vyavahAraneja ucheda thaI jAya, ataH A deSathI mukata thavAne mATe svarUpathI sattAnI mAphaka pararUpathI asattane avazya juduM mAnavuM joIe.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabha'gI pradIpa. AvI rIte pararUpanI siddhi anyada nakAree paNa mAnelI che. prathama jA--mAhonI mAnyatA. baiddho hetumAM trirUpatAne mAne che; jyAre taiyAyikA paMcarUpatAne mAne che. A trirUpatA ane paMcarUpatA paNa pararUpathI asattva mAnyA sivAya anI zake tema nathI. jAe.-trirUpatA ane pacarUpatAnA sakSapta atha A che. 23 baiddo eka pakSasattva, bIjI sapakSasattva ane trIjI vipakSAsattva. A traNurUpe hetunI aMdara mAne che. A traNa uparAnta abAdhitattva ane asatpratipakSattva A e maLI kula pAMca rUpo naiyAyikA mAne che. A pAMcenA TUMka atha joIe-- pakSanava--rminI aMdara hetunu je vidyamAnapaNu, tenu nAma pakSasattva che. sapakSattarava--sAdhyanA nizcayavALA `mAM hetutu rahevApaNuM, tenuM nAma che sapakSava. vipakSAsava--sAdhyanA abhAvavALA dharmanI A dara hetunuM nahiM rahevApaNuM tenuM nAma vipakSAsava che. uparyukta arthAne udAharaNAdArA lagAra vizeSa spaSTapaNe joie. nebha vanaspatayaH sacetanAH, prANAdimattvAt, yathA manuSyAH / tathA ye sacetanA na bhavanti te prANAdimanto na mavanti, cathA putraoN:/ Ane a` A che vanaspati sacetana heAya che, kAraNu ke te prANadi sahita che, ane je je prANAdivALAM haiAya che, te
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. te caitanyavALAM hoya che. jema manuSyo. tathA jemAM caitanya na hoya temAM prANudi paNa na haya, jema pudagale. paraMtu vanaspatinI aMdara te tema jovAmAM AvatuM nathI, mATe avazya caitanya mAnavuM joIe. uparyukta anumAnamAM vanaspatine pakSa arthAta dhamI tarIke mAnavAmAM Avela che; sacetatvane sAdhya banAvela che; ane teja sacetanavarUpa sAdhyanA nizcayavALA dharmarUpI manuSyane sapakSa tarIke batAvela che. have A sapakSa manuSyanI aMdara prANadimasvarUpa hetunuM rahevApaNuM hevAthI hetumAM sarva mAnavAmAM Ave che. ane sAdhya je sacetana, tenA abhAvanA nizcayavALA dhamIpugalamAM prANadimattva rUpa hetunuM nahi rahevApaNuM hovAthI asara mAnavAmAM Ave che. A uparathI e nizcaya thAya che ke-hetunI aMdara virUpatAne mAnavAvALAone paNa sapakSa-vipakSadvArA satva-asattva te mAnavuM ja paDaze. bIjuM e paNa che ke jema pararUpa je jaDapaNuM, te rUpathI prANadimata hetunuM manuSyamAM asatya che, tevI ja rIte svarUpa je citanya, tethI paNa prANAdimata hetunuM manuSyanI aMdara je asatta mAnavAmAM Ave, te jagatamAMthI saMcetana padArthane ucchedaja thaI jAya. mATe pararUpanI mAphaka svarUpathI asatva kadApi mAnI zakAya tema nathI. AvI ja rIte jema svarUpathI je caitanya che, tenI mAphaka pararUpathI je jaDapaNuM, tethI paNa je prANadimata hetunuM sarva mAnavAmAM Ave, te jagaprasiddha jaDa vyavahAraneja uccheda thaI jAya. mATe svarUpathI sattvane ane pararUpathI asatvane avazya bhinna mAnavuM joIe.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalagI pradIpa AvI rIte hetunI aMdara paMcarUpatAne mAnavAvALAoe pazu uparyukta hakIkata manamAM dhAraNa karavI joie. anyathA paMcarUpatA banI zakeja nahi. A paMcarUpatAmAM trirUpatA tA ApaNe upara joi gayA, have ceAthuM rUpa tapAsIe-- 21 cothuM rUpa ene kahevAmAM Ave che ke je hetunI aMdara abAdhitapaNuM haiAya. jema, agni pAte dravya che. anuSTupaNu DhAvAthI. ahiM anuSTupaNArUpa hetunu* agnimAM pratyakSa bhASitapaNa hAvAthI te hetu abAdhita kahI zakAya nahiM. pAMcamu rUpa e che ke--hetunA sAdhyanA abhAvanA sAdhaka bIjo hetu vidyamAna hAya. A pAMcarUpatA paNa hetunI aMdara svarUpathI sattva ane pararUpathI asattva mAnyA sivAya ghaTI zakeja nahiM. have--aiho pararUpathI asattvanuM paNa khaMDana karI zake tema nathI. jAe----aiho vastunuM svarUpa taravyAvRttirUpa mAne che. jema Tazabda vAcya artha, e jaladhANunI kriyA karavAvALA padmA che. tenAthI khIjA paTAdi padArthInuM pratipAdana na karavu, eja ghaTa zabdanA artha che. AnA bhAvArtha A che ghaTa padAthI khIjA padArthAMmAM rahelA svarUpane dhaTanI aMdara na mAnavuM, enuM nAmaja itaravyAvRtti che. have A pramANenI ktavyAvRttija, pararUpathI asattvanuM pratipAdana kare che. vaLA jeo-dhikaraNudharmovacchinnabhAve arthAta-5TapaNAne
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. laIne ghaTanI aMdara ghaDAne abhAva mAne che, te nayAyike paNa pararUpathI asatvane mAnavAmAM lagAre saMkeca karI zake tema nathI. " AvI rIte vicAra karatAM jyAre dareka darzanakAre pararUpathI. asatva mAne che, to pachI pramANaprasiddha padArthane mAnavAvALA. jaio upara je loko AkSepa karatA hoya, te kharekhara pitAnAja pakSane vinAza kare che, ema kahIe te kaMI ayuktiA jevuM nathI, kAraNa ke pararUpathI jema jaine asatva mAne che, tema pararUpathI teo pote paNa asattva mAne che. sutarAM upara batAvela yukita ane pramANuprasiddha svarUpathI sarvane pratipAdana karavAvALo prathama bhaMga, ane pararUpathI' asatvane pratipAdana karavAvALo bIje jaMga-ema bane bhage judI judI rIte mAnavA joIe. have e jANavuM joIe ke-prathama bhaMgamAM pratipAdita karela karavA ane bIjA bhaMgamAM pratipAdita karela raravano artha zuM che ? - sara eTale vRttimarA arthAta-padArthamAM rahela sattA nAmanA dharmanuM nAma ja sarva che. jema mRta ghoDarita arthAta, bhUtalamAM ghaTa che. ahiM bhUtalapradazita-vRttipaNurUpa sattva ghaTanI aMdara rahela che. have sasarAno artha thAya che-mAvatiyo ! jema kUtare ghare nArita ahiM ApaNane e bodha thAya che kebhUtalavRtti je ghaTane abhAva, tene pratiyogIbhUta ghaTa che. tathA AvA prakAranA sattvAsasvarUpa arthathI ema paNa jANavAmAM Ave che ke-sarva-asattvanI aMdara ravarUpathI paNa bhinnatA rahelI che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. AvI rIte jyAre prathamanA be bhaMgomAM svarUpathI bhinnatA siddha thAya che, tyAre e zaMkAne avakAza avazya maLe che ke - ja trIjo bhaMga zA mATe judo mAnavo joIe? kAraNa ke-pratyeka sattva ane asattvanI apekSAthI kramika sattAsattvamAM koIpaNuM rIte bhinnatA jovAmAM AvatI nathI. jema, pratyeka ghaTa tathA paTanI apekSAthI ghaTa-paTarUpa ubhayamAM bhinnatA pRthapaNe jovAmAM AvatI nathI. temaja A ThekANe pratyeka sattva-asattvanI apekSAthI kramApita sattva asatvarUpa ubhayamAM paNa bhinnatA mAnavI joIe nahi." - AnA uttaramAM jANavuM joIe ke-pratyekanI apekSAthI kramA rpita ubhayamAM bhinnatA avazya mAnavI joIe. e pramANe je pRthamAnavAmAM na Ave, to aneka doSApattio paNa sahana karavI paDaze. jema, pratyeka vakAra ane nakAranI apekSAthI ghana pada bhinna tarIke mAnavAmAM Ave che. athavA pratyeka kAra ane kAranI apekSAthI ghara pada taddana pRtha mAnavAmAM Ave che. tevI ja rIte A ThekANe paNa pratyeka sattva asattvanI apekSAthI kramArpita satva asattvarUpa ubhayane paNa avazya pRthaka mAnavuM joIe. ane je ema mAnavAmAM na Ave, te vana zabadavAcya araNyarUpa artha kevala pakAranA uccAraNathI nikaLavo joIe. tathA ghara zabdavAcya ghaDArUpa arthane baMdha kevala kAranA uccAraNathI tha joIe. ane jo ema thAya, te vara zabdamAM nakAra ane pada zabdamAM kAra nakAmA thaI paDaze. arthAta tenuM uccAraNa ja karavuM nakAmuM thaze. bIjuM pratyeka ghaTa-paTanI apekSAthI ghaTa-paTarUpa ubhayane abhinna mAnavAmAM daSAntarane paNa saMbhava rahe che. kemaDe-ghaTa"
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 saptabhaMgI pradIpa. padanA uccAraNamAtrathI ghaTa-paTarUpa ubhayane bedha mAnavAmAM Ave, te je manuSyane te baMne vastu (ghaTa-paTa ) nI jarUrata heya, tene te mAtra "ghaTa'nuM uccAraNa karavAthI ja kAma saravuM joIe. ane paTa padanuM uccAraNa niSphaLa nivaDavuM joIe. tema paTa zabdanA uccAraNa mAtrathI jene ghaTa-paTa bannenI jarUrata hoya, tene bannene baMdha thavA joIe. paNa tema thatuM nathI ane bannenuM uccAraNa karavuM paDe che. evI ja rIte prakRtimAM paNa pratyeka satva ane asatnI apekSAthI kramArpita sattvAsasvarUpa ubhayane avazya bhinna mAnavA joIe. anyathA, kevala sahita padanA uccAraNa mAtrathI ja sattAsatvarUpa ubhayane baMdha thavAnI Apatti AvI paDe che. ane tema thavAthI nAti padanuM uccAraNa paNa nakAmuM thaI paDaze. tema kevala nAsita padanA uccAraNa mAtrathI sattAsatva 5 ubhayane baMdha thavAnI Apatti AvI paDaze. aeva AvA doSothI bacavAne mATe eka ja upAya che. ane te e ke-pratyeka sattAsattvanI apekSAthI kramArSita sattAsatvarUpa trIjA bhAMgAne yuthapha rIte mAnavo joIe. ' have A vAta ApaNe lekika daSTAntadvArA tapAsIe. jema pratyeka matInI apekSAthI motInI mALA alaga vastu rUpe manAya che ane pratyeka puSpanI apekSAthI puSpanI mALA judI rIte anubhavavAmAM Ave che, tevI ja rIte ahiM paNa pratyekanI apekSAthI kamapitasajvAsasvarUpa ubhayane avazya alaga mAnavuM joIe. have cothA bhAgA saMbaMdhI vicAra karIe. ahiM prAraMbhamAM e zaMkA ubhI thAya che ke -"kramarpita sattAsatvarUpa ubhayane pratipAdana karavAvALA trIjA bhAMgAnI apekSAthI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 2e tA rahelI chepaNa te nakAmA 2 cothA bhAMgAmAM zI vizeSatA rahelI che ke jethI cothe bhAMge alaga mAnavAmAM Ave ? kadAcita ema kahevAmAM Ave ke-kramAkramapaNAne laIne vizeSatA rahelI che, mATe jude mAna joIe, e paNa nakAmuM che. kAraNa ke-kramAkramapaNuM te zabdamAM raheluM che. te arthamAM kevI rIte AvI zake ? mATe A yukti paNa nakAmI che. bIjuM ghaTAdinI aMdara kramApitarAvAsasvarUpa ubhaya pRthak che. tema sahArpita sattvAsavarUpa ubhaya paNa bhinna che. A anubhava te keIne paNa thato jaNAto nathI. ane jyAre anubhava pramANa tathA yuktipramANa-e bemAMthI eka paNa pramANathI siddha thatuM nathI tyAre trIjAnI apekSAthI cethAne zA mATe pRthak mAnavo joIe vaLI A paNa kathana yuktiyukta nathI ke-trIjA bhAMgAthI sarva sahita asattva prakAraka baMdha thAya che, ane cothA bhAMgAthI santAsatvarUpa ubhaya prakArane baMdha thAya che. AvI rIte bedhanI vilakSaNatAne laIne trIjAnI apekSAthI cothAne bhinna mAnavAmAM AvatA heya, te te paNa bALakane samajAvavA jevuM ja che. kAraNake AvI rIte je bodhanI vilakSaNatAne laIne bhinnatA mAnavAmAM Ave, to te saptabhaMgInA badale navagI mAnavI paDaze kemake trIjA vAkayathI jema sattvasahita asatte prakAraka baMdha thAya che, temaja asatvasahita sarva prakAraka baMdha thavAne paNa saMbhava rahe che. tathA sAtamA vAkayathI paNa jema sattvAsasva-ubhayasahita avaktavyaprakAraka baMdha thAya che, tema asatvasava-ubhaya sahitaavakatavyatva prakAraka bodhano saMbhava rahe che. eTale ema be bhego vadhavAthI navabhaMgInI Apatti AvI maLaze. pariNAma e AvyuM ke bedhanI vilakSaNatAne laIne jyAre trIjA ane cothA bhAMgAnI ekatAnuM nirAkaraNa karavA gayA, tyAre sAtane badale nava bhaMganI Apatti AvI paDI."
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ T. saptabhaMgI pradIpa. A uparanI badhI zaMkAonuM nirAkaraNa A pramANe che - - trIjA vAkyathI sajvAsasvarUpa ubhayanuM pradhAnatayA pratipAdana karavAmAM AvyuM che ane cothA vAkayathI avaktavyarUpa dharmAntaranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. kAraNake avakatavyatvapaNuM sanhAsatvarUpa ubhayathI vilakSaNasvabhAvavALuM che. atae koIpaNa doSane avakAza ja rahetuM nathI. A vAtane lagAra vadhAre spaSTapaNe joIe. nati-e pratyeka zabdavaDe eka kAlamAM sattva ane asatvarUpa ubhayane pratipAdana karavAmAM sAmarthyavALA nathI. arthAta ubhayane pratipAdana karavAnI pratyeka zabdanI zakti nathI, kAraNa ke rita zabda, pradhAnatAthI kevala satva arthaneja prati pAdana kare che kintu asattva arthane pratipAdana karato nathI, Ama hovA chatAM je emaja mAnavAmAM Ave, ke- hita zabdamAMja sasvAsasvarUpa bane arthanuM pratipAdana karavAnI zakita che, tyAre te nArita zabdane prayogaja nakAmo che. ane nAsti zabdane prAgaja nakAmo thAya, eto koIne paNa ISTa nathI. kAraNake tenA vinA saMsArane vyavahAraja cAle tema nathI. . AvI ja rIte nAhita zabdathI paNa kevala asattvanuM pratipAdana thaI zake che. nahiM ke sattvanuM. ane je teja rAti zabdathI asatva ane satva bannenuM pratipAdana karavAmAM Ave, to ti zabdano prayogaja nakAmo thaI paDe. mATe eka kAlamAM sarvAsasvarUpa sahApita ubhayane pratipAdana karavAnI bIjA koI paNa zabdamAM zakti nahi hovAne lIdheja vaLa zabdathI avakatavyapaNe ubhayanuM pratipAdana karavAmAM Ave che. jema-sUrya -zabdathI kevala sUrya arthanuM ja pratipAdana thAya che, nahiM ke-caMdranuM.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. tema caMdra zabdathI kevala caMdranuM ja pratipAdana thAya che, nahi ke sUryanuM. kAraNake-ubhaya arthane pratipAdana karavAmAM sUrya-caMdrarUpa pratyeka zabdamAM sAmarthya cheja nahiM. tyAre te bannenuM eka kAlamAM pradhAnatAthI pratipAdana karavA mATe te be zabdothI vilakSaNa puw dara zabdane prayoga karavAmAM Ave che. AvI ja rIte savaasattvane ekaja kAlamAM sahArSita ubhayane pradhAnatAthI pratipAdana karavA mATe upara kahevA pramANe zabda prayoga karavAmAM Ave che. vaLI, e paNa jANavuM jarUranuM che ke-padArthanuM kevala sattvaja svarUpa che, evo ekAnta niyama nathI. kAraNa ke-svarUpathI sattvanI mAphaka, pararUpathI asava paNa pRthapaNe dRSTigocara thAya che. je ema na mAnavAmAM Ave, te-jema ghaTanuM svarUpa jaladhAraNa karavApaNuM hovAthI tevuM svarUpa jyAM dekhavAmAM Ave, tyAM ghaTanI sattA mAnavAmAM Ave che. tevI ja rIte paTanI, ke jenuM svarUpa zarIra DhAMkavAnI kriyA karavApaNuM che, tenI sattA paNa ghaTamAMja mAnavI paDaze. kAraNa ke-vastunuM svarUpa te kevaLa savaja mAnavAmAM AvyuM. paNa dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke-AvI rIte koI mAnatuM nathI, ane mAnI zakAya tema paNa nathI, kAraNa ke e mAnavAthI te ghaTathI paTa bhinna che, evA vyavahAraneja lopa thaI thaI jAya. A doSathI mukata thavAne mATe paNa svarUpathI sattvanI mAphaka pararUpathI asattvane paNa kathaMcita bhinna mAnavuM joIe. vaLI eka e paNa vAta che ke satva, e kevala vastunuM svarUpa nathI. kemake pararUpathI asaranI mAphaka svarUpathI sattA paNa karthacita bhinnapaNe jovAmAM Ave che. AvI ja rIte pratyeka satya ane asattvanI apekSAthI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. saravAsavarUpa ubhayane paNa kathaMcita bhina mAnavuM joIe. A vAtanuM pratipAdana pahelAM spaSTapaNe karavAmAM AvyuM che, eTale punarUktinA doSamAM utaravAnI jarUra nathI. * tathA ubhayathI vilakSaNa dharmAntararUpa vastunuM svarUpa mAnavuM joIe. jema badAma, sAkara, gulAbanAM phula, varIyALI, kALAM marI, ilAyacI, vigere aneka vastunA samudAyathI je ThaMDAI banAvavAmAM Ave che, tenI aMdara pratyeka vastu chevA chatAM paNa sarvathI vilakSaNa jAtyantara (ThaMDAI) nA nAmathI vyavahAra karavAmAM Ave che. tevI ja rIte prakRtimAM paNa savAsasvarUpa ubhayathI vilakSaNa jAtyanararUpa vastunA svarUpane avakatavya zabdathI vyavahAra karavAmAM Ave che. bIjuM kevala jAyantarapaNuM paNa vastunuM svarUpa nathI. kema ke- teja ThaMDAInI aMdara badAma-sAkara vigere pratyeka vastune rasanAdvArA anubhava thavAthI eka eka vastu paNa alaga mAnavI joIe. evI rIte avaktavyarUpa jAtyantaranI mAphaka kathaMcita sava ane kathAcita asattvane paNa pRthaka mAnavuM joIe. AvA prakAranI zailIthI upara batAvelI dareka zaMkAnuM samAdhAna thaI jAya che. prastutamAM uparyukta sAta dharmonI siddhi thavAthI saMzo paNa sAta ja che. e vAta nirvivAda siddha thAya che. ane jyAre saMzayo sAta siddha thAya che, tyAre tenuM nirAkaraNa karavAmAM kAraNabhUta jijJAsAo paNa sAtaja che. ane jijJAsAe sAta prakAranI hovAthI tene dUra karavAnA kAraNabhUta prazna sAta ja upasthita thAya che ane jyAre ane sAta thAya, tyAre tenA uttaro paNa sAta prakAreja ApI zakAya. basa AnuM nAmaja saptabhaMgI che. iti dvitIyaH prakAzaH
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. ka trIje prakAza. ** = == jA prakAzanI aMdara e jovAI gayuM che ke-mAMgAo sAtaja hoI zake, yUnAdhika ke nahi. ane tene mATe je leke nyunAdhika batAve che, tene uttara paNa yuktipura:sara ApavAmAM Avela che. have trIjA prakAzamAM e joIe ke-saptabhaMgI kevA svarUpavALI che ? upara je saptabhaMgInuM samarthana karavAmAM AvyuM che, te saptabhaMgInA dareka bhAgAo sakalAdeza ane vikalAdeza svarUpa che. temAM sakalAdeza svarUpa saptabhaMgInuM nAma pramANu saptabhaMgI rAkhavAmAM Avela che, ane vikalAdeza svarUpa saptabhaMgInuM nAma nayasatabhaMgI rAkhyuM che. have ApaNe e tapAsIe ke-sakalAdeza ane vikalAdeza kone kahevAmAM Ave che. * sakalAdeza. A sakalAdeza ane vikalAdezanuM lakSaNa cAritnAvara graMthanA kattAM bhagavAna vAdidevasUri A pramANe batAve che-"pramANaofsapanAnattama vastunaH AirabhirbhedvRttipraadhaanyaadbhedopcaaraad vA yaugapadhena pratipAdakaM vacaH sakalAdezaH / tad viparIto . vivArA: | " arthAta-" pramANe vaDe siddha karela anantadharmavALI vastunA koI paNa eka dharmane kAlAdi ATha
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. nI sAthe abhedanI mukhyatAne laIne arthAta kavyArthika nayane A zraya karIne athavA dhama-dharminA abhedanI mukhyatAnA avalaMbanathI kiMvA kathaMcita bhinna dharma-dhaminI aMdara paNa abhedane upacAra karavAthI abheda rUpe eka kAlamAM pratipAdana karavAvALuM je vAkaya hoya, te sakalAdeza kahevAya che" vikalAdeza. " pramANasiddha anantadharmavALI vastunA kaI paNa eka dharmane kAlAdi AnI sAthe bhedavRttinI pradhAnatAne laIne arthAta paryAyArthika nayane Azraya karavAthI athavA dharma-dhaminI aMdara kathaMcita bheda mAnavAthI kiMvA bhedane upacAra karavAthI anukrame pratipAdana karavAvALuM je vAkaya hoya, tenuM nAma vikalAdeza che. " - uparyukta sakalAdeza ane viklAdezanAM lakSaNomAM " krama " * dhogapadya " " kAlAdi ATha " vigere je zabdo batAvavAmAM AvelA che, tenuM saMkSepamAM svarUpa tapAsIe. kAma-caupA. jyAre sattva tathA asattvAdi dharmone kAlAdinI sAthe bhinnatA batAvavAnI cAhanA thAya, tyAre ritatyAdi rUpa eka zabdanuM narfetaravadi aneka dharmone baMdha karavAmAM sAmarthya na hovAne lIdhe tene kramathI je kahevAmAM Ave, tenuM nAmaja krama che. jayAre te ja vastunA saravAravAri dharmone kAlAdinI sAthe abheda rUpe pratipAdana karavAnI IcchA thAya, tyAre ekaja ti zabda vaDe savAri rUpa eka dhamanA bodhana rUpe tarUpatAne prApta thayelA je sakala dharmo, tenA svarUpanuM pratipAdana karavAne saMbhava hovAthI gApadya kahevAmAM Ave che. vArisAda. kAlAdi AThanAM nAme A che-kala,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ * saptabhaMgI pradIpa. 35 AtmasvarUpa saMbaMdha, saMsarga upakAra, guNIdeza, artha ane zabda. syAdvAdaranAkara nAmanA graMthamAM paNa Aja pramANe kAlAdi AThanAM nAmo ApavAmAM AvyAM cheH raDhiAramawvadhAH saMto tathA I guNidezArthazabdAzcetyaSTau kAlAdayaH smRtAH " // A kAlAdi AThanI sAthe pUrvokata vastu dharmonI abhedavRtti ane bhedavRtti kevI rIte thAya che, te have joIe. 1 cAnce ghara-jyAM sudhI je ghaDAnI aMdara tiraya che, tyAM sudhI te ghaDAmAM bIjA ananta dharmonuM vidyamAna paNuM raheluM che, aeva ekaja kAlamAM ekaja adhikaraNamAM te dharmonuM vidyamAna paNuM hovAthI, kAlane laIne dharmonI abhedavRtti mAnavAmAM Ave che. 2 jema tiratha ghaTAdi vastunA guNasvarUpa che, tevI ja rIte bIjA ananta dharmo paNa ghaTAdi vastunA guNasvarUpa hovAthI svarUpane laIne abhedavRtti kahevAmAM Ave che 3 jema kathaMcita tAdAbhyalakSaNa saMbaMdha gatinI sAthe che, tevI ja rIte teja tAdAbhya lakSaNasaMbaMdha bIjA ananta dharmonI sAthe paNa hovAthI saMbaMdhane laIne abhedavRtti kahevAmAM Ave che. 4 je vastunA svarUpanI sAthe ati paNane je saMsarga che, te vastunA svarUpanI sAthe tenA ananta dharmone paNa teja saMsarga che. mATe saMsargane laIne abhedatti kahevAmAM Ave che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. " ahiM eka zaMkAne avakAza maLe che. ane te e kesaMsarga ane saMbaMdha e be jAdA kema batAvavAmAM AvyA ? kAraNa ke e bene artha te ekaja che." Ane uttara e che kesaMsarga ane saMbaMdhamAM kaMika vizeSatA rahelI che. eTale ke kathaMcita tAdAmya lakSaNa saMbaMdhanI aMdara abhedanI pradhAnatA ane bhedanI gANutA che. ane saMsarganI aMdara bhedanI pradhAnatA ane abhedanI naiNutA samajavAnI che. ATalAja kAraNathI saMsarga ane saMbaMdha e bene judA batAvavAmAM AvelA che. 5 varita evA jJAnanI aMdara saritAya prakAra che, ane ghaTa vizeSya che. AvuM jJAna utpanna karAvavAne upakAra jema astitva karI zake che, tevI ja rIte bIjA ananta dharmomAM paNa tevo ja upakAra karavApaNuM hevAthI arthAta upakArane laIne abhedavRtti mAnavAmAM Ave che. 6 ghaDAnI aMdara je aMzane laIne vitarara rahela che, teja aMzane laIne tivAri bIjA dharmo paNa rahelA che. paraMtu ema na samajavuM ke-ghaDAnA kaMTha dezane laIne astitva che ane pRSTadezamAM nAstitvAdi bIjA dharmo rahelA che. A guNidezane laIne abhedavRtti samajavI. 7 je ghaTadravya rUpa artha astitvarUpa dharmane AdhAra che, te ja ghaTadravyarU5 artha, nAstitvAdi bIjA ananta dharmone paNa AdhAra hovAthI arthanI sAthe abhedavRtti samajavI. 8 je ati zabda, astitvarUpa dharmavALI vastune vAcaka che, teja gaNita zabda bIjA ananta dharmavALI vastune paNa vAcaka hovAthI zabdanI sAthe abhedavRtti samajavI.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. A ThekANe eTaluM dhyAnamAM rAkhavuM jarUranuM che ke-uparyukta kAlAdi AThanI sAthe jema payayArthika nayanI gaNatA ane dravyArthika nayanI mukhyatAne laIne abhedavRtti pratipAdana karavAmAM AvI che, tevI ja rIte dravyArthika nayanI gaNatA ane paryAyArthika nayanI mukhyatAne laIne paNa abhedavRtti samajavAnI nathI, kintu bhedavRtti ja samajavAnI che. A medavRtti kAlAdi AThanI sAthe . kevI rIte rahelI che, te joIe. 1 eka kAlamAM ekaja ThekANe paraspara virUddha evA nAnA guNone rahevAne saMbhava nathI; kAraNa ke-paryAyArthikanA matamAM te pratyeka samayanI aMdara vastunA paryAya badalAtA jAya che ane jyAre paryAya badalAya che, tyAre dharmanI bhinnatAne laIne dharmamAM bhinnatA hoya, e te dekhItI vAtaja che. vaLI eka kAlamAM virUddha guNonuM eka ThekANe rahevApaNuM mAnavAthI jeTalA guNone ' Azraya te dravya hoya, teTalAja prakArathI te dravyamAM bhinnatA samajavI joIe. te sivAya vaLI, dharmanA bhedathI dhamane bhinnamAnavAvALA paryAyArthikanA matamAM kAlanI sAthe amedavRtti hAyaja kayAMthI ? arthAta bhedavRtti ja hoya che. 2 paryAyArthikanaya pramANe bhinna bhinna guNonI aMdara paNa svarUpa to bhinnabhinna rUpe ja raheluM che, eTale te guNonuM ekaja rUpa te mAnI zakAya nahi. ane je mAnavA jaIe, to guNo bhinna che, ema na kahI zakAya; kAraNa ke svarUpanI bhinnatAne laIne guNonI paNa bhinnatA mAnavI ja joIe. ane jyAre svarUpa bhinna hoya, tyAre temAM amedavRttine saMbhava ja nathI. arthAta AtmasvarUpanI sAthe paNa bhedavRtti che..
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. saMbaMdha paNa saMbaMdhivastunA bhedane bhinna bhinna rIte jovAmAM Ave che. jema daMDanA saMbaMdhathI devadatta (koIpaNa manuSya) daMDI kahevAya che. chatranA saMbaMdhathI vidyAkumAra (koIpaNa manuSya) chatrI kahevAya che, zikhAnA saMbaMdhathI vidyApati (keIpaNa mANasa) zikhI kahevAya che. tema dhananA saMbaMdhathI manuSya dhanI kahevAya che. ahiM jovAnuM e che ke-jema daMDanA saMbaMdhathI chatra, zikhA ane dhana vigerenA saMbaMdhe bhinna che, tevI ja rIte prakRtimAM dosta ahIM sattAvALA ghaTanA sattvanA saMbaMdhathI asattAvALA ghaTanA asavano saMbaMdha paNa bhinaja che. arthAta-kathaMcita sattvavALA ghaTanA astitvanA saMbaMdhathI kathaMcita asattvavALA ghaTanA nAstitvane saMbaMdha judo ja che. ane jyAre saMbaMdha bhinna hoya, tyAre tenI aMdara abhedavRtti paryAyArthikanA matamAM heija kevI rIte zake ? atae A nayanA mata pramANe saMbaMdhathI paNa bhedavRtti ja che. ja saMsarga paNa saMsarginA bhedane laIne bhinna bhinna mAnavAmAM Ave che. ema hovA chatAM paNa je bhinna bhinna saMsargano ekaja saMsagI mAnavAmAM Ave, te saMsaLInA bhedane je anubhava thAya che, te thavo joIe nahiM, arthAta tene lepa caze, mATe saMsargathI paNa bhedavRtti bhedanayanA mata pramANe avazya mAnavI joIe. - 5 upakArathI paNa paryAyArthika nayanA mata pramANe abhedavRtti mAnI zakAya tema nathI. kemake-aneka guNadvArA karAtA upakAranuM paNa anekapaNuM hevAthI aneka upakArIo vaDe karAtA upakAranI aMdara ejya-abhedavRtti mAnavI, e paNa yuktivirUddhaja kahevAya. mATe upakArathI paNa abhedavRtti na mAnatAM bhedavRtti mAnavI joIe.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. a 6 guNidezanI paNa pratyeka guNonI sAthe bhinnatA rahelI che. ane je bhinnArtha guNonI paNa abhedavRtti mAnavAmAM Ave, te guNu dezamAM paNa abhedane prasaMga AvI jAya, mATe guNadezanI sAthe paNa amedavRtti na mAnatAM bhedattija mAnavI joIe. 7 nAnA dharmonA AdhArabhUta athanuM paNa nAnApaNuM mAnavuM joIe. ema chatAM paNa je na mAnavAmAM Ave, to nAnA gunA AdhArabhUta arthamAM aikya AvavAthI guNemAM paNa ekano prasaMga payayArthikanayanA mata pramANe AvavAne. mATe guNa nI bhinnatAne laine AzrayIbhUta arthamAM paNa bhinnatA mAnavI joIe. 8 zabdo paNa arthanA bhedane laIne bhinna rUpe mAnavAmAM Ave che ane je arthane bhedathI zabane bhinna na mAnavAmAM Ave, te sarvaguNonI vAcakatA ekaja zabdamAM AvavAno saMbhava rahe che tenI sAthe bIjA zabdonI niSphaLatA paNa thaI jaze. mATe arthanA bhedathI zabda paNa avazya nija mAnavo joIe. upara pramANe pratipAdana karavAthI e vAta siddha thaI ke-eka vastunI aMdara paryAyArthikanayanA mata pramANe astitvAdi dharmone mukhyatayA abhedane saMbhava na hovAthI kAlAdi AThanI sAthe bhinna evA astitvAdi guNonI paNa upacArathI abhedavRtti mAnavI joIe. tema bhedavRttine Azraya karavAthI kAlAdi AThanI sAthe astitvAdiguNane paryAyArthikanayanA mata pramANe mukhyatayA bheda vRtta mAnavI ane kama kahevAmAM Ave che. have lakSaNa dvArA pratyeka bhaMgenuM svarUpa tapAsIe-
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 saptabhaMgI pradIpa. " syAdastyeva sarvamiti sadaMzakalpanAvibhajanena koH maM DA" A lakSaNamAM "cA" avyaya ane kAna arthane votaka che-aneka dharmano prakAzaka che. uparyukta lakSaNane artha A che- kathaMcita svadravya-kSetra-kAla-bhAvarUpe sadaMza ( vidhiaMza ). nuM pradhAnatAthI ane bIjA niSedhaaMzanuM gANutAthI pratipAdana karavuM. arthAta niSedhaaMzamAM udAsInatA dhAraNa karavI, paraMtu tenuM evuM khaMDana na karavuM ke-vidhi sivAya bIjA niSedha vigere che ja nahiM. . prathama bhaMgane A zabdArtha che. Ane paramArtha jevA jaIe te eja hoI zake ke-bIjA dharmone niSedha nahi karatAM kathaMcit svadravya-kSetra-kAla-bhAva rUpa catuSTaya vaDe vidhiaMzanuM pratipAdana karavuM. A lakSaNane TUMke AkAra karIe to mAtra eTaloja bane che ke-cAra ghara: arthata kathaMcita ghaTa vidyamAna che. bIjA bhaMganuM lakSaNa A pramANe che- . " syAnnAstyeva sarvamiti paryudAsakalpanAvibhajanena briti maMH " athaoNta-kathaMcita paridravya-kSetra-kAla-bhAvarUpe asaMdaza (niSedhaaMza)nuM pratipAdana karavuM, ane bIjA sadaMzAdi( vidhiaMzAdi) nuM gaNatayA pratipAdana karavuM, (vidhi Adi aMzamAM udAsInatA dhAraNa karavI, paratu khaMDana karavuM nahiM ) te bIjo bhaMga che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. Ane bhAvArtha e che ke-anyavidhi Adi dharmane niSedha na karatAM, kathaMcita parakavyAdi catuSTaya vaDe niSedhaaMzanuM pradhAnatAthI pratipAdana karavuM, te. Ano TUke AkAra banAvIe te A pramANe bane che - 'cAttAtreya gharaH " arthAt kathaMcita ghaTa vidyamAna nathI. ahiM prathama vAkayamAM je ghaTa zabda ApavAmAM Avela che, te dravyarUpa arthane kahe che. kemake te vizeSyapada che. vaLI ahiM ati pada guNavAcaka che, kAraNa ke te vizeSaNa che. ahiM keTalAkenuM ema paNa kahevuM thAya che ke -"kevala dravyanI aMdara vizeSyatA hoya, evo ekAnta niyama nathI, kAraNa ke-guNonI aMdara paNa vizeSyatA jovAmAM Ave che. jema vadarA rUpaM, phalasya mAdhurya, puSpasya gandhaH, jalasya sparzaH, vAyoH caitve AvAM aneka sthaLomAM guNonI paNa vizeSyatA jovAmAM Ave che. eTale e niyama to na ja rahyo ke--kevala dravyamAMja vizeSyatA hoya. - A zaMkA dUra karavAne mATe evo niyama bAMdhavAmAM Ave che ke, jyAM samAna vibhakitavALAM vAka hoya, tyAM dravyanI vizedhyatA samajavI, ane gurunI vizeSatA samajavI. jema namutpanna5, rAvaH , sumirjApura vigere AvAM sthaLomAM dravyanI vizeSyatA ane guNanI vizeSaNatA samajavAnI che, paraMtu pahelAM kahevA pramANe jyAM bhinna vibhakitavALAM pade hoya, tyAM A niyama samajavAne nathI. - have ca ceva sarva A lakSaNavALA vAkayamAM je ghaa kAra zabda ApavAmAM Avela che, tenuM phala tapAsIe.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. svarUpAdi vaDe jema astipaNu che, nAsti paNa pazu tevIja rIte che. AvA aniSTa athI bacavAnI khAtara va kAraneprayAga karavAmAM Ave che. AthI e artha sUcana karavAmAM Ave che ke-svarUpathI ghaTanI aMdara astipaNuM che, ane pararUpathI nAstipaNuM che, kintu svarUpathI nAstipaNuM nathI. AvA prakAranuM avadhAraNa vakAra batAvI Ape che. evA eka niyama che ke-- " vAkye'vadhAraNaM tAvadaniSTArtha nivRttaye / karttavyamanyathAnuktasamatvAt tasya kutracit // arthAt--aniSTa arthanI nivRttine mATe vAkyanI aMdara avadhAraNa kavuM joie. anyathA te iSTa arthanI paNa pratIti kAi ThekANe thai zakaze nahi. A sthaLe vaLI eka bIjI zakAne avakAza maLe che- je zabdanA ghaNA arthoM thatA hAya, te ThekANe vaDAra mUkavAthI paNa aniSTa anI nivRtti thatI nathI. jemake-naivA'sti, viSayamevAnaya AvA sthaLamAM gA zabda ane sindha zabdanA aneka artha thatA hAvAthI avadhAraNAthaeNka tra zabdane prayAga karavAthI paNa aniSTa athanI nivRtti to nathoja thatI. vaLI gAmAnaya gAyane lAve, AvA sthaLamAM va zabdanA prayAga sivAya paNa aniSTa anI nivRtti thaI jAya che. AthI evA te niyama naja rahyo ke-avadhAraNavAcaka patrakAra zabdathIja anya arthanI nivRtti thAya che. khIju e paNa che ke je evakAra anya arthanI nivRtti kare che, te evakAra khIjA evakAranI apekSA rAkhe che yA nahiM ? jo khIjA evakAranI apekSA rAkhI pahelA evakArane arthanI nivRti karatA mAnaze, te anavasthA doSa upa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. sthita thaze. kemake jevI rIte prathama evakArane bIjA evakAranI apekSA rAkhavI paDI, tevI rIte bIjA evakArane paNa aniSTa arthanI nivRtti karavAmAM jarUra trIjA evakAranI apekSA rAkhavI paDaze. trIjAe cethAnI. ema aMte koIpaNa sthaLe vizrAti nahi maLe. bIjA pakSamAM eTale bIjA evakAranI apekSA rAkhyA vinA aniSTa arthanI nivRtti karate mAnavAmAM avadhAraNa arthanA vAcaka evakAranA prayoganI niSphaLatA thaI javAnI. jemAM prathamanA evakArane prayoga bIjA evakAranI apekSA vinA paNa prakaraNane laine anya arthanI vyAvRtti karAve che, tevI ja rIte dareka zabdanA prayoge paNa bhojanAdi prakaraNane laIne anya arthanI vyAvRtti karAvI zake che. ethI karI anya arthanI nivRtti mATe evakArane prayoga karavo bilakula nakAmo che. A ThekANe jaNAvavAnuM e che ke zAstramaryAdAne bhaMgarUpa virodha doSa AvavAthI evakArane. prayoga tenA rakSaNa mATe samajavo. je zabdo anavadhArita svArtha mAtramAM sata rUpe batAvavAmAM AvelA che te zabdo arthanA avadhAraNanI vivakSAnA vazathI evakAranI apekSA rAkhe che. jema cakAra samuccayAdi arthano jJApaka hoya che temaja evakAra AvadhAraNArthane jJApaka hoya che. jemake koI sthaLe ghaNI vastuo ekatra paDelI hoya, temAMthI ekalA ghaTane ja maMgAvavo hoya. bIjI vastunI bilakula apekSA na ja hoya to tevA sthaLamAM ghaTavAnA e vAcyAraNathI te vastunA samUhamAMthI eka mAtra ghaTaneja lAve e bodha thAya che. paraMtu je zabdo avadhAraNa artha mAtramAM saMketa rUpe nimAyelA hoya te zabdo avadhAraNa arthanA bodhakathavAmAM evakAranI apekSA bilakula karatA nathI. jema samuccaya arthane jaNAvavA mATe saMketa rUpe mUkele "ca" zabda bIjA "ca" kAranI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabha'gI pradIpa. apekSA vinA paNa samuccaya ane jaNAve che. temaja huM paNa avadhAraNu amAM saMketa tarIke batAvavAmAM AvelA ' eva ' bda khIjA evakAranI apekSA vinA paNa avadhAraNa ane jaNAvavAmAM zakitamAna thAya che. evA kAMi niyama nathI kenipAtA kevaLa arthanA dyotakaja hAya. vAcaka hAya ja nahi. paraMtu nipAtA ghotaka ane vAcaka andhe hoya che. A banne pakSe te kalikAlasarvajJa bhagavAna hemacandrAcArye svakRta zabdAnuzAsanamAM sArI rIte siddha karI ApyA che. 44 have bAho kahe che ke dareka zabdo itara anI vyavRttinAja vAcaka che. arthAt dareke dareka zabdo hamezAM anya vyAvRtti artha mAtramAMja zakata che. jema, ghaTa zabda tenAthI itara je pAdi tenuM pratiAdana na karatAM tenAthI itara vyAvRtti rUpa anuMja pratipAdana karavAmAM Ave che. svAnu ja pratipAdana ane parAnuM vyAvarttana kare che. jyAre zabdonI AvAja prakAranI svAbhAvika zakita che, tyAre evakAranA prayAga vinA paNa dareka zabdo poteja anya anu vyAvarttana kema na kare. ataeva khIjAnA vyAvarttana rUpa avadhAraNu ane kheAdha karAvavA mATe evakAranA prayAga karavA asthAne che. e prakAranu enuM kathana paNa yukitasaMgata nathI. teee vicAravuM joie ke-ghaTAdi zabdonA zravaNa mAtramAMja sAbhaLanAranA manAdiranI aMdara anyatyAvRtti anu sphuraNa zuM tarataja thAya che ? te vakhate te tene tevuM ra4raNa bilakula na thatAM jaladhAraNanI kriyA karavAvALA ane kayu-grIvAdi AkAra vALA padArthanuM ja mAtra bhAna thatuM jaNAya che. chatAM paNa dhaTAdi zabdothI jaladhAraNa kriyA karavAvALA padArthanA jevA prakAre
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 45 anubhava thAya che tevA anubhavane teo na mAne te ahiM paNa anavasthA doSa AvI rahevAne. jema ghaTAdi zabdathI itaravyavRtti rU5 arthanI upasthiti teo mAne che, tema chataravyAvRtti zabdathI paNa anya vyAvRtti arthanI upasthiti paNa temaNe mAnavI paDaze. te anya vyAvRtti. arthanI upasthiti paNa itaravyAvRtyarthane ja badha karAvaze. te paNa bIjI inTaravyAvRtti. ema kyAMya paNa maryAdA yukata nahi thaI zake. aeva teoe paNa "aniSTArthanI nivRtti mATe vAkyanI aMdara avadhAraNa-arthane dyotaka " eva" zabda jarUra prayogamAM lAva joie. uparyukta eva zabda traNa prakAre avadhAraNa arthane batAve che-agavyavacchedaka, anya vyavachedaka ane atyantAgavyavacchedaka (1) agavyavacchedaka-jene vizeSaNanI sAthe saMbaMdha hoya te. . . (2) anyavegavyavaka-jene vizeSyanI sAthe saMbaMdha.. hoya te. (3) atyantAjavyavacchedaka-jene kriyAnI sAthe saMbaMdha heya te. lakSaNa dvArA traNe evakAranuM svarUpa-- uddezyAvacchedaka dharmanA adhikaraNamAM rahelA abhAvanuM apratiyogIpaNuM te agavyavacchedakanuM sAmAnya rItie lakSaNa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. jANavuM. daSTAnta tarIke- phA :Trugg+ ri' A ThekANe zaMkhane uddezyarUpa padArtha samajavo. ane te zaMkharUpa uddezya padArtha ne avacchedaka rUpa dharma zaMkha nAmane jANavo. te dharmanuM adhikaraNa zaMkha che, tenI aMdara pAMDurapaNane yAne tapaNano abhAva bilakula nahiM ja Ave; kemake zaMkha teija ta che. temAM abhAva Avaze tathI Itara nIlAdine. mATe tene pratiyegI paNa teja nIlAdi thaye. agavyavacchedakane sArArtha e ke--je padArthanI sAthe je evakAra saMbaMdha rAkhato hoya, te padArthanI aMdara rahelI je agyatA tene te dUra kare. jema zaMkhanI aMdara rahelI tapaNAnI je agatA tene pAMDara pAse rahelA evA zabda tadana dUra karI temaja. - anyaga-vizeSyathI bhinna je padArtha hoya tenI sAthe tAdA bhyane dhAraNa karavuM, teja anyayogavyavacchedakanuM kArya che. udAharaNa tarIke- pArtha da dhanu : " ajunaja dhanurdhara che. A ThekANe vizeSya che ane tethI bhinna duryodhanAdi tenI sAthe dhanurdharapaNunA tAdAbhyane "eva" pada dUra karAve che. arthAta arjunanI aMdaraja dhanurdharapaNuM che. bIjAmAM che ja nahi. e prakArane artha "pArtha ' zabda pAse mUkela "pa" zabda pradarzita karI bIjAmAM rahela je dhanurdharapaNane yoga te 'haThAvI dIdhe. atyantA yuga vyavaccheda-- 1. jeno abhAva hoya te pratiyegI. ane jene abhAva na hoya te apratiyogI. mATe A ThekANe apratiyogipaNe pAMDurapaNamAM samajavuM.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 47. uddezyabhUta padArthanI aMdara rahela dharmane vyApaka je abhAva tenuM apratiyegIpaNuM teja atyantAyegavyavachedanuM lakSaNa jANavuM. jemake "noruM sau= mA " A ThekANe uddezya bhUta padArtha kamaLa che. temAM rahelo sojatva rUpa je dharma, tene vyApaka abhAva je nIlatAdAone abhAva te te bilakula naja hoI zake, kemake kamaLanI aMdara keTalAMka kamaLa nIlAM paNa hoya che. paraMtu temAM abhAva te Avaze paTatAdAbhyano ane teja tene prativegI paNa banaze. apratiyogI nIlatAdAmyanI aMdara Avaze. tAtparya ke jayAM sudhI koI paNa eka kamaLamAM nIlapaNuM heya tyAM sudhI kamaLa sAmAnyanI aMdara nIlatAdAmya nahi AvI zake, ema kevI rIte kahevAya. pItatAdAmyapaNuM nahi Ave ema kahevAmAM te aDacaNa nathI. kemake "bhavati' e kriyAnI pAse rahelA "eva" kAre sarojanI aMdaranI nIlapaNanI atyanta ayogyatAne dUra karAvI. ahiM vicAravA jevuM e che ke- iTa: ca ceva' "navaH sthAvaraceya ityAdi vAkyonI aMdara kriyAnI AgaLa " eva ' kAra hovAthI atyantAyogavyavacheda arthane baMdha thavo joIe. ane ema bodha thavAmAM ahiM ghaNuM daSAno saMbhava rahe che. " nIruM nA mavA " e vAkaya keI eka raktAdi kamaLAmAM nIlapaNuM na hovA chatAM jema "nIruM maruM mavA " evA prayogo thAya che. temaja koI eka ghaTanI aMdara astipaNuM na hovA chatAM paNa "iTa: sthAvaraceva " evo prayoga thavA joIe. paraMtu evI rIte te koI prayoga karatuM nathI, kemake AstapaNuM te dareka ghaTamAM vidyamAna che. jemAM astipaNuM na hoya
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. te te vastuja na kahevAya. jema "vadhAne. putra, AkAza puSpa, sasalAnuM ziMgaDuM " enuM astipaNuM nathI te te vastu paNa nathI. AvI rIte atyantayogavyavadanA lakSaNanI aMdara zaMkAne avasara na lAve joIe. kAraNa ke ghara: cAlyA A ThekANe kriyAnI sAthe evakArane saMbaMdha hovAthI atyantAyogavyavaccheda artha mAnavo joIe. paraMtu tema na karatAM ahiMA e prakArane aMrtha aogavyavacheda rUpa mAnavo. * jemake " jJAnama pradario ' ityAdi sthaLamAM kriyAnI sAthe "eva" zabda prayoga hovA chatAM paNa ayogavyavachedarU5 artha mAnavAmA Ave che. tevI rIte jJAnanA adhikaraNa jJAnanI aMdara arthagrAhakapaNane atyanta abhAva nathI. kintu jaDa paNane atyanta abhAva che. tene pratigi " jaDatva " banaze. ane apratigipaNuM arthagrAhakapaNAmAM Avaze. A ThekANe agavyavacchedanuM lakSaNa ghaTavAthI jema A eva zabdane aga vyavacchedaka mAnavAmAM AvyA. temaja prakRtimAM paNa ghaTatvanA adhikaraNa ghaTamAM astipaNane atyantAbhAva bilakula nahi AvI zake. kiMtu paTAdine atyanta abhAva Avaze. tene pratiyogI paTAdi thaze. ane apratigi paNuM astitvamAM AvavAthI saMpUrNa lakSaNa ghaTI gayuM samajavuM. ahiM kaI kadAca ema zaMkA kare ke-ghaTanI aMdara asti.. paNano paNa abhAva vidyamAna che. kemake astitvane abhAva nAstitva rUpa che ane te nAstitva te ghaTanI aMdara pakavyAdicatuSTa yane laIne raheluM che. ane jayAre astitvanA abhAvarUpa nAstitva ghaTanI aMdara vidyamAna che. tyAre tenuM pratiyogipaNuM astitvanI aMdara AvavAthI agavyavacchedanuM lakSaNa avyApti doSavALuM thayuM."
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. uttara-pratiyogivyadhikaraNa evuM vizeSaNa abhAvamAM ApavuM ane tema karavAthI astitvane abhAva je nAstitva, te pratiyogi vyadhikaraNa nahi bane; kemake nAstitvarUpa abhAvane pratiyogI je astitva dharma te paNa svadravyAdicatuSTayane laIne ghaTanI aMdara rahela che ane jyAre astitvarUpa pratiyogI tathA nAstitvarUpa abhAva bane ghaTanI aMdara svapara dravyAdi catuSTayane laIne rahela che; tyAre nAstitvarUpa abhAva pratigivyadhikaraNa kevI rIte kahI zakAya ? kintu kahevAtA paTane abhAvaja pratiyogivyadhikaraNa tarIke manAya. te abhAvane pratiyogi paNa paTa banI zake ane apratigipaNuM astitvanI aMdara rahI zake ema samajavuM. A prakAre kaIpaNa doSane avakAza rahevAne ja nahiM. sthAt zabda upara vicAra- "sthAta " zabdanA anekAnta vidhi vicArAdimAM ghaNuM arthe hovA chatAM paNa vivakSAnA vazathI anekAnta rU5 artha A ThekANe sAta zabdane rAkhavAmAM Ave che. anekAnta eTale aneka dhama svarUpapaNuM ane anta zabdano abheda artha karavAmAM Ave che. te abhedane anvaya ghaTAdi artha sAthe kare. teja batAvavAmAM Ave che. aneka dharmavALA ghaTa pUrvokta prakAranA astitvavALo che. - ahiM koI prazna kare ke-TyAt zabdathI ja jyAre comansa artha bodha thAya che tyAre asti vigere zabdo nirarthaka che. kemake asti zabdapratipAdya je satvarUpa artha, tene paNa bAdha jyAre svAta zabdathI ja thAya che tyAre "asti" zabdano prayoga karavoja nakAmo che. e praznano uttara
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. - ~ je ke sAta zabdathI sAmAnyarUpe anekAntapaNavaDe karIne astitvarUpa arthane bodha thaI zake che te paNa vizeSarUpathI astitvarUpe astitvanA bodha mATe asti zabdanA prayoganI paNa jarUra che. * bIjuM e paNa che ke-zabdanI zakti te sAmAnya ja bedha karAvavAnI che. ethI karIne vizeSa bedhane mATe "asti' vigere zabdanA prayogathI kAma levAmAM Ave che. kevaLa sAmAnyathI lagAra paNa vyavahAropayogI kArya thaI zakatuM nathI. jema "vRkSa nyadha " A vAkyathI vRkSa zabdavaDe je ke vaDa vRkSa paNa sAmAnya vRkSanI aMtargata hovAthI tene vRkSapaNuvaDe karIne baMdha thaI zake che. chatAM paNa vizeSya rUpathI vaDavRkSapaNe vaDavRkSane baMdha thAya te ja kAraNathI nyadha zabdane prayoga karavAmAM Ave che. temaja asti vigere zabdamAM vizeSa prayoga paNa samajavA. A pUrvokata samAdhAna sarva nipAtanA vAcaka pakSamAM samajavuM. - have ghAtaka pakSa pramANe samAdhAna karavAmAM Ave che- eka pakSIya samAdhAna te samAdhAna kahI zakAya nahi. ethI vAcaka pakSa pachI ghAtaka pakSanuM paNa samAdhAna karavuM jarUranuM che. asti vigere zabdothI pratipAdana kare anekAnta rUpa artha teja sthAt zabdathI prakAzita karavAmAM Ave che. jo kadApi smAta - bdane prayoga karavAmAM na Ave, te mithyA ekAntane sarvathA haThAviIne anekAntarUpa arthanuM pratipAdana karavuM ghaNuM ja azakaya thaI paDe. mATe sthAt zabdano prayoga karavAmAM Ave che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ je ema kahevAmAM Ave ke syAta zabdanA prayoga vinA paNa vastu anekAnta svarUpa che. A vAta te prakaraNadithI mAlUma paDI jaze. jema "eva'kAranA prayoga vinA paNa avadhAraNa arthanI pratIti thAya che. temaja prakaraNavazAta syAt zabdanA prayoga vinA paNa anekAnta arthane bodha jyAre thaI jaze, tyAre sthAt zabdano prayoga karavo nirarthaka che. A kathana paNa yuktiyukata nathI. je leke syAdavAdane yathArtha rIte samajatA nathI, teone khAsa samajAvavA khAtaraja syAta zabdano prayoga karavAmAM Ave che. ane jeo syAdavAda-nyAyazailIthI padArtha pratipAdana karavAmAM kuzaLa che. arthAta jeo syAdavAdanuM svarUpa barAbara jANe che teo syAta zabdanA prAga vinA paNa pitAnI buddhimattAthI jaladI samajI jAya che. teone te khAlI ghaTa zabdamAtranA uccAraNathiIja "ghaTaH svAdatyeva " evuM jJAna svAbhAvika rIte ja thai jAya che. jema evakAranA prAga vinA paNa avadhAraNa arthanI pratIti thAya che. temaja syAta zabdanA prayAga vinA paNa anekAnta artha samajavAmAM AvI jAya che. AthI A vAta to siddha thaI gaI ke-syAdavAda nyAyazailImAM kuzaLa lekene anekAnta arthanA bodha mATe syAt zabdane prayoga karavo ja joIe, e kAMI ekAMta niyama nathI. je lekee syAdvAdamAM kuzaLatA meLavI nathI, tevAone samajAvavAnI khAtaraja syAta zabdano prayoga Avazyaka che. bIjAne mATe nahi. jema pratijJA-hetu-vAkayathI pramANukuzaLa lekee sAdha-siddhi karavAmAM nipuNatA meLavelI hovAthI teone mATe paMca avayavane prayoga karavAmAM AvatuM nathI. ane maMdabuddhivALAone
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ para saptabhaMgI pradIpa. mATe tevA prakAranI kuzaLatA na hovAthI paMca zabdane pravega karavAmAM Ave che. tevI ja rIte syAdavAda-nyAyamArgamAM kuzala lokone mATe sAta zabda prayoga karavAmAM AvatA nathIparaMtu maMda buddhivALAo mATe ja syAta zabdane prayoga karAya che. ' pharI paNa ahiM zaMkAnuM sthAna che ke -"jeTalA ghaTAdi padArtho che teTalA sarva pitapotAnA kavya, kSetra, kAla, bhAvathIja che. bIjAnA dravya, kSetra, kAla, bhAvathI che ja nahi. kemake aprastuta levAthI svadivyAdi catuSTayathI ja ghaTAdi padArtho satvane dhAraNa kare che. nahi ke padravyAdi catuSTayathI. A vAta jaNAvavAnI khAtara syAt zabdane prayoga karavo nakAmo che. " - e paNa zaMkA egya nathI. tevA prakArane artha kayA zabdathI vyaMjita thAya che, tene nizcaya karAvavA mATe sthAt zabdano prayoga karavAmAM Ave che. A ThekANe syAta zabdane AkhyAtane pratirUpaka avyaya samajavo tathA ghAtaka pakSamAM paNa atyaMva ghaTaH " yAdi vAkayathI amedavRttine laIne athavA te abheda upacArathI pratipAdana karela je anekAnta artha te sthAt zabdathI prakAzita karavAmAM Ave che. te abhedavRttine kAlAdi AThanI sAthe jevI rIte saMbhava che, tevI rIte pUrve pratipAdana karavAmAM Avela che. upasaMhAra-sthAt zabda, asti zabda tathA evakAra vigere zabdanuM pRthaka pRthak rIte pratipAdana karavAmAM pUrve prayatna karyA bAda have vAkyane artha samajAvavAmAM Ave che. bacAvavA para A vAkayathI A bodha thAya che ke svadravyAdi catuSTayane laIne ghaTa astitvavALo che tathA "sAvi : " A vAkayathI paradavyAdicatuSTayane laIne nAstitvavALe ghaTa che. arthAta ghaTAdi
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 12 vastunI aMdara pitAnA svarUpathI satva rahela che ane para rUpathI asattva rahela che. A prakAre na mAnavAthI vastumAM vastupaNuM ja rahe nahi. kemake svarUpathI upAdAna tathA para rUpathI ahana karavuM teja vastunI aMdara vastuta che. jyAre tevA prakAranuM vastutva na rahe, tyAre te e vastu ja kahevAya kevI rIte, e vicAravuM joIe. have ghaDAnI aMdara svarUpa tathA pararUpa kevI rIte che? te samajAya che. " sara para: " evA prakAranA jJAnanI aMdara bhAsamAna che ghaTatva yAne ghaTapaNuM teja ghaTanuM svarUpa che. ane tethI bhinna je. paTAdipaNuM te ghaTanuM paraphaya che. svarUpane laIne ghaTanI aMdara sattva mAnavAmAM Ave che ane pararUpane laIne asava mAnavAmAM Ave che. jevI rIte ghaTapaNane laine ghaTanI aMdara satva mAnavAmAM Ave che tevI ja rIte paTapaNane laIne sarva mAnavAmAM Ave te ghaTa paTarUpa thaI javAthI, jalArthI purUSanI ghaTamAM pravRtti, ane zarIra DhAMkavAnA arthanI paTamAM pravRtti je jovAmAM Ave che tene uccheda thaI javAne ane te sAthe jagata paNa kevaLa ghaTarUpa yA kevala paTarUpaja thaI javAnuM. paTane laIne paNa je kadApi ghaTamAM satva mAnavAmAM Ave te ghaTa paNa paTarUpa thaI jAya. ane jevI rIte paTapaNane lakSma ne ghaTamAM sarva mAnyuM, tevI ja rIte ghaTapaNane laIne je asatta mAnavAmAM Ave te zazaviSANunI mAphaka jagata zunya thaI jAya. cATe vyavahArane uccheda thavA na pAme eTalA sArU svarUpathI sarva ane pararUpathI asattva mAnavuM. athavA te nAma, sthApanA, dravya
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. ane bhAva A cAra prakAranA ghaTanI aMdara cAhe te prakAranA ghaTanI vivakSA karavAmAM Ave, te vavakSA te ghaTanuM svarUpa kahevAya ane ethI bhinna ghaDAo pararUpa kahevAya. temAM vivakSita svarUpe ghaTa. che ane tethI bIjA rUpathI ghaTa nathI. je vivakSita svarUpe paNa ghaTa mAnavAmAM na Ave te jagatamAM ghaTa vastu zazaviSANa tulya ja banI jAya. - avivakSita rUpe je ghaTa mAnavAmAM Ave, te je nAmAdi. ghaDAonI aMdara paraspara bheda mAlUma paDe che, tene uccheda thaI jAya, aeva vivakSita rUpe ghaDAmAM sattva mAnavuM ane avivakSitaItara rUpe ghaDAmAM asatva mAnavuM. athavA sakela bhAvavALA ghaDAonI aMdarathI paNa jeTalA parimANane ghaDe dhAravAmAM Avela che, te parimANa ghaDAnuM svarUpa kahevAya, ane ethI bIjuM parimANu pararUpa kahevAya. tevA svarUpathI ghaDAmAM sarva mAnavAmAM Ave che ane itara rUpathI asatva mAnavAmAM Ave che. je svarUpanI mAphaka pararUpathI paNa satva mAnavAmAM Ave, te ghaDAnI aMdara parimANanI bhinnatA na dekhAvI joIe, ane sAthe sAthe jagatanA tamAma padArtho ghaTa svarUpaja manAvA joie. je pararUpanI mAphaka svarUpathI paNa asatva mAnavAmAM Ave te ghaTanI sattAne ja lepa thaI jAya. aeva svarUpathI sarva ane pararUpathI asattva paNa jarUra mAnavuM. thAsa, keza kuzala, kapAlAdi paryAye paNa ghaTanuM pararUpa kahevAya ane ghaTaparyAya te ghaTanuM svarUpa kahevAya. temAM paNa ghaTaparyAyathI ghaDAmAM satva mAnavuM thAsAdi paryAnI mAphaka ghaDAmAM asatva te ghaTaparyAyane ja bila
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 55 kula abhAva thaI jAya. ane je ghaTaparyAyanI mAphaka thAsAdi paryAthI paNa ghaDAmAM sattva mAnavAmAM Ave, to ghaTapaTAdinA bhedaneja uccheda thaI jAya. mATe ghaTaparyAyathI ghaTamAM sattva ane thAsAdi paryAyathI ghaTamAM asava mAnavuM. jusUtra nayanI apekSAe vartamAnakAlamAM vidyamAna ghaDAne ghaDA tarIke mAnavAmAM Ave che. kAraNa ke atIta kAlamAM naSTapaNuM hovAthI jalAharaNa kriyAne te temAM saMbhava nathI, temaja anAgatakAlIna ghaDAmAM te haju utpatti na hovAthI jalAharaNa kriyA kevI rIte karI zake. AthI e siddha thayuM ke-vartamAna kSaNavattipaNuM, e ghaTanuM svarUpa che, ane (atIta anAgatakAlavarti) je ghaTaparyAya che, te ghaTanuM pararUpa che. mATe vartamAnakSaNavarti ghaTaparyAyathI ghaTamAM sarva ane atIta anAgata kAlavarti ghaTaparyAyathI ghaTamAM te nayanA mate asattva mAnavuM. je vartamAnakSaNavarti ghaTaparyAyanI mAphaka atIta anAgatakAlIna ghaTaparyAyathI paNa ghaDAnI aMdara sarva mAnavAmAM Ave, te ghaTaparyAyanuM sarvakAlamAM vidyamAnapaNuM hevAthI A ghaDe naSTa thayo. A ghaDo haju sudhI utpanna thayA nathI. A ghaDe hamaNuMja utpanna thayA, ItyAdi jagataprasiddha je vyavahAra che, tene uccheda thaI jaze. mATe jusUtranayanI apekSAe vartamAna kSaNavarti ghaTaparyAyanI aMdaraja ghaTapaNane vyavahAra mAnavo. A hetuthI vartamAnakAlIna ghaTaparyAyaja ghaTanuM svarUpa kahevAya ane atIta anAgatakAlIna ghaTaparyAyapaNuM ghaTanuM pararUpa kahevAya. temaja atIta anAgata ghaTaparyAyathI paNa jo asattva mAnavAmAM Ave, te jagatamAM ghaTanI zanyatA thaI javAne prasaMga Ave; mATe RjusUtra nayanI apekSAthI vartamAnakAlIna ghaTaparyAyanA svarUpane laIne ghaTamAM sava mAnavuM ane atItaanAgatakAlIna ghaTaparyAyane laIne pararUpathI asattva mAnavuM A vAta daDha thaI. ,
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. athavA teja kSaNanI aMdara rUpAdi samudAyavALA ghaTanI aMdara kaMbu-grIvAdi rU5 pitAnA AkArane laIne ghaTanuM svarUpa samajavuM ane paTAdinA AkArane laIne ghaTanuM pararUpa samajavuM tathA svarUpe eTale pitAne AkAre ghaTamAM sarva mAnavuM. je potAnA AkAranI mAphaka bIjA AkArathI paNa ghaTamAM sattva mAnavAmAM Ave te jagatanA tamAma AkAravALApaNuM ghaTamAM AvavAthI ghaTa-paTanA bheda nibandhana vyavahAraneja lepa thaI jAya. je bIjA AkAranI mAphaka pitAnA AkArathI paNa ghaDAmAM asattva mAnavAmAM Ave te koIpaNa AkAra vALa dhaDa hevaja na joIe. mATe svAkArathI sattanI mAphaka bIjA AkArathI asatvane jarUra jUduM mAnavuM, athavA rUpAdi samudAyavALA ghaTamAM je prakAranuM cakSugrAhyapaNuM che te ghaTanuM svarUpa kahevAya ane rasanAdimAhyapaNuM pararUpa kahevAya. cakSugrAhyapaNAne laIne sarva mAnavAmAM Ave che ane rasanAdigrAhyapaNAne laIne asava mAnavAmAM Ave che. je cakSugrAhyapaNAnI mAphaka rasanA grAhyapaNAne laIne paNa sattva mAnavAmAM Ave, te sarva IdriyagrAhyapaNuM ghaDAmAM AvI jAya tathA je rasanA grAhyatAnI mAphaka cakSugrAhyapaNuthI paNa ghaDAmAM asattva mAnavAmAM Ave te koI paNa IdriyathI ghaDAmAM grAhapaNuM AvI zake ja nahi. mATe cakSugrAhyapaNuM svarUpa ane chahAdi iMdriyagrAhyapaNuM ghaTatuM pararUpa samajavuM. athavA samabhirUDhanayanI apekSAo ceSTA karavAvALAne ghaTa kahevAmAM Ave che tathA kuTana kriyA karavAvALAne kuTa kahevAmAM Ave che. ane kuMbhana kriyA karavAvALAne kuMbha kahevAmAM Ave che. AvA prakAranA vyutpattibhedane laIne paryAyomAM paNa bhinnatA mAnavAmAM Ave che. jema jusUtranaya kAlAdi bhede vastu bhinna
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. pa7 rUpe mAne che. tathA liMga, vacanakAraka AdinA bhedathI vastu bhinna zabadanaya mAne che. tema pavayanI bhinnatAthI paNa vastune bhinna mAnavI joIe. e prakArane samabhirUDha nayane mata che. tene matathI ceSTAdi kriyA karavApaNuM ghaTanuM svarUpa che. ane kudana Adi kriyA karavApaNuM te ghaTanuM pararUpa che. je ceSTAdi kriyA karavAvALAnI mAphaka kudanAdi kriyA karavApaNuM ghaTanuM svarUpa mAnavAmAM Ave, te saMsAramAM tamAma vastunI arthIkriyA ekalA ghaTathI ja thavI joIe. ema te koIpaNa mAnatuM nathI. anubhavamAM paNa AvatuM nathI. -zAstrathI paNa viruddha che. je kudana kriyAnI mAphaka ghaTanakriyAthI paNa asatva mAnavAmAM Ave te ghaTathI jalAharaNa kriyA na thavI joIe. mATe ceSTana kriyAthI ghaTamAM satva ane kudanAdi kriyAthI ghaTamAM asattva mAnavuM. AvI rIte dareka padArthanI aMdara svarU5-pararUpane laIne satva-asattvanI vyavasthA jANI levI. have svadravyAdi catuSTayane laIne tathA paravyAdi catuSTayane laIne paNa ghaTanI aMdara sattAsattvane vicAra karavAmAM Ave che. je ghaDo mATIthI banAvavAmAM Avele heya te ghaDAnuM mATI dravya svarUpa kahevAya ane suvarNa, rajata, jasata, loha, trAMbu vigere dhAtuo tathA kASTAdi vigere tamAma bIjAM dravyo te pararUpa kahevAya. suvarNAdi dravyane ghaDe banAvavAmAM Avyo hoya te suvarNAdi dravya ghaDAnuM svarUpa kahevAya, ane mRttikAdi dravya pararUpa kahevAya. arthAta je dravyathI ghaDe banAvavAmAM Avela hoya te dravya ghaDAnuM svarUpa kahevAya. bIjAM saMpUrNa dravyo pararUpa kahevAya. aeva teja dravyathI ghaDAmAM sattva ane pAradravyathI ghaDAmAM asattva rahe che. Ama hovA chatAM paNa je kadAca paradravyanI mAphaka
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 saptabhaMgI pradIpa. svadravyathI paNa asattva mAnavAmAM Ave te keIpaNa dravyarUpe. ghaDe raheja nahi. yAne AkAza-puSpanI jema ghaDAne bilakula. abhAvaja thavAne. je svadravyanI mAphaka pAradravyathI paNa ghaDAnI aMdara satva mAnavAmAM Ave te A ghaDe mATIne che pattharane nathI; tathA A ghaTa che 5Ta nathI. AvA prakAranA jagaprasiddha vyavahArane lopa thaI jAya. ityAdi SothI mukta thavAnI khAtara svadravyathI sattva ane pAradravyathI asatva mAnavuM yukata che. ke . je ghaDe je kSetramAM heya arthAta jeTalA AkAzapradezane avagAhIne rahela hoya teTalA AkAzapradezavALuM kSetra te te ghaDAnuM svakSetra kahevAya, ane tethI bIjA kSetro pararUpa kahevAya, mATe svakSetrathI ghaDAmAM sarva mAnavuM, ane parakSetrathI ghaDAmAM asattva mAnavuM yukata che. - je bIjA kSetranI mAphaka svakSetrathI paNa ghaDAmAM asatva mAnavAmAM Ave te ghaTanI sattA koI paNa sthAne na hevI jeIe, yAne sarvathA ghaDAne ja abhAva hovo joIe. ane je svakSetranI jema parakSetrathI ghaDAmAM sarva mAnavAmAM Ave te ghaTamAM jagata-vyApakatA AvI jAya. tema thavAthI bIjI koI paNa vastune kaI paNa ThekANe rahevAne avakAza ja maLe nahi. AvI ApattithI bacavA khAtara je kSetramAM che te kSetranI apekSAe ghaDAmAM sattva mAnavuM, ane tethI parakSetranI apekSAe asatva mAnavuM. have svakAlathI vicAra karavAmAM Ave che. je kAlanI aMdara ghaTaparyAyanI vidhamAnatA hoya te kAla ghaTa paryAyane vartamAna kAla kahevAya. vasaMta RtunI aMdara vidyamAna ghaTane vartamAnakAla vasanta Rtuja kahevAya ane ethI itara
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIy. zizira, grISma Adi Rtuo parakAla kahevAya. temaja vasaMta Rtu te ghaDAnuM svarUpa kahevAya ane grISmAdi RtunI apekSAe arthAta pararUpe ghaDAmAM asatva mAnavAmAM Ave che. ' je parakAlanI mAphaka svakAlathI paNa ghaDAmAM asattva mAnavAmAM Ave te ghaTasattA kaI paNa kAlamAM rahe ja nahi. athota sarva kAlamAM ghaDAneja abhAva thaI javAne. ane je svakAlanI mAphaka parakAlathI paNa ghaDAmAM sarva mAnavAmAM Ave te traNe kolamAM ghaTa paryAyanI sattAnuM bhAna thavuM joIe. ghaDe naSTa tha; ghaDo utpanna thaze, AvA prakAranA jagata-prasiddha vyavahArane paNa uccheda thavo joIe. vaLI traNe kAlamAM ghaDAnI sattA mAnavAmAM Ave te ghaDAmAMthI paryAyapaNuMja naSTa thaI jAya, kema ke paryAyArthika naya to pratikSaNamAM vastune vinAza mAne che. jo pratikSaNamAM vastune vinAza na mAnIe to te paryAya kahevAya ja nahi kintu dravya kahevAya. mATe svakAlanI apekSAe ghaDAmAM satva ane parakAlanI apekSAe asattva paNa jarUra jUduM mAnavuM joIe. je ghaDe jevA raMgavALa hoya, te raMga te ghaDAnuM svarUpa kahevAya ane ethI bIjA raMgo pararUpa kahevAya. te svarUpe ghaDAmAM sattva ane pararUpe asatva mAnavuM. pararUpa je bIjA raMgavALI vastu tenI mAphaka svavarNathI paNa ghaDAmAM asatva mAnavAmAM Ave te ghaDAmAMthI pudgala paNuM ja naSTa thaI jAya, kemake pudgalamAM to koIne koI paNa raMga avazya hoya ja che. rUpavinAnuM pudagala hotuM ja nathI. A kAraNathI pararUpanI mAphaka svarUpathI asattva na mAnavuM kintu sattvaja mAnavuM, ane je svarUpanI mAphaka pararUpathI paNa ghaDAmAM sattvaja mAnavAmAM Ave te A ghaDo rakata che, A pIta che, A zukala che, evI rItane je bhinna bhinna vyavahAra
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhagI pradIpa.. thAya che tene vilepa thaI jAya. mATe ghaDAmAM svarUpanI mAphaka pararUpathI sarva bilakula na mAnavuM kintu svarUpathI sattva ane pararUpathI asattva ema huM mAnavuM. sArAMza ke mATIthI banAvela ghaDAnI aMdara mATI dravyane laIne ratva mAnavuM ane bIjA dravyathI asatva mAnavuM. pATaliputra gAdi svakSetrane laine ghaDAmAM sarva mAnavuM ane prabhAsapAna, kAzI, prayAga vigere parakSetrane laIne asatva mAnavuM kemake paTaNAmAM rahelpa ghaDAnuM paTaNA kSetra svarUpa kahevAya ane prabhAsapATaNa vigere kSetra pararUpa kahe. vasaMtakAlamAM banelA ghaDAnuM vasaMtakAvya svarUpa kahevAya ane grISmakAla pararUpa kahevAya. mATe te svaye rAva ane ethI bIjA rUpe asatva mAnavuM. jevA raMgavALI gATIthI ghaDe banAvavAmAM Avela hoya te ja ghaDAnuM svarUpa kahevAya ane tethI bIjA raMge pararUpa kahevAya. te svarUpe ghaDAmAM sava ane pararUpe asava mAnavuM. AvI rIte dareka padAthonI aMdara svadravyAdi catuSTayathI ' satva mAnavuM ane paravyAdi catuSTayathI asattva mAnavuM. ahiM koI kahe ke svarUpAdi catuSTaya vaDe je padArthanI vyavasthA karavAmAM AvI che te kevala doSagrasta hovAthI anAdaraNIya che. teNe vicAravuM joIe ke zuM svarUpAdinuM bIjuM svarUpa mAnIne padArtha vyavasthA karAya che ke bIjuM svarUpa mAnyA vinA paNa - vyavasthA karAya che. prathama pakSamAM anavasthA doSa Ave che. te AvI rIteprathama svarUpanI upara bIjuM svarUpa mAnIne padArthanI vyavasthA karavAmAM bIjA svarUpanI upara paNa trIjuM svarUpa mAnavuM paDaze te
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. sivAya bIjuM svarUpa paNa svarUpatAne dhAraNa nahi karI zake te svarUpamAM svarUpapaNuM kyAMthI Avaze ane tema thayA vinA padArthanI vyavasthA paNa kevI rIte banI zake. mATe svarUpanI aMdara svarUpatAne prApta karAvavAvALuM bIjuM svarUpa mAnavuM ane tenI aMdara paNa svarUpatAne batAvavA trIjuM svarUpa mAnavuM paDaze. temaja trIjAmAM paNa pUrvokta zaMkAne lIdhe svarUpa batAvavA mATe cothuM svarUpa mAnavuM paDaze. AvI rIte prathama pakSamAM anavasthA deSa upasthita thAya che. ane bIjo pakSa yAne jevI rIte svarUpanuM svarUpa nahi mAnIne paNa padArthanI vyavasthA mAnavAmAM AvI, tevI ja rIte vastu svarUpa mAnyA sivAya paNa padArthanI vyavasthA mAnavAmAM jyAre kaI prakAranI aDacaNa nathI, tyAre zA mATe padArthanuM svarUpa mAnavuM joIe ? A deSa upasthita thAya che, tene uttara nIce pramANe samajo: vastunI je abAdhita pratIti thAya che te ja svarUpa vyavasthAmAM kAraNa che, kemake prameyanI siddhi pramANane AdhIna hoya che ane prakRtamAM te abAdhita pratItija pramANarUpa che. tene adhIna ja padArthanI vyavasthA rahelI che. svarUpanuM svarUpa mAnyA sivAya padArthanI vyavasthA mAnavAne pakSa bilakula anabhijJatAsUcaka hevAthI anAdaraNuya che. jyAM sudhI koI paNa purUSane vastusvarUpanI pUrI oLakhANa na hoya tyAM sudhI pravRtti thavI ja ghaNI kaThaNa che. jema ke ghaTAtha purUSane jalAharaNa kriyA karavAvALA ghaDAtuM jJAna na havAthI ghaDe lAvavAnI kriyA tenAthI thaI zake nahi, atae dareka padArthanuM svarUpa dareka pravRttimAM kAraNabhUta che, te vinA pravRtti thaI zakatI ja nathI. uparyukta dethI bacavA mATe vastunuM svarUpa te a--
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 saptabhaMgI pradIpa. vazya mAnavuM joIe. A yuktithI bIjo pakSa anAdaraNIya che e cokkasa thayuM. . prathama pakSanI aMdara je doSanuM AropaNa karavAmAM AvyuM, tenuM nirAkaraNa karI have te pakSane paNa nirdoSa banAvavA prayAsa karIe. - prathama pakSanI aMdara je anavasthA doSa ApavAmAM AvyA te bIja-aMkuranI mAphaka deSAvaha nathI. kemake svarUpanuM paNa svarUpa jaina pravacanamAM nipuNa leke sArI rIte mAne che. paraMtu je ThekANe svarUpanuM paNa svarUpa mAnatAM rUpAntarapaNuM yAne virUpatA AvI jAya, te ThekANe aDacaNa AvavAnI ja. jyAM svarUpanI spaSTatA thatI heya tyAM svarUpanuM paNa svarUpa mAnavAmAM kaMI paNa aDacaNa nathI. jIvAtmAnuM upayoga sAmAnya svarUpa mAnavAmAM Ave che, kema ke eja enuM lakSaNa che. je anupagapaNuM che te jIvAtmAnuM pararUpa samajavuM. A bene laIne ja jIvanI aMdara sava tathA asavanuM bhAna thAya che.. - have jIvAtmAnuM sAmAnya upayoga svarUpanuM paNa svarUpa batAvavAmAM Ave che.. ' ' je jJAnadarzanAnyatara che te ja upayoga sAmAnyanuM svarUpa che ane ethI bIjuM pararUpa che. temAM paNa vastune vizeSapaNe oLaavI te jJAnapIga,ane vastune sAmAnyapaNe oLakhavI te darzane paga kahevAya che. AthI ulaTuM pararUpa jANavuM. vizeSapaNe vastunuM bhAna karAvanAra jJAnanA be bheda che. eka aspaSTa svarUpa ane bIju spaSTa svarUpa. pakSapaNuM e aspa InuM svarUpa che ane pratyakSa paNuM te spaSTanuM svarUpa che. pakSanA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. : 6 be bheda che. eka matijJAna ane bIjuM zrutajJAna, temAM paNa Idriya tathA aniMdriyane laIne yogya dezamAM rahelI vastune vizeSa rUpathI je bhAna karAvavuM, te matijJAnanuM svarUpa kahevAya ane ethI ulaTuM matijJAnanuM pararUpa kahevAya. anindriya nimittathI je svaparaprakAzaka hoya te zrutajJAnanuM ravarUpa kahevAya. pratyakSasvarUpanA be bheda che-1 vikalAdezapaNuM ane 2 sakalAdezapaNuM. vikalAdezanA be bheda che 1 avadhijJAna. 2 manaHparyavajJAna. Idriya-anindriyanA nimitta vinA kevaLa avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSopazamane laIne je sAkSAta rUpI padArthanuM bhAna karAvavApaNuM te avadhijJAnanuM svarUpa kahevAya. ciMtanIya vastunA cintana mATe lIdhela ane varga-kavyane mane rUpe pariNumAve, te mane kahevAya ane mana:paryAyajJAnAvaraNaya karmanA kSapazamane laIne sAkSAtkAra karavuM te mana:paryAyajJAnanuM svarUpa kahevAya. sarva prakAre kAlekane sAkSAtakAra te sakalAdeza de kevaLajJAnanuM svarUpa kahevAya. | darzana-upaganA cAra prakAra che. 1 cakSudazana 2 acakSudarzana 3 avadhidarzana, 4 kevaladarzana. cakSudhArA vastunuM sAmAnya rIte bhAna karavuM te cakSudarzana. - cakSu vinA bIjI Idri tathA manathI padArthanuM sAmAnyarUpe bhAna karavuM te acakSudarzana kahevAya.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa avadhidarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamane laIne rUpI padArthanuM sAmAnya rIte bhAna karavuM te avadhidarzananuM svarUpa kahevAya. * sAmAnya rIte je sakala dravyaparyAyanuM sAkSAtkAra karAvavApaNuM te kevaladarzananuM svarUpa kahevAya. uparyukata sthaLe jenuM svarUpa batAvavAmAM Avela che, tethI viparItapaNuM te tenuM pararUpa kahevAya. - e pramANe uttarottara svarUpa tathA pararUpanI vicAraNA buddhi mAnee svayameva karI levI. svapararUpanuM anantapaNuM hovAthI ane saMkSepathI batAvavAmAM AvyuM che. AvI rIte pratipAdana karavAthI prathama pakSamAM batAvela anavasthA doSa anekAnta matamAM jarApaNu. TakI zakato nathI. have ahiM koI kahe che ke "amerita vA bhakti ' e je vyavahAra thAya che te vyavahAranuM mUla kAraNa te svarUpa tayA pararUpa ja che ane prameyanI aMdara jyAre svarUpa tathA para rUpanI khabara nathI tyAre te vyavahAra kevI rIte karI zakAya. samAdhAna-prameyatva yAne prameyapaNuM te prameyanuM svarUpa che, ane ghaTatva yAne ghaTapaNuM te prameyanuM pararUpa samajavuM.. kemake ja evo je vyavahAra thAya che te kevala prameyapaNAne laIne ja thAya che. nahi ke ghaTa5Nane laIne. ghaTatva e vyApya dharma che. jayAM ghaTapaNuM hoya tyAM prameyapaNuM te hoya che, paraMtu prameyapaNuM heya tyAM ghaTaspaNuM hAyaja evo niyama nathI. kemake prameyapaNuM te peTanI aMdara paNa che, paraMtu ghaTapaNuM te tyAM bilakula nathI. AthI samajAya che ke prameyatva e prameyanuM svarUpa che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajanI pradIpa. ane ghaTatyAdika pararUpa che. athavA vakhAputratyAdine prameyanAM pararUpa samajavAM. ema svapararUpane laine astitvanAstitvane je vyavahAra thAya che, te batAvavAmAM Avyo. keTalAkanuM ema paNa kahevuM che ke prameyanuM svarUpa prameyatva che ane aprameyatva pararUpa che, AnI aMdara ema na samajavuM ke aprameya te prameyanA abhAva rUpa hevAthI aprasiddha che. ethI karI pararUpapaNuM emAM kevI rIte AvI zake. prameyane abhAva zaza-. zuzamAM prasiddha hevAthI aprameyapaNAmAM pararUpapaNuM AvavuM saMbhavita che. kadAca ema kahevAmAM Ave ke-prameyanA abhAva rUpa zazazarza Adine vyavahAramAM lAvavAmAM prameyarUpatA kema na heI zake ? e kahevuM paNa yukitavirUddha che. kema ke zazazu ityAdinI aMdara prameyatvanuM sAdhaka keI paNa pramANa cheja nahi, ane jyAre pramANa nathI tyAre prameyatva kevI rIte manAya che kemake prameyanI siddhi pramANane AdhIna manAya che. vaLI jyAre pramANathI siddha thayela pamitiviSayapaNuM prameyanuM svarUpa che tyAre tevA prakAranA svarUpane saMbhava zazazaza AdinI aMdara kevI rIte heI, zake? yukitapUrvaka vicAra karatAM zaMkAno paNa avakAza nathI te . prameyatvanI vAta ja zI karavI. AthI e siddha thayuM ke prameyatva e prameyanuM svarUpa che, ane aprameyatva e pararUpa che. have jIvAdi vaddhanuM svarUpa tathA pararUpa saMbaMdhI vicAra karavAmAM Ave che. jIvAdi SaTvavyanI aMdara sadravyapaNuM svarUpa che ane asadadravyapaNuM pararUpa che. tevA svarUpane laIne " nahi paNa
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalagI pradIpa. matti ? evA vyavahAra thAya che ane pararUpane laIne nAstitvamA vyavahAra thAya che. A prakAre tenI aMdara paNa astitvanA vyavahAra thai zake che. have mahAsattAnI aMdara astivanAstitvanI vyavasthA karavAmAM Ave che. mahAsattArUpa zudgha dravyamAM paNa svapara catuSTayane lakhte vyavasthA karavI ghaNI kaThaNa che. kemake mahAsattArUpa zuddhu dravya tA samrala dravya, kSetra, kAla, bhAvarUpa che. enAthI bhinna khIju dravya eja nahi. tA paNa mahAsattArUpa zuddha draSyamAM paNa sakala dravya, kSetra, kAla, bhAvanI apekSAe sattva mAnavAmAM Ave che. ane vikala dravya, kSetra, kAla, bhAvanI apekSAe asattva mAnavAmAM Ave che. tevA prakAre sattvAsa'ne laine asti--nAstinI vyavasthA karI levI. ahi keTalAkA A pramANe zakA darzAve che-- kevaLa astitvaja vastunuM svarUpa hAi zake, nAstitva nahi. kemake nAstitva te paratuMja AlaMbana kare che. mATe pararUpaja hAvuM joIe. kadApi paranA Azraya karavAvALA nAstitvane vastunuM svarUpa mAnaze te paTAdinI aMdara rahelA rUpAdita paNa ghaTanAM svarUpa tarIke mAnavuM paDaze. teonuM samAdhAna A pramANe karavAnuM astitva tathA nAstitvane vastunA svarUpa tarIke AvI rIte mAnavAmAM Ave che ke braDAnI aMdara svarUpanI apekSAe nAstitva je pratyakSathI anubhavageAcara thAya che te ghaDA ghaTapaNAne laIne ghaTarUpe che, paTarUpe nathI. tevA prakAre abAdhita pratIti thAya che. mATe zakAne avasara cheja nahi.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. anumAna prakAra-astitva vastusvabhAvathI juduM nathI. jema sAdhamma kahetAM samAna dharmapaNuM vaidharyanI sAthe avinAbhAvi-saMbaMdhavALuM che. vizeSapaNuM hovAthI e vastusvabhAvathI alaga thaI zake nahi. tema astitva paNa samajavuM. ahiM koI kahe ke ghaTa vAcya che; prameyapaNuM hevAthI. Ave sthaLe hetumAM sAdhamyapaNuM to che paraMtu vaidhamyapaNuM bilakula nathI, mATe je prathama niyama bAMdhela che ke sAdhuNyuM te vaidharmanI sAthe ja rahe te niyama anAdaraNIya che. uttara-sAdhyanA adhikaraNamAM nizcayathI rahevApaNuM te sAdharmo ane sAdhanA abhAvanA adhikaraNamAM nizcayathI nahi rahevApaNuM te vaidharme. * prakRtamAM sAdhya je vAva tenA adhikaraNa vAgye ghaTapaTAdimAM prameyapaNAno nizcaya che. tathA sAdhya vAcyatvanA abhAvanuM AdhakaraNa je khapuSpAdi temAM prameyatva nahi rahevAne paNa nizcaya che. ethI karIne amoe je niyama bAMdhela che temAM lagAramAtra dUSaNa jevuM cheja nahi. evI ja rIte nAstipaNuM paNa svabhAvathI astitvanI sAthe avinAbhUta che; vaidharmsanI mAphaka vizeSapaNuM hevAthI. A prakAre darekanI aMdara avinAbhAvanuM anumAna samajavuM. kadAca ema kahevAmAM Ave ke zazaviSANadinI aMdara astitva vinA paNa jyAre nAstitva dekhavAmAM Ave che tyAre uparokata niyamanuM baMdhAraNa kayAM rahyuM. avinAbhAvi eTale niyamathI ekanI aMdara bannene rahevApaNuM.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. samAdhAna-jema gAmastakanI sAthe tAdAbhyane dhAraNa karavAvALuM je viSANa prasiddha che, teneja sasalAnA mastakanI adara tAdAmya saMbaMdhane laIne abhAva mAnavAmAM Ave che tathA jevI rIte gheTAnI sAthe tAdAbhyapaNe rahetAM je rUvADAM tene kAcabAnI aMdara tAdAbhya saMbaMdhane laIne abhAva manAya che. kemake kAcabAne rUvADAM te hAya ja kayAMthI. jema vanaspatinI aMdara je kusumano tAdAtma saMbaMdha che te tAdAtma saMbaMdhano AkAzanI sAthe puSpamAM abhAva mAnavAmAM Ave che. tevI rIte astitvanAstitvane dareka sthaLe avinAbhAva saMbaMdha samajavo. prasaMgavaza kahevuM joIe ke devadattAdi zabdonI devadattAdinA zarIra vALA AtmAnI aMdara zakti mAnavAmAM Ave che. kemake devadata zabda piteja devadatta zarIramAM rahelA AtmarUpa ane pratipAdana karavAmAM ja zaktimAna che. devadatta jANe che. devadatta sukhane anubhava kare che. evA prakAranA prayogo thatA hevAthI zakita paNa tenI aMdara mAnavI vyAjabI gaNAya. jANavAno tathA anubhava karavAne dharma te AtmAteja heya, nahi ke zarIrane. maMDuka zabdanI paNa maMDuka zarIra sahita AtmAnI aMdara vyakita mAnavI joIe. jyAre AvA prakAranI vAta siddhAntasiddha che tyAre karmavaze nAnA prakAranI jAtinI aMdara paribhramaNa karatAM karatAM maMDuka bhAvamAM maMDuka zarIrane dhAraNa karI jyAre te jIva maMDuka bhavane cheDI mayUrabhava prApta karavA udyamazIla thaye yAne mayUrabhava prApta karyo, tyAre ema kahevAyuM ke je maMDuka hati teja A mayUra che. evA prakAre je pratyabhijJAna che te eka chava saMbaMdhipaNAne viSaya
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ asalaMgI pradIpa. kare che. arthAta jyAre ekaja chava karmavaze nAnA zarIrane dhAraNa kare che tyAre mayUra avasthAmAM zikhA prasiddha hevAthI te avasthAmAM tene astitva rUpe avabodha karavAmAM Ave che. ane maMDaka zarIra vALA AtmAne ThaMDaka zarIra-kAlamAM zikhA na hovAthI nAstitva rUpe avadha karavAmAM Ave che. evI rIte vadhyAputra, zazaza, karmama AdimAM paNa jANI levuM. have AkAzapuSpamAM paNa vizeSa rUpe astitvanAstitvanI u5patti karavAmAM Ave che. | vanaspati nAma karmodayathI utpanna thaela vRkSanuM A puchapa che evo vyavahAra thAya che. puSparUpe pariNamela dravyane vRkSanI sAthe karthacita bhinnapaNuM hevAthI pUrvokta vyavahAra jema manAya che. temaja AkAzapuSpane saMbaMdha kema na manAya ? tathA jevI rIte puSpa vRkSanI sAthe saMbaMdha dharAve che, tevI rIte AkAzanI sAthe paNa saMbaMdha dharAvavApaNuM sarakhuM ja che. A yuktithI jema "vRkSanuM phula " e prakAre vyavahAra karAya che temaja " AkAzanuM A puSpa che" Avo vyavahAra paNa yukitayukta che ema kema na kahI zakAya? kadAca ema kahevAmAM Ave ke gulAbanA vRkSe karelA upakAranI apekSAthI gulAbanA puSpa tarIkeno vyavahAra thai zake. paraMtu AkAzapuSpa tarIkene vyavahAra kevI rIte thaI zake ? AvA prakAranuM kathana yutithI rahita hevAthI anAdaraNIya che. kemake je AkAza vRkSane rahevAne avakAza ja na Ape te vRkSa kevI rIte utpanna thayuM kahevAya. ane vRkSanA abhAve puSpa paNa kayAMthI saMbhave. mATe avakAzadAnarUpa upakAra paNuM te AkAzamAM cheja. te kAraNathI jema vRkSanuM puSpa che ema mAnavAmAM aDacaNa nathI tema AkAzanuM puSpa che ema mAnavAmAM paNa aDacaNa zAnI ?
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa bIjI paNa vizeSatA e che ke-vRkSathI paDelA puSpane AkAza avakAza Ape che paraMtu AkAzane choDIne te koI paNa bIje sthaLe rahevAnuM sthAna tene maLI zake ja nahi. AthI ema samajAya che ke vRkSanI apekSAthI AkAzanI sAthe te puSpane saMbaMdha niraMtara che. je kadApi ema kahevAmAM Ave ke "mAlatInI latAthI utpanna thaeluM hovAthI mAlatInuM A puSpa che. e vyavahAra te thaI zake; paraMtu AkAzanuM A puSpa che e vyavahAra kevI rIte thaI zake, ema paNa kahevuM yukita yukta nathI. kemake dareka kAryamAM avakAzadApaNuM hovAthI jyAre AkAzamAM kAraNatA AvI gaI tyAre AkAzamAM utpanna thaela che evo vyavahAra kema na thaI zake? kadAca ema kahevAmAM Ave ke-AkAzanI apekSAe kusumamAM bhinnatA che mATe " AkAzapuSpa" e prakArane vyavahAra na thaI zake. e paNa kahevuM nakAmuM che. AkAzathI puSpane je bhinna mAnavAmAM Ave che te zuM sarvathA bhinna che ? athavA te kathaMcita bhinna che ? prathama pakSa mAnatAM asaMbhava cheSa Ave che, kemake dravyane laIne tenI aMdara paNa abhinnatA rahela che. jayAre koI paNa dharmathI abhinnatA siddha thatI hoya tyAre sarva prakAre bhinnatA rahelI che ema kema mAnI zakAya. mATe prathama pakSa te nakAmo hevAthI anAdaraNIyaja che. bIjA pakSamAM A mAlatInuM puSpa che. A mogarAnuM puSpa che. A gulAbanuM che evo koI paNa vyavahAra thaI zakaze nahi. kemake kathaMcita bheda te mAlatI Adi dareka sAthe puSpamAM paNa rahela che. je kathaMcita bhinnatA na mAnavAmAM Ave te bannemAM ekatA AvI jAya ane mAlatI vigerenuM A puSpa che evA vyavahArane ja lepa thaI jAya.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. ' ' AthI ema siddha thayuM ke jema mAlatI puSpa vigerene prayoga karavAmAM Ave che tema AkAza puSpanA prayoganI paNa prasakita che. je AvI rIte mAnavAmAM na Ave te AkAzapuSpa zabdanI sAthe vaiyAkaraNanA matamAM arthavALA nAmanI sAtheja vibhakita, joDavAmAM Ave che. A kAraNathI tene kAlpanika artha mAnyA. sivAya nirvAha thaI zakatuM nathI. AnI aMdara vizeSatA ATalI ja samajavI je AkAzapuSpanI lekamAM je aprasiddhi kahevAya che te tAdAbhya saMbaMdha nahi ghaTavAthI samajavI. kemake koI paNa kAlamAM AkAzanI sAthe puSpane tAdamya cheja nahi. arthAta, AkAza pote puSpanuM upAdAna kAraNa kaI rIte banI zake tema nathI. bhale AkAzamAM sAdhAraNa kAraNutA Ave. paraMtu upAdAna kAraNutA te puSpanI vRkSamAMja hoI zake. A kAraNathI ja lekamAM AkAzapuSpane abhAva mAnavAmAM Ave che. bhAvArtha ke mAlatI vigere auSadhionI sAthe puSpane kathaMcita tAdAmya saMbaMdha che. mATe karI mAlatInuM puSpa, caMpAnuM puSa, gulAbanuM puSpa vigere vyavahAra thAya che ane AkAzanI sAthe puSpane naimittika saMbaMdha hovA chatAM paNa upAdAna kAraNa kahetAM kathaMcita tAdAmya lakSaNa saMbaMdha na hovAthI AkAzapuSpa tarIkene bavahAra thaI zakato nathI. mATe lekamAM aprasiddha che ema samajavuM. jyAM evA vyavahAre thAya che tyAM upAdAna-upAdeyabhAva sabaMdhane laIne ja thAya che. jemAM mATIne ghaDe, sUtranuM kapaDuM, lAkaDAnuM pAtra, gulAbanuM puSpa vigere darekamAM upAdAnaupadaya saMbaMdhane laIne ja evA prakArano vyavahAra mAnavAmAM Avyo che. nahiM ke naimittika saMbaMdhane laIne. AkAzanI sAthe puSpano upAdAnaupadayabhAva saMbaMdha jyAre cheja nahi tyAre evo vyavahAra kevI rIte thaI zake. AvIja rIte vaMdhyAputra, zazaza, kUrmarama, maMDukazikhA vigere
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ agI gopa. darekamAM paNa utpatti jANuM levI. ane e sAthe astitvanAritavanI utpatti paNa mUkata yuriyAthI samajavI. - - ahiM kaI AzaMkA kare ke "Apaze ? A sthaLamAM asti lakhavAya je artha tathA chava zabdavAo je artha- te bane eka bIjAthI bhisvabhAvavALA che ke abhinna svabhAvavALA che. e be pakSane choDIne kAI trIjA pakSanI to gatija, nathI. - je kadApi ati zabda kahelA arthane chava zabda pratipAdana karelA arthanI sAthe abhinnatA che ema mAnaze te bannemAM ekatA AvavAthI vizeSyapaNuM tathA vizeSaNapaNuM eka bIjAmAM AvI zakaze ja nahi. jema ghaDAnI sAthe kuMbhane vizeSyavizeSaNa - bhAva saMbaMdha nathI temaja astitvanI sAthe jIvane paNa vizeSya vizeSaNabhAva kevI rIte ghaTI zake? tevI rIte mAnavAthI jema ghaTa zabdanA prayogakAlamAM kuMbha zabda prayoga karavAmAM AvatA nathI tema asti zabdanA prakAzamAM chava zabdano prayoga paNa na thavo joIe. vaLI asti zabdArtha traNa jagatarUpa hovAthI ane jIva zabdArthane paNa tenAthI abhinna svabhAvavALo mAnavAthI sarva dravyane paryAyarUpa thaI javAne prasaMga paNa AvI jaze. AvI rIte dUSaNagaNunI prasakti AvavAthI prathama pakSa te atyaMta anAdaraNIya che. asti zabdavAcyArthInI apekSAe jIva zabda vAcyArtha nisvabhAvavALo che. A prakArane bIjo pakSa mAnavAmAM jIvanI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa, aMdara asatapaNuM AvI jAya che kemake asti zabda vAgyArthamAM tripaNuM che. eja vAtanuM nIce spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. chava zakhavA artha te cheja nahi, kemake ati zabda vAo je artha tethI bhinna che tethI. rAsaviSANu jevI rIte bhinna che tevI rIte. arthAta jema astitvanI chavanI sAthe bhinnatA che tema sakala padArthanI sAthe bhinnatA hevAthI asti zakhavAcArya heja na joIe. ema paNa na kahevuM ke jIvAdithI astitva bhinna che. te paNa samavAya nAmanA saMbaMdhane laIne jIvanI aMdara rahe che. kemake samavAya saMbadha nAmane padArtha pRthakSaNe siddha thavoja kaThina che. A prakAranI yuktithI Avo nirNaya thayo ke asti zabdavAothane chavAdi zabda vAyArthInI sAthe bhinna mAnavAmAM paNa ghaNuM dene avakAza che. abhinnatA mATe te prathama denuM pratipAdana karI gayA chIe. AvI rIte vyAvrataTI" nyAya lAgu paDavAthI vyagra na bane teTalA mATeja uttarapakSa samAdhipUrvaka samarthavAmAM Ave che. have ati zabdavAcyArthInI sAthe bhinna mAnavAmAM tathA tathA abhinna mAnavAmAM AAvAdavAdione a5mAtra paNa zaMkA jevuM nathI. kemake dravyArthika nayanI apekSAe asti zabda vAcyArthIne chava zabda vAcAryanI sAthe abhinna mAnavAmAM Ave che ane paryAyArthika nayanI apekSAe bhinna mAnavAmAM Ave che. AvI rIte ApekSika bhinAbhinna mAnavAmAM syAdavAdavAdione jarApaNa bhaya jevuM cheja nahi. bhaya te mAtra ekAntavAdione tyAM ja nirvina thaI rahe. AnuM spaSTIkaraNa AgaLa upara karavAmAM Avaze. AvI rIte dareka padArthonI aMdara astinAstirUpa bane bhAgonI upapatti svakIya buddhibaLathI karI levI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza. ve trIjA bhAganuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. AnI aMdara kramApita astitvanuM lakSaNa dvArA svarUpanirUpaNapUrvaka bIjA bhAMgAonuM paNa tevIja rIte saMkSepathI nirUpaNa karavAmAM Avaze. syAdastyeva syAnnAstyeveti krameNa saMdezakalpanA vibhajanena tRtIyo bhaGgaH / bhAvArtha -ananta dharmavALI ghaTAdi vastuo jemAM vizeSya che. ane kramArSita yAne vidhiniSedha rUpa dharmo jemAM vizeSaNa che. evA jJAnanuM utpAdaka vAkya te trIjA bhAMgAnuM lakSaNa samajavuM. sArAMza ke dareka vastu svapara dravyAdi catuSTayathI kramArSita satAsatvarUpa ubhaya svarUpa che. have caturtha bhAMgAnuM lakSaNa batAvavAmAM Ave che. svAdavktvymeveti samasamaye vidhiniSedhayoranirvacanIyakalpanA vibhajanatayA caturthoM bhaGgaH / eka kAlamAM pradhAnatayA satva tathA asatvarUpa bane dharmone pratipAdana karavAmAM bIjA koI paNa zabdanuM sAmarthya na hovAthI avaktavya zabda vaDe pratipAdana karavAvALuM je vAkya te cethA bhAMgAnuM lakSaNa samajavuM.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasabhaMgI pradIpa, paramA e ke--pratyeka zabdAnuM pradhAna paNe eka kAlamAM sattva tathA asattvarUpa arthanuM pratipAdana karavAnuM sAmarthya cheja nahi. kemake evI zabdamAM zaktija nathI. asti zabda pote svadravyAdicatuSTayathI sattvane pratipAdana kare che, asattAne nahi. temaja nAsti zabda pote pararUpathI asattAne pratipAdana kare che. sattAne pratipAdana karavAmAM enuM sAmarthya ja nathI. asti zabdane satttAsattvarUpa ubhayane pratipAdane karanArA mAnavAmAM nAsti zabdanA prayAgaja nakAmA thai pa. bannenuM pratipAdana karavAnu ekaja asti zabdamAM sAmarthya maLatu hAya tA khIjA zabdo mAnavAnI jarUra zI? paraMtu tevuM sAmarthya te temAM che nahi chatAM tenAmAM sAmathya mAnavAthI teA tamAma vyavahAranA uccheda thai javAnA. ataeva evA deSAthI bacavA mATe pradhAna paNe satttAsattvarUpa ubhayane pratipAdana karavAvALuM eka astipada na mAnatAM pradhAnapaNe sattvane pratipAdana karavAvALuM astipada ane pradhAna paNe asattvane pratipAdana karavAvALuM nAstipada jIduM juduM mAnavuM joie. ane jyAre sattvAsatvarUpa ubhayane eka kALamAM pradhAnapaNe pratipAdana karavAnI icchA thAya tyAre tenA vAcaka khIjo kAi paNa na hAvAthI avaktavya zabdathI vyavahAra karavA. ahi' kAi evI zakA kare ke- dareka pA jyAre AvI rIte ekaja arthanuM pratipAdana karaze tyAre teA nAnA aMte pratipAdana karavAvALA gavAdi padArthonA uccheda thai jaze. ' evI zakA karanAre samajavuM joie ke * gavAdi paTTA paNa nAnA ane pratipAdana kare che te paNa vAstavika rIte te| judA judAja
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAjagI paDI mAnavAmAM Avela che. ekapaNAne lAsa te sarakhI sAtaparvane laine ja thAya che. A vAtane vicAra nathavidhi lekeja karI zake tema che. kadApi ema mAnavuM na rUce te tamAma padArthone pratipAdana karavAvALuM ekaja pada kema mAnavAmAM AvatuM nathI. kiMca samabhirUDha nayanA matathI arthanI mitratAnI sAthe zabdanI bhinnatA paNa avaya mAnavI joIe; ema na mAnavAthI te vA-vAcaka vyavahArane paNa ucacheda thaI javAne. ahiM kaI kahe ke-jema saMketanA anusAra zabdanI pravRtti dekhavAmAM Ave che temaja eka kAlamAM sattAsavarUpa ubhaya dharmane pradhAna rUpe vAcaka kaI eka ati athavA nAsti zabda saMketa rUpe rahe. zazAna... pratyayane bodhaka saMjJAvAcaka sana zabdanI jema, athavA te sUrya caMdra baMnene beghaka puSpadanta zabdanI jema, tevA ubhaya dharmane mukhyatayA, vAcaka rUpa ke eka saMketa mAnavAmAM zo bAdha che? tema mAnavuM paNa ThIka nahi. kAraNa ke saMketa paNa vAcavAcakarUpa zakitane anusarIne ja pravRtti kare che. te zakitane ulaMghIne svalpa mAtra paNa AgaLa pravRtti thaI zakatI nathI. jema leha rUpa kartAnI kAi bhedavAmAMja zakita che paraMtu vaja bhedavAmAM nathI. tathA lehanI ja bhedavAmAM jema azakita che. tema kAka bhedavAmAM nathI. tevI ja rIte zabdanI paNa pradhAnapaNe eka vAra ekaja arthane pratipAdana karavAnI zakita hoya che. aneka arthane pratipAdana karavAnI nahi. ekavAra ekaja zabdanI pratipAdana karelI zakita pratyeka arthamAM judI hoya che. paraMtu ekaja zabdathI aneka arthanI pratipAdana zakita samabhirUDha
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samabhagI pradIpa. nayanA matAthI svIkAravAmAM AvelI nathI. puSpadatAdi zabdo paNa kramathI ja bane arthane pratipAdana karavAnuM sAmarthya dharAve che. sAthe ja nahi. ' vaLI evI paNa zaMkA na karavI ke-nagara, vana, mALA, senA vigere zabdo jemAM vividha arthanuM pratipAdana karavAmAM sAmarthavALA che. tema astitva vigere zabdo paNa savAsasvAdi vividha arthane pratipAdana karavAnuM sAmarthya dhAraNa kare te zI aDacaNa che. tevI zaMkA paNa yukata nathI. jema nagara zabda gRhonA samUha rUpa ekaja arthane pratipAdana kare che. senA zabda hasti, azva, rathAdinA samUharUpa arthanuM pratipAdana kare che. vana zabda vRkSanA samUharUpa eka arthanuM pratipAdana kare che tathA mAlA zabda phule nA samUha rUpa eka arthanuM pratipAdana kare che. tema asti, nAsti, zabdo paNa satva tathA asatva rUpe ekaja arthanuM pratipAdana karavAmAMja zakitavALA che. bIju e ke-rakSA, vRkSAH A prakAranA divacana ane bahu vacanathI be athavA ghaNuM vRkSanuM pratipAdanazalIe bhAna thAya che. vyAkaraNasatrane anusAre e be saMkhyA sUcaka vRkSa zabdamAMthI athavA bahutasUcaka vRkSa zabdamAMthI eka vRkSane rAkhIne bIjAone lopa karavAthI be athavA ghaNu vRkSanuM bhAna thAya che ema samajavuM. kemake je vRkSa zabda bAkI rahe che te paNa lopa thaI gaelA vRkSa zabdonA arthane kahe che. AvA prakAranI zakti vaiyAkaraNane viditaja che. AthI jaNAyuM ke dareka ThekANe eka zabda . ekaja arthanuM pratipAdana kare che. prakRtimAM sattAdi zabdo paNa sattvAdi ekaja arthane mukhyattithI pratipAdana karavAmAM sAmarthya rAkhe che. '
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. tAtparya ke mukhyavRttithI asti vigere zabda sarva vigere ekaja arthane pratipAdana kare che ane gaNavRttithI asatva vigere arthanuM paNa pratipAdana kare che. evI ja rIte vRkSAdi zabdo paNa mukhya vRttithI vRkSarUpa arthane pratipAdana kare che. ane gaNavRttithI dhitva bahatva saMkhyAnuM paNa pratipAdana karI zake che. AvI rIte dareka ThekANe paiNu mukhya vRttithI vyavahArasiddhi jANuM levI. AvI sthiti hovA chatAM paNa kadApi eka zabda ekaja arthane pratipAdana kare che. bIjA arthane gaNatAthI paNa pratipAdana karato nathI ema mAnavAmAM Ave te aneka doSonI upasthiti thavAnI. teja vAtane daDha rIte siddha karIzuM. dareka pado athavA vAkyo jyAre ekaja arthane pratipAdana kare che ane bIjAne te bilakula pratipAdana karatA ja nathI. tyAre te AvA prakAranI mAnyatAvALAone "aneka dharmavALI vastune prakAza karavAvALuM je vAkaya te pramANu vAya' A vAtanI upapatti karavI ghaNI ja kaThina thaI paDavAnI. kemake evI mAnyatA svIkAranArAonA matamAM te dareka pada athavA vAkya eka arthane DIne bIjA arthanuM pratipAdana karI zake ja nahi. AvA prakAranI uparyukta zaMkA paNuM jainamatane nahi jANa vAvALAonA mantavyamAM ja upasthita thavAnI. jainamatanA abhiAne to AvI zaMkAnuM sthAna ja na heya. kemake pUrve jaNAvavAmAM Avela che ke kAlAdi AThanI abhinnatAne laIne athavA te abhedanA upacArane laIne dravyArthika nayane Azraya karavAthI pramANuvAkaya tathA paryAyArthika nayane Azraya karavAthI nayavAkaya kahevAmAM Ave che. AvA prakAranAM pramANuvAkaya tathA nayavAkyane laine eka athavA aneka arthanuM jyAre pratipAdana thaI zake che, tyAre syAdvAdavAdi
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtabhaMgI pradIpa. enA matamAM koIpaNa prakArane virodha athavA te saMzaya raheja kayAMthI. evA virodhAdi doSo te miyA ekAntavAdionA gharamAMja rahe. ahiM koI prazna kare ke - taravAra " AvA prakAranA dvanda samAsanI aMdara te bannenuM-sattva ane asattva ubhayanuM pradhAna paNuM rahevAnuM. kemake Tha% samAsanI aMdara ubhayanI pradhAnatA hoya che. te sattvAsattva vastunI aMdara paNa ubhayanI pradhAnatA sivAya avAcyapaNuM kema hoI zake ? uttara-jyAM dasamAsa kramathI be arthane baMdha kare che tyAM paNa gaNuM pradhAna bhAvathI ja artha bodha samaja. A vAtanI puSTi karavAne mATeja "cata pUrva " A sUtranI racanA karAI che. athavA indranI aMdara paNa ubhayanI prAdhAnyatA rahe, paraMtu pradhAna paNe sattAsatva rUpa ubhaya dharmavALA dharmane pratipAdana karavA vALA zabda kAI bIjo na hovAne lIdhe avakatavya zabdano prayoga karavo paDe che. have avaktavya zabda upara vicAra karIzuM. ' avakatavya zabdanA vAcyArthanI jijJAsAmAM je ema kahevAmAM Ave ke sattAsatvarUpa ubhaya dharma vALI vastuno vAcaka avakatavya zabda che e paNa yutiyukta na kahevAya. kemake avaktavya zabda koIne vAcaka nathI ema kahI pAchaLathI ubhayanuM vAcapaNuM batAvavuM e te virUddha vAtaja che. vaLI ethI aneka dharmavALI vastunuM bAdhakapaNuM pradhAnapaNe eka padamAM nathI hatuM. e niyamane paNa bhaMga thavAne.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jANaMgI pradIpa. te mAnavuM paDaze ke jema avakatavya 5da tevA prakAranA ubhaya dharmavALI vastune bodhakamAM sAMketita che tevI ja rIte bIjuM paNa koI eka pada tevA prakAranA arthanuM vAcaka rahe. je AnA uttaramAM kei ema kahevA mAge che tevA prakAranA sakatavALuM koI paNa bIjuM pada ubhaya dharmavALI vastunA bedhanamAM sAmarthya dharAvatuM nathI te amAre paNa jera daI kahevuM paDaze ke avakatavya pada paNa kevI rIte tevA prakAranA dharmavALI vastunA bodhanamAM sAmarthyane dhAraNa karI zake. vicAravA jevuM che ke jema satavALA bIjA pade sattAsattAdi ubhaya dharmavALI vastune bodha thaI zakato nathI tevI rIte avakatavya padathI paNa tevA prakAranI vastune bedha paNa kevI rIte thaI zake ? vaLI jema sakatita bIjA padothI satva tathA asatvane bodha kamathI thAya che, tema avakatavya padathI paNa kramathIja baMdha thavA joIe. kemake bemAMthI keAImAM paNa vizeSatA te cheja nahiM. tathA avakatavya padathI paNa vakatavyapaNAnA abhAvane ja bedha thavo joIe paraMtu savAdi dharmavALI vastune bedha te thAyaja kayAMthI? uparokata tamAma zaMkAone uttara nIce ApavAmAM Ave che. savA para A prayogathI sarvathA ghaTa avakatavya che evo artha jyAre nIkaLe che tyAre cAsti thataH A prathama vAkayathI ghaTamAM satvanuM pratipAdana kevI rIte thaI zake? kemake ghaTa te sarvathA avAcceja che. ethI karI e siddha thayuM ke kaI paNa dharmanI mukhyatAne laIne ghaTa pite savAdi dharmavALA cheja nahi. " avazamo kara " e vAkyane paramArtha AvI rIte samaja. savAsasvAdi dharmothI je ghaTa vakatavya che. te ja ghaTa eka
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. kAlamAM savAsasvAdi ubhaya dharmanI pradhAnatAthI avaktavya che. AvI rIte dareka padArthanI vyavasthA jANI levI. e sAthe e paNa samajavuM ke-je samayamAM pradhAnatAthI sattvanuM pratipAdana je ghaTamAM karAya che, te ja samayamAM gaNutAthI asattvanuM paNa pratipAdana thaI zake che. tathA je samaya ghaTamAM pradhAnatAthI asatvanuM pratipAdana karavAmAM Ave che te ja samayamAM gaNatAthI savanuM paNa teja ghaTamAM pratipAdana thaI zake che. A je samayamAM pradhAnapaNe kramika sattvAsasvarUpa ubhayanuM je ghaTamAM pratipAdana karavAmAM Ave che te ja samayamAM sahArpitarUpe gaNutAthI avaktavyanuM paNa pratipAdana karavAmAM Ave che. te ja samayamAM gANapaNe ghaTa vaktavya che ema paNa sAthe pratipAdita thaI jAya che. A vAta khUba lakSyamAM levA jevI che.. A sarva lagonAM vizeSa udAharaNa AgaLa ApavAmAM Avaze ane e sAthe lakSaNasvarUpe paNa darzAvavAmAM Avaze. Iti. caturtha prakAza samAtra
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama prakAza. syAdastyeva syAdavaktavyameveti vidhiprAdhAnyena yugapadvidhiniSedhA nirvacanIyakhyApanAkalpanAvibhajanayA ja mArI bhAvArtha-ananta gharmavALI ghaTAdi vastuonA eka aMzamAM svadravyAdi catuSTayanI vivakSAthI satvanuM, ane bIjA aMzamAM yugapata sattAsattavAdi ubhaya dharmanI prAdhAnyatAnI vivakSAthI avakatavyapaNanuM pratipAdana karavAvALuM je vAkaya teja pAMcamAM bhAMgAnuM lakSaNa samajavuM. athota je ananta dharmavALI vastunA eka sadezanuM AlaMbana karI svaparyAyanA sadabhAvanAne laIne jyAM sattvanuM pratipAdana karavAnI icchA thAya, ane teja vastunA sadaMza asadezanuM AlaMbana karI sva5ra paryAyanI sabhAva ane asadbhAvane laine eka kAlamAM pradhAnapaNe bIjA aMzamAM sattAsatvarUpa ubhaya dharmane pratipAdana karavAnI jayAM vivekSA thAya tyAM vaktavya zabdathI vyavahAra karavo. daSTAMta tarIke jema anaH dharmavALA chavAmA manuSya vyakitanA eka sadaza sukhAdinuM AlaMbana karavAthI svaparyaya sukhAdinA sabhAvane laIne satvanI vivakSA karavAmAM Ave che. tathA teja jIvAtmA manuSyanA sadaMza caitanya manuSyatyAdi dharmonuM AlaMbana karavAthI svaparyAya caitanya, manuSyavAdinI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. sabhAvatA tathA asadaza jaDavAdinuM AlaMbana karavAthI paraparyAya jaDatvAdinI asalAvatAne laIne eka kAlamAM pradhAna paNe savAsasvarUpa ubhaya dharmanuM sahArSitapaNe pratipAdana karavAnI icchiA thAya tyAre "vAtamAM manuSya vana savalatazvajha " evA zabdathI vyavahAra karavA lAyaka thAya che. have chaThThA bhAMgAnuM lakSaNadvArA svarUpa kahevAmAM Ave che. syAnnAstyeva syAdavaktavyameveti niSedhaprAdhAnyena yugapadvidhiniSedhA'nirvacanIyakalpanAvibhajanayA SaSThI mArA ananta dharmavALI vastunA eka sadaMzane AlaMbana karavAthI paradavyAdi catuSTayavaDe jyAM asattvanuM pratipAdana karavAnI vivakSA thAya ane bIjA sadaMza tathA asaMdazanuM AlaMbana karI svapara paryAyanI sadabhAvatA tathA asabhAnatAne laIne eka kAlamAM pradhAnapaNe savAsasvarUpa ubhaya dharmane sahArSitapaNe pratipAdana karavAnI vivakSA thAya tyAM " sara gAyataSa patha ' evA zabdathI vyavahAra karavo. udAharaNa tarIke jema jIvAtmA manuSyanA eka sadaza caitanya apekSAthI paraparyAya jaDavAdine paravyAdi catuSTayanI apekSAe abhAvane laIne asatvarUpe pratipAdana karavAmAM Ave che. ane teja jIvAtmA manuSyanI aMdara bIjA manuSyatvAdi dharmonA AlaMbanathI svadravyAdi catuSTayanI apekSAe saddabhAvatA tathA paradravya mRttikA Adi catuSTayanI apekSAe asahabhAvatAne eka kAlamAM pradhAnapaNe sattAsatva rUpa ubhaya dharmane sahArSitapaNe
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. pratipAdana karavAnI vivakSA thAya. tyAM "kItimA magzorana sAvA para' evA zabdathI vyavahAra karavo. - have sAtamA bhAMgAnuM svarUpa batAvavAmAM Ave che. syAdastyeva syAnAstyeSa syAdavaktavyameveti sadaMzAsadaMzaprAdhAnyakalpanayA yugapadvidhiniSedhAnirvacanIya. khyApanAkalpanAvibhajanayA ca saptamo bhagaH / . - bhAvArtha--anantadharmavALA jIvAtmA manuSyanA sadaza caitanyAdirUpa svaparyAyanI sadbhAvatA tathA asadaza jaDatAdi rUpa paraparyAyanI asadabhAvanAne laIne kramathI savAsatvarUpa ubhaya dharmane pratipAdana karavAnI vivakSA thAya tathA teja jIvAtmA manuSyanI aMdara sadaMza tathA asadane laIne eka kAlamAM pradhAnarUpe satyA satva rUpa ubhaya dharmane sahArSitapaNe pratipAdana karavAnI vivakSA jyAM thAya tyAM "vAtA rana mA avazva para' evA zabdathI vyavahAra kara. have dareka bhAgAo udAharaNadvArA vizeSarUpathI samajAvavAmAM Ave che. jemAM prathama manuSya vyakitane laIne saMpUrNa saptabhaMgI ghaTAvavAmAM Avaze. * binahara '" zAbara zina' A vAkamAM pratibhAzamAna je jinadata vyakti, tenuM jinadattapaNuM e svarUpa che. ane jinapAlAdipaNuM tenuM pararapa che. athavA nAmAdi cAra jinadattamAM jenI vivekSA karIe te jinadatapaNuM tenuM svarUpa samajavuM. ane ethI bIjA5NuM pararUpa samajavuM.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. athavA jagatanI aMdara rahelA sarva jinadattanI aMdarathI je chanadata tamArA lakSyamAM heya te jinadattane jevo AkAra hoya te tenuM svarUpa jANavuM ane ethI bIje AkAra pararUpa samaja. athavA bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA,vALA jinadattamAMthI je avasthAvALA jinadattanI vivekSA rAkhIe te avasthAvALA5NuM te jinadattanuM svarUpa kahevAya ane ethI bIjI avasthApaNuM te para rUpa kahevAya. athavA te RjusUtra nayanI apekSAe vartamAnakAlInapaNuM janadattanuM svarUpa kahevAya ane atIta anAgatapaNuM te tenuM pararUpa kahevAya. athavA samyajJAnAdi ananta dharmavALA jInadattane caitanyapaNunI vivakSAthI caitanyapaNuM, te tenuM svarUpa kahevAya ane tethI Itara dharmo te pararUpa kahevAya. AvI rIte svarUpa tathA pararUpa batAvavAnA aneka prakAro che. teja svarUpathI jinadattamAM satva mAnavAmAM Ave che ane pararUpathI temAM asattva mAnavAmAM Ave che. have svapadravyAdicatuSTayane laIne sattAsatva samajAvavAmAM Ave che. jinadattanuM svadravya je citanyarUpa dravya, teja cetanyarUpathI jinadattamAM sattva che ane paradravya pudagalAdinI apekSAe jinadattamAM asava che. arthAta cita rUpathI jinadattamAM sarva che ane pudagalAdirUpathI asattva che. sArAMza ke caitanyarUpe jinadattanI sattA che ane jaDatvarUpe jinadatamAM asattva mAnavAmAM Ave che. jema cata rUpathI jinadattamAM sarva mAnavAmAM Ave che tevI ja rIte rUpAntarathI paNa sattva mAnavAmAM Ave te jaDa-cetananA bhedaneja
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 saptabhaMgI pradIpa. uccheda thaI jAya, ane jevI rIte pararUpathI asattva mAnavAmAM Ave te sarvathA zUnyarUpa thaI javAthI vastuno ja abhAva thaI javAne. A kAraNathI ja caitanyarUpe satva mAnavuM ane jaDapaNurUpa pararUpathI asatya mAnavuM. jinadatta vyavahAranayathI je zarIrane avagAhIne rahele heya te zarIrarUpa kSetra tenuM svakSetra kahevAya ane ethI bIjuM te parakSetra samajavuM. AvI rIte svazarIrarUpa svakSetranI apekSAe jinadattamAM satva mAnavAmAM Ave che ane ethI parakSetranI apekSAe asatva mAnavAmAM Ave che. arthAta jinadatta pote pitAnA zarIrarUpa kSetranI apekSAe vidyamAna hovAthI temAM sattA nathI. nizcaya nayanI apekSAe jinadatta pite pitAnA Atma pradezamAMja Azrita che-pratiSThita che. tyAre svAtmapradezarUpa je kSetra te tenuM svakSetra kahevAya, mATe te rUpe temAM satva mAnavAmAM Ave che ane ethI pararUpe asatva mAnavAmAM Ave che. tevI ja rIte darekamAM samajavuM. je svakSetranI mAphaka pArakSetrathI paNa jinadattamAM satva mAnavAmAM Ave te jagatamAMnA bIjA tamAma jIvone abhAvaja thaI jAya. kemake tamAmanI aMdara eka jinadatta sattA rUpe rahelo hovAthI tathA parakSetranI mAphaka svakSetrathI paNa je asatva mAnavAmAM Ave te sarvathA jIvanoja abhAva thaI jAya. mATe svakSetrathI satva ane parakSetranI apekSAe asatva jarUra mAnavuM joIe. jinadatta jeTaluM AyuSya bAMdhyuM hoya te AyuSyakAla jinadatane svIkAla samaja, ane ethI Itara atIta, anAgata parakAla samajo.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. 87 AyuSya kAlarUpa svakAlathI chanadattamAM satva mAnavAmAM Ave che ane ethI itara kAla apekSAe asatva manAya che.. je sva AyuSyakAlarUpa svakAlanI mAphaka parakAlathI paNa satva. mAnavAmAM Ave te bIjI gatineja abhAva thaI jAya. ane bIjI gationA abhAve saMsAracakrane paNa lepa thaI jAya. tathA parakAlanI mAphaka svakAlathI paNa asatva mAnavAmAM Ave to kaI paNu kAlamAM janadattanI sattAja na hovI joIe. evo anubhava kAIne paNa thaI zake tema nathI. mATe svakAlathI satva ane parakAlathI asatva paNa jarUra juduM mAnavuM joIe. chanadattane svabhAva je jJAnAdi te rUpathI satva mAnavAmAM Ave che. ane rakata-pItAdi parabhAvanI apekSAe asatva mAnavAmAM Ave che. svabhAvanI mAphaka parabhAva rakatapItAdithI paNa sattva mAnavAmAM Ave te anubhUyamAna ghaTapaTAdi jaDa vastune paNa abhAva thaI jAya, tathA pararUpanI mAphaka svarUpathI paNa jo asattva mAnavAmAM Ave to zunyavAdinA matane praveza thAya. mATe svabhAve sattva ane parabhAve asattvane juduM ja mAnavuM vyAjabI che. upasaMhAra tarIke-kahevuM joIe ke janadattamAM svadravyAdi catuSTayanI apekSAe sattva rahela che ane paradravyAdi catuSTayanI apekSAe asatva rahela che. je samaye sattvanI temAM pradhAnatA che te ja samaye asatvane temAM gaNarUpe mAnavAmAM Ave che. jyAre asatvane pradhAna tarIke mAnavuM hoya tyAre sattvane gaNa rIte mAnavuM. AvI vyavasthA na rAkhavAthI anekAntavAdanoja uccheda thaI jAya. tethI tevI vyavasthA ja sarvathA ISTa che. AvI rIte dareka jIvAtmAnI aMdara astitva-nAstitvanI upapatti jANI levI.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhagI pradIpa have nadattane laIne trIjo bhAge samajAvavAmAM Ave che. kinArA cAra, rAjA. - chanadatta pote kamApita svadravya, svakSetra, svakAla, ane svabhAvanI apekSAe satva tathA paradravya, parakSetra, parakAla, ane parabhAvanI apekSAe asatvarUpa ubhaya dharmavALo che. pratyeka savAsavanI apekSAe savAsavarUpa ubhaya dhamane judA mAnavA jarUranA che. A vAtanuM pUrve sArI rIte samarthana karela hevAthI ahiM vadhu lakhavuM te piSTapeSaNaja gaNAya. jyAre kramika satvAsavarUpa ubhaya dharmane pradhAnabhAve jInadatanI aMdara mAnavAM hoya tyAre pratyeka satva tathA asatvane gANa rUpa paNa vastunI aMdara mAnavA. evI rItanI vyavasthA darekamAM samajavI. have caturtha bhAge janadattamAM ghaTAvavAmAM Ave che. niyara cAvalavADyA " eka kAlamAM eka sAthe pradhAnarIte janadattanI aMdara svaparadravya, kSetra, kAla, bhAvane laIne satva tathA asatvarUpa bannenuM samarthana karavAnuM sAmarthya bIjA koIpaNa zabdamAM na hovAne lIdhe ce bhAge mAnavAmAM Ave che. pratyeka asti, nAsti zabdo judI judI rIte pRthakSaNe satva tathA asatvane pratipAdana kare che. paraMtu eka kAlamAM eka sAthe pradhAnapaNe ubhaya dharmanuM pratipAdana karI zakatA nathI tathA kramika asti nAsti zabdo paNa kramika satvAsatvarUpa ubhayanuM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. pratipAdana kare che. paraMtu eka kAlamAM sahArSitapaNe ubhayanuM pratipAdana karI zakatA nathI. mATe eka kAlamAM ekaja sAthe pradhAnapaNe pratipAdana karavAmAM bIjA koI paNa zabdanuM sAmartha na hevAne lIdhe avakatavya zabdathI avakatavyapaNe eka sAthe eka kAlamAM pradhAnapaNe ubhayanuM pratipAdana karavAmAM Ave che. Aja kAraNathI ethe bhAMge judo avazaya mAnavAnI jarUra che. A viSayamAM pahelAM zaMkAsamAdhAna ghaNuM karavAmAM Avela hovAthI atra saMkSepathIja kahevAmAM Avela che. have janadatanI aMdara pAMcame bhAge ghaTAvIzuM. * binahara rasAvAkya pa' bhAvArtha--ananta dharmavALA jinadatanI aMdarathI sukhAdi eka aMzanuM AlaMbana karavAthI svadravyAdi catuSTayane laIne satva dharma rahela che. ane tenIja aMdara jJAnAdi dharmanuM AlaMbana karavAthI eka sAthe ekaja kAlamAM pradhAnapaNe svapara dvavyAdi catuSTayane laIne satvAsatvarUpa ubhayanuM pratipAdana asti vigere pratyeka zabda vaDe nahi thavAthI avakatavya zabdathI pratipAdana karavAmAM Ave che. paramArtha e ja ke-svadravyAdi catuSTayane laIne janadatanA eka aMzamAM satva rahela che ane eka kAlamAM eka sAthe pradhAnapaNe svadravyAdi catuSTayathI savAsatvanuM astinAsti zabdavaDe pratipAdana nahi thaI zakavAthI avaktavya zabdathI pratipAdana karavAmAM Avela ane avaktavyapaNe rahevuM sahArSita satvAsava paNa chanadattanA apara aMzamAM rahela che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa.. have chaThTho bhAMge ghaTAvavAmAM Ave che, jinadatta syAnnAstyegha syAdavaktavya eva. bhAvArtha-ananta dharmavALA chanadatanI aMdara koI eka aMze vidyamAna sukhAdi dharmone paNa paradravyAdi catuSTayanI apekSAthI asatvarUpe mAnavAmAM Ave che. ane bIjA aMzamAM jJAnAdi dharmonuM AlaMbana karavAthI eka sAthe eka kAlamAM pradhAna paNe svapara dravyAdi catuSTayathI satAsatva ubhayanuM astinAsti zabdavaDe pratipAdana nahi thaI zakavAthI avakatavya zabadathI pratipAdana karela ane sahArSitapaNe rahela satvAsatva paNa jInadatanA pUrvokata aMzamAM mAnavAmAM Ave che. sAtame bhAMga ghaTAvavAmAM Ave che, jinadattaH syAdastyeva syAnnAstyeva syAdavaktavya paka ra. bhAvArtha aneka dharmavALA nadatanI aMdara sukhAdi aMzane AlaMbana karavAthI svAparavyAdi catuSTayavaDe batAvela ane kramika astinAsti dharmathI pratipAdana kareluM kramika satvAsa- jinadattanA eka aMzamAM manAya che. tathA tenAja apara aMzamAM svaparadharmonuM AlaMbana karavAthI eka sAthe eka kAlamAM pradhAnapaNe svaparadavyAdicatuSTaya karI batAvela satAsatvanuM asti nAsti zabdavaDe pratipAdana nahi thaI zakavAthI avaktavya zabdavaDe pratipAdana karela sahArpita satvAsa paNa janadatanA pUrvokta aMzamAM mAnavAmAM Avela che. A prakAre dareka jIvanI aMdara saptabhaMgI utAravI ane yukitapUrvaka sApekSapaNe darekamAM ghaTAvavI.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa, vyAvahArika padArthonI aMdara saptabhaMgInuM udAharaNa dvArA spaSTIkaraNa - prathama vastranI aMdara saptabhaMgI ghaTAvIzuM. vastranI aMdara vastrapaNuM kapaDAnuM svarUpa kahevAya ane sAthe ghaTapaNuM pararUpa kahe vAya, athavA zarIrane DhAMkavApaNuM e svarUpa kahevAya ane jaladhArakapaNuM e pararUpa kahevAya, athavA je vastrane jevo AkAra hoya te AkAra kapaDAnuM svarUpa kahevAya, ane ethI bIjo AkAra pararUpa kahevAya. cakSuthI dekhAvApaNuM kapaDAnuM svarUpa kahevAya ane jIhA-pratyakSapaNuM pararUpa kahevAya. kemake jIbhathI te rasanuM ja pratyakSa thavAnuM paraMtu kapaDAnuM pratyakSa thaI zakavAnuM nahi mATeja e pararUpa kahevAya. AvI ja rIte svarUpathI kapaDAnI sattA mAnavI ane pararUpathI asattA mAnavI. uparokata eja vAta vizeSarUpe svapara dvavyAdi catuSTayavaDe. batAvavAmAM Ave che. vastranuM svadravya kahetAM je dravyathI kapaDuM banAvavAmAM AveluM hoya te dravya kapAsa sUtra, rezama, una, zaNa, vRkSanI chAla athavA ghAsa ItyAdi game te hoya paraMtu jenA taMtuothI je vastra banAvavAmAM AveluM hoya te vastranA te taMtuo svadravya kahevAya, ane ethI bIjA taMtuo vigere paradravya kahevAya. mATe svadravyathI kapaDAmAM sattA mAnavI ane bIjA taMtu, mATI, carma, kASTa vigere paradAthI teja kapaDAmAM asattA mAnavI. je kadApi svadravyanI mAphaka paradravyathI paNa tenI sattA mAnavAmAM Ave te AkhuM jagat kevaLa vacce rUpaja thaI jAya ane bIjA tamAma padArthone abhAvaja thaI jAya.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasabhaMgI pradIpa ~~~~~~~~~~~~~~~ ~~~~ ~~ ~~ A prakArane koIne paNa anubhava heja nathI ke jagatamAM ekaluM kapaDuM ja che bIjI cIjo cheja nahi. mATe svadravyanI mAphaka paravyathI sattA na mAnatAM svadravyathI satva ane pAradravyathI asatya e rIte juduM mAnavuM. je paradavyanI mAphaka svadravyathI paNa vacamAM asatya mAnavAmAM Ave te vastrane jagatamAMthI bilakula abhAva ja thaI jAya. A kAraNathI paradravyanI jema svadravyathI vastramAM asattA na mAnavI. kiMtu gheTAM, bakarAM, uMTa, agninAM uMdara, vigerenA vALa tathA sUtra vigere je dravyathI kapaDuM banAvela hoya te dravyathI temAM sattA mAnavI, ane tethI anya bIjA dravyothI asattA mAnavI, evI rIte " cAvajo' e prakAranA prathama bhAge tathA "sAce ja e prakArane bIjA bhAMgAnuM nirUpaNa vastranI aMdara svabuddhibaLathI jANI levuM. have kSetrane Azraya karI batAvavAmAM Ave che. - je vastra jeTalA AkAza pradezane avagAhIne raheluM hoya teTalA AkAzapradeza te vastranuM svakSetra kahevAya. ane ethI bIjA pradeza parakSetra kahevAya. mATe svakSetrathI vastramAM sattA mAnavI ane marakSetrathI asattA mAnavI. ane je kadApi svakSetranI mAphaka parakSetrane laIne sattA mAnavAmAM Ave te kaI paNa sthAnamAM vastrane rahevuM ja na joIe. atae svakSetrathI satvanI mAphaka parakSetrathI asatvane paNa jarUra juduM mAnavuM joIe. . have kALane AzrayI kahevAze.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. - je vastra je kALamAM banAvavAmAM AveluM hoya ane jyAM sudhI vidhamAna heya teTale kAla vastrane svakAla kahevAya. ane enAthI bIje kALa te vastrane parakAla kahevAya. mATe svakAlathI vastramAM sattA mAnavI ane parakAlanI apekSAe asattA mAnavI. je svakAlanI mAphaka parakAlathI paNa vastranI sattA mAnavAmAM Ave to kaI paNa kALamAM vastrane naSTa thavAne vyavahAraja na thavo joIe, kiMtu traNe kAlamAM paryAyArthika nayathI tenuM avasthAnajahevuM joIe. parakAlanI mAphaka svakAlathI paNa je vastranI asattA mAnavAmAM Ave to koI paNa kALamAM kapaDAne dRSTigocara thavuMja na joIe. ane dRSTigocara te thAya che. mATe svakAlanI apekSAe satva ane parakAlanI apekSAe asatvane paNa juduM mAnavuM joIe. have svabhAva ne AzrayI kahevAmAM Ave che. je vastra jevA raMgavALuM hoya te raMga te ane svabhAva kahevAya. ane ethI bIje raMga parabhAva kahevAya. mATe svabhAvathI vastramAM sattA ane parabhAvathI vastramAM asattA mAnavI. je svabhAvanI mAphaka parabhAvathI paNa vastramAM sattA mAnavAmAM Ave to bIjA ragane rahevAne prasaMga te vastra sivAya na maLavA joIe. kemake ekaja vastranI aMdara jagatanA tamAma raMgone mAnavAmAM AvyA te pachI bIje rahevAne prasaMgaja kevI rIte maLe, parabhAvanI mAphaka svabhAvathI paNa je vastramAM asattA mAnavAmAM Ave te koI paNa raMgavALuM kapaDuM tevuM ja na joIe. AvA dethI bacavAnI khAtara svabhAve satya ane parabhAve asatvane paNa jarUra juduM mAnavuM joIe.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. jyAre prAdhAnyane laIne je vastramAM je samaye sattA mAnavAmAM Ave te ja samaye vastramAM gANutAne laIne asattA mAnavI. tathA jyAre parabhAvanI mukhyatAne laIne tenI aMdara je samaye asattA mAnavAmAM Ave te samaye gaNatAne laIne te vastramAM sattA paNuM mAnavI jarUranI che. pUrve jema paradravyathI prathama ane dvitIya bhAMge ghaTAvavAmAM AvyA. temaja svapara kSetra tathA svapara kAla ane svapara bhAvathI paNa teja vastramAM prathama ane dvitIya bhAMgAnuM A ThekANe nirUpaNa karAyuM. evI rIte dareka padArthanI aMdara svapadravyAdicatuSTayathI satvAsatvarUpa prathama bIjA bhAMgAnuM nirUpaNa pitAnI buddhithI karI levuM. have vastramAM trIjo bhAMge ghaTAvavAmAM Ave che. ka sAvaceka cArAya." arthAta paravyAdi catuSTayavaDe batAvelu ane kramika ati nAsti zabdoe pratipAdana kareluM je kramika satAsatva rUpa ubhaya tene paNa prathama vitIya bhAMgAnI mAphaka vastranI aMdara jarUra juduM mAnavuM joIe kemake aneka savAsanI apekSAe satvAsa rUpa ubhaya paNuM eka judI cIja che, A vAta upara pUrve ghaNuM kahevAmAM je samaye vastramAM kramavALA. savAsava rU5 ubhaya te mukhya rIte mAnavAmAM Ave te ja samaye pratyeka savAsatvane gaNarUpe paNa vastramAM jarUra mAnavuM joIe. , , have cothA bhAMgA upara lakSya ApIe.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. vastramAM svapara dravyAdi catuSTaye pratipAdana karela satyAsatvanuM eka kAlamAM eka sAthe pradhAnapaNe pratipAdana karavAmAM asti-nAsti zabdanuM sAmarthana hovAne lIdhe temAM avaktavya zabdathI sahArpita savAsanuM avakatavyapaNe pratipAdana karavAmAM Ave che. eTasA mATeja " sthAvAne lai" e nAmane cotho bhAMge mAnavAmAM Ave che. jema pratyeka varatune anubhava thAya che. tathA pratyekathI judI rIte ubhayanuM paNa bhAna thAya che. tema ubhayathI vilakSaNa rUpa paNa padArthamAM mAnavAmAM Ave che. jema ghI, goLa, ghauM, badAma, IlAyacI, drAkSa, cAroLI, pastAM vigere aneka uttama cIjothI banAvelA lADunI aMdara pratyeka cIjo hovA chatAM paNa e sarva cIjothI vilakSaNa lADu rUpathI vyavahAra karavAmAM Ave che tema satvAsatva rUpa ubhayathI vilakSaNa avakatavyapaNane avakatavya zabadathI vyavahAra karavAmAM Ave che. pAMcamA bhAMgAnuM svarUpa- cAvaceya cAvavAcaka " arthAta aneka dharmavALA kapaDAnI aMdara zarIrAcchAdana rUpa dharmane laIne svadravyAdi catuSTayathI tenA eka aMzamAM satva mAnavAmAM Ave che ane temaja pUrvokta rIte avakatavya paNa mAnavAmAM Ave che. chaThThA bhAMgAnuM svarUpa cAra cAhavaravyavara' arthAta aneka dharmavALA kapaDAnI aMdara zarIrAcchAdana svarUpathI bIjA jaladhAraNAdi kiyA svarUpane laIne tenA eka bhAgamAM asatvane
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ et samabhagI pradIpa. vyavahAra karavAmAM Ave che ane tenIja aMdara pUrNAMkata rIte avakatavyane paNa vyavahAra mAnavAmAM Ave che. sAtamA lAMgAnuM svarUpa. zra: syAdastyeva, syAnnAstyeva, syAdavaktavyameva ca arthAt aneka dharmoMvALA vastranI aMdara jevA prakAranA lAMbA paheALA aMza hAya tevA prakAranA lAMkhA paheALA azane laIne svarUpathI satva tathA jaladhAraNarUpa pararUpe asatva, kramApita. asti--nAsti zabdoe pratipAdana kareluM hAvAthI kramikarUpe mAnavAmAM Ave che. temaja tenIja aMdara bIjA aMzanA Azraya karavAthI pUrvokta rIte avaktavya paNa mAnavAmAM Ave che. ema satra sarva vastunI aMdara sakhtasagI ghaTAvavI,
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaTho prakAza. ---- - chA prakAzanI aMdara pAMcamA, chaTTha ane sAtamA bhAMgAnuM astavyaparyAya dvArA svarUpa samajAvavAmAM Avaze. A traNe bhAMgAnuM sArI rIte svarUpa samajAI jatAM prathamanA cAra bhAMgAnuM svarUpajJAna ApoApa thaI javAnuM. atae prathamanA cArane tyAga karIne aMtima traNa bhAMgAne ja svarUpathI samajAvavuM ucita dhAryuM che. vyastadravyane laIne tathA eka kAlamAM eka sAthe dravyaparyAyane laIne " avazva ga " e prakAranA pAMcamA bhAMgAnI upapatti samajavI. A sthaLe dravyArthika nayane laIne astipaNuM tathA dravyArthika paryAyArthika ubhaya nayane laIne eka sAthe eka kAlamAM avaktavyapaNuM samajavuM. dravyamAM vyastaparyAyane laIne tathA eka sAthe eka kAlamAM ubhaya nayane laIne " cAjaratyeva vavaSyameva " evA prakAzanA cha bhAMgAnI upapatti jANuM levI. A ThekANe vyasta paryAyane laIne nAstipaNAnI tathA ubhaya nayane laIne eka sAthe eka kAlamAM pradhAnapaNe avaktavyapaNanI utpatti samajavI. vyastakramika dravyaparyAyane laIne tathA eka sAthe dravyaparyAya ubhayane laIne pradhAna rIte avaktavyapaNe " cArityeka
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 saptabhaMgI pradIpa. aA - - - - - - - - cAva WvAja " A prakAranA sAtamA bhAMgAnI upapatta dravyaparyAyane laIne samajavA. have dravyaparyAyanI bhinnatA viSe kahevAmAM Ave che. dravya eja pAramArthika vastu che, tenAthI bhinna paryAya nAmano koI padArtha che ja nahi. mATe "cakaceva' e prathama bhAgeja mAnavo, bIjA bhAMgA bIlakula mAnAja nahi. A pramANe pratipAdana karavAvALA sAMkhya lekAe paNa samajavuM joIe ke dravyane mAphaka paryAya paNa pRthapaNe anubhavagocara thAya che. paryAya nahi mAnavAthI koI paNa jAtane vyavahAra paNa thaI zakaze nahi. A manuSya che, A deva che, A pazu che, A naraka che, A bAlyAvasthAvALo che, A yuvAvasthAvALe che ane A vRddhAvasthAvALe che e prakAranA jIvanA paryAye tathA A mATIne, A senAne, A cAMdIne, A leDhAne, A trAMbAne, A kASTha vigerene ghaDe che, temaja A sonAnuM kaDuM, A kadare, A sUtranuM kapaDuM vigere pudgala dravyanA paryAya; A ghaTAkAza, A paTAkAza, tathA atItakAla, vartamAnakAla, anAgatakAla, divasa, rAtri, pakSa, mAsa, navuM, A purANuM, A thavAvALuM vigere AkAza kAla dravyanA paryAne vyavahAra je AbAla gopAla prasiddha che tene paNa tenA mata pramANe te lepaja thaI javAne. mATe dravyathI kathaMcita bhinnarUpe paryAya nAmanA padArthane avazya mAnavo joie. paryAya te ja tattva che. ethI bhinna dravyarUpa koI paNa nitya padArtha cheja nahi. tathA pratyeka kSaNanI aMdara bhinna bhinna pariNAmo dekhavAmAM AvatAM hovAthI paryAya paNa kSaNika che. AvA prakAranI yuktine laIne "nAceya dravyuM ' mukhya vRttithI kApaNu dravya
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. cheja nahi. e prakAre pratipAdA karavAvALA. baddha lokoe paNa pitAnAmAM rahelI zunyatAne tyAga karIne yuktipUrvaka vicAra karavo joIe ke dravya vinA paryAya hAyaja kayAMthI. je kadApi mATIrUpa anvayi nitya dravya padArtha mAnavAmAM na Ave te A ghaDe mATIneja che senAno nathI; A DuM sutaranuM che unanuM nathI. tathA bAlyAvasthAmAM je jinadatta jeele tenAja yuvAvasthAmAM darzana thayAM. AvA prakArano je AbAlaprasiddha dravya viSayane anubhava che tene tathA dravya paryAyane je alaga vyavahAra thAya che tene ucheda thavAne. aeva paryAyathI judu anvayi dravya mAnyA vinA chuTakeja nathI. ema hovA chatAM mAnavAmAM na Ave te paryAyanI utpatti vaMdhyAputra mAphaka thavAnI. vAvya gva pArtha" evI rIte mAnavAvALA anivacanIya vAdinuM kahevuM che ke kevaLa avaktavyaja tattva che, kemake Akho saMsAra anirvacanIya rUpe pratibhAsamAna hovAthI avakatavya nAmano cotho bhAga ja mAtra mAnavo joIe. AvA prakAranuM te lekenuM kathana yukita virUddha hevAthI anAdaraNuya che. kemake jyAre vacanaThArA saMsAranuM nirUpaNa karavAmAM Ave tyAre anirvacanIya yAne avakatavya kevI rIte kahI zakAya. mukhathI zabdanuM uccAraNa karatA javuM ane lekanI aMdara mAnIpaNAne DoLa batAva-sadA 'maunavratoDa6" huM minavRttivALo chuM, ema kahevuM ane manapaNunI pratijJA dhAraNa karavI e vAta yukata na kahevAya. mATe avaktavyanI sAthe vakatavyane paNa jarUra mAnavuM. A prakAre dareka bhAgAonI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. vyavasthA samajavI. A prakAre abhedya vajatulya anekAnta siddhAntarUpI prAkAramAM mithyA anekAvAdioe phekelA lAkSAmaya mAyArUpI goLAne praveza kaI rIte, kaI paNa kALe thaI zake nahi. keTalAka lekanI AvA prakAranI zaMkA che ke, anekAntanI aMdara saptabhaMgInI pravRtti che ke nahi? te zaMkA nimela karavA mATe je teone ema samajAvavAmAM Ave ke anekAntanI aMdara paNa ame saptabhaMgInI pravRtti mAnIe chIe, te saptabhaMgInA bIjA bhAMgAnuM Azraya karavAthI anekAntane niSedha je ekAnta rUpa che tene mAnatAM jainasiddhAMtanA mUlamAM je vyAghAta thavAthI sarvathA aniSTa ja gaNAya. tathA tevI rIte saptabhaMgI mAnatAM anavasthA rUpa DAkiNane paNa saMbhava thaI zake. prathama pakSa ekale mAnavAmAM AvA prakAranI vipattio AvI paDe che. - anekAntanI aMdara saptabhaMgInI pravRtti thatI nathI e prakAranA dvitIya pakSa mAnavAmAM bhUlano ja nAza thAya che. kemake sarva padArtho saptabhaMgIthI yukta che evA prakArane je jaina siddhAnta che teneja vyAghAta thavAne. ataeva ekale dvitIya pakSa mAnavAmAM paNa vipattio AvI paDavAnI. samAdhAna-jema anekAntanA be bheda che. eka samyam ane kAna ane dvitIya mithyA anekAnta. tevI rIte ekAntanA paNa be bheda samajavA. eka saman ekAnta ane bIje mithyA ekAnta. temAM paNa sabhya anekAnta pramANa rUpa che ane mithyA ane kAna te pramANabhAsa rUpa che. tenuM svarUpa paNa nIce batAvavAmAM Ave che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~~~ ~~ eka vastunI aMdara rahelA je astitva, nAstitva, nityatva, anityatva, sAmAnyatva, vizeSavavAdi nAnA dharmonA nirUpaNamAM pravINa heya ane pratyakSAdi pramANethI virUddha na hoya tene samyagu anekAnta kahevAmAM Ave che. ane teja vastumAM rahelA nAnA dharmonuM nirUpaNa karavAmAM kuzaLa hoya paraMtu pratyakSAdi pramANothI je virUddha hoya te tene mithyA anekAnta kahevAmAM Ave che. arthAt e anekAntAbhAsa kahevAya che. ekAntanA be bhedanI samaja-sabhyam ekAnta to tene ja kahevAya ke je pramANathI pratipAdana karelI aneka dharmavALI vastunI aMdarathI koI eka dharmanI mukhyatAne laIne vastunA pratipAdana karavAmAM kuzala hoya ane sAthe sAthe bIjA dharmone niSedha na karate hoya. arthAt te vakhate bIjA dharmaThArA vastunA pratipAdanamAM udAsInatA rAkhatA hoya tene samyaguM ekAta kahevAmAM Ave che. ane aneka dharmavALI vastunA eka dharmane pratipAdana te karato heya paraMtu sAthe bIjA dharmone niSedha paNa karatA hoya tene mithyA ekAnta kahevAmAM Ave che. samyam ekAnta nayarUpa che ane mithA ekAnta nayAbhAsarUpa che. prasaMgopAta ATalI vAta kahI. have sUla uddeza upara AvIe. pramANu rU5 samyagu anekAnA tathA nayarUpa samyagU ekAnta arthAta pramANu nayane laIne anekAntanI aMdara paNa saptamanI mAnavAmAM Ave che. ane bIjo pakSa te sarvathA anAdaraNIya che. prathama pakSamAM syAdvAdanI upara saptabhaMgI mAnavAmAM je doSanuM ApaNu karAyuM hatuM te paNa pralA5prAya samajavuM. kemake uparyukta rIte mAnavAmAM vyAghAtAdi koI paNa dezane avakAza che ja nahi.' temaja anavasthAne paNa prasaMga nathI. anavasthA doSa te tyAM.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 saptabhaMgI pradIpa. Avyo gaNAya ke jyAM doSAvaha rUpa haya, paraMtu bIja aMkuranI mAphaka A ThekANe anavathA deSarUpa nathI. vyAghAta doSa paNa tyAM AvI zake ke jyAM kevaLa anekAntane mAnavAmAM Avele heya, ekAntane bIlakula mAnavAmAM na Avelo hoya. paraMtu A ThekANe te anekAntanA niSedharUpa samyaga ekAnta navarUpane te sArI rIte AdarapUrvaka mAnavAmAM Avela hovAthI vyAghAta daSanI AzaMkA paNa AkAza puSpa samAna samajavI. jaina siddhAntamAM te ekAntane laIne svAdasti e prathama bhaMga tathA samyagU ekAntane laIne AjJAti e dvitIya bhaMga mAnavAmAM Ave che. arthAta ekAnta che nahi ema kahetAM samyam anekAnta che. AvI rIte mAnavAmAM kaIpaNa dezanI upasthiti thatI nathI. jaina siddhAntamAM vastune nirNaya paNuM pramANa naya sivAya thaI zakatA nathI. mATe nayarUpa saman ekAnta mAnyA sivAya paNa vastugate vastunI oLakhANa thavI asaMbhavaprAya samajavI. kadAca pUrvapakSi leke prazna kare ke tamee mAnele naya nAmane padArtha pite pramANarUpa che ke apramANarUpa che. je tene pramANu rUpa mAnazo to pramANamAMja antarbhata thavAthI alaga mAna nakAme che. ane jo nayane pramANurUpa mAnavAmAM na Ave te vaMdhyAputranI mAphaka apramANika padArthadvArA vastusiddhi kadApi thaI zake ja nahi. AvA prakAranI zaMkAne uttara paNa nIce pramANe samaja. | | samudranA eka biMne tamArA hAthamAM mUkI pUchavAmAM Ave ke A samudranA biMdune tame samudrarUpa mAne che ke asamudrarUpa ? prathama pakSa yAne samudranA eka biMdune samudrarUpa mAnavAmAM te
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 103 tevA dareka biMduone samudrarUpe mAnavA paDaze. tema thatAM ekaja samudra asaMkhyAta samudrarUpe manAze. AthI te mULamAM ja kuhADe pharI javAne. kAraNa ke tamArA matamAM te sAta samudra sivAya adhika samudranI mAnyatA cheja nahi. bIjo pakSa yAne samudranA eka biMdune samudra mAnatA nathI e prakAre kahevAmAM te jevI rIte samudrane eka biMdu asamudra manAze tevI ja rIte dareka biMduo asamudrarUpe mAnavA paDaze. A prakAre te samudrane vyavahAraja jagatamAMthI uDI javAne aeva samudrane eka biMdu samudrarUpa nathI tathA asamudra rUpa paNa nathI kiMtu biMdurUpa che. temaja samagU ekAntarUpa naya paNa pramANarUpa nathI tathA apramANurUpa paNa nathI. kiMtu nayarUpa padAthottara che. arthAta samudranA eka chAMTAne jema biMdu tarIke lekamAM mAnavAmAM Ave che tema pramANa viSayIbhUta aneka dharmavALI vastunA eka dharma pratipAdana karavAvALA ane bIjAemAM udAsInatA dhAraNa karavAvALA padArthane nayarUpe oLakhAvavAmAM Ave che. - have teja naya tathA pramANane laIne anekAntamAM saptabhaMgI ghaTAvIe. pattiH cAra " A vAkyathI samyam ekAnta svarUpa nayanI aMdara pradhAnarUpe sattAne sthAna ApavAmAM Ave che ane gaNarUpe asattAne mAna ApavAmAM Ave che. * pattaH cAttAtreya ' A vAkyathI ekAntanA ni-. dhapUrvaka anekAntane pradhAna rUpe mAnavAmAM Ave che ane sAthe ekAntane gaNarUpe mAnavAmAM Ave che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 saptabhaMgI pradIpa "prAtaH racAra cAra" A vAkya kramika pramANurUpa anekAnta tathA nayarUpa ekAntane pratipAdana kare che. cAvavattabdha pAttaH' AvA prakAranuM cothA vAkayathI sahArpita ekAnta anekAntarUpa ubhayane pradhAnatAthI eka kAlamAM pratipAdana karavAnuM sAmarthya na hovAne lIdhe avakatavya zabdathI sahArpita rUpe pratipAdana karAya che. patti thAvarace zAyada iva' e prakAranuM pAMcamuM vAkya, "pAnataH cannAra " e prakAranuM che vAkya ane "cAyavya " e prakAranuM sAtamuM vAkya ema traNe vAkaya artha sahita saMkSepe samajAvavAmAM Ave che. vastunA eka aMzane laIne nayanA arpaNathI ekAntanI sattA eka sAthe pramANa ane naya bannenA arpaNathI pradhAnapaNe eka kAlamAM ekAta tathA anekAntane sahArpitarUpe avaktavya tarIke mAnavAmAM Ave che. cha bhAMgAne artha--aneka dharmavALI vastunA AlaMbanathI tathA pramANanA arpaNathI A sattAnuM pratipAdana karavAnI sAthe pramANu nayarUpa ubhayanA arpaNathI eka kAlamAM pradhAnapaNe pratipAdana nahi thaI zakavAthI ekAnta tathA anekAnta ubhayane sahArpita rUpe avaktavya zabdathI vyavahAra karavo e chaGga bhAMgAne artha che. sAtamA bhAMgAne artha-teja pUrvokta padArthamAM kramavALA pramANa nayanA AlaMbanathI ekAntamAM sattva tathA asatva e annenuM pratipAdana karavAmAM Ave ane sAthe bIjA aMzamAM ekaja kAlamAM pradhAnapaNe ekAnta anekAntarUpa ubhayane sahArSita
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 105 rUpe avaktavya zabdathI vyavahAra karavAmAM Ave che e sAtamA bhAMgAno artha che. A ThekANe nayanA AlaMbanathI ekAta samajavo kemake aneka dharmavALI vastumAMthI bIjA dharmonI udAsinatApUrvaka eka dharmadvArA vastunuM viSayapaNuM che. tathA pramANanuM AlaMbana karavAthI anekAnta samaja. aneka dharmanuM nizcAyakapaNuM pramANamAM hevAthI banne samajAze. je kadApi ekAnta ja mAtra hovAnuM ane samyam nayarUpa ekAnta bIlakula nahi hevAnuM mAnavAmAM Ave te samyam nayanA abhAve tenA samuharUpa anekAntane paNa abhAva thaI javAne. jema zAkhAonA samuharUpa eka avayavIne vRkSa tarIke mAnavAmAM Ave che paraMtu jo emAMnI zAkhAone na mAnIe to zAkhA samUhanA abhAvamAM eka avayavI vRkSane paNa abhAvaja thaI jAya ane tethI karI vRkSanA vyavahArane paNa ucchedaja thaI jAya. A vAta anubhavasihaja che. nayanA samUharUpa eka pramANarUpa avayavIne anekAnta tarIke mAnavAmAM na Ave to sAkSAt keIpaNa prakArane vyavahAra banI zake nahi. mATe jarUra nayanA samUharU5 avayavIne anekAntarUpe padArthottara svarUpa mAnavo joIe, ane e sAthe pramANurUpa anekAnta tathA sabhya jayarUpa ekAntane Azraya karIne anekAnta yAne syAdvAdanI aMdara paNa saptabhaMgInuM pratipAdana karavuM joIe. AvI rIte mAnavAthI koIpaNa doSane avakAza raheze nahi. pratyuta anekAnanI aMdara saptabhaMgInI upapatti paNa sArI rIte thaI zake che. evI ja rIte nitya tathA anityatva, ekatva tathA aneka vigere dharmonI aMdara paNa saMkSepathI sasamaMgI batAvavAmAM Ave che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 saptabhaMgI pradIpa. cAtye nityaEUR" tathA "cAttAtreya jityalya" A banne bhAMgAne artha A pramANe samaja. aneka dharmavALA ghaTAdipadArthamAM paryAvAthika nayanuM AlaMbana karavAthI anityatva rahela che ane teja ghaTAdinI aMdara kavyArthika nayanA AlaMbanathI anityapaNane niSedha arthAta nityapaNuM mAnavAmAM Ave che. sArAMza ke ghaDAnA AkArane nAza thavA chatAM paNa mATI rUpe tirabhAvathI ghaDAnuM vidyamAnapaNuM hovAthI ghaDe nitya che evI dravyArthika nayanI mAnyatA che. nityartha cAra zAstrAva e prakAranA. trIjA bhAgAne artha nIce pramANe samajavo. kramavALA dravyArthika tathA paryAyArthika nayano Azraya karavAthI ghaDAnI aMdara kramika nityapaNuM tathA anityapaNAnuM pratipAdana trIjA bhAMgAthI thaI zake che. caturtha bhAga- nityartha sthAvara ' arthAta. eka kAlamAM eka sAthe pradhAnapaNe pratipAdana nAha karavAmAM A velA evA anityatva tathA nityasvarUpa ubhayane sahApitapaNe avakatavya zabdathI pratipAdana karavuM. pAMcame bhAga-nityavaM cAra cAvavAeka ja arthAta paryAyArthika nayanuM AlaMbana karavAthI ghaTanA eka aMzamAM anityapaNuM ane bIjA aMzamAM pUrvokta rIte avakatavyapaNuM samajavuM. cho bhAMge- nitya zAstrAnce cAyavyaeka ja -arthAta kavyArthika nayanA AlaMbanathI anityapaNuM che ane bIjA aMzamAM pUrvokta rIte avakatavyapaNuM paNa samajavuM.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 107 sAtamo bhAge nityaM covaccevacakrAva cAra cameva " arthAta kramavALA paryAyArthika tathA divyArthika nayanuM AlaMbana karavAthI kramika anityapaNuM tathA nityapaNanI upapatti ane sAthe bIjA aMzamAM pUrvokta pramANe avyakatavya paNa samajavuM. have ekava tathA anekane laIne saptabhaMgI batAvavAmAM Ave che. " pada pAra " tathA " zAkAraka pada paH' arthAta dravyarUpe ghaDe ekaja che. kemake sthA, keza, ku. lAdi paryAyamAM paNa mATIrUpa dravya te anugata cheja. atae mRttikArUpa urvatA sAmAnyane laIne ghaDe ekaja che ema samajavuM, e pahelA bhAMgAne artha the. have bIjA bhAMgAne artha payoyarUpathI ghaDA aneka che; kemake raktapItAdi aneka svarU55NuM ghaTamAM vidyamAna che tathA thAsAdi aneka paryAyapaNuM temaja AkAra bhinnatA paNa ghaDAmAM jovAmAM Ave che. mATe ghaDA aneka che ema samajavuM A ThekANe je ema kahevAmAM Ave che " saMya thatu jIva " te AvA sthaLamAM sarva vastunI jyAre koI, paNa rUpazI akyatA jovAmAM AvatI nathI; tyAre ", A vAkyanI upapatti kevI rIte thaI zake. vaLI ema paNa na kahevuM ke-sarvAdirUpathI sarva vastumAM ekyatA rahelI che. kemake tiryaku sAmAnyarUpa sarvane paNuM dareka vyakitamAM bhinnarUpe levAthI sarva vastumAM sattAdhirUpa ekyatA paNa AvavI ghaNuM kaThaNa thaI paDavAnI. A uparyuMkata zaMkAnuM samAdhAna A pramANe karavuM -sattA sAme
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 saptabhaMgI pradIpa. mAnya teija eka tathA aneka svarUpa che ane vyaktirUpe aneka che te paNa svasvarUpathI te sattva ekaja che. pUrvamAM je kahevAmAM Avela che ke sattvAdika rUpathI paNa vastumAM aikyatA nathI ene bhAvArtha e samajavo ke aikyatAnA niSedhamAM sarvathA enuM tAtparya na levuM; kintu kathaMcit aikyatA mAnI levI emAM kaze bAdha nathI. athavA te sAmAnya saMgraha nayanI apekSAthI kathaMcita sarva vastumAM paNa aikaya mAnavAmAM sAmAnya vAdione paNa koI jAtanI aDacaNa nathI ane vyavahAra nayanI apekSAe dareka vastunAM ravarUpe bhinna che tathA darekanAM lakSaNa ane kAryo paNa bhinna che. A hetue dareka vastunI aMdara jyAre vyavahAranI apekSAe bhi-jatA rahelI che tyAre teja nayanI apekSAe aikyatA rahe te vyAjabI na gaNAya. arthAt kathaMcita anepaNuM mAnavAmAM koI prakArane vAMdho nathI.' 2. jayAM sarva vastumAM sAmAnya saMgrahanayanI apekSAe kathaMcita aikyatA rahelI hoya tyAM vyavahAranayanI apekSAe anekapaNuM paNa kathaMcita jANI levuM, emAM saMzaya karavA jevuM nathI. ane - jayAM vyavahAranayanI apekSAe anepaNuM raheluM che tyAM sAmAnya saMgrahanI apekSAe ekapaNuM mAnavAmAM lagAra paNa harakata jevuM nathI. ema na mAnatAM mithyA ekAntano praveza thavAno. bIjuM e ke ekapaNuM paNa jyAM sudhI aneka vyaktimAM anugata rUpe eka dharma tarIke mAnavAmAM na Ave tyAM sudhI banI zake ja nahi. ane ekapaNuM vinA sAzyapaNuM banI zake nahi, sadazyano roga che jenAthI bhinna hoya ane temAM rahelA dharmo ghaNuM maLatA AvatA hoya tyAM ja thAya che. jemake " murNa' A mukha caMdra jevuM che arthAt caMdramAM raheluM AlhAda janakapaNuM tathA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 109 goLAkArapaNuM vigere keTalAeka dharmo mukhamAM hovAthI tene caMdranI upamA apAya che. temaja ghaDAnI aMdara paNa ghaTapaNarUpa eka dharmane laine paraspara sAdharma svIkAravAmAM Ave che. nahitara sAdhAraNa dharma ane asAdhAraNa dharmanI vyavasthA banavI kaThaNa thaI paDe. kemake anekavyakitamAM rahenAra dharma te sAdhAraNa dharma che. upasaMhAra tarIke kahevuM joIe ke sattvAdirUpathI ane sAmAnya saMgrahanayanI apekSAthI darekamAM aikayatA che, A vAta khuba daDhapaNe hRdayamAM ThasAvavI ane jIvAdi dravyanA avAntara bhedone laIne jIvAdi dravyamAM paNa anekapaNuM che, tema dravyamAM paNa anekapaNuM samajavuM. temaja sAmAnya saMgrahanayanA matathI vastu mAtra eka ja che ane vyavahArane Azraya karavAthI jIvAdi dravyanA bhedane laIne vastu aneka paNa che, e prakAre sarvatra ekatva anekatva bhAvanA karavI ane AgaLanA bhAgAonuM svarUpa paNa krama ane akramane laIne samajI levuM. have jIva sAmAnyane laIne saptabhaMgI samajavAnI cAlI batAvavAmAM Ave che. " saH" " zIva:A be mULa bhAMgA che. tene artha A pramANe samajavo ke-upagapaNane laIne jIvanI aMdara satva mAnavAmAM Ave che ane anupagapaNane laIne tenIja aMdara asattva mAnavAmAM Ave che. kemake jIva te hameza upayogavALo ja heya mATe upagapaNane laIne sarva mAnavuM ane anupagapaNAne laIne sattva mAnavuM. e prakAre AgaLanA bhAMgAonuM paNa nirUpaNa samajavuM. ItiH
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo prakAza. prakAzamAM mithyA ekAntavAdioe karelA AkSepanuM samAdhAna karavAmAM Avaze. che teonuM kahevuM che ke-syAdvAdavAdioe dithai ke mAnele anekAntavAda yAne syAdvAda te chalarUpa hovAthI apramANika che. kema ke je vastu astitvavALI che teja nAstitvadharmavALI che tathA je nitya dharmavALI che te ja punaH anityavALI paNa che. AvA prakAranI vastuviSayaka prarUpaNa karanAra prAmANika kevI rIte kahI zakAya. uttara-jyAM sudhI chalanA lakSaNane anekAntamAM praveza thaI zakatA nathI tyAM sudhI anekAntavAdane chalarUpa kahe e eka jAtanI dhIThAIja kahevAya. yukitathI virUddha vAtaja kahevAya. teonA matanI aMdara chala padArthanuM lakSaNa je prakAre batAvyuM che te ahiM syAdavAdamAM ghaTe che ke nahiM e vicAravAnuM che. bIjA abhiprAya uparathI uccAraNa karela vAkyanI aMdara anya arthanI kalpanA karIne doSonuM je AropaNa karavuM tenuM nAma chala. ene dRSTAntadvArA spaSTa kahIe. yathA vavazvastro vattaH arthAta A devadatta navIna kAMbalavALe che. A rahasyane samajyA vinA chalavAdi leke kahe che ke--kyAM A devadattanI pAse nava saMkhyaka kAMbaLe che. huM te
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 111 ekaja jouM chuM. daridra hovAthI e ekapaNuM ghaNuM muzkelIo meLavI zako che; te tenI pAse nava kAMbale kAMthI saMbhave ? A prakAre jyAM eka bIjAnA abhiprAya jANyA vinA vAta karavAmAM Ave tyAM ja chala manAya che. paraMtu syAdvAda matamAM te tevA prakAranA chalanA lakSaNane ghaTavAne saMbhava ja nathI, to pachI te chala rUpa kema kahI zakAya. bIjA abhiprAyathI belAyela zabdamAM bIjA arthanI kalpanA rUpa je chala te te anekAntamAM che ja nahi. mATe anekAntavAda chala rUpa nathI e nizcaya jANavuM. ekaja vastunI aMdara rahelA nityatva, anisva. astitva, nAstitva, sAmAnyavatva, vizeSavattvAdi virUddha dharmonuM sApekSa paNe pratipAdana kare che ja. syAdavAda anekAntavAda kahevAya che tenuM lakSaNa paNa chalanI aMdara ghaTI zakatuM nathI. to pachI anekAntane chalarUpa mAno, te teonI ajJAnatA sivAya bIjuM zuM kahevAya ? AthI nirNaya thaye je anekAntavAda chalarUpa nathI. keTalAka lokonuM ema kahevuM che je anekAntavAda saMzaya rUpa che, kemake ekanIja aMdara astitva, nAstitva, nityatva, anityatvAdi virUddha nAnA dharmonuM pratipAdana je kare che, te saMzayavAda vinA bIjuM zuM kahevAya ? (yathA "parvatofjamAna navA arthAta A parvata agnivALe che ke agni vinAno che. ahiM pahelAM saMzayanuM lakSaNa batAvavuM upayukata che. ) eka vastunI aMdara virUddha nAnA dharmone je pratipAdana kare te saMzaya kahevAya. pUrvokata anekAntavAdamAM saMzayanI AzaMkAnuM samAdhAna A pramANe samajavuM. upara batAvela saMzaya rUpa daSTAntanI jema prakRtimAM anekAnta -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra. saptabhaMgI pradIpa. vAda te saMzayarUpa cheja nahi. kemake sAmAnya dharmonuM jyAM pratyakSa heya ane vizeSa dharmo apratyakSa heya. paraMtu vizeSanuM smaraNa te avazya heya. eve sthaLe saMzaya mAnavAmAM Ave che. jema sthANuM tathA purUSanA ucita dezamAM atyanta prakAza paNa na hoya tathA atyanta aMdhakAra paNa na hoya eve samaye bannenI sarakhI uMcAI mAtra dekhavAmAM AvatI hoya ane tenI vakratA, pilANa tathA pakSaonA mALA, pakSionuM gamanAgamanapaNArUpa sthANuMmAM rahelA je vizeSa dharmo, tathA vastradhAraNa rU5, zikhA baMdhana rUpa, tathA hastapAda vigere purUSanA vizeSa dharmonuM jayAM upalabdhapaNuM na hoya ane tamAma vizeSadharmonuM smaraNa te hoya, tyAM ja vAstavika rIte saMzaya manAya che. kevaLa be samajathI virUddha nAnA dharmonA A bhAsa mAtrathI camakI saMzayanI kalpanA karavI yogya na gaNAya. thANu puruSo va " A vyakita sthANu yAne lAkaDuM che ke purUSa che. AvA prakAranuM vAkya sAMbhavA mAtrathI ja saMzaya utpanna thAya che. paraMtu anekAntavAdamAM to tevA prakAranA saMzayanuM lakSaNa bIlakula ghaTatuM nathI. kemake sAmAnyapaNuM paNa vastumAM upalabdha che ane svarUpa tathA pararUpAdi vizeSa dharmo paNa dareka vastumAM upalabdha che. jyAre vizeSa dharmonI upalabdhi hoya tyAre saMzaya kahevAyaja kevI rIte. je kadAca ema kahezo ke ghaTAdinI aMdara astitvAdi dharmonA sAdhanamAM nimittabhUta hetuo che ke nahi ? nA kahevAthI vipratipannavAdinI AgaLa kevI rIte prati pAdana karI zakaze. je kadApi ema kahevAmAM Ave ke astitvAdi dharmonA sAdhaka bhinna bhinna hetuo che, te paraspara virUddha evA astitva nAstitvAdi dharmonA sAdhaka hetuo jyAM vidyamAna hoya tyAM saMzayakema na kahevAya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 114 A zaMkA paNa nirmala jANavI. jema ekaja devadattanI aMdara pitAnA putranI apekSAe pitApaNuM rahela che, ane pitAnA pitAnI apekSAe putrapaNuM rahela che. A ThekANe putrapaNuM tathA pitRpaNuM e baMne paraspara virUddha hovA chatAM paNa sApekSapaNe ekanI aMdara rahetAM zuM vAtAM nathI ? vaLI ekaja anvayavyatireki hetunI aMdara sapakSa mahAnasinI apekSAthI astipaNuM tathA vipakSa meTA taLAvanI apekSAe nAstipaNe rahela che. A bannenI paraspara virUddhatA che te paNa ekaja hetunI aMdara pakSamAM satvarUpa astitva tathA vipakSamAM asatvarU5 nAstitva mAnavAmAM jema lagAra mAtra saMkoca nathI temaja ekaja ghaTanI aMdara pararUpanI apekSAthI nAstipaNuM mAnavAmAM zI aDacaNa che ? virUddhatA te tyAre AvI zake ke jyAre ekaja rUpathI banene mAnavAmAM Ave. e vAta te A ThekANe bIlakula ja nahi te virUddhatA kevI rIte AvI zake. bIjuM sApekSapaNe paNa je ekanI aMdara aneka dharmo mAnavAmAM nahi Ave te ghaNuM prakAranI ApattimAM phasAvavuM paDaze. jemAM putrapaNAne vyavahAra karAya che temAM pitApaNAne vyavahAra kevI rIte karI zakAze. mATe jarA vicAra karI jozo te spaSTapaNe mAluma paDaze ke-anekAntavAda mAnavAmAM koIpaNa ThekANe koI paNa jAtanA deSane saMbhava cheja nahi, A prakAre yuktipUrvaka samajAvatAM paNa keTalAka durvidadha purUSa anekAntavAdanI upara virUddhAdi denuM AropaNa karavA kaTibaddha thAya che. ane sAthe potAnI vAcAlatAnuM pradarzana paNa yuktio dvArA kare che. 8.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ f14 saptabhaMgI pradIpa. jyAM zIta hoya tyAM uSNapaNuM na hoyaja, ane jyAM uSNa paNuM hoya tyAM zItapaNuM na hoya, tathA jyAM chAyA hoya tyAM Atapa na hoya. kemake teone pararapara virUddha svabhAva che. temaja prakRtamAM paNa ekanI aMdara paraspara virUddha tathA vidhi pratiSedha rUpa je astitva nAstitva tene paNa saMbhava kevI rIte thaI zake. kemake vidhirUpe bhAna thavAthI astitva te bhAvarUpa che ane pratiSedha rUpe bhAna thavAthI nAstitva abhAvarUpa che, mATe jyAM astitva hoya tyAM nAstitva na rahevuM joIe, ane jyAM nAstitva hoya tyAM astitvane na rahevuM joIe. AthI e siddha thayuM ke virodha doSa AvavAthI anekAnta vAda paNa na mAnavo joIe. have anya lekee mukelo bIje doSa batAvavAmAM Ave che. atipaNAnuM adhikaraNa bhinna che ane nAstipaNAnuM paNa adhikaraNa bhinna che. mATe adhikaraNa bhinna hovAthI eka ThekANe asti nAstinI saMbhAvanA paNa thaI zake nahi. tRtIya deSa e ke-anekAnta mAnavAmAM anavasthA doSa paNa Ave che. je rUpe astipaNuM hoya te rUpa paNa astinAsti svarUpa kahevuM paDaze. te astinAstipaNuM paNa svarUpa tathA pararUpathI kahevuM paDaze. ane te svapara rUpamAM paNa pratyekanuM astinAstipaNuM bIjA svapara rUpathI kahevAnuM. AvI rIte mAnavAmAM anavasthA doSanuM AkramaNa thAya che; kemake aprAmANika padArtha paraMparAnI kalpanAnI avizrAtinuM nAma ja anavasthA kahevAmAM Ave che. mATe te deSagrasta hevAvALo anekAntavAda kevI rIte manAya. cothe zaMkara deASa evI rIte ke-je rUpathI sarve haiye teja 25thI asattva kevI rIte manAya tathA je rUpathI asatva hoya teja
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. 115 rUpathI sattva paNa kema manAya. kemake darekanuM eka kAlamAM rahevuM tenuM nAma ja zaMkara kahevAya che. mATe AvI rIte zaMkara doSa grasta hovAthI anekAntavAda kone priya lAge ? je rUpathI sattva hoya te rUpathI asattvaja hoya, satva te tyAM hoyaja nahi. tathA je rUpathI asatva heya te rUpathI sattvaja hoya. asava te tyAM hoI zake ja nahi. kemake paraspara viSayanA gamananuM nAmaja vyatikara kahevAya che. mATe vyatikara deva AvavAthI anekAnta vAda kevI rIte manAya. saMzaya nAmano cho doSa paNa upasthita che ja, kemake vastunuM sattvAsava ubhaya svarUpa AvA prakAranuM ja che, AthI bIjA prakAranuM nathI. A vAtane nizcaya nahi thaI zakavAthI saMzaya doSa lAgu paDe che. ethI karI saMzaya rUpa banele anekAntavAda para DitothI kevI rIte mAnya thaI zake. sAtame apratipatti doSa-AvI rIte deSane prahAra thavAthI padArthamAM anizcayapaNunA bhayane lIdhe vastune svIkAra kaI paNa rIte thaI zake ja nahi. AnuM nAma apratipatti deSa samaja. AvA doSo AvavAthI anekAntavAdane svIkAra koIpaNa rIte thaI zakaze nahiM. AThame abhAva deSa uparokta denA samUhanuM AkramaNa thavAthI sattvAsatva rUpa vastune ja abhAva thavAne ane jyAre sattAsattva rUpa vastu nathI tyAre anekAntavAda paNa kayAMthI rahevAne. A ATha doSonuM nirAkaraNa syAdavAda mahAnarendranA anucare
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 samabhaMgI pradIpa. tarasthI nIce pramANe karavAmAM AvyuM che, te buddhipUrvaka vicAravA joga che. pramANethI pratIyamAna anaMta dharmavALI vastunI aMdara svarUpAdinI apekSAthI vivakSita je sattva asatva rUpa dharmo temAM lagAra mAtra virodhane avakAza che ja nahi. kiMca svarUpAdi vaDe upalabdha sattA samaye pararUpAdivaDe asatvane anupalaMbha che. AvI rIte te koI paNa buddhimAna pratipAdana karavAmAM utkaMDita thAya ja nahi. mATe svarUpAdithI satvanI mAphaka para rUpAdithI asattvanI paNa upasthiti jarUra mAnavI joIe. bIjuM paNa e samajavAnuM che ke " vastu kevaLa bhAva upaja che. e vAta paNa taddana khoTI che. kemake ema mAnavAthI varUpanI mAphaka pararUpathI paNa bhAvane ja prasaMga Avaze arthAt pararU5thI paNa sattA mAnavI paDaze. tathA vastu kevala abhAva rUpaja che. A vAta paNa asatyaja samajavI. evI rIte mAnavAthI te pararapanI mAphaka svarUpathI paNa vastu sattAnI upalabdhi bIlakula na thavI joIe--arthAta ema mAnavAthI te vastu sattAnAja jagatamAM abhAva thaI javo joIe. mATe pararUpathI asatva vastumAM rahela che ane svarUpathI sattA paNa temAM ja rahelI che. e vAta jarUra mAnavI joIe. - have pararUpAsatvane artha kevI rIte karavo enI upara vicAra karavAmAM Ave che. je kadApi ema kahevAmAM Ave ke pararUpAsavana artha pararUpathI asatya che, ema kahevAmAM Ave te paNa ThIka na gaNAya. kAraNa ke temAM deSane saMbhava che. jema ghaTAbhAvavALA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 117 bhUtaLamAM "dho nahita ghaTa nathI, A vAkyanI pravRtti thAya che. temaja pararUpa bhAvavALA ghaTanI aMdara paNa "To nAsti' dhaTa nathI A vAkyanI pravRtti thavI ghaNuMja kaThaNa thaI paDaze kemake pararUpA bhAvavALA ghaTamAM che to nAhita " yAne paTa nathI, A vAkyanI pravRtti thavIja ucita gaNAya e upara sUkSma dRSTie vicAra karI e ghaDAnI aMdara je para rUpAsattva che te viSayamAM teja prazna kartAne ame pUchIe chIe kedhaTAdinI aMdara pararUpAsattvane zuM paTAdine dharma mAne che athavA ghaTane dharma mAne che ? je kadApi prathama pakSa mAnaze te vyAghAta doSa Avaze. kemake ghaTanI aMdara rahelA pararUpAsatva kahetAM paTarUpAsattvane paTane dharma mAnavAmAM vyAghAta doSa Ave che. paTanA svarUnuM asatva paNuM paTamAM te rahe ja kevI rIte ? ane ghaTane dharma pararUpAsattvane te Apa leke mAnatA nathI te pachI sarvathA zUnyatA sivAya bIjuM zuM samajavuM. kiMca, tamee mAnele paTane dharma je pararUpAsatva te to ghaTanI aMdara ja che, e vAta to tamArAthI belAyaja nahi. kemake bIjAne dharma bIjAmAM kevI rIte rahevA pAme ? A vAta upara buddhimAnee khAsa vicAra karavo joIe. bIjo pakSa mAnavAmAM ghaTamAM rahelA pararUpAsatva kahetAM paTarUpAsatva je che teja ghaTa dharma che ema mAnavAmAM te vivAda jevuM cheja nahi. jema bhAvadharmanA saMbaMdhathI vastumAM bhAvasvarUpapaNuM mAnavAmAM Ave che tema abhAva dharmanA saMbaMdhathI vastumAM abhAvapaNuM mAnavuM joIe. evI rIte mAnavAmAM ja "gharI nAsti' yAne ghaTa nathI A prayoganI upapatti paNa thaI javAnI. je
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 118 ema mAnavAmAM nahiM Ave te ghaTanI aMdara rahela pararUpAsavarUpa abhAva dharmane saMbaMdha rahetAM chatAM paNa "thoDatana' yAne ghaTa nathI e prayoga jema tame mAnatA nathI temaja bhAvadharmane saMbaMdha thavA chatAM paNa ghaTaH ta' ghaTa vidyamAna che A prayoga paNa na thavo joIe. bIjuM ghaTanI aMdara rahelA pararUpAsattvane ghaTathI bhinna mAne che ke abhinna mAne che ? je kadApi pararUpAsattva ghaTathI bhinna che ema mAnazo te enI upara paNa bIje pararUpAbhAvI mAnavo paDaze. AvI rIte mAnavAmAM paNa anavasthA deza jarUra lAgu paDavAne. pararUpAsatvane ghaTathI abhina mAnazo te amo paNa AnaMda sAthe jayadhvanI pUrvaka svIkArI laIzuM. kemake ame. pitAthI abhinna evA bhAvadharmarUpathI ghaTAdimAM sattvanI mAphaka abhAva dharmathI asattva paNa avazya svIkArIe chIe. je kadApi ema kahevAmAM Ave ke svarUpathI je bhAva che teja pararUpathI abhAva che ane je pararUpathI abhAva che teja svarUpathI bhAva tarIke manAya che te bhAvAbhAvane eka vastumAM bheda na hovAne lIdhe ubhaya svarUpapaNuM paNa kevI rIte eka vastumAM AvI zakaze. A zaMkA paNa ayogyaja che-nirmala che. kemake bhAvAbhAvanI apekSA karavA lAyaka nimitta bhedane laine ja bhAvAbhAvarUpatA eka vastumAM mAnavAmAM Ave che. svadravyAdi catuSTayanI apekSA rU5 nimitta pote vastumAM bhAva pratyayane utpanna kare che ane padravyAdi catuSTayanI apekSArUpa bIjuM nimitta poteja teja
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. = = = = = vastumAM abhAva pratyayane utpanna kare che. AthI A vAta siddha thAya che ke apekSaNIya nimittanA bhedaneja laIneja sattvAsattvane. bheda samajavA mATe prathama virodha doSanI ubhAvanA karI te te. anekAntavAdione vaMdhyAputra samAna che. virodhanA traNa prakAra che, vadhyaghAtaka, 2 pratibadhya pratibaMdhaka ane 3 sahAnavasthAna. A traNamAMthI eka paNa prakAranA virodhanI saMbhAvanA ahiM che ja nahi. prathama vadhyaghAtaka nAmanA virodhane avakAza sarpa ane saMkulamAM gAya ane vyAdhramAM, uMdara ane bIlADImAM, agni ane pANImAM, sarpa ane garUDamAM ja rahe che ane te paNa eka kAlamAM eka ThekANe bannene saMga hoya teja hoI zake; paraMtu saMga thayA vinA virodha upayuktamAM AvI zakato nathI; ema hovA chatAM paNa je vadhyaghAtaka nAmano virodha mAnavAmAM Ave to jalanI sabhAva dazAmAM koI paNa ThekANe agnine rahevuM ja na joIe tathA naLIyAnI sabhAva dazAmAM koI paNa ThekANe sarSane rahevuM ja na joIe. mATe saMyoga dazAmAM ja vadhyaghAtaka nAmane vireAdha mAna jarUra che ane tevI ja rIte te amo mAnatA nathI. kemake astitva ane nAstitva rUpa bane ekaja svarUpathI eka sAthe eka kAlamAM ekanI ja aMdara vidyamAna che evI to amArI mAnyatA che ja nahi tyAre virodha zAna hoya ? vaLI eka vastumAM bannene sAthe rahevApaNuM mAnavAmAM te tulya balavAnapaNuM hovAthI vadhyaghAtakapaNuM kahevAya ja kema? mATe vadhyaghAtaka nAmane virodha svAvAda mahAnarendranI pAse ubho rahI zakateja nathI, e vAta cokkasa che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 saptabhaMgI pradIpa. pratibadhyapratibaMdhaka nAmane virodha paNa ahiM ghaTatuM nathI. je ThekANe caMdrakAnta maNinuM vidyamAnapaNuM heya te ThekANe agnithI dAha bIlakula thaI zake nahi. e ja kAraNe caMdrakAnta maNine aMdara dAhapratibaMdhakatA mAnavAmAM Avela che ane agnimAM pratibadhdhatA mAnavAmAM AvelI che. mATe jyAM jene pratibaMdhaka hoya tyAM tenAthI bIlakula kArya thaI zake ja nahi temaja prakRtamAM paNa astitva nAstitvamAM pratibadhyapratibaMdhaka nAmane virodha bIlakula mAluma paDatuM nathI. astitvakAlamAM nAstitvane pratibaMdha thata heya te A vireAdha AvI zake, paraMtu ema te cheja nahi. kemake svarUpathI astitva dazAmAM paNa pararUpathI nAstipaNuM anubhavagocara thAya che mATe anekAntarUpI vijaya koTanI aMdara ekAtika kASThamaya goLArUpI virAdhanA avakAzane bhaya te heyaja kayAMthI ? sahAnavasthAna nAmanA trIjA virodha lakSaNane paNa A sthaLe avakAza nathI. sahAnavasthAna lakSaNavirodha te tyAMja heI zake ke jyAM kAlakramathI paryAyanuM vartavApaNuM hAya. jema AmraphalamAM nIlatA ane pItatAnI sAthe virodha che. kAraNa ke AmraphalamAM utpanna thatuM je pItapaNuM teja pUrvakAlamAM utpanna thaelI zyAmatAne nAza karI de che. arthAt jyAre kerI pAkI thAya che ane temAM pILApaNuM Ave che tyAre te pILApaNuM poteja pUrvanA raMgane nAza karI de che, evI rIte nIlatAnI sAthe pItatAne sahAnavasthAna lakSaNa virodha samajava, temaja chAyAnI sAthe Apane paNa virodha samaja. jyAre Atapa utpanna thAya tyAreja pUrva utpanna thaela chAyAne te ThekANe nAza karIne ja utpanna thAya che, tevI ja rIte
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 12 ghaDAmAM pUrvamAM rahelI zyAmatAne nAza karIne ja rakatapaNuM utpana thAya che. mATe pUrva uttarakAla bhAvipadArthamAMja sahAnavasthAna lakSaNa virodha AvI zake che; A vAta siddha thaI prakRtimAM paNuM astitva nAstitva rUpa dharmo pUrvottara kAlabhAvi cheja nahi. je kadApi pUrvottarakAlabhAvi mAnaze to astipaNunI sattAkAlamAM nAstipaNane abhAva hovAthI sarvatra padArthanI sattAja vyApta thavI joIe. arthAta keIpaNa rUpathI abhAva pratyayanuM bhAna thavuM ja na joIe ane nAstipaNunI prAptidazAmAM astipaNane abhAva hevAthI jIvanI sattAne Azraya karavAvALA baMdhamekSanA vyavahAroja lopa thaI javAne. kemake je sarvathA asata vastu hoya tene pharIthI svarUpa lAbha thaI zake ja nahi jema vaMdhyAputrane svarUpalAbha thaI zakato nathI tema vaMdhyAputranI mAphaka sada vastunA bhAvamAM abhAvanI prApti paNa bIlakula thaI zake ja nahi, mATe sahAnavasthAna lakSaNa virodha to astitva nAstitvAdidharmone pratipAdana karavAvALA anekAntavAdamAM koIpaNa rIte AvI zake ja nahi. AthI e samajavuM joIe ke pUrvamAM batAvela traNa virodha pakI ekapaNa virodhane avakAza anekAntavAdamAM cheja nahi, e vAta khAsa mane maMdiramAM ThasAvI rAkhavI. ananta dharmavALI eka vastunI aMdara svarUpa parapAdi nimitta bhedanI apekSAe sattvAsavane eka sAthe rahevAmAM lagAra mAtra aDacaNa nathI. jema pitApaNuM, putrapaNuM, bhrAtRpaNuM, bhAgIneyapaNuM, pitRvyapaNuM, jAmAtRpaNuM vigere dharmonI aMdara virUddhatA hovA chatAM paNa bhinna bhinna apekSAvALA nimitta bhedane laIne eka jinadatta rU5 adhikaraNamAM eka kAlamAM rahevAmAM koI paNa leke doSa mAnatA nathI. temaja apekSA bhedane laIne astitva
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 saptabhaMgI pradIpa. nAstitvAdi dharmone eka adhikaraNamAM eka sAthe rahevAmAM paNa lagAra mAtra doSane avakAza che ja nahi. jyAre daSTAMtathI virUddha dharmonuM paNa eka adhikaraNamAM eka sAthe sApekSapaNe rahevApaNuM siddha thayuM, tyAre vyadhikaraNa doSane saMbhava anekAntavAdione kevI rIte lAgu paDI zake? kemake vastu mAtra anaMta dharmavALI heya che ema pramANuthI svIkAravAmAM Avela che. - have anavasthAne dUra karavAno prayatna karavAmAM Ave che. A svarUpa pararUpane laIne sattvAsatva mAnavAmAM te anavasthA rUpa doSa, doSAvaha rUpa che ja nahi. kemake jyAM sudhI svasvarUpa parapane vicAra karavAmAM koI paNa jAtanI bAdhA AvatI na hoya tyAM sudhI sattAsattva mAnavAmAM lagAra mAtra anekAntavAdione anavasthA aDacaNa karI zakatI nathI. anyathA bIjathI aMkaranI utpatti paNa na mAnavI joIe. kemake tema mAnavAmAM anavasthA jarUra AvavAnI. AvA prakAranA bhaya te mithyA ekAntavAdienA gharamAM ja mubAraka che. kiMca, anavasthAne doSarUpe tyAMja gaNavAmAM Ave che ke jyAM apramANikapaNe padArtha paraMparAnI kalpanA karavAmAM AvatI heya. paraMtu jyAM pramANuthI padArtha paraMparA siddha thatI hoya tyAM anavasthA depAvata rU5 che ja nahi e vAta cokkasa mAnavI. have zaMkara vyatikarane dUra karavAmAM Ave che. pratIti siddha arthamAM jyAre koI paNa devano avakAza nathI tyAre zaMkara vyatikaranI te vAta ja zI karavI. ane te deze paNa tyAMja AvI zake jyAM padArtha pratIti siddha na hoya, mATe zaMkara
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptabhaMgI pradIpa. 123 vyatikara doSa paNa anekAntamAM che ema bIlakula samajavuM nahi. tathA saMzayAdi doSanuM paNa nirAkaraNa pUrve sArI rIte karavAmAM Avela che mATe te deSo paNa ahiM bIlakula samajavA nahi.. AthI A siddha thayuM ke anekAntavAda mAnavAmAM koI paNa prakAranA doSanuM Agamana che ja nahi. anekAntane sarvatra jayaja che. anekAntavAdanuM vistArathI varNana jevuM hoya te bhagavAna haribhadrasUti anekAntajayapatAkA tathA syAdavAdaranA karAvatArikA saMmatitarka ane svAdvAdamaMjarI vigere graMthomAMthI joI levuM. vastugata vicAra karatAM anekAntavAdamAM koInI paNa vipratipatti cheja nahi. kintu dareka darzanakArAe prakArAntarathI svIkArela che. e paNa nAmavAra batAvavAmAM Ave che. prathama sAMkhya leke syAdavAdane kevA rUpathI mAne che te jUo-satva, raje ane tame guNanI sAmAvasthAne te leke prakRti rUpe mAne che. temAM prasAda, lAghava, prakAza vigere svabhAvavALo satva guNa che ane zoSatApAdi svabhAvavALe rajoguNa che tathA AvaraNa dInatAdi svabhAvavALa tamoguNa che. A prakAranI teonI mAnyatA che. A ThekANe vicArI jotAM jaNAya che ke-bhinnabhinna svabhAvavALA aneka guNene eka ja prakRtimAM mAnavAvALAothI anekadharmAtmaka vasturUpa anekAntavAdane asvIkAra kaI paNa rIte thaI zake nahi, je kadApi ema kahevAmAM Ave ke prakRtirUpa eka padArtha te cheja nahi kintu sAmyavasthAne prApta thaela sattva, rajo ane tamoguNa che te poteja prakRtirUpathI oLakhAya che. jemake guNanA samudAyamAM ja prakRta tattvanI zakita mAnavAmAM Ave che. mATe jyAre
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalagI pradIpa. eka anekAtmaka hoya tyAreja anekAnta kahevAya, e vAta te ahiM bIlakula che ja nahIM, tyAre anekAntanI to vAta ja zI karavI? A prakAranI sAMkhya lekenI zaMkAnuM samAdhAna nIce pramANe samajavuM. uparyukata rIte mAnavA chatAM paNa teonA matamAM anekAntavALe asvIkAra thaI zake tema nathI. kema ke jyAre traNa guNa hajudA che ane samudAya vastu paNa judI che tyAre bhAvArtha A nIkaLe ke samudAya yAne prakRti ane samudAyI yAne guNe-A bene abheda hevAthI samudAyi guNene ane eka samudAyane yAne prakRtine abhedAbhyapagama hevAthI eka anekAtmasvarUpa anekA ntarne svIkAre te jarUra AvI javAne. e rIte sAMkhyothI anekAntavAdanuM khaMDana kaI paNa rIte thaI zake ja nahi. , have taiyAyika matane anusAra anekAntavAdanI prarUpaNuM tarapha najara karIe. - niyAyike dravyatva, guNatva ane kama-A traNane sAmAnya tathA vizeSa svarUpa mAne che. anuttipratyaya tathA vyAvRttipratyayanuM viSayapaNuM hovAthI dravyavAdika sAmAnya vizeSarUpa che. sAmAnya tene kahevAmAM Ave che ke jyAM " dravya dravya AvA prakAranI anugata buddhine viSaya heya ane vizeSa te kahevAmAM Ave che ke A dravya che, te guNa nathI, tema karma paNa nathI, A prakAranI vyAvRtti buddhine viSaya heya. ekaja dravyane sAmAnya vizeSarUpa aneka svarUpa mAnavAvALA niyAyikAthI zuM anekAntavAdanuM khaMDana thaI zakavAnuM hatuM ? nahiM ja. * kica, ghaTanI aMdara paNa ghaTane abhAva paTapaNuthI yAne vyadhikaraNa dharmAvacchinAbhAva tarike mAnavAvALA arthAta pararUpathI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ sasalaMgI pradIpa. ghaTanI aMdara paNa ghaTano abhAva mAnavAvALA naiyAyikathI kaI paNa rIte anekAntavAdane asvIkAra zakavAne ja nahi. ' have to aneka AkAravALuM eka mecaka-citravicitra jJAna mAne che. tenA matamAM paMca varNavALA ratnane mecaka kahevAmAM Ave che. tenuM jJAna paNa eka pratibhAsarUpe hoI zake ja nahi. nIla pitAdi nAnA AkAra svarUpa jJAnanuM nAma ja citrajJAna, nahi ke ekAkAra jJAnanuM nAma. " mecaka jJAna paNa anekAkAraja hoI zake che, ekAkAra he zakatuM ja nathI, ema paNa na mAnavuM. kemake "dara me na ' A mecaka jJAna che, evI pratIti hevAne lIdhe mecaka jJAna eka AkAravALuM paNa che. te eka aneka svarUpa citrajJAnane mAnavAvALA bAhothI paNa eka aneka svarUpa anekAntavAdane asvIkAra kevI rIte thaI zake? nA cArvAka yAne nAstikethI paNa anekAntavAdano asvIkAruM thaI zakatA nathI. cAvakanA matamAM pRthvI, jala, teja, vAyu ane AkAza A pAMca tatva che. ane tethI caitanya zakita utpanna thAya che. jevI rIte maghanI sAmagrIthI madazakita utpanna thAya che tema te paMcatathI eka prakAranI cetanyazakita utpanna thAya che. atae pRthavyAdi pAMca mahAbhUtanA pariNAmanuM nAma ja caitanya, che evI teonI mAnyatA che. te caitanya paNuM teonA matamAM pRthvI vigere pAMca tattanI apekSAthI juduM nathI. juduM mAnatAM adhika tatvanI Apatti AvI jAya che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 saptabhaMgI pradIpa. pRthyAdi eka eka svarUpa che ema paNa kahI zakAya nahi, kemake ghaTanI aMdara paNa pRthvI vigere to hovAthI tyAM paNa caitanyanI Apatti AvI jAya. paraMtu pRthvI Adi eka anekAtmaka che AvI rIte teo mAne che, te jotAM cAvaka lekethI paNa anekAntavAdanuM khaMDana thaI zake tema nathI. have mimAMsane mate anekAntavAdanuM pratipAdana karavAmAM Ave che. eka ja jJAna pramAtu, pramiti ane prameyarUpa che, evo mimAMsakane siddhAnta che. kAraNa ke ghaTane huM jANuM chuM evA prakArane anubhava te thAya che ja. ethI teo jJAnamAM prAmANyapaNuM paNa svataH mAne che. aneka padArtha nirUpita viSayatAvALuM ekaja jJAna te leke mAne che. ane viSayatAne paNa jJAnasvarUpa mAne che. atae tevA prakAranI viSayatA traNa svarUpa eka jJAnane mAnavAvALA mimAMsakAthI paNa kaI rIte anekAntavAdane asvIkAra thaI zakavAne nathI. evI rIte dareka matane anusAra anekAntavAdanuM pratipAdana karI levuM. Iti zame. che samAsa,