Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkSipta naMdIsUtra saMkalanaH zobhanAbena kAmadAra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkSipta naMdIsUtra saMkalanaH zobhanAbena kAmadAra gurudevo mheshvrH| prakAzakaH nImAbena kAmadAra phona naMbaraH 9324784588 i-melaH seemakamdar18@gmail.com jUna 2014
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA A pustikAmAM 'naMdIsUtranA judA judA prakaraNonA AdhAre mAhitI ApavAmAM AvI. che. A sUtra aMgabAhya sUtramAM - utkAlika sUtra tarIke oLakhAya che. pAchaLanA AcAryoe banAvela che temAM vividha prakAranA jJAno viSe mAhitI ApI che. pratyakSajJAna ane aparokSajJAnanI mAhitI ApavAno prayatna karyo che. zarUAtamAM zrI AdinAtha bhagavAnathI mAMDI cauda pUrva ghara AcAryo, tyArabAda thayelA AcAryo viSe sarasa mAhitI ApavAmAM AvI che. tyArabAda zrotAnA cauda prakAra kahyA che tenA guNadharma batAvI zreSTha zrotA kone kahevAya te jaNAvela che. zreSTha zrotA bodhane pariNamAvI. mukta thayA che tema kahyuM che. traNa prakAranA pAtra jIvonI pariSada thAya che temAM be prakAranI pariSada sAdhaka mATe upayogI che. trIjA prakAranI pariSada nukasAnakartA che. A 'naMdIsUtra'mAM jJAnanA bheda ane prabheda darzAvavAmAM AvyA che. temAM jJAnanA mukhya pAMca bheda darzAvI kevaLajJAnamAM prathamanA cAra samAi jAya che. prathamanA cAra jJAna vizudhdhatA. pramANe nirmaLa hoya che, jayAre kevaLajJAna pUrNapaNe zudhdha che. mati Adi jJAnanA bhedo-prabhedo sAthe samajAvavAno puruSArtha karavAmAM Avyo che. te mukhyatAe vyavahAranayane anulakSI karavAmAM Avela che. nizcayanayathI badhA jJAna kevaLajJAnamAM samAyelA che. tethI kevaLajJAna pragaTatA prathamanA cAra jJAna temAM samAi jatA mAtra kevaLajJAnA rahe che. vyavahAranayathI Apela mAhitIno upayoga karI mumukSu-sAdhaka puruSArtha karI samyakajJAnA Adi pragaTa karavAno puruSArtha karaze to A prayatna saphaLa thayo gaNAze. je vAcakone 'naMdIsUtra" vAMcavAnI anukuLatA na hoya temane A pustikA upayogI thai raheze. bra. ni. rasikabhAi TI zAha
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 1 pitAmaha AdinAtha bhagavAnanI stuti dharmAstikAya Adi cha dravyarUpa saMsAranA tathA jIvonI utpatti sthAnanA jJAtA, jagadguru (sanmArga dAtA), bhavya jIvone AnaMda ApanArA, sthAvara ane jaMgama prANIonA nAtha, vizvabaMdhu, dharmanA utpAdaka hovAthI dareka jIvonA dharma pitAmaha samAna arihaMta RSabhadeva bhagavAnano sadA jaya ho, sadA jaya ho! jeNe bhUtakALamAM eka paryAyathI bIjA paryAyane prApta karI hatI, vartamAnamAM prApta kare che ane bhaviSyamAM prApta karaze tene jagata kahe che. jagata paMca astikAya rUpa che athavA cha dravyAtmaka che. jIva zabdathI trasa ane sthAvara rUpa samasta saMsArI prANIo samajavAnA che, lokamAM te anaMta che ane traNeya kALamAM tenuM astitva che ja. bhagavAna jIva ane jagatanuM rahasya potAnA ziSya samudAyane ane samasta prANIone samajAve che. bhagavAna jagatanA jIvone AnaMda denAra che. ahiM mukhyatve saMjJI paMcendriya jIvo samajavA joie kAraNake saMjJI jIvo bhagavAnanA darzana ane dezanAnuM zravaNa maLavAthI AnaMdavibhora banI jAya che. prabhu samasta jIvonA yoga ane kSemakArI che. aprApta vastunI prAptine yoga kahe che ane prApta vastunI surakSAne kSema kahe che. bhagavAna aprApta evA samyagdarzana ane saMyamanI prApti karAvanAra che. duHkhathI rakSA karAvanAra ane zAzvata mokSasukhane prApta karAvanAra che. mahAvIra stutiH samagra zrutajJAnanA udgamarUpa mULasrota (mahAvIra svAmI)jyavaMta thAo. dareka tIrthaMkara 2
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAnanA mULasrota hoya che. teonA dareka vacana paNa zrotAone zrutajJAna rUpe pariNatA thAya che. mahAvIra prabhunA cAra atizaya jJAnAtizaya yukta, kaSAya vijayI, surAsuro dvArA vaMdita ane karmarUpa rajathI vimuktA hovAthI kalyANa rUpa che. saMghane upamA sutrakAre saMghane nagaranI, cakranI, rathanI, padmakamaLanI, caMdranI, samudranI, merU parvatanI upamAthI upamita karavAmAM Avela che. ane ATha upamAothI yukta saMghane vaMdana karela che. A rIte saMghanuM vizeSa mahattva darzAvavAmAM AvyuM che. covIsa jIna stuti ane vaMdanaH sutrakAre vartamAna avasarpiNI kALanA covIsa tIrthakaronI stuti karela che. tIrthaMkaranuM pada vizvamAM sarvottama gaNAya che. tIrthaMkara deva dharmanItinA mahAna pravartaka hoya che. bhagavAna mahAvIra svAmI covIsamA tIrthaMkara deva thayA. dareka tIrthakara sAdhu-sAdhvI ane zrAvaka-zrAvikA rUpa tIrthanI sthApanA kare che. teo traNa lokanA pUjanIya ane vaMdanIya hovAthI teonA koi guru hotA nathI. kAraNa ke teo svayaMbhuddha hoya che. temanI sAdhanAmAM koi sahAyaka hotA nathI. temane janmatAM ja traNa jJAna hoya che. teo dikSita thAya ke tarata ja vipulamati mana:paryava jJAna thAya che. ghAtikarmano sarvathA nAza thatAM kevaLajJAna thAya che. tyArabAda dharmatIrthanI sthApanA kare che tethI tIrthakara kahevAya che. agiyAra gaNadharoH bhagavAna mahAvIranA agiyAra pradhAna ziSya hatA. temanI pavitra nAmAvali A pramANe cheH 1) indribhUtijI 2) agnibhUtijI 3) vAyubhUtijI 4) vyaktajI 5) sudharmAsvAmI 6) maMDitaputrajI 7) mauryaputrajI 8) akaMpitajI 9) acalabhrAtAjI 10) metAryajI 11) prabhAsajI A agiyAra ziSyoe gaNanI sthApanA karI. gaNanA aMtargata AvatA munionA adhyayana ane saMyama rAdhananI samasta javAbadArI saMbhALatA hatA. tethI gaNadhara kahevAyA.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutrAnusAra gaNadharo kevaLajJAnI tIrthaMkara bhagavAnanI prathama dezanAmAM dIkSita thai jAya che ane dIkSita thatAM teone cha javanikAya ane mahAvratonuM vistRta svarUpa bhagavAna pAse sAMbhaLatA samajatAM gaNadhara labdhine kAraNe zrutajJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya che ane dvAdazAMgInuM jJAna upalabdha thai jAya che. tethI teonuM zrutajJAna AtmAgama kahevAya che. AtmAgama jJAna paNa koine koi nimittathI thai jAya che. gaNadharone paNa tIrthaMkaronI pAse bodha pAmatAM ane dIkSita thatAM dvAdazAMgInuM jJAna AtmAgama pragaTa thai jAya che. jagatanA pratyeka padArtha paryAya dRSTithI utpanna thAya che ane naSTa paNa thAya che paraMtu dravya dRSTithI dareka padArtha dhruva-nitya che. vIra zAsanano mahimA samyakdarzana, jJAna ane cAritrarUpa athavA pApanI nivRtti rUpa nirvANapathanA pradarzaka, jIvAdi sarva padArthonA prarUpaka arthAt sarvabhAvonA prarUpaka ane kudarzanIonA ahaMkAranA nAzaka, jinendra bhagavAna mahAvIranuM zAsana sadA-sarvadA jayavaMtu varto. anuyogadhara sthavirone vaMdana (1-4) sudharmA, jaMbU, prabhava ane zayyabhavaH bhagavAna mahAvIra svAmInA paMcama gaNadhara agnivezyAyana gotrI zrI sudharmAsvAmI hatA. tenA ziSya kAzyapa gotrI jaMbUsvAmI thayA. tenA ziSya kAtyAyana gotrIya prabhava svAmI thayA. tenA ziSya vatsagotrIya zrI zayyabhava svAmI thayA. te dareka yugapradhAna AcArya pravarone huM vaMdana karUM chuM. temAM sudharmAsvAmI tathA jaMbusvAmI kevaLajJAnI thayA. bAkInA be yugapradhAna AcArya thayA. (pa-8) yazobhadra, saMbhUtivijaya, bhadrabAhu, sthUlIbhadraH tuMgika gotrIya yazobhadrane, mADhara gotrIya saMbhUtivijayane, prAcIna gotrIya bhadrabAhujIne ane gautama gotrIya sthUlibhadra svAmIne huM vaMdana karUM . AcArya prabhavasvAmI, zayyabhava svAmI, yazobhadrajI, saMbhUtivijayajI, bhadrabAhu ane sthUlibhadra svAmI e cha AcArya 14 pUrvenA jJAtA hatA.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9-12) mahAgiri, suhastI, bahula ane balissahaH elApatya gotrIya AcArya mahAgiri ane AcArya suhastI tyAra pachI kauzika gotrIya bahula ane balissahane vaMdana karuM chuM. (13-16) svAti, zyAma, zAMDilya ane jItadharaH hAritagotrI AcArya svAti ane zyAma Aryane tathA kauzika gotrIya zAMDilya ane Arya jItadharane huM vaMdana karU chuM. (17) Arya samudra pUrva, dakSiNa ane pazcima traNe dizAomAM rahela lavaNa samudranA traNa bhAgamAM khyAti prApta tethI vividha dvIpa ane samudromAM pradhAnatA prApta, kyAreya paNa kSubdha na thatAM samudranI samAna gaMbhIra Arya samudrajIne huM vaMdana karuM chuM. (18) Arya maMgu kAlikasUtranI pratidina svAdhyAya karanAra, zAstrAnusAra kriyA kalApa karanAra, dharma dhyAnamAM saMlagna; jJAna, darzana ane cAritra Adi ratnatrayanA guNone dIpAvanAra ane zruta sAgaranA pAragAmI temaja dhIratA Adi guNonI khANa, AcAryazrI AryamaMgujI mahArAjane huM vaMdana karUM chuM. (19-21) dharma, bhadragupta ane Arya vajasvAmI Arya dharmajI mahArAjane, tyAra bAda AcArya zrI bhadraguptajI mahArAjane ane tyAra bAda tapa, niyama, saMyama Adi guNothI saMpanna vaja samAna daDha AcArya vaja svAmIne huM vaMdana karUM (22) Arya rakSitaH jeoe dareka saMyamI muninI ane potAnA cAritranI rakSA karI ane jeoe ratnanI peTI samAna anuyoganI rakSA karI te tapasvI rAja AcArya zrI Arya rakSitajIne huM vaMdana karUM chuM.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23) Arya naMdila kSamAzramaNaH jJAna, darzana, tapa ane vinayAdi guNomAM sadA udyamavaMta ane rAga-dveSa rahita prasannamanA Adi aneka guNothI saMpanna, Arya naMdila kSamAzramaNane huM vaMdana karUM chuM. (24) Arya nAgahastIH je praznonA uttara pradAna karavAmAM nipuNa, bhAMgA banAvavAnI paddhatinA viziSTa jJAtA temaja karmaprakRti-karmasiddhAMtamAM arthAt tenI vizeSa prakAre prarUpaNA karavAmAM pradhAna, evA AcArya naMdila kSamAzramaNanA paTTadhara ziSya AcArya zrI Arya nAgahastIjIne huM vaMdana karUM chuM. (25) revati nakSatraH uttama jAtinI aMjana dhAtu tulya kAMtivAna ane nilamaNi samAna kAMtivAna Arya revati nakSatrane huM vaMdana karUM chuM. temanI dIkSA samaye revati nakSatrano saMyoga hato tethI temanuM nAma revati nakSatra rAkhyuM. (26) zrI siMha AcAryaH je acalapuramAM dIkSita thayA hatA ane kAlikazrutanI vyAkhyA karavAmAM nipuNa hatA tathA dhairyavAna hatA temaja jeNe uttama vAcaka padane prApta karyu hatuM evA brahmadvIpika zAkhAthI upalakSita zrI siMha AcAryane huM vaMdana karUM chuM. (27) kaMdilAcAryaH jeno A anuyoga eTale sUtrArthanI vAcanA Aje paNa (devavAcakanA samayamAM) dakSiNADhuM bharatakSetramAM pracalita che temaja ghaNA nagaromAM teno yaza phelAyelo che, te skaMdilAcAryane huM vaMdana karUM chuM. (28) himavaMta AcAryaH skaMdilAcArya pachI himAlaya samAna vistRta kSetramAM vicaraNa karanAra athavA mahAna vikramavaMta asIma dhairyavAna ane parAkramI, suvizALa svAdhyAyanA dhAraka, AcArya skaMdilanA suziSya AcArya zrI himavAnane huM vaMdana karUM chuM. G
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) nAgArjunAcArya kAlika sutro saMbaMdhI anuyoganA dhAraka, utpAda Adi pUrvonA jJAtA, himavaMta parvata samA mahAna kSamAzramaNa nAgArjunAcAryane huM vaMdana karUM chuM. (30) nAgArjuna vAcakaH mRdu, komaLa, Arjava vagere guNothI saMpanna, dIkSA paryAyanA kramathI athavA sUtra adhyayanA kramathI, vAcakapadane prApta thayela, ogha mRta arthAt utsarga vidhinuM sabhya prakAre AcaraNa karanAra evA viziSTa guNasaMpanna zrI nAgArjuna vAcakajIne huM vaMdana karUM . (31) AcArya goviMda jema sarva devomAM indrapradhAna hoya che tema tatkAlIna anuyogadhara AcAryomAM goviMdAcArya paNa indra samAna pradhAna (pramukha) hatA. teozrI kSamApradhAna dayAvAna hatA kema ke ahiMsAnI ArAdhanA kSamAzIla vyakti ja karI zake che. tethI kSamA ane dayA banne pada paraspara anyoanya AzrayI che. eka vinA bIjAno abhAva rahe che. samagra Agama sAhityanA vettA hovAthI tenI vyAkhyAna zailI advitIya hatI. (32) AcArya bhUtadintaH tyAra bAda tapa ane saMyamanI ArAdhanA tema ja tenA pAlanamAM prANAMta kaSTa temaja upasarga AvavA chatAM sadA khedarahita-prasanna rahenAra, paMDita janothI sanmAnIya, saMyamanI utsarga ane apavAda vidhinA vizeSa jJAtA ityAdi guNayukta AcArya bhUtadinane huM vaMdanA karUM . (33) lAhitya AcAryaH nitya ane anitya rUpathI vastutattvane samyak rIte jANanArA arthAt nyAyazAstranA gaNamAnya paMDita, suvijJAta sutrArthane dhAraNa karanArA ane bhagavat prarUpita saMbhAvone yathAtathya prakAzanArA evA zrI lohitya nAmanA AcAryane huM praNAma karuM chuM.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) AcArya dUSyagaNIH zAstronA artha ane mahAarthanI khANa samAna arthAt anuyoga paddhati dvArA AgamanI vyAkyA karavAmAM kuzaLa, susAdhuone zAstranI vAcanA, jJAnadAna devAmAM ane ziSyo dvArA pUchAyelA viSayonuM samAdhAna zAMtithI karavAmAM dakSa ane prakRtithI madhurabhASI evA AcArya dUSyagaNIne huM sanmAnapUrvaka praNAma karuM chuM. tapa, niyama, satya, saMyama, vinaya, saraLatA, kSamA, namratA Adi zramaNadharmamAM saMlagna, zIla guNothI vikhyAta ane tatkAlina yugamAM anuyoganI zailIthI vyAkhyA karavAmAM yugapradhAna; seMkaDo AgaMtuka jijJAsu zramaNo dvArA namaskRta-sevita, zubha cihnothI aMkita tathA sukumAra ane sukomaLa che jenA caraNataLa evA pravacana prabhAvaka AcArya deva dUSyagaNInA caraNomAM huM praNAma karuM chuM. avazeSa anuyogadharone vaMdanaH devavAcakajIe kAlika zratAnuyoganA dhartA prAcIna temaja tadyugIna anya AcAryo ke jeono nAmollekha nathI ryo, temane paNa savinaya zraddhApUrvaka vaMdana karIne jJAnanI prarUpaNA karavAnI pratijJA lIdhI. tenAthI ema siddha thAya che ke je AcAryonI stuti karavAmAM AvI che, te paNa kAlikazruta ane anuyoganA dhAraNakartA hatA. AvA viziSya anuyogadhara AcAryonI stuti karavAmAM AvI che, temAM keTalAka samakAlIna paNa che ane keTalAka pATAnupATavALA paNa che. tAtparya ke ahIM varNavela stuti koi paraMparA paTTAvali nathI. mAtra bahuzruta anuyogadharonI stuti che. A badhA AcAryo aMgazruta ane kAlikazrata dhartA ubhaTa vidvAna hatA. viziSTa buddhi vaDe suzobhita hatA. devavAcakajI e aMgazruta, kAlikazruta temaja "jJAna pravAha pUrva rUpa mahodadhithI saMkalanA karIne jJAnanA viSayane laine A sUtranI racanA karI che. devavAcakajI koNa hatA? devavAcaka dUSyagaNinA ziSya hatA. temanuM nAma devendra muni hatuM. ane samayAMtare teoe vAcaka pada prApta karyuM hatuM. pachI ja teo devardhigaNI kSamAzramaNa banyA. - 8 -
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 2 zrotA ane pariSada zrotAonA cauda daSTAMtaH 1) cIkaNo goLa patthara ane puSpakarAvarta megha, 2) mATIno ghaDo, 3) cALaNI, 4) garaNI, 5) haMsapakSI, 6) meSa, 7) mahiSa, 8) mazaka, 9) jaLo, 10) bilADI, 11) UMdara, 12) gAya, 13) bherI, 14) Ahira daMpati. A cauda prakAranA zrotA jano hoya che. je jitendriya hoya, vizuddha cAritryavAna hoya, kSamAzIla hoya, sadAcArI hoya, temaja satyapriya hoya evA guNothI yukta vyakti ja zrutajJAnano lAbha meLavavAno adhikArI hoya che. A guNothI viparIta je duSTa, mUDha ane haThAgrahI hoya te kupAtra che. tevA loko zrutajJAnanA adhikArI nathI banI zakatA. ahiM sUtrakAre zrotAonI cauda upamAo ApI che, te A pramANe cheH 1) cIkaNo goLa patthara ane puSpakarAvarta meghaH maga jevA goLa ane cIkaNA patthara para sAta ahorAtra paryaMta niraMtara mUzaLadhAra varasAda varasato rahe to paNa te patthara aMdarathI bhIMjAto nathI. e ja rIte A patthara jevA zrotAo tIrthakara ke zrutakevaLI AdinA upadezathI. paNa sanmArga para AvI zakatA nathI. 2) ghaDoH ghaDA be prakAranA hoya che - kAcA ane pAkA. agnithI jene pakAvelA nathI. evA kAcA ghaDAmAM pANI TakI zakatuM nathI. e ja rIte abudha ziSyanA hRdayamAM zrutajJAna TakI zakatuM nathI. pAkA ghaDA paNa be prakAranA hoya che. navA ane junA. emAM navA ghaDA zreSTha che. navA ghaDAmAM nAkheluM garama pANI paNa thoDA samayamAM ThaMDu thai jAya che. e ja rIte laghuvayamAM dikSita thayela muninA hRdayamAM sIMcela saMskAra suMdara pariNAma lAve che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ junA ghaDA paNa be prakAranA che. eka ghaDo pANIthI bharelo che ane bIjo koro che. ghaDAmAM pratidina pANI bharavAthI te juno arthAt rIDho thai jAya che. ema keTalAka zrotAo yuvAvasthAthI ja mithyAtvanI kAlimAthI yukta banI jAya che. tene upadezanI koi asara thatI ja nathI paNa korA ghaDA jevA zrotAnuM hRdaya upadeza rUpa pANIthI bhIMjAya che. 3) cALaNIH cALaNImAM pANI bharAine tatkALa nIkaLI jAya che, evI ja rIte zrotA upadeza ane jJAnane sAMbhaLIne turata ja bhUlI jAya che, te cALaNI jevA zrotA che. 4) paripUrNakaH garaNI. jenA vaDe dUdha ane pANI gALavAmAM Ave to te sArane choDIne kacarA vagerene potAnAmAM rAkhe che. e ja rIte keTalAka zrotA sAra padArthane choDIne asArane grahaNa kare che. evA zrotA zrutajJAnanA adhikArI banI zakatA nathI. 5) haMsaH pakSIomAM haMsane zreSTha kahela che. haMsa prAyaH mAnasarovara athavA gaMgA nadInA kinArA para rahe che. haMsanI eka vizeSatA che ke te dUdha mizrita pANImAMthI dUdhanA ja aMzane grahaNa kare che. ema keTalAka zrotA guNagrAhI hoya che. te zrutajJAna adhikArI banI zake che. 6) meSaH bakarI AgaLanA banne goThaNane jamIna para TekavIne svaccha pANI pIe che. te pANIne gaMdu karatI nathI. e ja rIte je zrotA ekAgracitte zAstra zravaNa karI gurune prasanna kare che ane vAtAvaraNane svaccha rAkhe che, tevA zrotA zAstra zravaNanA adhikArI ane supAtra kahevAyA che. 7) mahiSaH bheMsa jaLAzayamAM paDIne svaccha pANI gaMdu banAvI de che. temaja jaLamAM maLa-mUtra paNa kare che. te svayaM svaccha pANI pIe nahiM ane sAthIone svaccha pANI pIvA paNa na de. e ja rIte avinIta zrotA bheMsa jevA che. jayAre AcArya bhagavAna zAstravAcanA dai rahyA hoya tyAre na to te ekAgra citte sAMbhaLe ke na anyane sAMbhaLavA de. teo hAMsI, mazkarI, tophAna, kutarka ane vitaMDAvAdamAM paDIne amUlya samaya naSTa kare che. evA zrotA zrutajJAnanA adhikArI banI zakatA nathI. 8) mazakaH DAMsa-maccharono svabhAva madhura rAga (gaNagaNATa) saMbhaLAvIne zarIra para DaMkha mAravAno che. e ja rIte zrotA guranI niMdA karIne tene kaSTa pahoMcADe che, tevA zrotA. zrutajJAnanA adhikArI banI zakatA nathI. 10
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9) jalaukAH jaLo manuSyanA zarIramAM gUmaDA Adi kharAba bhAga para mUkavAthI te saDelA bhAgamAMthI kharAba lohIne ja pIe che. itaDI gAyanA AMcaLamAM rahe che, te gAyanuM lohI pIe che paNa dUdha pItI nathI. e rIte keTalAka zrotA AcArya AdinA sadguNo arthAt AgamajJAnane choDIne durguNone grahaNa kare che. evA zrotA zrutajJAnanA adhikArI banI zakatA nathI. 10) bilADIH bilADIno svabhAva dahIM-dUdha Adi bharelA padArthone nIce pachADIne pachI cATavAno che. arthAt dhULayukta padArthono AhAra kare che. e ja rIte keTalAka zrotA guru pAsethI pratyakSa jJAna letA nathI paraMtu bIjA trIjA AgaLathI sAMbhaLIne arthAt satyAsatyano bheda samajayA vagara ja grahaNa kare che. AvA zrotA zrutajJAnanA adhikArI banI zakatA nathI. 11) jAhagaH jAhaga eka uMdara jevuM pazu che. dUdha dahIM Adi khAdya padArtha jayAM hoya che tyAM jaine thoDuM thoDuM khAya che, khAtA khAtA vacce AjubAjumAM cATIne sApha karI de che. e ja rIte je ziSya pUrve grahaNa karela sUtrArthane pAkA rAkhe che ane vacce vacce navina sUtrArthane grahaNa kare che, evA zrotA AgamajJAnanA adhikArI bane che. 12) gAyaH koi yajamAne cAra brAhmaNone eka dUjhaNI gAya dAnamAM ApI. e cAre yA brAhmaNoe gAyane kyAre ya ghAsa ke pANI ApyuM nahiM. teo ema samajatA hatA ke A gAya mArA ekalAnI to nathI, cAre ya nI che. teo dohavAnA samaye moTuM vAsaNa laine AMcaLa dhamadhamAvIne dUdha lai letA hatA. Akhara bhUkhI gAya kyAM sudhI dUdha Ape? kyAM sudhI jIvita rahe? pariNAme bhUkhI-tarasI gAye eka divasa prANa choDI dIdhA. e ja rIte keTalAka zrotA vicAre ke gurudeva mArA ekalAnA to nathI ne? pachI zA mATe mAre temanI sevA karavI joie? paraMtu upadeza sAMbhaLavA mATe doDI jAya che. evA zrotA zrutajJAnane grahaNa karI zakatA nathI. vinIta zrotA gurunI sevA karIne, mIThA zabdothI gurune prasanna karIne temanI pAsethI jJAna grahaNa kare che. ane ratnatrayanI ArAdhanA karIne ajara amara banI zake che. 13) bherI eka vakhata koi deve zrIkRSNa para prasanna thaine divya bherInI bheTa ApI. ane kahyuM ke A bherIne cha mahinA pachI vagADavAthI madhamITho avAja nIkaLaze ane bherIno - 11 - 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAja sAMbhaLavAthI koi paNa prakArano roga utpanna thaze nahiM ane pahelAno utpanna thayelo. roga naSTa thai jaze. thoDA samaya pachI dvArikAmAM koi roga phelAyo. bherI vagADavAmAM AvI ane lokono roga naSTa thai gayo. A daSTAMtano bhAvArtha A pramANe cheH ahiM AryakSetrarUpa dvArikA nagarI che. tIrthaMkararUpa zrI kRSNa vAsudeva che. bherI samAnA jInavANI che. bherI vagADanAra samAna sAdhuo che. ane karmarUpa roga che. je jinavacana anusAra AcaraNa kare che. te mokSanA anaMta sukhanA adhikArI bane che. 14) AhIra daMpatIH AhIra daMpatI ghInA ghaDA bharIne vecavA mATe zahera gayA. asAvadhAnIne kAraNe eka ghaDo nIce paDI gayo. ghI jamIna para DhoLAi gayu. bane arasaparasa jhaghaDo karavA lAgyA. ghI vecavAnuM moDuM thai gayuM tethI ghara tarapha ravAnA thayA. rastAmAM coroe lUTI lIdhA. A rIte keTalAka zrotAo AcAryanA kathana para jhaghaDo karIne zrutajJAna rUpI ghI khoi bese che. keTalAka zrotAo AcArya pAsethI jJAna prApta karavAmAM bhUla thAya to kSamAyAcanA karI, sUtrArtha grahaNa kare che. AvA zrotAo zrutajJAnanA adhikArI banI zake che. traNa prakAranI pariSada: zrotAonI pariSada traNa prakAranI cheH 1) jANanAra pariSada 2) ajANa pariSada 3) durvedajJa pariSada jema uttama jAtino rAjahaMsa pANIne choDIne dUdhanuM pAna kare che tema guNasaMpanna zrotAo durguNone choDIne guNonuM grahaNa kare che. AvA zrotAonI pariSadane jANanAra (samaju) pariSada samajavI. je zrotAo haraNanA, siMhanA, kUkaDAnA baccAonI jema svabhAvathI ja madhura, 12
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ saraLahRdayI ane bhoLA hoya che, tene jevI zikSA ApavAmAM Ave tevI grahaNa karI le che. teo khANamAMthI nIkaLelA ratnonI jema saMskArahIna hoya che. evA abudhajanonA samuhane ajANa pariSada kahe che. je alpajJa paMDita jJAnamAM saMpUrNa hoya che. paraMtu apamAnanA bhayathI koi paNa vidvAna pAse zaMkAnuM samAdhAna karatA nathI. AvA paMDito potAnI prazaMsA sAMbhaLIne mithyAbhimAnathI. phUlyA kare che. AvA lokone durvedajJa pariSada kahe che. uparanI traNeya pariSadamAM jANanAra pariSada - vijJa pariSada sUtrajJAna prApta karavA mATe sarva prakAre zreSTha che. bIjI pariSada paNa saMskAra devAthI zAstrajJAna prApta karI zake che paraMtu trIjI durvedajJa pariSada zAstrajJAnane mATe apAtra che. 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3 jJAnanA bheda prabheda jJAna pAMca prakAranA pratipAdita karela cheH 1) abhinibodhika jJAna (matijJAna) 2) zrutajJAna 3) avadhijJAna 4) mana:paryavajJAna 5) kevaLajJAnA jJAna mokSanuM mukhya aMga che. jJAna ane darzana AtmAnA nijaguNa che. vizuddha dazAmAM AtmA paripUrNa jJAtA-dRSTA hoya che. jJAnanA pUrNa vikAsane mokSa kahe che. AtmAne jJAnavaraNIya karmanA kSaya ane kSayopazamathI te je tattvano bodha thAya te jJAna. jJAnAvaraNIya karmanA saMpUrNa kSayathI utpanna thanAra jJAnane kevaLajJAna kahevAya che. te kSAyika che, bAkInA cAra jJAna kSayopazamika che. je jJAna sAkSAt AtmAthI utpanna thAya, tene pratyakSa jJAna kahevAya che. ane je jJAna indriya, mananI sahAyatAthI prApta thAya tene parokSajJAna kahevAya che. matijJAna ane zrutajJAna samasta saMsArI jIvone nyunAdhika mAtrAmAM hoya che. je jJAna pAMca indriya ane chaThThA mana dvArA utpanna thAya tene matijJAna kahevAya che. koi paNa zabdanuM zravaNa karavAthI vAcya-vAcakabhAva saMbaMdhanA AdhAra vaDe arthanI je upalabdhi thAya tene zrutajJAna kahe che. indriya ane mananI sahAyatA vinA kevaLa AtmA dvArA ja rUpI padArthano sAkSAtkAra karI le, tene avadhi jJAna kahe che. samanaska saMjJI jIvonA mananA paryAyone je jJAna dvArA jANI zakAya tene mana:paryavajJAna kahe che. mananI paryAya kone kahevAya? jayAre bhAvamana koi paNa vastunuM ciMtana kare tyAre tene ciMtanIya vastu anusAra ciMtanakAryamAM saMlagna dravya mana paNa bhinna bhinna prakAranI AkRtio. dhAraNa kare che, te AkRtine mananI paryAya kahe che. - 14 14
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ manaH paryava jJAna mana ane tenI paryAyane jJAna dvArA sAkSAt karI le che, paraMtu ciMtanIyA padArthane te anumAna dvArA ja jANe che, pratyakSa nahiM. je jJAna utpanna thatAM pahelAMnA kSayopazamajanya jJAna te ekamAM vilina thai jAya. ane kevaLa eka ja zeSa bace tene kevaLajJAna kahe che. cAra kSayopathamika jJAna zuddha banI zake vizuddha nahiM, vizuddha eka kevaLajJAna ja hoya che kema ke te zuddha AtmAnuM svarUpa che. kSayopathamika jJAnamAM rAga, dveSa, krodha, lobha temaja moha Adino aMza vidyamAna rahe che paraMtu kevaLajJAna e sarvathI sarvathA rahita che. uparanA pAMca prakAranA jJAnamAM pahelA be jJAna parokSa che ane aMtima traNa jJAna pratyakSa 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 4 avadhijJAna avadhijJAnanA be bheda kahyA cheH 1) bhavapratyayika ane 2) kSAyopazamika bhavapratyayika avadhijJAna janma letI vakhate ja thAya che. te prApta karavA mATe saMyama, tapa ane anuSThAnAdinI AvazyakatA rahetI nathI. kSAyopazamika jJAnanI prApti mATe uparanA kAraNonI AvazyakatA rahe che. bhavapratyayika avadhijJAna devo ane nArakone hoya che. kSAyopazamika avadhijJAna manuSya ane tiryaMca paMcendriyane hoya che. tene ''guNa pratyayaH avadhijJAna'' paNa kahe che. avadhijJAnI rUpI dravyone ja jANI zake che, arUpIne nahiM. parama avadhijJAnI paramANuMne paNa jANI zake che, te kevaLajJAna thavAnA aMtarmuhUrta pahelA utpanna thAya che. che. jayAre sAdhakane cAritrya mohanIya karmano udaya thAya che tyAre AtmAmAM azubha vicAro Ave che. jayAre sarvavirati, dezavirati ane avirata-samyagdaSTi saMkaliSTa pariNAmI banI jAya che ke tenA cAritryamAM hAni thAya che tyAre tene prApta thayeluM avadhijJAna kSINa thatuM jAya prazasta vicAromAM rahenAra ane saMyama bhAvamAM rahenAra AtmAnA adhyavasAyonI vizuddhi thatAM ane cAritrya pariNAmonI paNa vizuddhi thatAM, tenA avadhijJAnanI sarva dizAomAM, cAre bAju vRddhi thAya che. avadhijJAna cha prakAre cheH 1) AnugAmika 2) anAnugAmika 3) vardhamAnaka4) hIyamAna 5) pratipAtika 6) apratiprAtika AnugAmikaH avadhijJAnI jayAM jAya che tyAM tenI sAthe ja jAya che. A jJAna koi eka kSetrathI saMbaMdhita nathI. 16
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahe che. anAnugAmikaH te jJAna jJAtAnA sthAnAMtara sAthe na jAya ane amuka kSetrathI ja saMbaMdhita vardhamAnakaH jema jema pariNAmamAM vizuddhi vadhatI jAya che tema tema avadhijJAna paNa vRddhi pAmatuM jAya che. hIyamAnaH vizuddha pariNAmo ochA thavAthI avadhijJAna paNa hIna thatuM jAya che. na pratipAtikaH jema dipakamAM tela na rahevAthI dIpaka bujhAi jAya che tema avadhijJAna paNa kyAreka naSTa thai jAya che. apratipAtikaH je avadhijJAna kevaLajJAna prApta karAve ane AkhA bhavamAM patanazIla na hoya. anugAmika avadhijJAnanA be prakAra cheH 1) aMtagata 2) madhyagata aMtagata avadhijJAnanA traNa prakAra cheH 1) purataH aMtagata - AgaLathI aMtagata 2) mArgataH aMtagata pAchaLathI aMtagata 3) pArzvataH aMtagata banne bAjuthI aMtagata avadhijJAnanuM jaghanya kSetra - sukSma nigodamAM janma grahaNa karyAne traNa samaya thayA hoya ane je jIva AhAraka banI gayA hoya evA samaye te jIvanI jeTalI ochAmAM ochI avagAhanA hoya che, teTalA pramANamAM jaghanya avadhijJAnanuM kSetra hoya che. -- - AtmA asaMkhyAta pradezI che. te pradezano saMkoca ane vistAra kAryaNa kAyayogathI thAya che. e pradezo eTalA badhA saMkucita thai jAya che ke te sukSma nigoda jIvanA zarIramAM paNa rahI zake che ane jayAre e vistArane pAme che tyAre pUrA lokAkAzane vyApta karI zake che. jayAre AtmA kAryaNa zarIrane choDIne siddhatva prApta kare che tyAre te pradezomAM saMkoca tathA vistAra thato nathI kema ke kAryaNa zarIranA abhAvamAM kArmaNa yoga thai zake nahiM. Atma pradezonA saMkoca-vistAra zarIradhArI jIvomAM thAya che. badhAthI adhika saMkoca sukSma zarIrI panaka jIvomAM hoya che ane sahuthI adhika vistAra kevaLajJAnIne kevaLa samudraghAtanA samaye hoya che. 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ avadhijJAnanuM utkRSTa kSetraH agnikAyanA sukSma, bAhara, paryApta ane paryApta samasta utkRSTa - sarvAdhika jIva sarva dizAomAM niraMtara bharavAthI jeTalu kSetra paripUrNa kare che teTaluM kSetra paramAvadhijJAnanuM batAvela che. loka jeTaluM kSetra dekhanAra avadhijJAnI karatAM aloka jeTaluM kSetra dekhavAnI kSamatAvALA avadhijJAnInuM jJAna viziSTa ke viziSTatara hoya che. te vadhAre sukSma-sukSmatama jIvone jANI zake che. bhUta-bhaviSyakALanI apekSAe paNa vadhAre jANe ane padArthanA paryAyo paNa vadhAre jANe che. teno kSayopazama paNa vadhAre che. Ama tenI bahu vizeSatAo che. avadhijJAnanuM madhyama kSetraH kALa sukSma che paraMtu kSetra, kALathI sukSmatara che kAraNa ke che aMgula pramANa AkAza zreNImAM AkAza pradeza eTalA che ke jo te pradezone pratisamaya kADhavAmAM Ave to nirlepa thavAmAM asaMkhyAta avasarpiNI ane utsarpiNI kALa vyatIta thai jAya. tenAthI dravya sukSmatama che kAraNa / ke kSetranA dareka AkAza pradeza para anaMta pradezI anaMtaskaMdha avasthita che. dravyathI bhAva sukSma che, kemake tenA skaMdhomAM anaMta paramANuo che ane pratyeka paramANuM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI apekSAe anaMta paryAyathI yukta hoya che. avadhijJAnI rUpI dravyone ja jANI zake che, arUpIne te jANI na zake. paramAvadhijJAnI paramANune paNa jANI zake che. te kevaLajJAna thavAnA aMtarmuhUrta pahelAM utpanna thAya che. A rIte utkRSTa avadhijJAnanA viSayanuM kSetra kALanA mAdhyamathI varNana karela che. hIyamAna avadhijJAnaH jayAre sAdhakane cAritrya mohanIyano udaya thAya che tyAre AtmAmAM azubha vicAro Ave che. jayAre sarvavirati, deza virati ane avirata samyagdaSTi saMkaliSTa pariNAmI banI jAya che ke tenA cAritramAM hAni thai jAya che tyAre tene prApta thayela avadhijJAna kSINa thatuM jAya che. tene hIyamAna avadhijJAna kahe che. pratipAti avadhijJAnaH pratipAtino artha che paDavuM. patana traNa prakAre thAya che samyaktvathI, cAritrathI ane utpanna thayela jJAnathI. pratipAti avadhijJAna AcAra ane vicAranA vikRta thavA para kyAreka naSTa thai jAya che. A jJAna jIvananI koi paNa kSaNamAM utpanna thAya che ane koi paNa kSaNamAM naSTa thai jAya che. te bhavanI saMpUrNa uMmara sudhI rahevuM jarUrI nathI. 18
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ apratipAti avadhijJAnaH apratipAtinuM tAtparya e che ke AkhA bhava sudhI rahenAra jJAna. devatA, nArakonuM avadhijJAna paNa apratipAti che. manuSyamAM pratipAti ane apratipAti banne prakAranuM avadhijJAna hoya che. A rIte avadhijJAnanA cha bhedonuM varNana pUruM thayuM. avadhijJAna saMkSiptamAM cAra prakAre pratipAdita karela che. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI. 1) dravyathI avadhijJAnI jaghanya anaMta rUpI dravyone jANe che ane dekhe che. utkRSTathI sarva rUpI dravyone jANe che ane dekhe che. 2) kSetrathIH avadhijJAnI jaghanyataH aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jANe che ane dekhe che, utkRSTathI alokamAM loka parimita asaMkhyAta khaMDone jANe che ane dekhe che. 3) kALathI avadhijJAnI jaghanya AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANe kALane jANe che ane dekhe che, utkRSTathI atIta ane anAgata asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNI pramANa kALane jANe che ane dekhe che. 4) bhAvathIH avadhijJAnI jaghanyataH anaMtabhAvone jANe che ane dekhe che, utkRSTathI paNa anaMta bhAvone jANe che ane dekhe che. paraMtu sarva bhAvonA anaMtamA bhAgane ja jANe che ane dekhe che. nAraka, deva ane tIrthakarane nizcayathI avadhijJAna hoya che. e traNeyanuM avadhijJAna sarva dizA ane vidizAo viSayaka hoya che. manuSya ane tiryaMcane eka dizA viSayaka avadhijJAnA hoya che ane aneka dizAnuM paNa avadhijJAna hoya che. 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 5 mana:paryavajJAna mana:paryavajJAna karmabhUmi kSetramAM utpanna thanArA garbhaja manuSyane ja utpanna thAya che. te sivAya bIjA koi paNa kSetramAM utpanna thanArA manuSyane mana:paryavajJAna utpanna thatuM nathI. karmabhUmiH jayAM asi, masi, kRSi, vANijaya, zilpa Adi hoya, puruSonI 72 ane strIonI 64 kaLA hoya ane rAjanIti vidyamAna hoya temaja sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA cAre tIrtha potapotAnuM kartavya pAlana karavAmAM pravRtta hoya, tene karmabhUmi kahe che. karmabhUminA 15 kSetro che. akarmabhUmiH jayAM rAjanIti, dharmanIti, kRSi, vANijaya vi. na hoya tevI bhUmine akarmabhUmi kahe che. akarmabhUminA manuSyonAM jIvana nirvAha kalpavRkSo para nirbhara hoya che. 15 karmabhUminA + 30 akarmabhUminA + 56 aMtaradvIpa = 101 kSetra che. tyAM ja manuSyo utpanA thAya che. 15karmabhUmi ane 30 akarmabhUmi aDhIdvIpamAM che ane 56 aMtaradvIpa lavaNa samudramAM AvelA che. karmabhUminA garbhaja manuSya be prakAranA hoya cheH- paryApta ane aparyApta. jIvanI zakti vizeSanI pUrNatAne paryApti kahe che. paryApti cha prakAranI cheH 1) AhAra paryApti 2) zarIra paryApti 3) indriya paryApti 4) zvAsocchavAsa paryApti 5) bhASA paryApti 6) manaHparyApti. sarvavirati manuSya arthAt zramaNane ja mana:paryavajJAna utpanna thai zake che; gRhasthane nahiM. A enI vizeSatA che. kevaLajJAna sahita cAra jJAna gRhasthane thai zake che paraMtu mana:paryavajJAna sAtamAM guNasthAnavartI apramatta saMyatane ja thAya che. A jJAna utpanna thayA pachI chaThThAthI bAramAM guNasthAnavartI pramatta ke apramatta banne prakAranA zramaNone A jJAna rahI zake che. 2 0
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayAre zramaNa vairAgya bhAvamAM DUbI jAya che, pariNAmonI dhArA dehAtIta varte che, dharmadhyAnanA koipaNa viSayamAM tallIna thai jAya che, bIjuM koi lakSya ke ciMtana tene sparze nahiM tyAre te zramaNa apramatta saMyata kahevAya che. je apramatta AtmArthI munivArane avadhijJAna, pUrvagata jJAna, AhAraka labdhi, vaikriyalabdhi, tejolezyA, vidyAcaraNa, jaMghAcaraNa Adi labdhio paikI koi paNa labdhi hoya te RddhiprApta kahe che. evI viziSTa labdhio saMyama temaja taparUpI kaSTa sAdhya sAdhanAthI prApta thAya che. viziSTa labdhi prApta temaja Rddhi saMpanna munine ja mana:paryavajJAna thAya che. mana:paryavajJAna be prakAre utpanna thAya cheH 1) Rjumati 2) vipulamati RjumatiH potAnA viSayane sAmAnyarUpe jANe ane dekhe tene Rjumati kahe che. vipulamatiH potAnA viSayane vizeSarUpe jANe ane dekhe tene vipulamati kahe che. mana:paryavajJAnanA svarUpane saMkSepamAM cAra prakArathI kahI zakAya - dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI. 1) dravyathIH mana:paryavajJAnI manovargaNAnA anaMtapradezI DhaMdhothI nirmita saMjJI jIvo. cAhe te manuSya, tiryaMca ke deva hoya - teonA mananI zuM paryAya che? koNa kai kai vastuonuM ciMtana kare che? ityAdi upayogapUrvaka te sarvane jANe che ane dekhe che. 2) kSetrathIH Rjumati jaghanya AMgalanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetrane tathA utkRSTa ratnaprabhA pRthvInI nIce kSullaka pratarane ane UMce jayotiSacakranA uparitala paryaMta ane tirthAlokamAM manuSyakSetranI aMdara aDhIdvIpa samudra paryaMta, paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana aMtaradvIpamAM vartamAna saMjJI paMcendriya paryApta jIvonA manogata bhAvone jANe che ane dekhe che. ane e ja bhAvone vipulamati aDhI AMgula adhika, vipula kSetrane vizuddha ane nirmaLatara timira rahita jANe che ane dekhe che. - 21 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) kALathIH manaHparyavajJAnI vartamAnane jANe ema nahiM paraMtu atItakALamAM palyopamanA asaMkhyAtamA kALaparyaMta jANe eTaluM ja nahiM bhaviSya kALane paNa jANe che ane dekhe che. 4) bhAvathIH manaHparyavajJAnanuM jeTalu kSetra batAvyu che tenI aMtargata je samanaska jIva che, te saMkhyAta ja che. paryAyone manaHparyavajJAnI ja pratyakSa rUpe jANe che ane dekhe che, paraMtu manamAM je vastunuM ciMtana thai rahyuM hoya temAM rahela varNa, gaMdha, rasa ane sparza temaja te vastunI laMbAi, pahoLAi, goLAkAra, trikoNa Adi koi paNa prakAranA saMsthAnane jANe tene bhAva kahe che. je vyaktinuM mana audayika bhAva, vaibhAvika bhAva ane vaikArika bhAvathI vividha prakAranA AkAra, prakAra, vividharaMga-viraMga dhAraNa kare che te darekane mananI paryAya kahe che. te anaMta hoya che. avadhijJAna ane manaHparyavajJAnamAM aMtaraH 1) avadhijJAnanI apekSA manaHparyavajJAna adhika vizuddha hoya che. 2) avadhijJAnanuM viSaya kSetra traNeya loka che tyAre manaH paryavajJAnanuM kSetra kevaLa aDhIdvIpa che. 3) avadhijJAnanA svAmI cAre gatinA jIvo hoya che tyAre manaHparyavajJAnanA svAmI labdhisaMpanna saMyamI sAdhu ja hoi zake. 4) avadhijJAnano viSaya amuka paryAya sahita samasta rUpI dravya che tyAre mana:paryavajJAnano viSaya paryApta saMjJI jIvonA mAnasika saMkalpa-vikalpa ja che. je avadhijJAnanI apekSAe anaMtamo bhAga che. 5) avadhijJAna mithyAtvanA udayathI vibhaMgajJAna rUpe paNa pariNata thai zake che tyAre manaHparyavajJAnamAM mithyAtvano udaya hoto nathI arthAt manaHparyavajJAnanuM vipakSI koi ajJAna nathI. 6) avadhijJAna AgAmI bhavamAM paNa sAthe jai zake che tyAre manaHparyavajJAna A bhava sudhI ja rahe che. 22
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 6 kevaLajJAna kevaLajJAnanA be prakAra cheH 1) bhavastha kevaLajJAna 2) siddha kevaLajJAna. bhavastha kevaLajJAna be prakAranuM cheH 1) sayogI bhavastha kevaLajJAna 2) ayogI bhavastha kevaLajJAna. sayogI bhavastha kevaLajJAna be prakAranuM cheH 1) prathama samayavartI sayogI bhavastha kevaLajJAna - jene utpanna thaye prathama samaya ja thayo hoya. 2) aprathama samaya sayogI bhavastha kevaLajJAna - jene utpanna thaye aneka samaya thayA hoya athavA bIjI rIte paNa be bheda cheH 1) carama samaya sayogI bhavastha kevaLajJAna 2) acarama samaya sayogI bhavastha kevaLajJAna. sayogI avasthAmAM jeno aMtima samaya bAkI rahe te carama 2) sayogI avasthAmAM aneka samaya bAkI rahe te acarama. ayogI bhavastha kevaLajJAnanA be prakAra cheH 1) prathama samayavartI ayogI bhavasthA kevaLajJAna 2) aprathama samayavartI ayogI bhavastha kevaLajJAna. vIryAtmA eTale Atmika zaktithI Atma pradezomAM parispaMdana thAya che. tenAthI mana, vacana ane kAyAmAM je vyApAra thAya che, tene yoga kahe che. caudamA guNasthAnamAM yogonuM nirUdhana thavAthI jIva ayogI thAya che. a, i, u, R, vR, A pAMca akSaronA uccAraNamAM jeTalI sthiti lAge, eTalI ja sthiti caudamA guNasthAnanI che. caudamAM guNasthAnane bIjA zabdomAM zailazI avasthA paNA kahe che. je AtmAoe ATha karmone naSTa-bhasmIbhUta karI dIdhA che, tene siddha kahe che. siddha aneka prakAranA thai zake cheH karmasiddha, zilpasiddha, vidyAsiddha, maMtrasiddha, yogasiddha, Agamasiddha, arthasiddha, yAtrAsiddha, tapaHsiddha, karmakSayasiddha ityAdi. paraMtu ahiM karmakSayasiddhano ja adhikAra che. siddha kevaLajJAnanA be prakAra cheH 1) anaMtara siddhakevaLajJAna 2) paraMparasiddha kevaLajJAna. 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina darzana pramANe AtmA zarIrathI sarvathA mukta arthAt pRthaka banI jAya tene mokSa kahe che. siddha bhagavAna eka jIvanI apekSAe sAdi anaMta che, aneka jIvonI apekSAe anAdi anaMta che. jaina darzane pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzana ema upayoganA bAra prakAra batAvyA che. A bAra paikI koi ekamAM thoDA samaya sudhI sthira thai teno upayoga mUkavo, te jJAnathI kAMika jANavuM, tene upayoga kahe che. kevaLajJAna ane kevaLa darzana sivAyanA 10 upayoga chadmastha jIvone hoya che. kevaLajJAna ane kevaLadarzana viSe bhinna bhinna mAnyatAo 1) kevaLIne nirAvaraNIya jJAna darzana hovA chatAM eka samaye eka ja upayoga hoya che. jayAre jJAna upayoga hoya tyAre darzana upayoga na hoya ane darzana upayoga hoya tyAre jJAna upayoga na hoya. 2) kevaLajJAna ane kevaLadarzana nirAvaraNa jJAna-darzana che, mATe te eka sAthe potapotAnA viSayane grahaNa karatA rahe che, kramazaH nahiM. 3) kevaLajJAna ane kevaLadarzana banne ekarUpa ja hoya che. jo kevaLajJAnathI ja sarva | viSayone jANI letA hoya to pachI kevaLadarzananuM zuM prayojana che? bIjuM kAraNa e che ke dareka sthaLe jJAnane pramANa mAnela che, darzanane nahiM. jJAnanI apekSAe darzanane gauNa mAnela che. mATe kevaLajJAnamAMja kevaLadarzana samAi jAya che. 4) ekAMtara upayoga pakSamAM sAdi anaMtatA ghaTita thatI nathI. kemake jayAre jJAnano upayoga hoya che tyAre darzanano upayoga hoto nathI tethI ukta jJAna darzana sAdi sAMta siddha thai jAya che. 5) kevaLajJAnAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNano pUrNarUpe kSaya thavA chatAM jo jJAnA upayoganI sAthe darzana upayoga na rahe to AvaraNo kSaya thayA te mithyA thai jAya. 24
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) ekAMtara upayoga mAnavAthI kevaLajJAna kevaLadarzana para AvaraNa karanAra ane kevaLadarzana kevaLajJAna upara AvaraNa karanAra thai jAya che. te barAbara nathI. 7) kevaLIne jJAna ane darzana sarvathA nirAvaraNa thai gayA hoya che. chatAM bannemAMthI eka prakAza kare bIjo nahiM, teno artha evo thayo ke AvaraNa kSaya thayA chatAM AvaraNanI paraMparA. cAlu ja rahe che. 8) ekAMtara upayoga mAnavAthI kevaLInuM asarvajJatva ane asarvadarzitva siddha thai jAya che. kAraNa ke jayAre kevaLIno upayoga jJAnamAM hoya ane darzanamAM na hoya tyAre asarvadarzI thai jAya che ane jayAre darzanamAM upayoga hoya ane jJAnamAM na hoya tyAre asarvajJa thai jAya che. eka samayamAM eka upayoga mATe Agamika samAdhAnaH 1) nirAvaraNa jJAna - darzanano yugapat upayoga na mAnavAthI AvaraNa kSaya mithyA siddha thaze, A kathana barAbara nathI. koi koi virbhAgajJAnIne samyakatva utpana thatAM ja mati, zruta ane avadhi e traNe jJAna eka sAthe utpanna thAya che, ema AgamanuM kathana che paraMtu upayoga sarvamAM yugapat ja hoya, evo koi niyama nathI. jema cAra jJAnanA dhAraka caturdAnI kahevAya che to paNa teno upayoga eka samayamAM eka sAthe cAre ya jJAnamAM hoto nathI, koIpaNa ekamAMja hoya che. mATe jANavuM ane dekhavuM bane eka samayamAM na hoya paNa bhinna bhinnA samayamAM hoya che. A vAta prajJApanA sutra pada 30 ane bhagavatI sutra zataka 25 mAM batAvela 2) ekAMtara upayoga mAnavAthI itaretarAvaraNatA doSa batAvavo ucita nathI kema ke kevaLajJAna ane kevaLadarzana sadA nirAvaraNa rahe che. tene kSAyika labdhi paNa kahevAya che. jJAnA athavA darzana koi ekamAM cetanAnuM pravAhita thai javuM tene upayoga kahe che. upayoga e jIvano sAdhAraNa guNa che. e koi karmanuM phaLa nathI. chAsthane jJAna ane darzanamAM upayoga eka aMtarmuhUrtathI adhika na rahe. kevaLIne jJAna ane darzanano upayoga eka eka samayathI badalAto rahe che. A rIte teono upayoga sAdi sAta ja che. te kyAreka jJAnamAM ane kyAreka darzanamAM parivartita thayA kare che, mATe itaretarAvaraNatA doSa mAnavo te anucita che. jJAna ane darzanA to aparivartita ja rahe che, te sAdi anaMta che. - 25= 25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) anAvaraNa thatAM ja jJAna ane darzanano pUrNa vikAsa thAya che to pachI niSkAraNa AvaraNa hoya evo prazna ja na thavo joie. kema ke AvaraNano hetu ane AvaraNa banneno abhAva thayA pachI ja kevaLI bane che. paraMtu upayogano svabhAva ja evo che ke te bannemAMthI eka samayamAM koi eka tarapha ja pravAhita thAya che. 4) AgamamAM kevaLIne sarvajJa-sarvadarzI paNa labdhinI apekSAthI kahela che, upayoganI apekSAe nahiM. mATe ekAMtara upayoga mAnavo nirdoSa che. 5) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karma yugapat ja kSINa thAya che paraMtu upayoga yugapat na ja hoya. jema chadmasthane cAra jJAna eka sAthe thai zake che paraMtu upayoga koi eka jJAnamAM hoya. chadmasthano upayoga dareka aMtarmuhUrtamAM badale che, tyAre kevaLIno upayoga ekeka samaye badale che. bannemAM A ja aMtara che. kevaLadarzana na mAnanAranI dalIloH 1) kevaLajJAna anuttara arthAt sarvoparijJAna che. kevaLajJAna utpanna thayA pachI kevaLadarzananI koi upayogitA rahetI nathI. kevaLajJAna aMtargata sAmAnya ane vizeSa dareka viSaya AvI jAya che. mATe kevaLadarzananI gaNanA alaga alaga karavAnI koi AvazyakatA nathI. 2) jema cAra jJAna kevaLajJAnamAM aMtabhUta thai jAya che tema cAre ya darzana paNa emAM samAhita thai jAya che. mATe kevaLadarzana alaga mAnavuM nirarthaka che. 3) alpajJatAmAM sAkAra upayoga, anAkAra upayoga ane kSAyopathamika bhAvanI. vibhinnatAnA kAraNe banne upayogamAM paraspara bheda thai zake che paraMtu kSAyika bhAvamAM koi vizeSa aMtara na rahevAthI mAtra kevaLajJAna ja zeSa rahe che. mATe sadA-sarvadA kevaLIno upayoga kevaLajJAnamAM ja rahe che. 4) jo kevaLadarzananuM astitva bhinna mAnavAmAM Ave to te sAmAnya grAhI hovAthI alpa viSayaka siddha thaze paNa AgamamAM kevaLajJAnane anaMtaviSayaka kahela che. - 26E
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5) jayAre kevaLI pravacana kare che tyAre te kevaLajJAna pUrvaka hoya che, tethI paNa abheda pakSa ja siddha thAya che. 6) naMdI sUtramAM kevaLadarzananuM svarUpa batAvela nathI temaja anya AgamomAM paNa kevaLadarzanano vizeSa ullekha jovA maLato nathI, tethI paNa ema siddha thAya che ke kevaLadarzanA kevaLajJAnathI bhinna nathI. kevaLadarzana mATe Agamika samAdhAnaH 1) pratyeka vastu anaMta dharmAtmaka che, cAhe te dRzya hoya ke adazya hoya, rUpI hoya ke arUpI hoya; aNu hoya ke mahAna hoya. vizeSadharma paNa anaMtAanaMta che ane sAmAnya dharma paNa anaMta che. dareka vizeSa dharma kevaLajJAna dvArA grAhya che. ane sAmAnya dharma kevaLadarzanA dvArA grAhya che. A bannemAM alpaviSayaka koi nathI. bannenI paryAyo paNa samAna che. upayoga eka samayamAM banemAMthI ekamAM rahe che. eka sAthe banemAM upayoga hoya nahiM. jayAre upayoga vizeSa tarapha pravAhita hoya che tyAre te kevaLajJAna kahevAya che ane jayAre sAmAnya tarapha pravAhita hoya che tyAre kevaLadarzana kahevAya che. A rIte cetanAno pravAha eka samayamAM eka tarapha ja rahe che, banne tarapha nahiM. 2) jema matijJAna Adi dezajJAnanA vilayathI kevaLajJAna hoya che, e ja rIte cakSu Adi dezadarzananA vilayathI kevaLadarzana hoya che. jJAnanI pUrNatAne kevaLajJAna kahe che ane darzananI pUrNatAne kevaLadarzana kahe che. tethI ema siddha thAya che ke jJAna darzana bannenuM svarUpa pRthaka pRthaka che mATe banne ne eka mAnavA te barAbara nathI. 3) chadmastha kALamAM jo jJAna ane darzana rUpa be vibhinna upayoga hoya to tenI pUrNa avasthAmAM eka kevI rIte banI zake? avadhijJAna ane avadhidarzanane jo eka mAnavAmAM na Ave to pachI kevaLajJAna ane kevaLadarzanane eka kevI rIte mAnI zakAya? ( 4) pravacana karatI vakhate kevaLI kyAreka kevaLajJAna pUrvaka pravacana kare che to kyAreka kevaLadarzana pUrvaka paNa kare che. eka kalAkamAM anekavAra upayogamAM parivartana thAya che. bhavasthA kevaLI be prakAranI bhASA bole che, satya ane vyavahAra. je kSaNe te satya bhASAno prayoga kare che 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kSaNe vyavahAra bhASAno upayoga karatA nathI ane je kSaNe vyavahAra bhASAno upayoga kare che te kSaNe satya bhASAno upayoga karatA nathI. teo paNa banne bhASAono eka sAthe upayoga karavA samartha nathI. jema satya ane vyavahAra banne bhASA vibhinna che, eka nathI; tevI ja rIte jJAna ane darzana paNa banne vibhinna upayoga che, eka nathI. 5) naMdI sUtramAM mukhyatAe pAMca jJAnanuM varNana che. cAra darzananuM varNana nathI. kevaLajJAnanI jema kevaLadarzana paNa potAnuM svataMtra astitva dharAve che. somila brAhmaNanA praznano uttara detI vakhate bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke he somila! huM jJAna ane darzananI apekSAe dvividha chuM - (bhagavatI sutra za. 18 u-10) bhagavAnanA A kathanathI siddha thAya che ke darzana paNa jJAnanI jema svataMtra sattA dharAve che. kevaLajJAnano upasaMhAraH sutrakAre kevaLajJAnane pAMca vizeSaNo ApyA cheH 1) sarva dravya ane tenI sarva paryAyo temaja audayika Adi bhAvone jANanAra. 2) te anaMta che jJeya anaMta che. 3) kALanI apekSAe sAdi anaMta hovAthI kevaLajJAna zAzvata che. 4) A jJAna kyAre paNa pratipAti thAya nahiM arthAt tenI mahAjyota koi paNa kSetra ke kALamAM bujhAtI nathI. mATe apratipAti che. 5) je jJAna bheda prabhedathI rahita che, sarva prakAranI taratamatA ane visadazatAthI rahita che. temaja sadAkALa ane sarvadezamAM eka sarakhuM ja rahe che. mATe kevaLajJAna eka ja prakAranuM che. vAgyoga ane zrutaH tIrthaMkara bhagavAna kevaLajJAna dvArA jeTalA padArthone jANe che, temAM paNa jeTaluM kathanIya hoya che e ja kahe che. dareka padArthonuM ke sarva paryAyonuM varNana kathana karavA yogya hotuM nathI. temaja temane jarUrI lAgatuM nathI. 28
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIbha eka che. AyuSya parimita che, padArtho anaMta che, tenA guNa, dharma, paryAya anaMtAanaMta che, mATe tIrthaMkara prabhu padArthono anaMtamo bhAga ja batAvI zake che. tenAthI atirikta artha vANIthI avarNanIya che. kevaLajJAnI je pravacana kare che te vacanayogathI kare che, zrutajJAnathI nahiM. arthAt bhASAparyApti nAmakarmanA udayathI kare che. teozrInA pravacana sAMbhaLanAra mATe mRtanuM kAraNa bane che. tethI ema siddha thAya che ke tIrthaMkara bhagavAnano vacanayoga zrutajJAnanuM nimitta hovAne kAraNe dravyazruta che. te kevaLajJAnapUrvaka vacana prayoga che. vartamAna kALamAM je AgamajJAna karAya che te bhAvakRta che ane pustakomAM je lipibaddha hoya, te paNa bhAvakRtanuM nimitta kAraNa hovAthI dravyadbhuta che. gaNadharone je zrutajJAna thAya che te bhagavAnanA vacana yoga rUpa dravyamRtathI hoya che. kAraNa ke teone zrutajJAna utpanna thavAnuM nimitta bhagavAnanA vacano ja che. 29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7 matijJAna parokSa jJAna keTalA prakAranuM che? 1) abhinibodhikajJAna parokSa 2) zrutajJAna parokSa ema be bheda che. jayAM abhinibodhika jJAna hoya tyAM zrutajJAna paNa hoya che. A banne jJAna ekabIjAnI sAthe rahe che. - chatAM A bannemAM svarUpanI apekSAe bhinnatA che. pAMca indriya ane chaThThuM mana, enA mAdhyamathI thanAra jJAnane parokSajJAna kahe che. mati zabdano prayoga AgamamAM jJAna ane ajJAna banne mATe karela che. paraMtu abhinibodhika zabdano prayoga phakta jJAna mATe ja karela che. zabda sAMbhaLIne vAcya padArthonuM je jJAna thAya che tene zrutajJAna kahe che. A banneno paraspara avinAbhAvi saMbaMdha che arthAt e banne ekabIjA vagara rahI zakatA nathI. jema ke tejsa ane kAryaNa zarIra sadA sAthe ja rahe che. zrutajJAna matipUrvaka hoya che paNa zrutapUrvaka mati hotI nathI. labdhi rUpe mati ane zruta banne sahacara che. zrutajJAnanI prAptimAM ke upayogamAM matinI sahAyatA jarUrI che jayAre matijJAnanA upayogamAM zrutajJAnanI sahAyatA hovI jarUrI nathI. kyAreka matiprayogamAM ke upalabdhimAM zrutanI sahAyatAnI jarUra paDe ne kyAreka na paNa paDe. samyagdaSTinI mati te matijJAna ane mithyAdRSTinI mati te matiajJAna che, e ja rIte zrutajJAna ane zrutaajJAna banne prakAre che. samyagdaSTinI mati AtmotthAna ane paropakAra tarapha pravRtta hoya che jayAre mithyAdRSTinI mati anaMtadharmAtmaka vastumAM eka dharmanA astitvano svIkAra kare che, zeSano niSedha kare che; athavA koino svIkAra kare, koino niSedha kare. jJAnanuM phaLa ajJAnanI nivRtti che. samyagdaSTi AdhyAtmika AnaMdanI anubhUti tema ja nirvANa padanI prApti karI zake che. samyagdaSTi AtmAnI buddhi ane tenuM zabdajJAna banne 30
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgadarzaka hoya che, jayAre mithyASTinI mati ane tenuM zabda jJAna banne vivAda, vikathA, pathabhraSTa temaja patananuM kAraNa bane che. abhinibodhika jJAnanA keTalA prakAra che? be prakAra cheH kRtanizrita ane amRtanizrita amRtanizritanA keTalA prakAra che? cAra prakAra cheH 1) autpAtikI 2) vainayikI 3) karmajA 4) pAriNAmikI 1) autpAtikIH (hAjara javAbI buddhi) kSayopazama bhAvane kAraNe zAstra abhyAsa vinA sahasA jenI utpatti thAya, janatA para bahu suMdara prabhAva paDe, rAjayamAM sanmAna maLe ane buddhimAnonA pUjaya banI jAya, evI buddhine autpAtikI buddhi kahe che. 2) vainayikIH mAtApitA, guru, AcArya AdinI vinaya bhakti karavAthI, utpanna thanAra buddhine vainAyikI buddhi kahe che. 3) karmajAH zilpa, hunnara, kalA, niraMtara abhyAsa ane vividha prakAranAM kAryo karavAthI je buddhi utpanna thAya tene karmajA buddhi kahe che. 4) pAriNAmikIH cirakALa sudhI pUrvApara paryAlocanathI paripakva uMmaranA anubhavathI. je buddhi utpanna thAya tene pariNAmikI buddhi kahe che. kRtanizrita matijJAnaH zrutanizrita matijJAnanA cAra prakAra cheH 1) avagraha 2) ihA 3) avAya 4) dhAraNA matijJAna kyAreka svataMtrapaNe kArya kare che ane kyAreka zrutajJAnanA pUrvakAlina saMskAronA nimittathI utpanna thAya tyAre tenA cAra bheda thAya che. avagraha, ihA, avAya, dhAraNA. 1) avagrahaH je jJAna nAma, jAti, vizeSya, vizeSaNa AdithI rahita hoya ane mAtra sAmAnyane ja jANe tene avagraha kahe che. koipaNa indriya ke manano saMbaMdha potAnA viSayabhUta padArtha sAthe thavA para mAtra kaMika che evo astitva rUpa bodha thavo te avagraha che. 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2) ihAH avagrahathI jANela padArthane vizeSa jANavAnI jijJAsAne ihA kahe che. bhASyakAre ihAnI paribhASA karatA samaye kahyu che ke avagrahamAM sat ane asat bannethI atIta sAmAnya mAtrane grahaNa karAya che paraMtu sadbhUta arthanI paryAlocanArUpa ceSTAne ihA kahe che. 3) avAyaH nizcayAtmaka athavA nirNayAtmaka jJAnane avAya kahe che. ihA dvArA jANela padArthano vizeSa rUpe nirNaya karavAmAM Ave tene avAya kahe che. avAya, nizcaya, nirNaya e badhA paryAyavAcI nAma che. 4) dhAraNAH nirNita arthane dhAraNa karavo tene dhAraNA kahe che. avAya jJAna atyaMta dRDha thai jAya tene dhAraNA kahe che. nizcaya thoDA kALa sudhI sthira rahe che, pachI viSayAMtaramAM upayoga cAlyo javAthI te lupta thai jAya che; paraMtu tenAthI evA saMskAra paDI jAya che ke jenA kAraNe koi yogya nimitta maLI javA para nizcita karela te viSayanuM smaraNa thai jAya che, tene paNa dhAraNA kahe che. dhAraNA traNa prakAranI cheH 1) avicyutiH avAyamAM lAgela upayogathI cuta na thAya tene avicyuti kahe che. avicyuti dhAraNAno kALa vadhAremAM vadhAre eka aMtaHrmuhUrtano hoya che. chadmasthano koi paNa upayoga aMtarmuhUrtathI adhika samaya sudhI sthira raheto nathI. 2) avicyutithI utpanna thayela saMskArane vAsanA kahe che. e saMskAra saMkhyAta varSanA AyuSyavAnane saMkhyAta kALa sudhI TakI rahe che ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavAnane asaMkhyAta kALa sudhI TakI rahe che. 3) smRtiH kAlAMtaramAM koi padArthane jovAthI athavA anya koi nimitta vaDe saMskAra jAgRta thavAthI je jJAna utpanna thAya tene smRti kahe che. avagraha be prakArano cheH 1) arthAvagraha ane 2) vyaMjanAvagraha arthAvagrahaH vastune artha kahe che. vastu ane dravya e banne paryAyavAcI zabda che. jemAM sAmAnya ane vizeSa banne dharma rahe tene dravya kahe che. avagraha, ihA, avAya ane dhAraNA e cAra saMpUrNa dravyagrAhI thatA nathI. e prAyaH paryAyone ja grahaNa kare che. paryAyathI anaMta dharmAtmaka vastunuM grahaNa svataH thai jAya che. dravyanA eka aMzane paryAya kahe che. jayAM sudhI AtmA karmothI AvRtta che tyAM sudhI tene indriya ane mananA mAdhyamathI bAhya padArthonuM jJAna thAya che. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA aMgopAMga nAmakarmanA udayathI dravyendriyo prApta thAya 32
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ che temaja jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmonA kSayopazamathI bhAvendriya prApta thAya che. dravyendriya vinA bhAvendriya akiMciMtthara che ane bhAvendriya vinA dravyendriya paNa akiMciMtthara che. eTale ke kAMi karavA samartha na thAya. mATe je je jIvone jeTalI indriyo maLI che tenA dvArA teTaluM ja jJAna prApta karI zake che. jemake - ekendriya jIvane kevaLa sparzendriya dvArA arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha thAya che. ' arthAvagraha parukramI hoya che ane vyaMjanAvagraha maMdakramI hoya che. arthAvagraha abhyAsathI ane vizeSa kSayopazamathI hoya che ane vyaMjanAvagraha abhyAsa vinA kSayopakSamanI maMdatAmAM hoya che. arthAvagraha vaDe ati alpa samayamAM ja vastunI paryAyane grahaNa karI zakAya che. paraMtu vyaMjanAvagrahamAM "A kaMika che" eTaluM ja jJAna thAya che. | sarvaprathama darzanopayoga thAya che tyArabAda vyaMjanAvagraha thAya che. teno kALa asaMkhyAta samayano che. vyaMjanAvagrahanA aMtamAM arthAvagraha thAya che. teno kALa eka ja samayano che. arthAvagraha dvArA sAmAnyano bodha thAya che. jo ke vyaMjanAvagraha dvArA jJAna nathI thatuM to paNa tenA aMtamAM arthAvagraha jJAnanuM kAraNa hovAthI vyaMjanAvagrahane paNa upacArathI jJAna mAnela che. vaLI vyaMjanAvagrahamAM paNa ati alpa avyakta jJAnanI thoDIka mAtrA hoya che. jo ke asaMkhyAta samayamAM lezamAtra jJAna na hoya to tenA aMtamAM arthAvagrahamAM ekAeka jJAna kevI rIte AvI jAya? mATe anumAna karavAmAM Ave che ke vyaMjanAvagrahamAM paNa avyakta jJAnano aMza hoya che paraMtu ati alpa rUpe hovAthI te ApaNane pratIta thatuM nathI. darzanopayoga mahAsAmAnya sattA mAtrane grahaNa kare che jayAre avagrahamAM apara sAmAnya manuSyatva Adino bodha thAya che. vyaMjanAvagrahaH vyaMjanAvagraha cAra prakArano cheH 1) zrotendriya vyaMjanAvagraha 2) dhrANendriya vyaMjanAvagraha 3) jignendriya vyaMjanAvagraha 4) sparzendriya vyaMjanAvagraha cakSu ane mana sivAya zeSa cAra indriyo prApyakArI che. zrotendriya potAnA viSayane kevaLa spaSTa thavA mAtrathI ja grahaNa kare che. sparzana, rasana ane dhrANendriya e traNa indriyo potAnA viSayane baddhaskRSTa thavA para grahaNa kare che. jemake - rasanendriyane jayAM sudhI rasa sAthe saMbaMdha na thAya tyAM sudhI rasanendriyano avagraha thato nathI. eja rIte sparza ane ghANa viSe 33
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajavAnuM che. paraMtu cakSu ane mana potAnA viSayane na to spaSTathI ke na to baddha spaSTathI. paraMtu banne dUrathI ja grahaNa kare che. netramAM AMjela aMjanane ke AMkhamAM paDela rajakaNane netra svayaM joi na zake. e ja rIte mana paNa dUra rahela vastunuM ciMtana karI zake che. A vizeSatA cakSu ane mana bemAM ja che, anya indriyomAM nathI. mATe cakSu ane manane aprApyakArI kahela che. tenA para viSayakRta anugraha ane upaghAta paNa thato nathI. jayAre anya cAre ya indriyomAM thAya che. arthAvagrahaH arthAvagraha cha prakArano che. 1) zrotendriya arthAvagraha 2) cakSurindriya arthAvagraha 3) dhrANendriya arthAvagraha 4) jIlvendriya arthAvagraha 5) sparzendriya arthAvagraha 6) noindriya arthAvagraha. arthAvagraha thavAnA sAdhana cha hoya che. tethI ahiM tenA cha bheda karela che. je rUpAdinA arthane sAmAnyarUpe grahaNa kare tene arthAvagraha kahe che paraMtu e ja sAmAnya jJAna uttarottara vRddhi pAmatAM ihA, avAya ane dhAraNAthI spaSTa temaja paripakva bane che. noindriyano artha mana thAya che. kAyayogathI lokamAM rahelA manovargaNAnA pudgalone grahaNa karIne mana:paryApti nAmakarma vaDe prApta zakti dvArA manana karAya che tene mana kahe che. chadmasthane jJAnanI alpatAne kAraNe mananamAM cala vicalatA ochI vadhAre thatI rahe che. te badhI manoyoganI ja pravRtti che. zAstramAM manane rUpI kahevAmAM Avela che. eTale ke ciMtana, manana vagere manovargaNAnA pudgalo grahaNa karavAthI ja thAya che ane te pudgala rUpI che. mATe mana, manoyoga, ciMtana vi. rUpI ja che. jene mana:paryavajJAnI potAnA jJAna vaDe joi zake che. A mananI pAchaLa maulika rUpamAM rahela Atma pariNAma che. te arUpI che. te judA che. tene manA na kahevAya. kAraNa ke mana rUpI che ane Atma pariNAma arUpI che. banne eka nathI. A viSayamAM vyAkhyAkAroe anya apekSAne pramukha karIne athavA to potAnI dhULa daSTithI mananA dravyamana ane bhAvamana eka bheda karyA che. temAM chadmasthanA manane bhAvamana ane kevaLInA manane dravyamana kahela che. jayAre Agama daSTie kevaLI ane chAstha bane kAyayogathI manovargaNAnA pudgala 34
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahaNa kare che ane tene manoyoga vaDe manana rUpe pariNata kare che. bannemAM pharaka eTalo che ke kevaLIne manana rUpa pravRtti mAtra che jayAre chadmasthane tenA manana sAthe cala vicalatA vadhAre thatI rahe che, je tenA jJAnanI apUrNatAne kAraNe hoya che. kevaLImAM jJAnanI pUrNatAnA kAraNe tenI cala vicalatA thatI nathI. mATe baneno manoyoga rUpI ja che. paraMtu lazyAnI jema tenI rUpI ane arUpI be avasthA nathI. vezyAnA to zAstramAM paNa be bheda karavAmAM AvyA che. paraMtu mananA evA koi bheda zAstramAM karavAmAM AvyA nathI. avagrahanA paryAya zabdoH arthAvagrahanA samAna arthavALA pAMca nAma cheH 1) avagrahaNatA 2) upadhAraNatA 3) zravaNatA 4) avalaMbanatA 5) medhA. prathama samayamAM Avela zabda, rUpa Adi pudgalonuM sAmAnya rUpe grahaNa karavuM tene avagraha kahe che. tenA traNa prakAra che 1) vyaMjanAvagraha 2) sAmAnya arthAvagraha 3) vizeSa sAmAnya arthAvagraha 1) avagrahatAH vyaMjanAvagrahano kALa aMtarmuhUrtano che. tenA pahelA samayamAM pudgalone grahaNa karavA rUpa pariNAmane avagrahaNatA kahe che. 2) upadhAraNatAH vyaMjanAvagrahanA prathama samaya pachInA zeSa samayomAM navA navA pudgalone pratisamaye grahaNa karavA ane pUrvanA samayamAM grahaNa karelAne dhAraNa karavA tene upadhAraNatA kahe che. 3) zravaNatAH je avagraha zrotendriya vaDe thAya che tene zravaNatA kahe che. arthAt eka samayamAM sAmAnya arthAvagrahanA bodharUpa pariNAmane zravaNatA kahe che. 4) avalaMbanatAH arthane grahaNa kare tene avalaMbanatA kahe che. je sAmAnya jJAnathI vizeSa tarapha agrasara thAya temaja uttaravartI ihA, avAya ane dhAraNA sudhI pahoMce tene avalaMbanatA kahe che. 5) medhAH sAmAnya ane vizeSa bannene grahaNa kare che. ihAnA keTalA prakAra che? - 35E 35
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ihAnA cha prakAra cheH 1) zrotendriya ihA 2) cakSurindriya ihA 3) ghrANendiya ihA 4) jihmendriya ihA 5) sparzendriya ihA 6) noindriya ihA. ihAnA ekArthaka pAMca nAma cheH 1) AbhogaNatA 2) mArgaNatA 3) gaveSaNatA 4) ciMtA 5) vimarza. AbhogaNatAH arthAvagrahanA anaMtara sadbhuta artha vizeSanA abhimukha paryAlocanane AbhogaNatA kahe che. mArgaNatAH anvaya ane vyatireka dharmo dvArA padArthonuM anveSaNa karavAne mArgaNA kahe che. gaveSaNatAH vyatireka dharmano tyAga karIne anvaya dharmanI sAthe padArthonuM paryAlocana kriyAne gaveSaNA kahe che. ciMtAH kSayopazama vizeSathI spaSTatara sadbhUtArthanA abhimukha vyatireka dharmano tyAga karIne, anvaya dharmano svIkAra karIne spaSTapaNe vicAra karavo, tene vimarza kahe che. avAya matijJAnanA keTalA prakAra che? avAyanA cha prakAra cheH zrotendriya avAya 2) cakSurindriya avAya 3) ghrANendriya avAya 4) jihmendriya avAya 5) sparzendriya avAya 6) noindriya avAya. avAyanA ekArthaka vividha prakAranA pAMca nAma cheH 1) AvartanatA 2) pratyAvartanatA 3) avAya 4) buddhi 5) vijJAna = AvartanatAH ihA pachI nizcaya - abhimukha bodha rUpa pariNAmathI padArthonuM viziSTa jJAna prApta karAve tene AvartanatA kahe che. pratyAvartanatAH AvartanA pachI nizcayanI sannikaTa pahoMcADanAra upayogane pratyAvartanA kahe che. 36
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAyaH padArthanA pUrNa nizcayane avAya kahe che. buddhiH nizcayAtmaka jJAnane kSayopakSama vizeSathI spaSTatara jANe tene buddhi kahe che. vijJAna viziSTatara nizcaya karela jJAna je tIvra dhAraNAnuM kAraNa bane che tene vijJAna kahe che. buddhi ane vijJAnathI ja padArthano samyak prakAre nizcaya thai zake che. dhAraNA keTalA prakAranI che? dhAraNA cha prakAranI che - 1) zrotendriya dhAraNA 2) cakSurindriya dhAraNA 3) dhrANendriya. dhAraNA 4) rasanendriya dhAraNA 5) sparzendriya dhAraNA 6) noindriya dhAraNA. dhAraNAnA ekArthaka pAMca nAma cheH- 1) dhAraNA 2) sAdhAraNA 3) sthApanA 4) pratiSThA 5) koSTha. 1) dhAraNAH jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAta kALa vyatIta thavA para paNa yogya nimitta maLavAthI je smRti jAgI UThe, tene dhAraNA kahe che. 2) sAdhAraNA jANela arthane avizruti smaraNapUrvaka aMtarmuhUrta sudhI dhAraNa karIne rAkhe, tene sAdhAraNA kahe che. 3) sthApanAH nizcaya karela arthane hRdayamAM dhAraNa karIne rAkhavo arthAt sthApana karIne rAkhavo, tene sthApanA kahe che. koi koi tene vAsanA kahe che. 4) pratiSThAH avAya dvArA nirNita karela arthanA bheda ane prabhedane hRdayamAM sthApanA karIne rAkhavA tene pratiSThA kahe che. 5) koThaH koThImAM rAkhela dhAnya naSTa thatuM nathI, eja rIte hRdayamAM sUtra ane tenA arthane surakSita koThInI jema dhAraNa karIne rAkhe tene koTha kahe che. joke sAmAnya rIte eno eka ja artha pratIta thAya che, to paNa A jJAnanI uttarottara 37E 37
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTha avasthAne pradarzita karavA mATe paryAyavAcI nAmonuM kathana karela che. avagraha Adino kALaH 1)avagraha jJAnano kALa eka samayano che 2) ihAno kALA aMtarmuhUrtano che. 3) avAyano kALa paNa aMtarmuhUrtano che. 4) dhAraNAno kALa saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa che. kAraNa ke jo koi saMjJI prANInuM AyuSya saMkhyAta varSanuM hoya to enI dhAraNA no kALa saMkhyAta varSa sudhIno hoya che ane nArakI, devatA ke jugaliyA vi. nuM AyuSya asaMkhyAta varSanuM hoya to tenI dhAraNA paNa asaMkhyAta kALa paryata rahI zake che. dhAraNAnI prabaLatAthI koine pratyabhijJAna tathA jAtismaraNa jJAna paNa utpanna thAya che. avAya thai gayA pachI paNa jo upayoga temAM lAgelo ja rahe to tene avAya nahiM avismRti dhAraNA kahe che. avismRti dhAraNA ja vAsanAne daDha kare che. vAsanA jo daDha haze to te nimitta maLavA para smRtine ubuddha karavAmAM kAraNa bane che. vyaMjanAvagrahaH cAra prakAranA vyaMjanAvagraha, cha prakAranI ihA, cha prakArano avAya, ane cha prakAranI dhAraNA. A pramANe aThyAvIsa abhinibodhika matijJAnanA vyaMjanAvagrahanI pratibodhaka ane mallaka be udAharaNa vaDe prarUpaNA karIza. pratibodhaka dRSTAMta A pramANe cheH koi vyakti koi sUtelA puruSane "he bhAI' kahI jagADe. ziSyaH bhagavan! zuM evuM saMbodhana te puruSanA kAnamAM keTalA samayamAM praviSTa pudgalo te sUtelA puruSa dvArA grahaNa karavAmAM Ave che? guruH asaMkhyAta samayamAM praviSTa pudgalo grahaNa karavAmAM Ave che. A pramANe pratibodhakanA daSTAMtathI vyaMjanAvagrahanuM svarUpa kahyuM che. zrotendriyamAM niraMtara asaMkhya samaya sudhI zabda-pudgalo praveza kare tyAre te vyaktinA zravaNano viSaya thAya che. dareka indriyanA viSayano upayoga thavAmAM asaMkhya sukSma samaya thai - 38E 38
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya che. koi vyaktinI indriyo potAnA viSayamAM game teTalI paTu hoya to paNa tenA upayogano samaya eTalo to thai ja jAya che. praznaH mallakanA dRSTAMtathI vyaMjanAvagrahanuM svarUpa kevA prakAranuM che? jema koi vyakti kuMbhAranA nibhADAmAMthI eka zakorU grahaNa karI temAM pANInuM eka TIpuM nAkhe to te naSTa thai jAya. pachI bIjI vAra, trIjI vAra e rIte keTalAMka TIpAo nAkhe to paNa naSTa thai jAya. ema niraMtara emAM pANInA TIpAM nAkhatA ja rahe to pANInuM koika TIpu te zakorAne bhInuM karaze. tyArabAda keTalAMka TIpAo e zakorAmAM ekaThA thaze ane dhIre dhIre te pANInAM TIpAo te zakorAne pANIthI bharI deze. pachI keTalAMka TIpAo zakorAnI bahAra nIkaLI jaze. e ja rIte vyaMjana paNa anaMta pudgalothI kramazaH pUrAi jAya che arthAt jayAre zabdanA pudgala dravya zrotramAM jai pariNata thai jAya che tyAre te puruSa 'huM' evuM bole che. paraMtu e nathI jANato ke A kai vyaktino zabda che. tyAra bAda te ihAmAM pravaza kare che tyAre te jANe che ke A amuka vyaktino zabda hovo joie. tyArabAda te avAyamAM praveza kare che. tyAre tene zabdanuM jJAna (nirNaya) thAya che ke A amuka vyaktino ja zabda che. tyArabAda te dhAraNAmAM praveza kare che ane saMkhyAta athavA asaMkhyAta kALa sudhI tene dhAraNa karIne rAkhe che. pratibodhaka ane mallaka e banne dRSTAMtathI viSayane spaSTa karIne zAstrakAra pAMce ya indriya ane mananA viSayane spaSTa rUpe kahe che. pAMca indriya ane mananA avagraha AdiH koi vyakti avyakta athavA aspaSTa rUpane dekhe tyAre te jue che ke A rUpa che. evuM aspaSTa jANavuM te avagraha che. paNa te jANato nathI ke A konuM rUpa che? A amuka hovuM joie ema vicAre tyAre te ihAmAM praveza kare che tyAra bAda te nizcaya kare che ke A amuka ja rUpa che tyAre te avAyamAM praveza kare che. tyAra bAda te dhAraNAmAM karI nizcaya karelAne te saMkhyAta kALa athavA asaMkhyAta kALa sudhI dhAraNa karI rAkhe che. jema koi vyakti avyakta gaMdhane sUMghe che tyAre A koi gaMdha che ema jJAna thAya che te 39
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagraha che. paraMtu ema na jANe ke A kevA prakAranI gaMdha che? tyAra bAda te A viSayamAM vicAra kare che ke kai vastunI gaMdha che tyAre te ihAmAM praveza kare che. tyAra bAda te jANe che ke A amuka prakAranI ke amuka vastunI ja gaMdha che tyAre te avAyamAM praveza kare che. pachI jANelI gaMdhane te saMkhyAta kALa athavA asaMkhyAta kALa sudhI dhAraNa karIne rAkhe te dhAraNA kahevAya. h jema koi vyakti avyakta rasano AsvAda kare tyAre A koi svAda che, evuM jANe te avagraha che paraMtu te jANato nathI ke A zeno rasa che? tyArabAda A amuka prakArano rasa che, ema jANe che tyAre te ihAmAM praveza kare che. tyArabAda avAyamAM praveza karIne te nizcaya kare che ke A amuka prakArano ja rasa che. tyArabAda te rasanA svAdane saMkhyAta kALa athavA asaMkhyAta kALa sudhI dhAraNa karIne rAkhe tene dhAraNA kahe che. jema koi puruSa avyakta sparzano anubhava kare che tyAre tene A sparza che ema avagraha thAya che. paNa A kono sparza che te e jANato nathI. pachI te ihAmAM praveza karIne samIkSA kare che ke A amukano sparza hovo joie. tyArabAda avAyamAM praveza karIne nirNaya kare che ke A amukano ja sparza che. pachI e jJAnane saMkhyAta kALa ke asaMkhyAta kALa sudhI dhAraNa karIne rAkhe che, te dhAraNA che. jema koi puruSa avyakta svapnane jue che tyAre te A svapna che ema jANe che te avagraha che. paNa A konuM svapna che te jANato nathI. pachI te ihAmAM praveza karIne samIkSA kare che ke A amuka prakAranuM svapna hovuM joie. tyAra bAda te avAyamAM praveza karIne nirNaya kare che ke A amuka prakAranuM ja svapna che. tyAra bAda te dhAraNAmAM praveza karIne saMkhyAta kALa ke asaMkhyAta kALa sudhI dhAraNa karIne rAkhe che. matijJAnanA 28 bheda che. te pratyeka bhedane bAra prakAre guNAkAra karavAthI 336 bheda thAya che. pAMca indriya ane chaThThuM mana A cha nA nimittathI thanArA matijJAnanA ihA, avAya, ane dhAraNAnA bhedathI covIsa bheda thAya che. e badhA viSayonI vividhatA ane kSayopazamatAthI bAra prakAra thAya che. 1) bahugrAhI 2) alpagrAhI 3) bahuvidhagrAhI 4) ekavidhagrAhI 5) kSipragrAhI 6) akSipragrAhI 7) anizritagrAhI 8) nizritagrAhI9) asaMdigdhagrAhI 10) saMdigdhagrAhI 11) 40
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhruvagrAhI 12) adhUvagrAhI 1) bahaH teno artha aneka che. te saMkhyA ane parimANa (mApa) bannenI apekSAe thai zake che. vastunI aneka paryAyane tathA ghaNA parimANavALA dravyane jANe athavA bahu moTA parimANavALA viSayane paNa jANe tene 'bahu' kahe che. 2) alpaH koi eka ja viSayane athavA eka ja paryAyane svalpa mAtrAmAM jANe tene alpa kahe che. 3) bahuvidhaH koi eka ja dravyane, koi eka ja viSayane athavA koi eka ja vastune ghaNA prakAre jANe jema ke vastuno AkAra, prakAra, raMga, rUpa, laMbAI, pahoLAi, jADAi temaja tenI avadhi ityAdi aneka prakAre jANe tene bahuvidha kahe che. 4) alpavidhaH koi paNa vastunI paryAyane mati athavA saMkhyA Adine alpa prakAre jANe paNa bheda prabheda na jANe tene alpavidha kahe che. 5) kSipraH koi vaktA athavA lekhA bhAvone zIdhra ja koi paNa indriya athavA manA vaDe jANI le, sparzendriya vaDe aMdhakAramAM paNa koi vyakti athavA vastune oLakhI le tene kSipra kahe che. 6) akSipraH kSayopazamanI maMdatAne kAraNe athavA vikSipta upayogane kAraNe koi paNa indriya athavA mananA viSayane anabhyasta avasthAmAM thoDA samaya bAda jANe tene akSipra kahe che. 7) anizritaH koipaNa hetu vinA athavA koipaNa nimitta vinA vastunI paryAya ane tenA guNane jANe. vyaktinA magajamAM ekAeka sujha utpanna thAya ane e ja vAta koi zAstra athavA pustakamAM lakhelI jovA maLI jAya evI buddhine anizrita kahe che. 8) nizritaH koi hetu, yukti, nimitta liMga Adi vaDe jANe, jema ke koi eka vyaktie zukla pakSanI ekamanA upayoganI ekAgratAthI acAnaka caMdradarzana karI lIdhA ane bIjI vyaktie koinA kahevAthI athavA bAhya nimittathI caMdradarzana karyA. A bemAM pahelI vyakti 41
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelA prakAranI koTimAM gaNAya che ane bIjI vyakti bIjA prakAranI koTimAM gaNAya che arthAt koi paNa kAraNe jJAna utpanna thAya tene anizrita kahe che. 9) asaMdigdhaH koi vyaktine dravya athavA paryAyanuM je kAMi jJAna thAya te saMdeha rahita jANe, jema keH A saMtarAno rasa che, A gulAbanuM phUla che athavA je vyakti AvI rahI che te mAro bhAi che, evuM cokkasa samAdhAna yukta jJAna thAya tene asaMdigdha kahe che. 10) saMdigdhaH jijJAsAo ane zaMkAthI yukta paripUrNa saMtoSa rahita saMdeha yukta jJAnA thAya tene saMdigdha kahe che. 11) dhruvaH indriya ane manane nimitta maLavAthI viSayane barAbara jANe ane temAM ja kAyama rahe che, TakI rahe che, tene dhruva kahe che. 12) adhruvaH thayela mAna palayatu rahe evA asthiratAvALA jJAnane adhruva kahe che. bahu, bahavidha, kSipra, anizrita, asaMdigdha ane dhruva emAM vizeSa prakArano kSayopazama, upayoganI ekAgratA, temaja abhyastatA kAraNa bane che jayAre alpa, alpavidha, akSipra, nizrita, saMdidha ane AMdhruva jJAnamAM kSayopazamanI maMdatA, upayoganI vikSiptatA, anabhyastatA Adi kAraNa bane che. koine cakSurindriyanI prabaLatA hoya che. te koi paNa vastune athavA zatra mitrAdine dUrathI ja spaSTa joi le che. koine zrotendriyanI prabaLatA hoya to te ekadama dhIrA avAjane paNa sahelAithI sAMbhaLI zake che. jenI ghrANendriya tIvra hoya te parokSamAM rahelI gaMdha sahAre vastune oLakhI le che. manuSya jIbha vaDe cAkhIne khAdyapadArthonuM mUlya karI zake che temaja temAM rahelA guNadoSone oLakhI le che. netrahIna vyakti lakhelA akSarone potAnI tIvra sparzendriya vaDe sparza karIne vAMcI saMbhaLAve che. evI ja rIte noindriya arthAta mananI tIvra zakti vaDe athavA prabaLa ciMtana mananA dvArA koi vyakti bhaviSyamAM thanArI ghaTanA ane tenA zubhAzubha pariNAmane batAvI zake che. A badhuM jJAnAvaraNIya ane darzanAvarNanIya karmanA viziSTa kSayopazamanuM adbhuta phaLa che. 42
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ matijJAna pAMca indriya ane chaThThA mananA mAdhyamathI utpanna thAya che. A cha bhedane arthAvagraha, ihA, avAya ane dhAraNAnI sAthe joDavAthI covIsa bheda thAya che. cakSu ane manane choDIne cAra indriyo dvArA vyaMjanAvagraha thAya che. upara batAvela covIsa bhedamAM A cAra bheda meLavavAthI aThyAvIsa bheda thAya che ane e aThyAvIsane bAra-bAra bhedathI guNAkAra karavAthI traNasone chatrIsa bheda thAya che. matijJAnanA A traNasone chatrIsa bheda paNa sthULa dRSTithI samajavAnA che. jo sukSmadraSTithI samajIe to anaMta bheda bane che. dravyAthI bhedathI matijJAnano viSayaH abhinibodhika- matijJAna saMkSepathI cAra prakAre kahyuM che. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI. 1) dravyathIH dravyathI matijJAnI sAmAnya rUpe sarva dravyone jANe che paNa dekhe nahiM. 2) kSetrathIH kSetrathI matijJAnI sAmAnya rUpe sarva kSetrane jANe che paNa dekhe nahiM. 3) kALathIH kALathI matijJAnI sAmAnya rUpe traNe kALane jANe che paNa dekhe nahiM. 4) bhAvathI - bhAvathI matijJAnI sAmAnya rUpe bhAvo ne jANe che paNa dekhe nahiM. abhinibodhika (matijJAna)no upasaMhAraH 1) abhinibodhika matijJAnanA saMkSepamAM avagraha, ihA, avAya, ane dhAraNA e cAra bheda kramathI batAvyA che. 2) indriya viSayone grahaNa karavAmAM avagraha matijJAna thAya che. te grahaNa karela viSayamAM samIkSA karavAthI ihA matijJAna thAya che. te viSayamAM nirNaya thavo te avAya matijJAna che ane te nirNayarUpa avAya matijJAnane smRtinA rUpamAM dhAraNa karavuM, te dhAraNA kahevAya che. 3) avagraha jJAnanuM kALa parimANa eka samayanuM che. ihA ane avAya jJAnanuM kALa parimANa aMtarmuhurta che. tathA dhAraNAnuM kALa parimANa saMkhyAta kALa athavA asaMkhyAta kALa 43
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryata che, ema jANavuM arthAt dhAraNAno utkRSTa kALa asaMkhya varSano che. 4) zrotendriyanI sAthe pruSTa thavA para ja zabda sAMbhaLI zakAya che paraMtu netrarUpane spaSTa karyA vagara ja dekhe che kAraNa ke cakSurindriya aprApyakArI che. ghANa, rasana ane spazana indriyo dvArA baddha ane pruSTa thayelA gaMdha, rasa ane sparzanA pudgalo ja jANavAmAM Ave che, ema kahevuM joie. 5) vaktA dvArA tajAyelA bhASA rUpa pugala samuhanI samazreNImAM sthita zrotA je zabda sAMbhaLI zake che te niyamathI anya zabda dravyothI mizrita ja sAMbhaLe che. vizreNImAM sthita zrotA niyamathI parAghAta thayela zabdane ja sAMbhaLe che. 6) 1) ihA - saMdartha paryAlocana rUpa 2) apoha - nizcayAtmaka jJAna samIkSA 3) vimarza - vicAraNA 4) mArgaNAanvayadharma vidhAnarUpa vicAraNA 5) gaveSaNA-vyatie dharmanirAkaraNarUpa vicAraNA 6) saMjJA 7) smRti 8) mati 9) prajJA e dareka abhinibodhika matijJAnanA paryAyavAcI nAma che. vaktA kAyayogathI bhASAvargaNAnA pudgalone grahaNa karIne tene vacanayogathI bhASArUpamAM pariNamAve che tyAra bAda kAyayoga thI choDe che. prathama samayamAM gRhIta pudgalone bIjA samayamAM ane bIjA samayamAM gRhIta pugalone trIjA samayamAM choDe che. vaktA dvArA choDelA zabdo dareka dizAomAM vidyamAna zreNio (AkAzanA pradezonI paMktio)mAM agrasara thAya che kema ke zreNinA pramANe ja tenI gati thAya che. vizreNimAM gati thatI nathI. vaktA jayAre bole che tyAre samazreNimAM gamana karatAM karatAM tenA dvArA joDAyelA zabdo te ja zreNimAM pahelethI vidyamAna bhASA vargaNAnA dravyane potAnA rUpamAM (zabda rUpamAM) pariNata karI le che. A rIte te banne prakAranA zabdo (mULa zabdo ane vAsita zabdo) ne samazreNImAM sthita zrotAjana grahaNa kare che mATe mizrita zabdonuM grahaNa karavAnuM kahela che. A vAta samazreNImAM sthita zrotAjanonI thai paraMtu vizreNimAM sthita arthAt vaktA 44
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA joDAyelA zabda dravya je zreNImAM gamana karI rahela hoya tenAthI bhinna zreNimAM sthita zrotA kevA prakAranA zabdone sAMbhaLe che? kemake vaktA dvArA choDAyelA zabda vizreNimAM jai zakatA nathI pachI e sAMbhaLe kevI rIte? - A zaMkAnuM samAdhAna gAthAnA utarArdhamAM karela che. tenuM tAtparya A pramANe che - vizreNimAM sthita zrotA na to vaktA dvArA niHsRSTa zabdane sAMbhaLe ke na to mizrita zabdone sAMbhaLe, te vAsita zabdone ja sAMbhaLe che. kAraNa ke vaktA dvArA niHsRSTa zabda bIjA bhASA dravyane zabda rUpamAM vAsita kare che ane e vAsita zabda vibhinna samazreNimAM jaine zrotAnA viSayabhUta bane che. matijJAnanA sAdhanabhUta pAMca indriyonI utkRSTa zakti A pramANe cheH zrotendriyanI utkRSTa zakti bAra jojanathI Avela zabdane sAMbhaLavAnI che. gaMdha, rasa ane sparzanA pudgalone grahaNa karavAnI utkRSTa zakti dhrANendriya, rasanendriya ane sparzendriyanI nava jojananI che. cakSurindriyanI zakti lAkha jojanathI adhika rUpane grahaNa karavAnI che. A kathana abhAsvara (aprakAzaka) dravyanI apekSAe che paraMtu prakAzaka dravyanI apekSAe lAkho jojana dUrathI dekhI zake che. jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa dareka indriya potapotAnA viSayane grahaNa kare che. jAtismaraNa jJAna paNa matijJAnano ja eka paryAya che. jAtismaraNa jJAnI utkRSTa saMjJIpaNe karelA potAnA navaso bhavone jANI zake che. 45
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8 zrutajJAnanA bheda prabheda praznaH zrutajJAnarUpa parokSajJAna keTalA prakAranuM che? uttaraH zrutajJAnarUpa parokSajJAna cauda prakAranuM cheH 1) akSara mRta 2) anakSara zrata 3) saMjJI zruta 4) asaMjJI zruta 5) samyak zruta 6) mithyA zrata 7) sAdi zrata 8) anAdi zrata 9) aparyasita zrata 10) aparyavasita zrata 11) gamika mRta 12) agamika zruta 13) aMgapraviSTa zrata 14) anaMgapraviSTa kRta. 1) akSara zrutaH akSarakRtanA keTalA prakAra che? uttaraH akSara zrutanA traNa prakAra cheH 1) saMjJA akSara 2) vyaMjana akSara 3) labdhi akSara akSaranuM saMsthAna athavA AkRti Adi, je bhinna bhinna lipiomAM bhinna bhinnA rIte lakhAya che tene saMjJA akSara kahe che. uccAraNa karavAmAM AvatA akSarone vyaMjana akSara kahe che. akSara labdhidhArI jIvane labdhi akSara utpanna thAya che arthAt bhAvarUpa zrutajJAnA utpanna thAya cheH zrotendriya labdhi akSara, cakSurindriya labdhi akSara, dhrANendriya labdhi akSara, rasanendriya labdhi akSara, spazendriya labdhi akSara, noindriya labdhi akSara. A pramANe akSara zrutanuM varNana thayuM. 1) saMjJA akSaraH akSaranI AkRti, banAvaTa arthAt saMsthAnane saMjJAkSara kahe che. dA.ta. a, A, i I, u U ityAdi athavA A, B, C, D, ityAdi. A vizvamAM jeTalI lipi prasiddha che e dareka lipinA akSarane saMjJAkSara kahe che. 2) vyaMjanAkSaraH jenAthI AkAra Adi akSaranA arthano spaSTa bodha thAya arthAt akAra, 46
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ikAra, Adi akSara bolavAmAM Ave che. temaja A vizvamAM bolavAmAM jeTalI bhASA vaparAya che tenA uccAraNa nA akSarane vyaMjanAkSara kahe che. ladhyakSaraH labdhi upayoganuM nAma che. zabda sAMbhaLIne arthanA anubhavapUrvaka paryAlocana tene labdhi akSara kahe che. tene bhAvakRta paNa kahe che. kema ke akSaranA uccAraNathI enA arthano je bodha thAya tenAthI bhAvazruta utpanna thAya che. ahiM prazna thAya che ke uparyukta lakSaNa saMjJI jIvomAM ghaTita thAya che paraMtu vikalendriya tema ja asaMjJI jIvomAM akAra Adi varNone sAMbhaLavAnI tathA uccAraNa karavAnI zaktino abhAva hoya che to pachI e jIvone labdhi akSara kevI rIte saMbhavI zake? uttaraH zrotendriyano abhAva hovA chatAM tevA prakArano kSayopazama te jIvomAM hoya ja che. mATetene avyakta bhAvakRta prApta thAya che. te jIvomAM AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane parigrahasaMjJA hoya che. tIvra abhilASAne saMjJA kahe che. abhilASA e ja prArthanA che. bhaya dUra thai jAya, amuka cIja mane prApta thai jAya, evA prakAranI icchA akSarAnusArI hovAthI tene paNa labdhi akSara hoya che. labdhi akSara zruta cha prakAranuM cheH 1) jIva zabda, ajIva zabda athavA mizra zabda sAMbhaLIne kahenArano bhAva samajI levo te zrotendriya ladhyakSara che athavA garjanAthI, haNahaNATathI, bhUMkavAthI, kAgaDA vi. nA zabda sAMbhaLIne tiryaMca jIvonA bhAva samajI levA tene zrotendriya labdhi akSara zruta kahe che. 2) patra patrikA ane pustaka AdivAMcIne athavA bIjAnA saMketa tathA izAro vagere joine tenA abhiprAya jANI levA tene cakSurindriya labdhi akSara zruta kahe che. 3) bhinna bhinna jAtinA phaLo tathA phUlonI sugaMdha, pazu pakSInI gaMdha, amuka strI puruSanI gaMdha, amuka bhakSya tathA abhakSyanI gaMdhane sUMghIne jANI le ke A amukanI ja gaMdha che, tene dhrANendriya labdhi akSara zruta kahe che. 47
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4) koi paNa khAdya padArtha cAkhIne tenA khATA, mIThA, tIkhA, kaDavA, turA Adi rasathI padArthanuM jJAna thAya tene jihendriya labdhi akSara zruta kahe che. 5) zIta, uSNa, haLavo, bhAre, kaThora athavA komaLa sparza dvArA vastune oLakhI levI, tathA prajJAcakSu hovA chatAM sparza mAtrathI akSarane oLakhIne tenA bhAvane samajI levA tene sparzendriya labdhi akSara zruta kahe che. 6) jIva je vastunuM ciMtana kare che, tenI akSara rUpe zabdAvali athavA vAkyAvali banI jAya che. jema ke amuka vastu mane maLI jAya athavA mAro mitra mane maLI jAya to huM mArI jAtane puNyazALI samajIza. evI vicAra dhArAne noindriya athavA manojanya labdhi akSara zruta kahe ahIM prazna thAya che ke pAMca indriya ane mana e cha nA nimittathI matijJAna paNa utpannA thAya che ane zrutajJAna paNa utpanna thAya che to A cha nA nimittathI athavA koipaNa nimittathI jJAna utpanna thAya tene matijJAna kahevAya ke zrutajJAna? uttaraH jayAre jJAna akSara rUpe bane tyAre tene zruta kahevAya arthAt matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna tenuM kArya che. matijJAna sAmAnya che ane zrutajJAna vizeSa che. matijJAna mUMgu che ane zrutajJAna mukhara che. matijJAna anakSara che ane zrutajJAna akSara pariNata che. jayAre indriya ane manathI anubhUti rUpa jJAna thAya tyAre tene matijJAna kahevAya paNa jayAre te akSara rUpe svayaM anubhava kare athavA potAno abhiprAya bIjAne koi paNa prakAranI ceSTAthI batAvI de tyAre anubhavane athavA ceSTA Adine zrutajJAna kahe che. bane jJAna sahacArI che. jIvano svabhAva evo che ke teno upayoga eka samayamAM eka tarapha ja hoya che, eka sAthe banne tarapha na hoya. 2) anakSara mRtaH anakSara zrutanA keTalA prakAra che? uttaraH anakSara zrutanA aneka prakAra kahyA che. jema ke zvAsa levA-mUkavo, ghUMkavuM, udharasa khAvI, chIMka khAvI, nAka sApha karavuM, tema ja bIjI anusvAra yukta ceSTA karavI e dareka avAja anakSara zrata che. 48
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ je zabda varNanAtmaka na hoya, kevaLa dhvani rUpaja hoya, tene anakSara zruta kahe che. buddhipUrvaka bIjAne sucita karavA mATe, svayaM AvavA javAnI sucanA devA mATe, pharaja para pahoMcavA mATe, mArgadarzana mATe je kAMi dhvani athavA saMketa karavAmAM Ave te darekane anakSara zruta kahevAya. ukta dhvanio bhAvadyutanuM kAraNa hovAthI tene dravyazruta kahe che. 3-4) saMjJI-asaMjJI zrutaH saMjJI zruta keTalA prakAranuM che? uttaraH saMjJI zruta traNa prakAranuM che. jema ke 1) kAlikopadezathI 2) hetuupadezathI 3) dRSTivAdopadezathI 1) kAlikopadezaH jenAmAM samyakarthane vicAravAnI buddhi hoya, je dIrghakAlika vicAraNA kare eTale ke bhUta, bhaviSya ane vartamAna mATe amuka kArya kevuM thayuM, kevuM thaze ane kevuM thai rahyuM che evuM je ciMtana kare temaja vicAra-vimarza Adi vaDe vastunA tattvane sArI rIte jANI zake te saMjJI kahevAya. garbhaja tiryaMca, manuSya, aupapAtika deva ane nAraka jIva e badhA manaHparyAptithI saMpanna saMjJI jIva kahevAya che. kema ke trikALa viSayaka ciMtA temaja vicAra vimarza Adi tene saMbhavI zake che. paraMtu jene manolabdhi prApta na hoya tene asaMjJI kahevAya che. samUrcchima paMcendriya, caurendriya, teindriya, beindriya, ekendriya e darekano samAveza asaMjJImAM thAya che. kAlika zabdathI ahiM dIrghakAlika artha apekSita che. upadeza zabda vicAraNAnA arthamAM prayukta che. mATe dIrghakAlika vicAraNA karanAra saMjJInuM zruta ane tenAthI viparIta asaMjJInuM zruta e bannene kAlikopadezathI zrutamAM grahaNa karela che. jevI rIte manolabdhi svalpa, svalpatara ane svalpatama hoya che, evI rIte aspaSTa, aspaSTatara ane aspaSTatama arthanI paNa prApti thAya che. jema ke saMjJI paMcendriyathI saMmUrcchama paMcendriyamAM aspaSTa jJAna hoya che, tenAthI caurendriyamAM nyuna tenAthI teindriyamAM kaMika ochu ane beindriyamAM aspaSTatara hoya che. ekendriyamAM aspaSTatama arthanI prApti thai zake che. e badhA saMjJI jIvo hovAthI tenuM zruta asaMjJI zruta kahevAya che. 2) hetu-upadezaH hitAhita, yogyAyogyanI vicAraNA. je buddhipUrvaka svadeha pAlana mATe 49
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSTa AhAra AdimAM pravRtti kare ane aniSTa AhAra AdithI nivRtti pAme tene hetu upadezathI saMjJI kahe che. tenAthI viparIta hoya tene asaMjJI kahe che. A dRSTi e cAra trasa saMjJI che ane pAMca sthAvara asaMjJI che. mATe hetopadezathI trasa jIvonuM zruta saMjJIzruta che ane sthAvara jIvonuM zruta asaMjJIzruta che. 3) dRSTivAdopadezaH dRSTinI apekSAe vicAraNA. je samyagdaSTi kSayopazama jJAnathI yukta hoya te dRSTivAdopadezathI saMjJI kahevAya. vastutaH yathArtha rUpathI hitAhitamAM pravRtti ke nivRtti samyagdaSTi vinA thai zake nahiM. enAthI viparIta je mithyAdRSTi che tenuM zruta dRSTivAdopadezanI apekSAe asaMjJIzruta kahe che. 5) sabhyazrutaH samyakdbhuta kone kahe che? sabhyazruta, utpanna thayela kevaLajJAna ane kevaLadarzanane dhAraNa karanAra, trilokavartI jIvoe Adara-sanmAna ane bhaktibhAvathI joyela, utkIrtana karela, bhAvayukta namaskAra karela evA atIta, vartamAna, ane avAgatane jANanAra, sarvajJa ane sarvadarzI tIrthaMkara bhagavaMto dvArA praNIta-artha-thI kathana karAyela A dvAdazAMga rUpa gaNipiTaka che. 1) AcArAMga 2) sUtrakRtAMga 3) sthAnAMga 4) samavAyAMga 5) vyAkhyA prajJapti 6) jJAtAdharmakathAMga 7) upAsakadazAMga 8) aMtakRtadazAMga 9) anuttaropapAtika dazAMga 10) praznavyAkaraNa 11) vipAka ane 12) dRSTivAda, A samyak zruta che. 2) A dvAdazAMga gaNipiTaka cauda pUrvadhArInuM samyazruta ja hoya che. daza pUrvamAM kaMika nyuna ane nava pUrvanuM jJAna hoya to vikalpa che arthAt samyakdbhuta hoya ane na paNa hoya. sabhyazruta viSe aneka prazno upasthita thAya che. jema keH 1) samyazrutanA praNetA koNa? sabhyazruta kone kahevAya? 3) gaNipiTakano artha zuM thAya? 4) Apta puruSa kone kahevAya? samyak zrutanA praNetA arihaMta bhagavAna che. arihaMta zabda guNavAcaka che. vyakti vAcaka nathI. bhaviSyamAM arihaMta pada prApta karanArA jIvo athavA je arihaMtoe siddhapada prApta karyu che evA parityakta zarIra je dravya nikSepanI aMtargata hoya che te paNa samyakzrutanA praNetA banI zake nahiM. kevaLa bhAvanikSepathI je arihaMta che te ja samyak zrutanA praNetA hoya che. bhAva arihaMta mATe 50
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sutrakAre sAta vizeSaNo batAvyA che. 1) arihaMtehiH jerAgadveSa, viSayakaSAya Adi aDhAra doSothI rahita hoya ane cAra ghanaghAti karmano kSaya karyo hoya, evA uttama puruSane bhAva arihaMta kahe che. 2) bhagavaMtehiH bhagavAna zabda sAhityamAM ucca koTino gaNAya che arthAta je mahAna AtmAmAM saMpUrNa aizvarya, niHsIma utsAha, trilokavyApI yaza, saMpUrNa zrIrUpa sauMdarya, soLa kaLA yukta dharma, udezya pUrti mATe karavAmAM Avela athAga parizrama ane samasta uttamottama guNanA dhAraka hoya tene ja bhagavAna kahevAmAM Avela che. siddha bhagavAnano ahiM bhagavAna zabdamAM samAveza karela nathI. kAraNa ke azarIrI hovAne kAraNe te zrutajJAnanA prarUpaka hotA nathI. 3) uppaNa NANa daMsaNa dharehiMH arihaMtanuM trIju vizeSaNa che - utpanna jJAna darzananA dhAraka. jJAna darzana to adhyayana ane abhyAsathI paNa thai zake che, paraMtu evA jJAna-darzanamAM pUrNatA hotI nathI. ahiM saMpUrNa jJAna darzananI vAta che mATe utpanna vizeSaNa Apela che. 4) tejI girizivapUGanahiM: traNe lokamAM rahenAra asurendro, narendro ane devendro dvArA tIvra zraddhA bhaktithI je avalokita che. asAdhAraNa guNone kAraNe prazaMsanIya che, temaja prazasta mana, vacana ane kAyA dvArA vaMdanIya ane namaskaraNIya che. sarvotkRSTa sanmAna temaja bahumAna Adi vaDe pUjita che. 5) tIyapakuppAmabAyakhALachyuiM: je traNe kALane jANanAra che. A vizeSaNa mAyAvIomAM to nathI hotuM paNa keTalAka vyavahAra nayanuM anusaraNa karatAM kahe che ke viziSTa jyotiSI, tapasvI ane avadhijJAnI paNa traNe kALane upayogapUrvaka jANI zake che paraMtu vAstavamAM te apUrNa jJAnI ja hoya che. 6) savvAtriM je sarvajJAnI arthAt loka aloka Adi sarva padArthane jANe che, vizvamAM rahela saMpUrNa padArthone hastAmalakavat jANe che, jenA jJAnarUpI darpaNamAM dareka dravya ane paryAya pratibiMbita thAya che, jenuM jJAna niHsIma che, tenA mATe A vizeSaNano prayoga karyo che. 7) savvavarisIrdi je sarva dravyo ane paryAyono sAkSAtkAra kare che. 51
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ je A sAta vizeSaNothI saMpanna che, vastutaH teja sarvottama Apta hoya che. teja dvAdazAMga gaNipiTakanA praNetA che ane teja samyak zrutanA saciyitA che. ukta sAte ya vizeSaNo teramA guNasthAnavartI tIrthaMkara devanA che. gaNipiTakaH gaNi eTale AcArya ane temanI bAra aMga sUtrarUpa jJAnanI peTI ema gaNipiTakano zabdArtha thAya che. jema rAjA-mahArAjAo ane dhanADhya zrImaMtone tyAM peTIomAM hIrA, pannA, maNi, mANeka ityAdi jhaverAta ane sarvottama AbhUSaNo bharelA hoya che, tema Atma kalyANa mATe vividha prakAranI zikSAo, navatattva nirUpaNa, dravyonuM vivecana, dharmanI vyAkhyA, AtmavAda, kriyAvAda, karmavAda, lokavAda, pramANavAda, nayavAda, syAdvAda, anekAMtavAda, paMcamahAvrata, tIrthaMkara banavAnA upAyo, siddha bhagavaMtonuM nirUpaNa, tapa viSenuM vivecana, karmagraMthI bhevAnA upAyo, cakravartI, vAsudeva, prativAsudevano itihAsa, ratnatrayanuM vizleSaNa Adianeka viSayonuM jemAM yathArtha nirUpaNa karela che, te peTInuM jevuM nAma che evA ja sabhyazruta ratno emAM nihita che. arihaMta bhagavaMtanA atirikta je anya zrutajJAnI che teo paNa samyazruta jJAna prarUpaka thai zake che? uttaraH saMpUrNa daza pUrvadharathI laine cauda pUrvadhara sudhInA jeTalA paNa jJAnI che teonuM kathana niyamathI samyakdbhuta ja hoya che. kiMcit nyuna daza pUrvadharomAM samyakzrutanI bhajanA che arthAt teonuM zruta samyak zruta paNa hoi zake che ane mithyAzruta paNa hoi zake che. kAraNa ke mithyAdRSTi jIvo paNa pUrvonuM adhyayana karI zake che paraMtu teo vadhAremAM vadhAre kaMika nyuna daza purvanuM ja adhyayana karI zake che kema ke teno svabhAva ja evo che. sArAMza e che ke cauda pUrvathI laine paripUrNa daza pUrvanA jJAnI nizcaya samyadRSTi ja hoya che. mATe temanuM zruta sabhyazruta ja hoya che. zeSa aMgadharo athavA pUrvadharomAM samyakzruta niyamathI na hoya. samyakdRSTinuM pravacana ja samyakazruta banI zake che. 6) mithyAzrutaH praznaH mithyAzrutanuM svarUpa kevuM che? uttaraH ajJAnI ane mithyAdRSTio dvArA svacchaMda ane viparIta buddhi vaDe kalpita karela 52
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMtha mithyAzruta che jema keH1) mahAbhArata 2) rAmAyaNa 3) bhImAsurokta 4) kauTilya 5) zakaTabhadrikA 6) ghoTakamukha 7) kAryAsika 8) nAga-sukSma 9) kanakasaptati 10) vaizeSika 11) buddhavacana 12) airAzika 13) kApiliya 14) lokAyata 15) SaSTitaMtra 16) mADhara 17) purANa 18) vyAkaraNa 19) bhAgavata 20) pAtaMjali 21) puSpadaivata 22) lekha 23) gaNita 24) sakunirta 25) nATaka athavA boMtara kalAo temaja cAra veda aMgopAMga sahita. A badhA mithyAdaSTi dvArA mithyArUpamAM grahaNa karAyela che. mATe te mithyAzruta che. Aja graMtha samyakradRSTi dvArA samyak rUpe grahaNa karAyela hoya to samyakramRta che athavA mithyAdRSTi paNa A ja graMthazAstra thI prerita thaine potAnA mithyAtvano tyAga karI de to A ja graMtha sabhya zrata rUpa thAya che. jema haMsa dUdhane grahaNa karI le che ane pANI choDI de che. suvarNane zodhanAra mATImAMthI suvarNanA kaNone zodhI le che ane mATIne choDI de che. e ja rIte samyakdaSTi naya-nikSepa Adi vaDe mithyAzrutane samyakSutamAM pariNata karI de che. praznaH mithyAzruta kone kahevAya? uttaraH mithyAdRSTipotAnI samajaNa mujaba janatA samakSa vicAra rAkhe, e vicAra tAtvika na hovAthI mithyAzruta kahevAya che arthAt jenI dRSTi mithyAtvathI anuraMjita hoya tene mithyAdaSTi kahevAya che. mithyAtva dasa prakAranA cheH 1) adharmane dharma samajavo. 2) ahiMsA, saMyama, tapa temaja jJAna, darzana ane cAritra rUpa ratnatraya dharmane adharma samajavo. 3) unmArgane sanmArga samajavo arthasaMsAra paribhramaNa karAvanAra duHkhadamArgane mokSamArga samajavo. 4) jJAna darzana cAritra rUpI mokSamArgane saMsArano mArga samajavo 5) ajIvane jIva mAnavo 53
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) jIvamAM ajIvanI saMjJA rAkhavI 7) asAdhune sAdhu mAne 8) sAdhune asAdhu mAne 9) amuktane mukta samaje. je jIvoe karmabaMdhanathI mukta thaine siddhapada prApta karyu nathI, tene mukta samaje. 10) je AtmAo karmabaMdhanathI mukta thai gayA che, tene 7-10) sAdi, sAMta, anAdi, anaMtazrutaH praznaH sAdi saparyavasita ane anAdi aparyavasita zrutanuM svarUpa kevuM che? uttaraH A dvAdazAMga rUpa gaNipiTaka, viccheda thavAnI apekSAe sAdi-sAMta che ane viccheda nahiM thavAnI apekSAe Adi aMta rahita che. A zrutajJAnanuM saMkSepathI cAra prakAre varNana karela che. dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI. amukta samaje. 1) dravyathI samyakzruta eka puruSanI apekSAe sAdi sAMta che. ghaNA puruSonI apekSAe Adi anaMta che. 2) kSetrathI samyakdbhuta pAMca bharata ane pAMca airAvatanI apekSAe sAdi sAMta che. pAMca mahAvidehanI apekSAe anAdi anaMta che. 3) kALathI samyakzruta utsarpiNI ane avasarpiNInI apekSAe sAdi sAMta che. noutsarpiNI noavasarpiNI arthAt avasthita kALanI apekSAe anAdi anaMta che. 4) bhAvathI sarvajJa sarvadarzI tirthaMkaro je bhAva je samaye sAmAnya rUpathI kahevAya che, nAma Adi bheda darzAvavA mATe vizeSarUpe kathana karAya che, hetu dRSTAMtanA upadarzanathI jespaSTatara kahevAya ane upanaya ane nigamanathI je sthApita karAya, te bhAvonI apekSAe sAdi sAMta che. kSayopazama bhAvanI apekSAe samyazruta anAdi anaMta che. 54
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokAkAza ane alokAkAza rUpa sarva pradezone sarva AkAza pradezothI anaMtavAra guNAkAra karavAthI je saMkhyA thAya eTalI jIvanI jJAnaguNanI paryAya che. jJAnAvaraNa karmathI te Avarita, anAvarita thatI rahe che. to paNa te paryAyone anaMtamo bhAga to nyunatama anAvarita ja rahe che. (11-14) gamika-agamikaH praznaH gamika mRtanuM svarUpa kevuM che? sarakhA vAkyanI bahulatA vALAne gamika mRta kahe che ane sarakhA vAkyonI bahulatA je sutramAM na hoya tene agamika kahe che. je zrutanA Adi, madhya ane aMtamAM thoDI vizeSatAnI sAthe pharI pharI e ja zabdonuM,vAkyonuM uccAraNa thAya, jema ke uttarAdhyayana sUtranA dasamA adhyayanamAM rasamaya goyama! A paHIT A pada pratyeka gAthAnA cothA caraNamAM Apela che. dRSTivAda bAramuM aMgasutra e gamikazruta che. jenA pATho ekasarakhA na hoya arthAt je graMtha athavA zAstramAM vAraMvAra ekasarakhA pATha nA Ave tene agamika kahe che. AcArAMga Adi kAlikazratane agamika kahe che. jinazAsananA AgamazAstro aMgapraviSTa - aMgabAhya AgamoH zruta saMkSepamAM be prakAranuM kahyuM cheH aMga praviSTa 2) aMgabAhya praznaH aMgabAhya zrata keTalA prakAranuM che? uttaraH aMgabAhya zruta be prakAranuM che. 1) Avazyaka 2) AvazyakathI bhinnA praznaH Avazyaka zrutanuM svarUpa kevuM che? uttaraH Avazyaka zruta cha prakAranuM che 1) sAmAyika 2) caturvizastava 3) vaMdaNA 4) pratikramaNa 5) kAyotsarga 6) pratyAkhyAnA 55
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMga sUtrathI laine daSTivAda sudhI sarvane aMgapraviSTa kahe che ane tenAthI atiriktA sarva aMgabAhya che. tIrthakaronA upadeza anusAra je zAstronI racanA gaNadhara deva svayaM kare che tene aMgasUtra kahe che ane aMgono AdhAra laine jenI racanA sthavira bhagavaMta kare che te zAstrane aMgabAhya kahe che. Avazyaka sUtranI racanA paNa gaNadharo kare che to paNa te aMgazAstro bhinna hovAtI aMgabAhya che. utkAlika sUtraH praznaH Avazyaka sivAya zrutanA keTalA prakAra che? uttaraH Avazyaka sivAya zrutanA be prakAra cheH 1) kAlika 2) utkAlika praznaH utkAlika zruta keTalA prakAre che? uttaraH 1) dazavaikAlika2) kalpakalpa3) cullakalpamRta 4) mahAkalpazruta 5) aupapAtika 6) rAjapramnIya 7) jIvAbhigama 8) prajJApanA 9) mahAprajJApanA 10) pramAdApramAda 11) naMdI 12) anuyogadvAra 13) devendrastava 14) taMdulavaicArika 15) caMdavidyA 16) sUryaprajJapti 17) pauruSImaMDaLa 18) maMDaLapradeza 19) vidyAcaraNa vinizcaya 20) gaNividyA 21) dhyAna vibhakti 22) maraNavibhakti 23) Atma vizuddhi 24) vitarAga mRta 25) saMlekhanAmRta 26) vihArakalpa 27) caraNavidhi 28) Atura pratyAkhyAna 29) mahApratyAkhyAna ityAdi utkAlika zruta aneka prakAranuM che. asvAdhyAyanA samayane choDIne zeSa rAtri ane divasa AThe praharamAM adhyayana karavAmAM tene utkAlika zruta kahe che. ogaNIsa sUtronA nAma upara ApyA che temAMthI ATha utkAlika sUtro pramANa koTimAM svIkArela che ane upalabdha che. te ATha sUtronA nAmaH 1) dazavaikAlika sUtra 2) aupapAtika sUtra pa6
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3) rAjapraznIya sUtra 4) jIvAbhigama sUtra 5) prajJApanA sUtra 6) naMdI sUtra 7) anuyoga dvAra sUtra 8) sUryaprajJapti sUtra. kAlika zrutaH praznaH kAlika zruta keTalA prakAranuM che? uttaraH 1) uttarAdhyayana sUtra 2) dazAzrutaskaMdha 3) bRhatkalpa 4) vyavahAra 5) nizIthA 6) mahAnizItha 7) RSibhASita 8) jaMbudvIpa prajJapti) dvIpasAgara prajJapti 10) caMdraprajJapti 11) zudrikAvimAna pravibhakti 12) mahallikA vimAna pravibhakti 13) aMgacUlikA 14) vargacUlikA 15) vivAhacUlikA 16) aruNopapAta 17) varuNopapAta 18) garuDopapAta 19) dharaNopapAta 20) vaizramaNopapAta 21) velaMdharopapAta 22) devendropapAta 23) utthAna mRta 24) samutthAna mRta 25) nAgaparijJApanikA 26) nirayAvalikA 27) kalpikA 28) kalpAvataMsikA 29) puSpikA 30) puSpagulikA 31) vRSNidazA. dareka tIrthaMkaranA zAsanamAM dvAdazAMga gaNipiTakanI ja racanA gaNadharo dvArA karavAmAM Ave che. te ja dvAdazAMgI sUtro zAsanamAM pravRtti Ape che. sAthe dareka tIrthaMkaranA zAsanamAM lAMbA kAla sudhI viziSTa jJAnI arthAta avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI ane kevaLajJAnI thatA rahe che. mATe tyAM dvAdazAMgI sivAya koipaNa navA sUtronI racanA, saMkalanA karavAnI AvazyakatA rahetI nathI paraMtu bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM huMDA avasarpiNInA kAla prabhAvathI ane bhasmagrahanA prabhAvane kAraNe vibhinna AgamonI racanAnI ke saMkhyAnI paristhiti ubhI thai che. ane bhinna bhinnA paraMparAo Agama saMkhyA mATe jovA maLe che. A sUtramAM je kAlika sUtronI sUcI Apela che temAMthI 1) uttarAdhyayana sUtra 2) dazAzrutaskaMdha sUtra 3) bRhadakalpa sUtra 4) vyavahAra sUtra 5) nizItha sUtra 6) jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 7) caMdraprajJapti sUtra 8) nirayAvalikAdi eTale upAMga sUtra. A AThake tera sUtro aMgabAhya kAlika sUtronA rUpamAM upalabdha che. ane pramANakoTimAM svIkArela che. aMga praviSTa zrutaH pa7
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga praviSTa zrata keTalA prakAranuM che? aMga praviSTa zruta bAra prakAranuM cheH 1) AcArAMga sUtra 2) sUtrakRtAMga sUtra 3) sthAnAMga sUtra 4) samavAyAMga sUtra 5) vyAkhyA prajJapti sUtra 6) jJAtAdharma kathAMga sUtra 7) upAsaka dazAMga sUtra 8) aMtakRta dazAMga sUtra 9) anuttaro papAtika dazAMga sUtra 10) prazna vyAkaraNa sUtra 11) vipAka sUtra 12) daSTivAda sUtra. AThamuM prakaraNa saMpUrNa navamuM 'dvAdazAMga paricaya" nAmaka prakaraNa ahiM AlekhavAmAM AvyuM nathI. 58