Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamaLa- 1 vivecana 'lekhaka- saMpAdaka 'pamunirAja zrI naradhvAhanavijayajI gaNivarya jJAnAvaraNIya karma B\mmmm vedanIya karma 3 darzanAvaraNIya karma mohanIya karma AyuSya karma gotra karma NiS jah[ti[li[li|| nAma karma aMtarAya karma
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ padArtha darzana graMthamALA puSpa - 3 it is s.stail: - ka RTE - - - E_ ME W E ! karmagraMtha bhAga-1 vivecana lekhaka - saMpAdaka | pUjya munirAja zrI naravAhana vijyajI gaNivarya [ prakAzaka che padArtha darzana Trasara Azrama roDa, amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka-3 karmagraMtha bhAga-1 vIra saM. 2519 lekhaka karma sAhitya niSNAta siddhAMta sane 1993 mahodadhi, saccAritra cuDAmaNi sva. AcAryadeveza zrImad vijaya vikrama saM. 2049 premasUrizvarajI mahArAjanA paTTadhara parama zAsana prabhAvaka, sUricakra cakravarti vyAkhyAna vAcaspati, caitrI pUrNimA sakalAgama rahasya vedI, suvizALa gacchAdhipati pUjaya AcAryadeveza prathama AvRtti zrImad vijayarAmacaMdrasUrizvarajI mahArAjanA parama vinaya ziSya ratna pU. zrI naravAhana vijayajI gaNivara kiMmata rU. 15.00
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arthika sahayoga ratnatrayInI suMdara ArAdhanA karI rahela sAdhvIzrI tatvaguNAzrIjI ke jeo saMsArIpaNe rasIlAbena, zrI ramaNalAla kodaralAla zAhanA suputrI thAya che teozrInI zubhapreraNAthI sva.-kaMcanabena tathA sva. praviNabhAInA puNya smaraNArthe suzrAvaka zrAdhdhavarya zrI ramaNalAla kodaralAla zAha a.so. zrImatI tArAbena ramaNalAla temaja temanA parivAra suputra sUryakAMtabhAIkumudabhAI-mukezabhAI tathA suputrI sAdhanAbena gavADAvALA taraphathI. -
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjaya AcArya devezanI zIkha choDavA jevo saMsAra levA jevuM saMyama meLavavA jevo mokSa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakAzakIya karma sAhityanA abhyAsa taraphanA satata dulakSyathI, ajJAnarUpI aMdhakAranA| ATApATAmAM athaDAtAM ApaNe mithyAtvanA sahAre sAcAmAM khoTApaNAnI ane khoTAmAM sAcApaNAnI buddhi dharIne cAragatirUpa saMsAramAM satata paribhramaNa karI rahyAM chIe tyAre A rajhaLapATamAMthI chUTakAro meLavavAnI bhAvanA jAge-anaMta sukha dhAma mokSa mATenI tAlAvelI thAya, tevA jIvone karma sattAnI samaja maLe ane tenI cuMgAlamAMthI chUTavA zA zA upAyo karavA joIe teno sAco khyAla Ave e hetu e mahApurUSoe ghaNuM sAhitya ApyuM che. ane tenI gahanatAne na samajI zakanAra mumukSuone paNa sahelAIthI samajAya e hetue, potAnA jJAnanA kSayopazamabhAva mujaba bane teTalI saraLa bhASAmAM karmane samajAvatA sAhityanuM vivecana karela che. evuM ja vivecana, suvizALa gacchAdhipati-dikSAnA dAnavIra vyAkhyAna vAcaspati AcArya deveza zrImad vijaya rAmacaMdrasurizvarajI mahArAja sAhebanA ziSya ane karma sAhityanA Thosa abhyAsI pUjya naravAhana vijayajI gaNie karma sAhityanA pustakomAMthI vivecano taiyAra karela che jemAM karmagraMtha bhAga-1 vivecana Apa saunI samakSa mukatAM ame sau AnaMda anubhavIe chIe. A pustaka prakAzanano saMpUrNa kharca ApanAra parivAre je lAbha lIdho che tenI anumodanA karIe chIe ane amAruM kArya saraLa banAvI ApavA badala temano khUba AbhAra mAnIe chIe. A rIte amane sahakAra maLato raheze to karma aMgenA bIjA bhAgo banatI) varAe amo ApanI samakSa mukI zakIzuM. A kAryamAM jJAnakhAtAnI rakama paNa svIkAravAmAM Ave che. amane saMpUrNa vizvAsa che ke amArA A kAryamAM Apa sauno sahakAra acUka sAMpaDato raheze prAMte, A pustakanI prupha tapAsaNImAM koI bhUla rahI javA pAmI hoya agara na samajAI zakavAnA kAraNe pajyazrInA lakhavAnA AzayathI virUddha kAMI chapAI gayela hoya to te amArI kSati che. vAMcaka varga te badala amane kSamA Ape. pustaka chapAI kAma samayasara ane vyavasthita karI ApanAra zrI jitubhAIno paNa ame AbhAra mAnyAvinA rahI zakatA nathI. caitra sudI pUrNimA. eja padArtha darzana TrasTa vatI TrasTIo
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAmi niau (1) padArtha darzana TrasTa e saritA darzana, jyahiMda presa sAme, AzramaroDa, amadAvAda 380 009 Te.naM. 402337 jaMyatilAla pI. zAha 696, navA daravAjAroDa, mAyAbhAInI bArI pAse DI.vADIlAla enDa kanA meDA upara khADiyA cAra rastA amadAvAda 380 001 Te. naM. 380315 sunIlabhAI ke zAha The. 4/43 pahele mALe, sUryanagara hAusIMga sosAyaTI, saharAno daravAjo surata - 10 azvina esa. zAha 11, sukhasAgara epArTamenTa, sukhIparA relve krosIMga pAse, jainanagara, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama :karma graMtha bhAga-1 vivecana zrI vIraparamAtmAne namaskAra karIne karmanA vipAkanAmanA pahelA karmagraMthane huM kahIza. jIva vaDe hetuo dvArA je kAMI karAya che te karma kahevAya che. karmanI vyAkhyA :- jIva vaDe mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga dvArA je kAMI kriyAo thAya che tenAthI, jagatamAM rahelA kAzmaNa vargaNAnAM pudgalone grahaNa karIne te dareka pudgalanAM paramANuMone viSe, jagatamAM rahelA sarva jIvo karatAM anaMta guNa adhika rasa nAMkhe che. arthAt jIva rAgAdi pariNAmanI cIkAzavALo anAdikALathI che te rAgAdi pariNAmanI cIkAzavALA A pudgalo bane tyAre AtmAnI sAthe dUdha-pANInI jema athavA agi lokhaMDanI jema ekameka thAya che, te ekameka thatAM teno svabhAva rUpe ATha-sAta-cha vibhAga pariNAma pAme che tene karma kahevAya che. aMjanacUrNa bharelA dAbhaDAnI jema niraMtara yugalanAM samudAyathI bharelA lokane viSe kSIranIranI jema athavA lokhaMDa ane aminI jema karma vargaNAnAM pugalo AtmAnI sAthe je kAraNathI saMbaMdhita thAya te kAraNathI te karma kahevAya che. jIvati Iti jIva : pAMca Idriya, traNa baLa, AyuSya ane zvAsozvAsa A daza prANomAMthI yathAyogya je dhAraNa kare che te jIva kahevAya che. mithyAtvAdi kaluSita pariNAma vaDe karIne zAtAvedanIyaAdi karmane pedA karanAra ane tenAM phaLane bhogavanAra ane yathAkarmanAM vipAkanA udayathI narakAdi bhavane viSe pharanAra tathA samyakrarzana, jJAna, cAritra e rAtrayIthI saMpanna thayelA tenA abhyAsathI karmarahita thaIne nirvANane pAmanAra te jIva, sattva, prANI athavA AtmA kahevAya che hyuM che ke je karmano kartA che karmanAM phaLono bhoktA che saMsAramAM rakhaDanAra che ane pote mokSe janAra che te AtmA che bIjo koI nathI. te karma pravAhathI anAdithI che. jo pravAhanI apekSAe karmaAdi rUpe che ema mAnIe to pahelAM jIva karmathI rahita hato ane pachI akarma tevA jIvane karmano saMyoga thayo tema mAnavuM paDe. evuM mAnIe to muktinAM jIvone paNa karma saMyoga thAya kAraNa ke muktinA jIvo akarmaka che te kAraNathI mukta jIvo paNa amukta thAya mATe e vAta barAbara nathI te kAraNathI jIva anAdikarmanAM saMyogavALo che. jo anAdi karmanAM saMyogavALo jIva mAnIe to jIvanI sAthe karmano viyoga zI rIte thAya ? anAdi saMyogavALA sonuM ane mATIno viyoga jagatamAM thato dekhAya che, tenI jema jIvane viSe paNa jANavuM te A pramANe sonuM ane mATIno saMyoga anAdithI hovA chatAM paNa tevA prakAranI sAmagrIno sadbhAva thAya (dhamaNAdi
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 vaDe-) to mATIno viyoga thato dekhAya che. ema jIvane paNa jJAna, darzana, cAritra rUpI dhyAnanAM agni vaDe anAdi karmanI sAtheno viyoga thato siddha thAya che, mATe karmano viyoga thaI zake che. A karma mukhyatve cAra prakAre che. (1) pratibaMdha (2) sthitibaMdha (3) rasabaMdha (4) pradezabaMdha te cAre bhedo lADavAnAM dravaMtathI jANavAM. jema ke jeTalA vajanathI * lADavA banAvavA hoya eTalA vajananAM loTa AdinA samudAyane bhegA karo. te, pradezarUpe kArmaNa vargaNAnA pugalone jIvaje grahaNa kare che te gaNAya che. te lADavA banAvavAmAM pramANopeta dhI, sAkara nAMkhavAmAM Ave che to teno svAda barAbara jaLavAI rahe che. tevI rIte grahaNa karelA kArmaNa vargaNAnAM pudgalone viSe zubha athavA azubha, maMda, maMdatara, maMdatama, tIvra, tIvratara, tIvratama, rUpa taratamatAnAM prakArarUpe karmano je rasa baMdhAya che te rasa baMdha kahevAya che. taiyAra thayelA lADavA koI eka divasa-be divasa yAvata paMdara divasa-20 divasa ke eka mAsa sudhI evAne evA svAdavALA rahe che te lADavAnI sthiti kahevAya te rIte karmarupe pariNAma pAmelA pagalo AtmAnI sAthe keTalAka eka aMtaramuhUrta sudhI, keTalAka be aMtara muhUrta sudhI, keTalAka 1 divasa- yAvata keTalAka aMtaH koTAkoTI sAgaropama sthiti pramANa, keTalAka utkRSTa sthiti rupe vadhAremAM vadhAre 70 koTAkoTI sAgaropama sudhI je rahe che te sthitibaMdha kahevAya che. taiyAra thayelA lADavA aneka prakAranAM eTaleke aneka jAtanAM hoya che. jemake sUMThano lADu pittane hare, te rIte vAyune haranAra, kaphane haranAra lADavA vagere. svabhAva mujaba aneka prakAranAM lADavA bane che. tevI rIte kAmaNavargaNAne grahaNa karelA pudgalomAMthI keTalAka pugalone jJAnane Avare tevA banAve che. keTalAka darzanane Avare tevA banAve che. keTalAka sukha duHkhane ApavAmAM sahAyabhUta thAya tevA banAve. keTalAka sArAsAranAM vicAra karavAmAM muMjhavaNa pedA karAve tevA banAve che. keTalAka to bhavaparyata sudhI jIvane pakaDI rAkhe tevA banAve che. keTalAka vicitra prakAranAM zarIra aMgopAMga Adi pedA karavAmAM nimittabhUta banAve che. keTalAka UMcanIca prakAranAM vahevAra prApta karAve tevA banAve che. keTalAka dAna-lAbha-bhoga vageremAM aMtarAya karanArA banAve che. A pratibaMdha kahevAya che. A cAre prakAra, karmanAM mULabhedarUpe gaNAya che. eTale ke je karmanAM bheda tathA prabheda kahevAze te darekamAM A cAra bheda hoya ja ema jANavuM. te mULa karma 8 che. ane tenAM uttarabheda 158 che. muLabheda uttarabhedanI saMkhyA (1) jJAnAvaraNIya karma 5 bheda (2) darzanAvaraNIya karma 9 bheda (3) vedanIya karma 2 bheda (4) mohanIya karma 28 bheda (5) AyuSya karma 4 bheda
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (6) nAma karma (7) gotra karma (8) aMtarAya karma 103 bheda 2 bheda 5 bheda 3 158 kula bheda. atre jJAnAvaraNIya karma sauthI paheluM jaNAvela che. te mukhya traNa kAraNane uddezIne kahela che. (1) cAra ghAtI karmano kSaya thatAM jIvane sau prathama kevalajJAna pedA thAya che. (2) jyAre jIva siddhi gatimAM jato hoya che. tyAre tene kevalajJAnano ja upayoga hoya che. (3) chadmastha jIvone koI paNa prakAranI labdhi eTale ke mokSano abhilASa-mArga abhimukha vagere zuddha pariNAma pedA karavA mATe athavA pedA thayelA pariNAmane TakAvavA mATe, temAM sthiratA lAvavA mATe kSayopazama bhAve je guNonI prApti thAya che te labdhi kahevAya che. A labdhio jJAnanAM upayogamAM ja prApta thAya che. A traNa kAraNone lIdhe jJAnAvaraNIya karma atre paheluM kaheluM che. (2) chadmastha jIvone jJAnano upayoga eka aMtara mUrhuta sudhI hoya che. e kALa pUrNa thaye avazya sAmAnya bodharUpe darzanano upayoga prApta thAya che. mATe jJAnAvaraNIyanAM upayogathI avelo evo jIva darzananAM upayogamAM sthira thAya che. tenAM kAraNe jJAnAvaraNIya karma pachI darzanAvaraNIya karma kahela che. (3) jJAnAvaraNIya karmanAM udayathI tathA darzanAvaraNIya karmanAM udayathI jIvane ghaNI mahenata karavA chatAM paNa jJAna prApta thatuM nathI. tathA IMdriyanI prApti thayelI hovA chatAM darzanAvaraNIyanAM udayathI tenAM viSayonuM jJAna prApta thatuM nathI temaja bIjA jIvone kSayopazama bhAva hovAthI jJAna thayeluM jue ane potAne prApta thatuM na hoya tenAM kAraNe jIvane aMdarathI duHkha rahyA kare che. mATe jJAnAvaraNIyanAM udaya ane darzanAvaraNIyanAM udaya jIvane duHkha pedA karavAmAM nimittarUpa thAya che. evI ja rIte jJAnAvaraNIyanAM kSayopazama bhAvathI vagara mahenate jIvane jJAnaprApta thAya che. tenAthI sukhanI anubhUti thAya che. tathA darzanAvaraNIya karmanAM kSayopazama thavAthI pAMce IdriyonAM viSayone sArI rIte jANI zake che. tethI sukhanI anubhUti thAya che. A kAraNothI sukhane prApta karavAmAM jJAnAvaraNIyada-rzanAvaraNIyano kSayopazama bhAva kahelo che. Ama sukhaduHkhane pedA karanAra hovAthI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma pachI trIjuM vedanIya karma kahela che. (4) sukhanAM kALamAM jIvane sahaja rIte rati (AnaMda) pedA thAya che. ane duHkhanAM kALamAM sahaja rIte nArAjI thatAM ati pedA thAya che. rati-ati mohanIyanAM prakAra hovAthI vedanIya karma pachI 4zuM mohanIya karma kaheluM che. (5) mohanIya karmamAM muMjhAyelA jIvo hitAhitanAM vivekathI rahita banI sukha ane duHkhamAM aneka prakAranAM pApanuM AcaraNa karatA mahAraMbhI ane mahAparigrahI bane che. mahAraMbha ane mahAparigraha e durgatinAM AyuSyanAM baMdhanuM kAraNa hovAthrI mohanIya karma pachI AyuSya karma kaheluM che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (6) AyuSyakarmanI sAthe ja jIvone gati, jAti, zarIra vagere hoya che. tenA kAraNe AyuSya karmanI pachI nAmakarma kaheluM che. (7) nAmakarmanI zubha ane azubha pravRtionAM udayanAM kAraNe jagatamAM rahelA jIvono sAmAnyathI ucca ane nIcapaNano vahevAra thato hovAthI nAma karma pachI gotra karma kaheluM che. (8) sAmAnya rIte ucca gotramAM janmelA jIvone jJAnAMtarAya Adino kSayopazama bhAva hoya che. ane nIcakuLamAM janmelA jIvone sAmAnya rIte dAnAMtarAyAdino udayabhAva hoya che. A kAraNathI gotra karma pachI aMtarAyakarma kaheluM che. jJAna 5 prakAre che. - (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna (5) kevaLajJAna mati eTale mana ane Idriya dvArA niyata vastumAM rahelA padArthonuM je jJAna pedA thAya te matijJAna kahevAya che. matijJAnane Abhinibodha jJAna paNa kahevAya che. zrata eTale abhilAkha padArthanA arthanA grahaNa mATe hetubhUta labdhi vizeSa zravaNathI je pedA thAya te zruta. avadhi eTale IdriyAdi vagara sAkSAta AtmapradezathI maryAdAbhUta padArthonA arthanuM grahaNa thAya te avadhijJAna kahevAya che. mana:paryava eTale saMjJI paMcendriya jIvo vaDe manovargaNAnA pugalone jANavA te mana:paryava. kevaLajJAna eTale mati Adi cAra jJAnathI rahita saMpUrNa te kevaLajJAna kahevAya matijJAnanuM varNana sAmAnya rIte matijJAna be prakAre che. (1) zrutanizrita (2) azrutanizcita zratanizrita - zratanA abhyAsa vaDe zratajJAna pedA karyA bAda zrutanA avalaMbana vinA je jJAna pedA thAya te mRtanizrita matijJAna kahevAya che. eTale ke sau prathama je zrutajJAnathI zrata pedA thayuM hoya tene jyAM sudhI zrutano AdhAra laIne yAda karavuM paDe te mRta jJAna kahevAya che. ane jyAre zratanA AdhAra vinA enuM eja jJAna yAda karavAmAM Ave te matijJAna kahevAya che. - zruta nizritamatijJAnanAM 4 bhedo che. (1) avagraha (2) IhA (3) apAya. (4) dhAraNA avagrahanAM 2 bheda vyaMjanAvagraha-arthAvagraha A rIte kula 5 bheda thayAM. (1) vyaMjanAvagraha (2) arthAvagraha (3) IhA (4) apAya (5) dhAraNA jenuM vizeSa varNana AgaLa karavAmAM Avaze. azruta nizcita - zratanAM abhyAsa vagara svAbhAvika je kSayopazama bhAva prApta thAya te amRtanizrita matijJAna kahevAya che. tenA 4 bheda che : (1) autpAtikI buddhi (2) vainIki buddhi (3) kArmakI buddhi (4) pAriNAmIkI buddhi.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (1) autpAtikI buddhi :- bhUtakALamAM ArAdhanA karIne A bhavamAM jJAnano kSayopazama bhAva laIne Avelo je jIvavuM hoya ke jenA kAraNe nAnapaNathI buddhino tIvra kSayopazama bhAva pedA thayelo hoya che. te autpAtikI buddhi kahevAya che. jema ke jItazatru rAjAnA kALamAM gAmaDAmAM koI narane tyAM dIkaro pedA thayo hato. tenuM nAma rohaka pADyuM nAnI uMmaramAM enI mAtA marI gaI. bApe vicAra karyo bIjI vAra lagna karuM to e zokya rohakane duHkha Ape. tethI mAre tene du:khI karavAnI IcchA nathI. ema mAnIne lagna karato nathI. dIkarAne khyAla AvI jatAM bApane vinaMtI karI, "pitAjI, tame khuzIthI lagna karo. huM mArI mAne sAcavI laIza." tenA kahevAthI nare lagna karyA. thoDA kALa pachI sAvakI mA rohakane pajavavA lAgI. rohake te vakhate mAne vinaMtI karIne kahyuM ke jo mane pajavIza to huM tane herAna karIza mAe mAnyuM nahi. tyAre eka divasa rAtanA rohake phAnasanAM prakAzamAM potAnA bApA AvatA hatA tyAre kahyuM ke pitAjI jo pelo bIjo puruSa bhAge che. bApAe paNa potAno paDachAyo joI bIjo puruSa jaI rahelo che tema kalpanAthI jANyuM. tene zaMkA pedA thaI ke mArI patnI mArI sAthe rahe che paNa mane IcchatI nathI, bIjA puruSane Icche che. tethI tenI sAthe bolavA vagereno vahevAra ocho karI nAMkhyo. Amane Ama eka aThavADiyuM pUrNa thatAM, rohakane tenI mAe kahyuM, "dikarA, tAro bApa mArI sAthe bolato nathI mArI koI bhUla mane dekhAtI nathI mATe tAro bApa mArI sAthe bole tevo tuM upAya kara. rohake kahyuM, "jo tuM mane herAna na kare to kahuM. " mAe kabUlAta ApI. e ja divase rAte pharIthI e ja paDachAyo batAvIne puruSa tarIke jaNAvyuM tyAre bApe dhArIne jotAM bApane lAgyuM ke A to mAro paDachAyo che. dikaroAne puruSa kahe che eTale tene samaja nathI. pahelAM paNa AvuM ja banyuM haze ema vicArIne patI sAthe bolavA Adino vahevAra cAlu karyo. paraMtu rAhaka sAvaceta banelo che. eNe nakkI karyuM che ke bApA jamavA bese to ja temanI sAthe jamavA besavuM ke jenA kAraNe mA mane game te khavaDAvIne herAna kare nahi. ekavAra rAjAe gAmanA mANasone sAcavavA mATe hAthI Apelo hato. e hAthI maraNa pAmI jAya to ' marI gayo... tevA samAcAra ApavAnAM no'tAM. chatAM roja rAjadarabAramAM hAthInAM samAcAra ApavA javuM paDatuM. temAM hAthInuM maraNa thayuM. gAmanA core mahAjana bheguM thaIne vicAraNA kare che ke rAjAne zuM javAba Apavo ? rohakano bApa paNa tyAM hAjara che. jamavAno TAIma thatAM rohakane bhUkha lAgI che. mATe bApAne bolAvavA Ave che. bApe kahyuM : dikarA, tuM jamI le. Aje mane vAra lAgaze." tyAre rohake pUchyuM, evuM kayuM mahatvanuM kAma AvyuM che ? tyAre bApe vAta jaNAvI eTale rohake kahyuM ke badhAM ghera jaIne jamI Avo. jamyAbAda ApaNe rAjadarabAramAM jaIzuM. ane rAjAne huM javAba ApIza. badhAM saMmata thayA. jamIne rohakanI sAthe rAjadarabAramAM gayA. rAjAe pUchyuM, "zuM samAcAra che ?" tyAre rohake kahyuM ke tamAro Apalo hAthI khAto nathI, pIto nathI, besato nathI, uThato nathI, cAlato nathI, vagere. rAjAe pUchyuM, "eTale zuM ?" to pharIthI paNa eja pramANe jaNAve che. vAraMvAra A rIte bolatAM rAjAe kahyuM ke, hAthI marI gayo che ? tyAre javAba Apyo ke, evuM kAMIka kharuM. nAnI uMmaramAM buddhino je A kSayopazama bhAva te autpAtikI buddhi kahevAya che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (2) vainIkI buddhi : saMsAramAM rahelA jIvone mAtA-pitA, vaDilAdinAM tathA sAdhupaNAmAM potAthI dikSA paryAyamAM je moTA hoya te vaDilAdino vinaya Adi bhakti karavAthI jJAnano kSayopazama bhAva pedA thAya te vainIkI buddhi kahevAya che. (3) kArmIkI buddhi : kAma karatAM karatAM buddhino je kSayopazama bhAva pedA thAya duniyAnAM vahevAramAM kahevAya che ke kAma kAmane zIkhave. ane buddhino kSayopazama pedA thAya che te kArmIkI buddhi kahevAya che. (4) pariNAmIkI buddhi : pariNAme dhIre dhIre buddhino je kSayopazama bhAva pedA thAya te pAriNAmIkI buddhi kahevAya che. jema ke vaya parIpakava thatAM jIvane buddhino layopazama bhAva pedA thavAno hoya to thato dekhAya che. mATe vahevAramAM kahevAya che ke soLe sAna ane vIse vAna. Ane pariNAmIkI buddhi kahevAya che. vyaMjanAvagraha matijJAnanAM bhedonuM varNana :vyaMjana eTale Indriya ane vyaMjana eTale padArtha. Indriya ane padArthanAM saMyogathI AtmAmAM thato avyakta bodha te vyaMjanAvagraha matijJAna kahevAya che. cakSu Indriya ane mana vinA cAra Idriyo dvArA vyaMjanAvagraha matijJAna prApta thAya che. arthAvagraha :- Indriya ane padArthanAM saMyogathI AtmAmAM thatA vyaMjanAvagraha karatAM kAMIka vizeSa bodha paraMtu avyaktapaNe eTale zabdAtmaka rahita thato bodha te athavagraha kahevAya che. pAMca Indriya ane chaThuM mana ema cha prakAre arthAvagraha matijJAna hoya che. IhA - Indriya ane padArthanAM saMyogathI ghaNIvAra vyaMjanAvagraha, arthAvagraha jJAna pedA thatAM thatAM zabdAtmakarUpe je jJAna pedA thAya che te IhA jJAna kahevAya che. je padArthanuM jJAna karavAnuM hoya tene vize thatI zaMkA A padArtha haze ke A haze, kevA prakArano haze? ItyAdi vicArAtmaka je jJAna te IhAjJAna kahevAya che. apAya. :- Indriya ane padArthanAM saMyogathI vyaMjanAvagraha- arthAvagraha ane bahArupe thayeluM. padArthanuM je jJAna te jJAnanI vicAraNAthI nizcayAtmaka je jJAna pedA. karavuM eTale ke padArthano nizcaya karavo te apAyajJAna kahevAya che. eTale ke A padArtha Avo ane Aja che. te apAya. IhA tathA apAyanAM 5 Indriya ane chaThuM mana ema 6-6 bheda hoya che. dhAraNA - Indriya ane padArthanAM saMyogathI vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA ane apAya rupe thayelA jJAnane dhAraNA karI rAkhavuM eTale ke pharIthI prasaMga bane to te mujaba yAda rAkhavuM te dhAraNA matijJAna kahevAya che. A paNa 5 Indriya ane chaThuM mana ema 1 prakAre hoya che. sAmAnya rIte dhAraNAnAM 3 bheda che. (1) avizruti (2) smRti (3)vAsanA. (1) avismRti - nirdhArita padArthane te ja rUpe kAMI paNa pheraphAra vinA thoDA kALa mATe dhArI rAkhavuM te avizruti dhAraNA kahevAya che. (2) smRti :- artharUpe dhArI rAkhela te smRtijJAna kahevAya che. avizrutinAM kALa karatAM vizeSa kALa sudhI rahe che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (3) vAsanA :- avicyutithI thayelA padArthanA bodhane saMkhyAt kALake asaMkhyAt kALa sudhI ddaDha saMskAra pedA karIne dhAraNA karI rAkhavuM te vAsanA dhAraNA matijJAnano bheda gaNAya che. jAtismaraNa jJAnano samAveza A bhedamAM thAya che. jAtismaraNa jJAnathI jIva potAnA saMkhyAt bhavone jANI zake che. vyaMjanAvagrahanA 4 arthAvagrahanA-6 IhAnA-6 apAyanA-6dhAraNA-6 = 28 bheda thayA. matijJAnAnA A aThThAvIsa bhedanA eka eka bhedane viSe 12-12 bheda thAya che. e dmaraNathI 28 4 12 karatAM 336 bheda zruta nizrita matijJAnanA thAya che. bahuAdi 1ra bhedonuM varNana (samajaNa) koI jagyAe jatAM hoIe beThela hoIe te vakhate eka sAthe vAjIMtrano avAja sAMbhaLavAmAM Ave to vAjiMtro vAge che eTaluM je jJAna te bahujJAna kahevAya che. koI jIvane vAraMvAra sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM jJAna pado thAya te aAjJAna kahevAya che. koI jIvane sAMbhaLatAnI sAthe keTalA prakAranA vAjIMtro vAgI rahelA che ane vagADanAra koNa koNa che tenuM jJAna te bahuvidha jJAna kahevAya che vAjIMtra vagADanAra kyA kyA vAjIMtro kayA kayA rAgamAM vagADe che teje jANavuM te abahuvidha. jaladIthI jANavuM te kSIpra, dhImethI eTale ke jANatAM vAra lAge te ahIpra. nizrAthI jANavuM te nizrita, nizrA vinA svAbhAvika jANavuM te anizrita. jANatAM jANatAM zaMkA vigere prApta thAya evuM zaMkApUrvakanuM je jJAna te saMdigdha, zaMkA vinAnuM je jJAna prApta thAyate asaMdigdha, jANyA pachI jevI rIte jANyuM hoya tevI rIte kAyama TakI rahe te dhruvajJAna ane thoDo kALa TakIne nAza pAmI jAya te azruvajJAna kahevAya che. ekeMdriyAdi jIvone vize matijJAnanA bhedonuM varNana : ekeMdriya jIvone matijJAnanA 28 bhedamAMthI 9 bheda hoya che. sparzanA-5, vyaMjanAvagraha- arthAvagraha- ihA apAya dhAraNA mananA-4 arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA, (atre ekeMdriyAdi jIvonA mananA je bheda kahelA che te bhAvamananI apekSAe jANavA. dravya mana ekeMdriyAdi jIvone labdhirUpe hoya che paNa teno upayoga hoto nathI.) 108 bheda navabhedanI sAthe bahuAdi 12 bheda gaNatAM 9 x 12 matijJAnanA thAya che. = - beIdriya jIvane viSe kula 14 bheda hoya che. sparza-5, vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA. rasa-vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA, bhAva mananA-4 arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA A 14 bhedanA dareka bhedane viSe kSayopazamanI vicitratAthI 12 bheda hoya che. mATe 14 4 12 = 168 bheda matijJAnanA thAya che. teIdriya jIvone viSe matijJAnanA 19 bhedo hoya che sparza 5-vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA, rasa-5. vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, ghAraNA prANa-5 vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, ihA, apAya, dhAraNA, bhAva mananA arthAvagraha, ihA, apAya, dhAraNA = 19 A 19 bhedone vize abahu
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 Adi 12 bhedo hoya che. tenA kAraNe 19 x 12 = 228 bheda thAya che. cauriMdriya jIvone viSe matijJAnanA ra3 bhedo hoya che. -sparza pa-vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA. -rasa pa-vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA. -prANa pa-vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA. cakSu - arthAvagraha, IhA, apAya, dhAraNA. -bhAvamana 4- arthAvagraha, IhA, apAya, ghAraNA. - A trevIsa bhedone vize bahu-abahu A 12 prakAranA bhedo hoya che. tene kAraNe 23 x 12 = 276 bheda thAya che. asaMjJI paMceMdriya tathA saMjJI paMceMdriya jIvonA matijJAnanA 28 bhedonA 336 prabheda hoya che. vizeSamAM saMjJI paMcendriya jIvone 336 + autpAtikAdi-4 buddhi maLIne 340 bheda hoya che. A dareka bhedonA eka-ekanA asaMkhyAtA asaMkhyAtA bhedo thAya che. paNa te darekanuM varNana karavAnI azakti hovAthI sthaLa draSTithI 340 bheda jaNAvela che. A bhedonuM AvaraNa karanAra karmane matijJAnAvaraNIya karma kahevAya che. mati-smRti-buddhi ane prajJA A matijJAnanA paryAyavAcI zabdo che. mati-bhaviSyakALanA viSayane jANanArI (jaNAvanArI) te mati kahevAya che. buddhi :- vartamAnakALanA jJAnane jaNAvanArI buddhi kahevAya che. smRti :- bhUtakALanA jJAnane jaNAvanArI (jANanArI) smRti kahevAya che. pajJA :- traNekALanA viSayane jaNAvanArI (jANanArI) te pajJA kahevAya che. matijJAnanI sAthe zrata jJAna hoya ja. kAraNa ke zAstramAM kahyuM che jaththa maInANuM taththa sUyanANuM, jaltha sUyanANuM taththa maInANuM. A kAraNathI jyAM matijJAna hoya tyAM zrutajJAna hoya ane jyAM zrutajJAna hoya tyAM matijJAna hoya mATe matinI sAthe zrutajJAna hoya che sAmAnya rIte nIce jaNAvela pAMca kAraNothI matijJAna ane zrutajJAnanuM sAdharmapaNuM jaNAvela che. (1) svAmIpaNuM - matijJAnanA je svAmI hoya che teja zrutajJAnanA svAmI hoya che ane je zrutajJAnanA svAmI hoya che te ja matijJAnanA svAmI hoya che. (2) kALa :- matijJAnano jeTalo kALa hoya che teTalo ja kALa zrutajJAnano hoya che, jeTalo zrutajJAnano kALa hoya che teTalo matijJAnano kALa hoya che. aneka jIvone AzrayIne anAdikALanI apekSAe matijJAnano kALa AdithI che. ane eka jIvanI apekSAe (samaktithI nahi paDelA) 66 sAgaropama + manuSyabhava adhika mati tathA zrutajJAnano kALa hoya che. (3) kAraNa :- matijJAna IdriyonA nimittathI pedA thAya che tema zrutajJAna paNa IdriyonA nimittathI pedA thAya che. (4) viSaya :- matijJAnI jIva AdezathI sarva dravyAdino viSaya kare che ema zruta jJAna paNa AdezathI sarva dravyAdino viSaya karanAruM che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (5) parokSA :- matijJAna parokSa che ema zrutajJAna paNa parokSa kaheluM che. A kAraNathI avidha Adi jJAnathI pahelAM mati ane zrutajJAna kahelA che. matijJAna ane zrutajJAna hoya toja avadhi Adi jJAna pedA thAya che ane eno sadbhAva hoya che. 9 prazna : 1 avadhi AdinI pahelAM mati-zruta kahyuM eto barobara paNa mati zruta jJAna bemAM pahelAM, mati pachI zruta zA kAraNathI ? javAba : 1 mati pUrvakaja zruta jJAna thAya che kahyuM che ke avagrahAdi jJAnarupa matijJAnano udaya thAya pachI ja zrutajJAna thAya che tathA matijJAnanI sAthe 5 kAraNothI zrutajJAnano abheda hoya chatAM paNa bheda hetuothI paNa bheda kahelA che. lakSaNanA bhedathI bheda :- matijJAnanuM lakSaNa ciMtana karavuM te mati ane sAMbhaLavuM te zruta A bhedanA kAraNe mati-zrutamAM bheda che. (2) kAraNa kAryanA bhedathI matijJAnae zrRvajJAnanuM kAraNa che ane zrutajJAnae kArya che. (3) bhedanA bhedathI bheda che. matijJAnanA 28 bheda che. zrutajJAnanA 14 bheda che. (4) IMdriya vibhAgathI paNa bheda che. zrutajJAna zrotendriyanA kSayopazamathI pedA thAya che. jyAre matijJAna pAMce IMdriyonA kSayopazamathI pedA thAya che. (5) sAkSara anakSara :- matijJAna anakSara che tathA sAkSara che vyaMjanAvagraha arthAvagraha e anakSara che jyAre ihA, apAya, dhAraNA te sAkSara che jyAre zrutajJAna sAkSara ja hoya che akSara vinA zrutajJAna pedA thatuM nathI. (6) muka-amuka H- mati jJAna niyamA muMguM hoya che jyAre zrutajJAna bolatuM ja hoya che. (7) matijJAna potAnA kSayopazama mATe upayogI che jyAre zrutajJAna sva ane para eTale potAne ane bIjAne mATe upayogI thAya che. A bhedonA kAraNe matijJAna pachI zrutajJAna kahyuM che. zrutajJAnanuM varNana :- zravaNathI je bodha thAya te zrutajJAna kahevAya che. tenA sAmAnyathI pUjya haribhadrasUri mahArAjAe be bheda pADelA che. (1) saMvedanazAna (2) sparzajJAna. saMvedanajJAna e bhavyazruta che, paraMtute tattvane jaNAvanAruM nathI. kAMIka jaNAya chatAM paNa na jANyuM hoya enI jema niSphaLa che. vastunA svarupanuM jJAna te sparzajJAna che. A jJAna vagara vilaMbe svasAdhya phaLa ApanAruM che. anubhava jJAnIne hoya che. anubhava eTale yathArtha svarUpanuM jJAna :- parabhAvamAM ramaNatAno abhAva svabhAvamAM ramaNatA ane tenA AsvAdamAM tanmayatA te anubhava. sAmAnya rIte jagatamAM rahelA padArtho be vibhAgavALA hoya che jemAM 1lA vibhAga rupe anaabhilApya padArtho ke je jagatamAM rahelA hovA chatAM zabdothI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 10 bolAtA nathI. paNa tenuM jJAna thAya che. jema ke goLa- khAMDanI mIThAsa kevI che ?te anubhavI zakAya paNa kahI zakAtI nathI evI ja rIte dhIno svAda kevo ItyAdi. (2) abhilApya padArtho ke je zabdothI bolI zakAya ane anubhavI zakAya che. anaabhilApya padArtho jagatamAM jeTalA rahelA che tenA anaMtamA bhAga jeTalA abhilApya padArtho jagatamAM hoya che. tenA anaMtamA bhAga jeTalA abhilApya padArtho zAstromAM guMthAyelA (racAyelA) hoya che. mATe jJAnIbhagavaMtoe kahyuM che ke eka eka sUtranA athavA eka eka zabdanA anaMtA anaMta artho hoya che. vAMcanA-pRcchanA-parAvartanA ane dharmakathA A cAra dravyazruta che ane anuprekSA te bhAvazruta che. saMvedanarUpa zrutajJAna eTale zAstro vAMcavA tathA sAMbhaLavAthI je arthajJAna thAya che te. . A zruta jJAnanA 14 bheda kahelA che. (1) akSarazruta :- tenA traNa bheda che. (1) vyaMjanAkSara (2) saMjJAkSara (3) labmAkSara (1) vyaMjanAkSara :- zAstramAM 18 prakAranI lIpI kahelI che. te lIpInI bArAkhaDIo je je jaNAvelI hoya te bArAkhaDInA akSaranuM je jJAna te vyaMjanAkSara kahevAya che. (2) saMjJAkSara H- zAstramAM jaNAvelI 18 prakAranI lIpI eTale ke vyaMjanAkSaramAM jaNAvelA je akSaro tenA saMyogathI je zabdo bane che te zabdonuM je jJAna te saMjJAkSara kahevAya. (3) ladhyAkSara :- vyaMjanAkSara ane saMjJAkSarathI AtmAmAM zabdAtmaka rupe je kSayopazama bhAva pedA thAya te labmAkSara kahevAya che.AtmAnA bodharUpe avyakta akSaro te labmAkSara kahevAya che. (zabdanA arthano vicAra karatAM paNa AtmAnI aMdara akSarapaMktipUrvaka ja vicAra karAya che mATe te aMtaraMga akSarapaMkti eja layAkSara kahevAya che.) (2) anakSarazruta :- akSara jJAna vagaranuM zarIranA avayavo vagerenI saMjJAthI IgItAkAra vagere eTaleke koIne AMkha pharakAvavAthI jaNAvAya, hAthanA halana-calanathI jaNAvAya, moDhuM macakoDavAthI jaNAvAya, AkriyA karatAM AmAM zabdAtmakajJAna nathI chatAM paNa sAmA jIvanA aMtaramAM zabdAtmakajJAna utpanna thavAnuM kAraNa bane che tethI A zruta jJAnane anakSarazruta kahevAya che. (3) saMjJIzruta :- saMjJA 3 prakAranI kahelI che. (1) hetuvAdopadezIkI (2) dIrghakAlIki (3) draSTivAdopadezIkI (1) hetuvAdopadezIkI :- A saMjJAnA baLe jIvone vartamAna kAlIna tathA alpa najIkanA bhUta ane bhAvi kALanuM jJAna hoya te hetuvAdopadezIkI saMjJA kahevAya che. (2) dIrdhakAlIkI saMjJA :- A saMjJAnA baLe jIvone bhUtabhAvi ane vartamAna ema traNe kALanuM jJAna prApta thayeluM hoya eTaleke bhUtakALamAM meM AvuM karyuM hatuM.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 11 vartamAna kALamAM A rIte karI rahyo chuM; bhaviSya kALamAM AvI rIte karIza to hu jIvI zakIza. ItyAdi je jJAna te dIrghakAlIkI saMjJAvALAnuM jJAna kahevAya che. (3) draSTivAdopadezIkI saMjJA :- heya padArthomAM hetha buddhi, upAdeya padArthomAM upAdeya buddhi jIvo ne je saMjJAnA baLe prApta thAya te draSTivAdopadezIkI saMjJA kahevAya che. A saMjJA samakitI jIvone hoya che. dIrghakAlikI saMjJAvALAM jIvonuM je jJAna te saMzI zruta kahevAya che. A saMjJA saMzI jIvone hoya che. (4) asaMjJIzruta :- hetuvAdopadezIkI saMjJAvALA jIvonuM je jJAna te asaMjJI zrutajJAna kahevAya che. A zrutajJAna 2-3-4 IMdriyavALA jIvone hoya che. ekeMdriya jIvone hetuvAdopadezIkI saMjJA hotI nathI kAraNa teone avyakatapaNe hovAthI te jIvone A saMjJA hotI nathI. ema zAstramAM kahyuM che topaNa teonuM zruta asaMjJIzruta rUpe gaNAya che. varSa pa * (5) samyakazruta H jinezvara bhagavaMtoe prarUpelA padArtho je rUpe nirUpaNa karelA hoya te rUpe mAnavA, tathA samyadraSTi jIvomAM mithyAdraSTie prarUpita zAstrono abhyAsa karavA chatAM paNa heya upAdeyapaNAnI buddhi rahelI hoya che tenA kAraNoe te abhyAsane sabhyazruta kahevAya che kAraNake samyakRrUpe ja pariNAma pAme che. (6) mithyAzruta :- jinezvara bhagavaMtoe prarUpelA padArthone je rIte mAnavA joIe te rIte mAnyatA pedA na thAya kAraNa mithyAtvanA udayanA kAraNe samyakazrutano abhyAsa paNa mithyAzruta rupe pariNAma pAme che, tathA mithyAtvanA udayathI mithyAdraSTinuM bhaNAyeluM zruta mithyArupe pariNAma pAme te mithyAzruta kahevAya che. (7 thI 10) sAdi-zruta - saparyavasitazruta-anAdizruta-aparyavasitazruta :- A cAre bhedone dravya kSetra kALa ane bhAvane AzrayIne jANavA lAyaka hovAthI te jaNAve che (1) sAdi eTale je zrutajJAnanI Adi thayelI hoya te sAdizruta kahevAya che. (2) saparyavasitata eTale ke zrutajJAnano aMta thAya. sAdi zruta haMmezAM aMta thavAvALuM ja hoya che mATe te saparyavasit kahevAya che. (3) anAdizruta :- je zrutajJAnanI Adi nathI paNa anAdi kALathI cAlyuM Ave che te anAdizruta jJAna kahevAya che. (4) aparyavasita zruta :- je zrutajJAna sadAkALa mATe rahetuM hoya arthAt koIkALe nAza na pAmeluM hoya tene aparyavasita zruta jJAna kahevAya che.anAdi zrutajJAna haMmezAM aparyavasita ja hoya che. dravyAdinI apekSAe vicAraNA : (1) eka jIvane AzrayIne jyAre jIva navA samaktinI prApti karato hoya tyAre tenuM ajJAna zrutajJAna rUpe pariName che e zrutajJAnanI Adi thayelI kahevAya che. (2) A Adi thayeluM zrutajJAna jIva samakti vamIne pahelA guNa sthAnakane zrama kare tyAre tenuM zrutajJAna saparyavasita bane che tathA koI samikatI jIva A
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 karmagraMtha bhAgaruM rIte zrutajJAna prApta karIne kramasara AgaLa vadhI kevaLajJAnane pAme che tya kSayopazama bhAve raheluM zrutajJAna saparyavasita bane che. (3) aneka jIvonI apekSAe anAdikALathI jagatamAM samakitI jIvo hatA vartamAnamAM che, bhaviSyamAM sadAkALa mATe rahevAnA che. mATe te anAdigsa kahevAya che. (4) jagatamAM raheluM anAdikAlina je zrata te sadAkALa rahetuM hovAthI (ane jIvanI apekSAe) koI kALe te zrutajJAnano nAza thato na hovAthI aparyarasikanA zrutajJAna kahevAya che. ' sAmAnya rIte zAstromAM jaNAveluM che ke jagatamAM rahelA saMzI paMceMdrIya paryA jIvomAMthI jadhanyathI koIne koI eka jIva sAta divase samakitanI prApti kare che 15 divase saMjJI paryAptA manuSya ane tiryacomAMthI jadhanyathI koIne koI e jIva dezaviratine pAme che. eka mahine manuSyomAMthI jadhanyathI koIne koI eka jIva sarvaviratinA pariNAmane pAme che. (2) kSetrane AzrayIne 4 bheda :(1) 5 bharata-5 airAvata kSetrane viSe jyAre tirthaMkaro tirthanI sthApanA ke tyAre zrutajJAnanI Adi thAya che tene sAdikRtajJAna kahevAya che. (2) 5 bharata - 5 airavata kSetrane viSe tIrthanI Adi rUpa je zrutajJAna Arki che teno aMta paNa avazya hoya ja che te kAraNathI 24mA tirthaMkaranuM zAsana pUrva thAya tyAre zrutajJAnano viccheda gaNAya che. Ane saparyavasita zrutajJAna kahevA .bn bq (3) pa-mahAvidehakSetrane viSe :- anAdikALathI zrutajJAna che ? anAdikRtajJAna kahevAya che. (4) aparyavasita zrutajJAna- 5 mahAvideha kSetrane viSe anAdi zrutajJAne hovAthI te sadAkALa rahe che mATe tene aparyavasitu zrutajJAna kahevAya che. . (3) kALane AzrayIne :- avasarpiNI utsarpiNI kALamAM tIrthakaro tIrthanamAM sthApanA kare tyAre zrutajJAnanI Adi gaNAya che te sAdi zrata. utsarpiNI avasarpiNI kALane viSe tIrthano viccheda thAya tyAre zrutajJAnano aMta thAya che tema saparyavasita zrutajJAna kahevAya che. jyAM utsarpiNI avasarpiNI kALa nathI eTale ke sadA mATe cothA ArA jevo kALa rahelo hoya che te kALamAM je zrutajJAna hoya che te anAdi zrutajJAnuM kahevAya che. jyAM utsarpiNI ane avasarpiNI kALanathI evA kSetrane viSe raheluM zrutajJAna, nAzapAmatuM na hovAthI te aparyavasita zrutajJAna kahevAya che. (4) bhAvane AzrayIne - abhavya jIvone jemati jJAnAvaraNIya Adino je kSayopazama bhAva hoya che te anAdi zrutajJAna kahevAya che. (2) A zrutajJAnano kSayo parAma bhAva abhavya jIvone kadI nAzana pAmato hovAthI aparyavasita zrutajJAna kahevAya che. je bhavya jIvo hajI sudhI mokSe javAna mATe prayata karavA chatAM samakti vagerenI je prApti thaI nathI.paraMtu bhaviSyamAM thazekha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. graMtha bhAga-1 rIvA jIvonuM je zrutajJAna te sAdi zrutajJAna kahevAya che. | (4) je bhavya jIvo samakti vagerene pAmIne game teTalA kALe kevaLajJAna , pAmaze tyAre temanA zrutajJAnano aMta thaze te saparyavasita zrutajJAna kahevAya che. to (11) gamIkazrata - je sutronI racanAne viSe gAthAo vagere na AvatAM | ekasarakhA pado vAraMvAra AvatA hoya te zrutajJAna gamika zrutajJAna kahevAya che. ka (12) agamIka zruta :- je sUtrone viSe ekasarakhA pAThoAvatA na hoya te bhAgamIkazrutajJAna kahevAya che. *|' (13) aMgapraviSTakRta :- jinezvara bhagavaMtanA arthathI kahevAyela tripadImAMthI gaNadhara bhagavaMtanA AtmAo sauthI pahelAM je 1ra aMganI racanA kare che te TAMgapraviSTa zrutajJAna kahevAya che. ke (14) aMga. bAhya zrutajJAna - aMga praviSTa zrutajJAna uparathI te sutrone bAdha . ka pahoMce e rIte bIjA badhA graMthonI je racanA thayelI hoya che jemake bAra upAMga 10 pannA e sivAyanA prakaraNAdi graMtho vagere aMga bAhya sUtra kahevAya re athavA zrata jJAnanA 20 bhedanuM varNana :| labdhi aparyApta sukSma nigodanA jIvo utpatinA pahelA samaye vidyamAna tene - zrutajJAnano kSapoyarAma bhAva akSaranA anaMtamA bhAga jeTalo rahelo hoya che, iii sarvajaghanya zrutajJAnano kSayopazama bhAva kahevAya che. tAtparyAtha e che ke koI .4 pUrvI jIva kilaSTa karmane bAMdhIne labdhi aparyAptA sukSmanigoda-utpattinA pahelA samaye utpanna thAya tathA koI jIvo pRthvIkAya AdimAMthI A sthAne utpanna mAya to banne jIvonuM jadhanya kRtajJAna ekasarakhuM hoya che. | atre zrutajJAnanA 20 bhedonuM je varNana karAya te vizeSajJAna prApti mATe eTale ke jJAnano kSayopazama bhAva pedA karavA mATe jaNAvela che. ' (1) paryAyazrata : sarva jadhanya zratajJAna-jJAnI bhagavaMtoe je kaheluM che. temAM eka paryAya adhika zrutajJAnanA kSayopazama bhAvavALA jIvonuM je jJAna te paryAyazruta kahevAya che. paryAya eTale je jJAnanA aMzane kevaLajJAnI paNa ekanA be mAga karI na zake te paryAya kahevAya che. | (2) paryAyasamAsa zrata - samAsa eTale adhika eTale ke je jIvone paryAyazrata raheluM hoya che tenAthI 2-3-saMkhyAtA-asaMkhyAtA ke anaMtA paryAyonuM je adhikajJAna prApta thAya te paryAyasamAsakRta kahevAya. (3) akSarakRta :- koIpaNa eka akSaranA jJAnano kSayopazamabhAva pedA thAya mane akSaragruta kahevAya che. | (4) akSara samAsa zrata - be, traNa-cAra ItyAdi vizeSa akSaronuM je jJAna te akSara samAsa zruta kahevAya che. (5) padaRta :- pada eTale vAkayane puruM kare te pada atre levAnuM nathI. paraMtu AcArAMga sUtra 18,000 pada vALuM hatuM. temAMnA 1 padanuM saMpUrNajJAna tene jJAnI bhagavaMto padagruta jJAna kahe che. ratnasAragraMthane viSe 510886840 (ekAvana
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 karmagraMtha bhAgI karoDa, ATha lAkha, chayAsI hajAra AThasone cAlIsa) zloka pramANa eka pada che che. (6) padasamAsakRta :- upara jaNAvela 25da-35da yAvat adhika padonuM jJAna te padasamAsazruta kahevAya che. (7) saMdhAtazruta :- tatvajJAnane viSe jIvonA bhedane vizeSa rIte jANavA mAM 14 mArgaNArupe tathA tenA uttarabheda 62 mArgaNArupe varNana Ave che te che mArgaNAmAMthI koIpaNa eka mArgaNAnuM saMpUrNajJAna prApta thAya te saMdhAtazruta kahevA (8) saMdhAta samAsazruta - be-traNa ItyAdi vizeSa mArgaNAonuM saMpUrNajJA prApta thAya te saMdhAta samAsa zrutajJAna kahevAya che. (9) pratipattizrutajJAna :- upara jaNAvela mULa 14 mArgaNAmAMthI koIpaNa eka mArgaNAnuM saMpUrNajJAna prApta thAya te pratipatti zrutajJAna kahevAya che. (10) pratipatti samAsakRta :- mULa 14 mArgaNAomAMthI 2-3 ItyAdi viSe mArgaNAonuM jJAna prApta thAya tene pratipati samAsa zrutajJAna kahevAya che. (11) anuyoga zruta :- mokSapadanuM sata pada prarUpaNA dravya pramANa kSetra kA vagere 9 tArothI eTale ke 9 anuyoga dvAranA padothI je varNana karAyeluM ! temAMnA koIpaNa eka padanuM saMpUrNajJAna prApta thAya te anuyoga zruta kahevAya che (12) anuyoga samAsa zruta :- mokSamArganuM prarUpaNa karanAra nava dvAromAM 2-3 ityAdi dvAronuM vizeSa je saMpUrNajJAna te anuyoga samAsa zruta jJA kahevAya. zrutajJAnanA bhedonuM varNana Ave che te zrutajJAna hAla viccheda pAmeluM che te samajavA mATe jJAnI bhagavaMtoe asat kalpanAthI samaja ApelI che jemake re vastunA adhikArarUpa samudAya je bhego thAya tene 1 pUrvajJAna kahevAya che. 100 prAbhRtanA adhikArarUpa samudAya bhego thAya tene 1 vastuzruta kahevAya che so prAbhRta prAbhRtanA adhikAra rUpa zrutajJAnano samudAya bhego thAya te prabhu zrutajJAnuM kahevAya che. (13) prAbhRta-prAbhRta zrata - somAbhUta-prAkRta zratanA adhikAramAMthI koIpaNa eka prAbhRta prAbhRta zrutajJAnano kSayopazama bhAva pedA thAya tene prAbhRta prAbhU zrutajJAna kahevAya che. (14) prAbhUta-prAbhRta samAsata :-2-3 ItyAdi vizeSa prAbhRta prAbhU jJAnano kSayopazama pedA thAya te prAbhRta-prAbhRta samAsa zrutajJAna kahevAya che.. (15) prAbhRta zrata - so prAbhRta zrutajJAnanA adhikAramAMthI koIpaNa e prAbhRtanuM jJAna prApta thAya te prAkRta zrutajJAna kahevAya che. (16) prAbhRta samAsakRta :- so prAbhUtanA adhikAramAMthI 2-3 ItyAdi viSe prAbhRtanuM jJAna prApta thAya te prAbhRta samAsazrutajJAna kahevAya che. (17) vastuzruta :- so vastunA adhikAramAMthI koIpaNa eka vastu adhikAranuM jJAna prApta thAya te vastu zrutajJAna kahevAya che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 15 (18) vastusamAsazruta :- 100 vastunA adhikAravALA vastutAmAMthI 2-3 ke tethI vizeSa vastunA adhikAranuM jJAnaprApta thAya te vastu samAsazrutajJAna kahevAya che. (19) pUrvazruta :- 14 pUrvanA jJAnamAMthI koIpaNa ekAda pUrvanuM jJAna prApta thAya te pUrvazrutajJAna kahevAya che. (20) pUrvasamAsazruta :- 14 pUrvamAMthI 2-3 ItyAdi vizeSa pUrvanuM jJAnaje prApta thAya te pUrvasamAsazrutajJAna kahevAya che. zrutajJAna pramANa ane nayanA bodha vinA vAkyano samanvaya arthamAtra jaNAve te zrutajJAna kahevAya che. ajJAna koThImAM rahelA bIja jevuM che. tathA svaccha ane svAdiSTa jaLanA svAda jevuM hoya che. (2) ciMtAjJAna :- sarva pramANa ane naya garbhita sukSma ciMtana yukata hoya che. temaja te jaLamAM telabiMdunI jema vistAra pAme che. kSIra rasanA svAda tulya Ano svAda hoya che. (3) bhAvanAjJAna :- A jJAna zAstranA tAtparya pUrvakanuM hoya che. dareka pravRtimAM sarvajJanI AjJAne prAdhAnya Ape che. eTale ke Adara ane bahumAna pUrvaka sadanuSTAnamAM pravRti karAve che. tethI sva-para ubhayane parama hitakAraka bane che. teno svAdu amRtarasa tulya che. bhAvanAjJAnathI bhAvita banelo AtmA anubhava prakAzane prApta karI zake che. zrutajJAnanA abhyAsathI mohano saMtApa nAza pAme che. ane cita nirmaLa bane che. ciMtAjJAnanA abhyAsathI cittanI capaLatA nAza pAme che. ane sthiratA prApta thAya che. tenA kAraNe AtmAnA samyak darzanAdi guNo puSTa bane che. bhAvanAjJAna amRtarasanA pAnathI AtmA sahaja svabhAvamAM tanmayatA sidhdha kare che. avadhijJAnanuM varNana : matijJAna ane zrutajJAna pachI avadhijJAna je kahevAmAM AveluM che te nIcenA kAraNothI temAM sApaNuM raheluM che. mATe trIjuM avadhijJAnaluM che.te sAmyapaNuM kALa :- samakitathI nahiM paDelA koIpaNa eka jIvane AzrayIne mati tathA zrutajJAnano 66 sAgaropamano kALa kahelo che te pramANe avadhijJAnano paNa 66 sAgaropama pramANa kALa jANavo. eTale ke koI jIvane manuSyapaNAmAM avadhijJAna prApta thAya e avadhijJAna sAthe anutara vimAnamAM 33 sAgaropama kALa rUpe utpanna thAya tyAMthI avadhijJAna sAthe manuSyapaNAmAM Ave pharIthI avadhijJAna sAthe 33 sAgaropamamAM utpanna thAya tyArabAda manuSyapaNamAM avadhijJAna laIne Ave paNa kharo agara na paNa Ave. A pramANe 66 sAgaropama manuSya adhika avadhijJAnano kALa jANavo. viparyaya :- koI samakita jIvane matijJAna ane zrutajJAna hoya che. tyAMthI paDIne mithyAtve Ave tyAre viparyayarUpe matiajJAna zrutaajJAna rUpe thAya che .evIja rIte samakitI jIvane avadhijJAna pedA thayA bAda mithyAtvanA udayathI te avadhijJAna viparIta rUpe eTale vibhaMgajJAna rUpe utpanna thAya che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 karmagraMtha bhAga-1 | svAmitva :- mati ane zrutajJAnanAM je svAmi hoya che. te avadhijJAnanAM paNa svAmI jANavA. lAbha sAdharma :- koI mithyAdraSTi deva ke nArakIno jIva tene virbhAgajJAnano layopazama bhAva hoya che te mithyAdraSTi jIva jyAre samakitanI prApti kare te vakhate eka sAthe 3 ajJAnane badale mati-zrata -avadhijJAnano lAbha thAya che eTale ke prApta thAya che te lAbha sAdharyuM kahevAya che. A kAraNathI mati ane zrutajJAna pachI avadhijJAna kahela che. avadhijJAna mukhyatayAM ra bhede che. (1) bhavapratyayika (2) guNapratyayika. bhavapratyayika :- bhavamAM utpanna thatAnI sAthe jema pakSImAM utpanna thatAM tene pAMkha tathA uDavAno kSayopazama bhAva pedA thAya che, tevI rIte devatA ane nArakImAM utpanna thatAnI sAthe ja jIvane avadhijJAnano kSayopazamabhAva pedA thAya che. niyama (1) :- saMjJI paMcendriya paryAptAjIvo marIne deva ane narakamAM utpanna thAya to utpatinA pahelA samayathI avadhijJAnAvaraNIya karmono kSayopazama bhAva pedA thAya che eTale ke avadhijJAna thAya che. . (2) asaMjJI paMcendriya paryAptA jIvo marIne deva ane narakamAM utpanna thAya to paryApta thayA pachI avadhijJAnanA kSayopazamano bhAva prApta thAya che, eTale ke aparyApta avasthAmAM eka aMtarmuharta sudhI matiajJAna ane zrutaajJAna ema beja ajJAna hoya che paNa viMbhaMgajJAna hotuM ja nathI.' (3) guNapratyayika avadhijJAna :- saMkhyAta varSanA AyuSyavALA garbhaja paryApta manuSyo ane tiryaMcone tapa vagere karIne mananI ekAgratA jema jema prApta thatI jAya tema tema avadhijJAnAvaraNIyano kSayopazamabhAva prApta thAya che tene guNa pratyayika avadhijJAna kahe che. A avadhijJAnanA 6 bheda hoya che. (1) anugAmI (2) anaanugAmI (3) vardhamAna (4) hIyamAna (5)pratipAtI (6) apratipAti (1) anugAmI - anu eTale pAchaLa pAchaLa arthAta sAthe javuM te. jema hAthamAM dIvo rAkhIne aMdhakAramAM cAlanAra mANasanI sAthe prakAza jAya che e rIte je kSetramAM jeTalA kSetranuM avadhijJAna prApta thayeluM hoya te kSetra sivAya bIjA kSetramAM jatAM e avadhijJAnano kSayopazamabhAva sAthe ne sAthe hoya che e anugAmI avadhijJAna kahevAya che. (2) anaanugAmI avadhijJAna :- A avadhijJAna zRMkhalA badhdha dipakanI jema hoya che. anaanugAmI eTale pAchaLa pAchaLa sAthe nahi janArUM. je kSetramAM jeTalA kSetranuM avadhijJAna prApta thayuM hoya te kSetra sivAya bIjA kSetramAM jIva jyAre jAya tyAre avadhijJAnano kSayopazama bhAva naSTa thAya che. pharIthI te kSetramAM jIva Ave tyAre jeTalo avadhijJAnano kSayopazamabhAva hoya teTaluM avadhijJAna prApta thAya che. (3) vardhamAna avadhijJAna :- kramasara vadhatuM vadhatuM je avadhijJAna hoya te vardhamAna avadhijJAna kahevAya che. zarUAtamAM sauthI ochAmAM ochuM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA kSetramAM rahelA rUpI padArthone jovA ane jANavA rUpa avadhijJAna prApta thAya che. tyArabAda thoDuM kSetra vadhatAM aMgulanA saMkhyAmAM bhAga jeTalA kSetranuM tyArabAda kamasara vadhatAM vadhatA 1 aMgula pramANa, 2 aMgula
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 17 pramANa, 4 aMgula pramANa, lokAkAzanI zreNI, asaMkhya zreNIo eka rAjalokano 1 pratara asaMkhyAtA pratara ekarAja, berAja, vadhatAM vadhatAM 14 rAjaloka kSetrane viSe rahelA rUpI padArthone jovAnI ane jANavAnI zakita pedA thAya che tenAthI kramasara vadhatAM vadhatAM alokane viSe loka jevaDA asaMkhyAtA loka rahelA hoya ane temAM rahelA keTalA rUpI padArtho thAya e saghaLAya rUpI padArthone jovA jANavAnI zakita pedA thAya che. atre alokane viSe 1 loka sivAya bIjA eke loka hotA nathI, chatAM asaMkhyAtA loka je kahyA che teno bhAvArtha ema samajAya che ke ekalokanA avadhijJAnavALo jIva rUpI padArthone jeTalA paryAyane jue ane jANe che tenA karatAM asaMkhya lokamAM rahelA rUpI padArthone jovA jANavAnI zakitavALA jIvo ekalokamAM rahelA rUpI padArthonA eka lokanA avadhijJAnavALA jIvo karatAM asaMkhyAtA paryAyo rUpa vizeSa rIte jue jANe che. (4) hIyamAna avadhijJAna :- kramasara ghaTatuM ghaTatuM je jJAna te hIyamAna kahevAya che. vardhamAna avadhijJAnavALA jIvane asaMkhyAtA lokamAM rahelA rUpI padArtho jovA jANavAnI je zakita pedA thayelI hoya che temAMthI kramasara ghaTatuM ghaTatuM ochuM ochuM thatuM jAya te hIyamAna avadhijJAna kahevAya che. (5) pratipAti avadhijJAna :- jevo avadhijJAnano kSayopazama bhAva prApta thAya ke tarataja te kSayopazamabhAva naSTa thAya te pratipAti avadhijJAna kahevAya che. jemake joradAra pavanamAM dIvo saLagAvatAM jarAka prakAza thatAMnI sAthe dIvo bujhAI jAya tenI jema jANavuM, dA.ta. koI eka mahAtmAne kAjo letAM letAM avadhijJAnano kSayopazama bhAva prApta thatAM avadhijJAna prApta thayuM tenA kAraNe temanA jovAmAM AvyuM ke samakiti evo Idra potAnI paTTarANIne manAvI rahelo che te jotAnI sAthe ja munine hAsya mohanIyanA udayathI hasavuM AvyuM tenA kAraNe avadhijJAnAvaraNIyano kSayopazamabhAva naSTa thatAM avadhijJAna naSTa thayuM. (6) apratipAti avadhijJAna :- jeTalA kSetranuM avavijJAna prApta thayuM hoya te kAyamane kAyama jIve tyAM sudhI rahe te apratipAti avadhijJAna kahevAya che. A avadhijJAnanA paNa aneka prakAra che. jema ke lokAvadhi- sarvAvadhi- paramAvadhi avadhijJAnavALA jIvone eka aMtaramuhUrtamAM avazya kevaLajJAna prApta thAya che. bAkInA avadhijJAnI jIvo mATe kevaLajJAnano niyama nathI. mana:paryavajJAna nuM varNana : avadhijJAna pachI nIcenA kAraNone laIne mana:paryavajJAna jaNAvela che. (1) chabastha (2) viSaya (3) bhAva (4) pratyakSa sAdharma (1) chadmastha - avadhijJAna jema chadmastha jIvone prApta thAya che tema mana:paryavajJAna paNa chabastha jIvone prApta thAya che. (2) viSaya :- avadhijJAna rUpI dravyone jovA jANavAnA viSayavALuM che tema mana:paryavajJAna manovargaNAnA, pugalone grahaNa karIne manarUpe pariNAma pamADelA rUpI pugalone jovA jANavAnA viSayavALu che. (3) bhAva :- avadhijJAna niyamA kSayopazamabhAve hoya che tema mana:paryavajJAna paNa kSayopazamabhAva raheluM hoya che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 karmagraMtha bhAga-1 (4) pratyakSa sAdharme :- avadhijJAna Idriya nimita vagara koIpaNa Atmapradeza uparathI prApta thaI zake che tema mana:paryavajJAna paNa Idriyanimita vagara Atma pratyakSa hoya che. A kAraNathI mana:paryavajJAna 4thuM kaheluM che. mana:paryavajJAna :- tiskRlokamAM aDhIdvIpamAM rahelA saMjJI paMcendrIya paryApta jIvoe manovargaNAnA pugalo laIne manarUpe pariNAma pamADI tene je visarjana karelA che te visarjana thayelA jagatamAM rahelA manovargaNAnA pagalone vartamAna kALe manarupe pariNAma pamADatA pugalone tathA bhaviSyane viSe manarupe pariNAma pamADI visarjana thanArA pudgalone jovA jANavAnI je zakti pedA thAya te mana:paryavajJAna kahevAya che AnA 2 bheda che. (1) Rjumati mana:paryavajJAna (2) vipulamati mana:paryavajJAna. Rjumati mana:paryavajJAna sAmAnyathI manovargaNAnA pudgalone jovA jANavAnI je zakti vizeSa te Rju atimana:paryavajJAna kahevAya che. jemake A jIve ghaDo ciMtavelo che. vipulamatimana:paryavajJAna vizeSa rIte tenA paryAyo sAthe mananA pugalone jovA jANavAnI je zakti pedA thAya te vipulamati mana:paryavajJAna kahevAya che. jema ke A jIve ghaDo ciMtavelo che paNate kayA dezano che ? sonAno che ke mATIno che? kone tyAM banelo che ? ItyAdi paryAyone jANI zake che. vipulamati mana:paryavajJAnI jIva niyamA caramazarIrI hoya che, eTale ke teja bhavamAM kevaLajJAna pAmI mokSe janArA hoya che. kevaLajJAna :- mana:paryavajJAna pachI sarvottama jJAnarUpa hovAthI tathA mana:paryavajJAna je apramattayati ne pedA thAya che tema kevaLajJAna paNa apramattayati ne pedA thAya che tathA sarvajJAnone samAvavAne yogya hovAthI sarvajJarUpa sauthI chelluM kevaLajJAna kaheluM che. jagatamAM rahelA rUpI arUpI sadhaLAya padArthone tenA bhUta bhAvi vartamAna saghaLAya paryAyone ekaja samayamAM hAthamAM rahelA AmaLAnI jema pratyakSa rIte jUe jANe che te keLavajJAna kahevAya che. A pAMce jJAnane AvaraNa karanAruM je karma te jJAnAvaraNIya karmonI prakRtio kahevAya che. darzanAvaraNIya karma :- jIvane be prakArano upayoga hoya che. (1) sAkAra upayoga e padArthanA vizeSa bodhane jaNAvanAra hovAthI te jJAnopayoga kahevAya (2) nirAkAra upayoga :- padArthanA sAmAnya bodhane jaNAvanAra hovAthI darzana upayoga kahevAya che. A sAmAnya bodhane AvaraNa karanAra je karma te darzanAvaraNIya karma kahevAya che tenA 9 bheda che. (1) cakSu (ra) acakSu (3) avadhidarzanAvaraNIya (4) kevaLadarzanAvaraNIya (5) nidrA (6) nidrAnidrA (7) pracalA (8) pracalA pracalA (9) thINadhdhi (1) cakSu darzanAvaraNIya karma:- caridrIya jIvothI zarU karIne asaMjJI paMcendriya tathA saMjJI paMcendrIya cAra gativALA jIvone cakSu Idriyano kSayo parAma bhAva prApta thAya che e cakSuIdriyanA kSayopazamabhAvanIce taratamAtA jIvone viSe rahelI hoya
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 che te cakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. (2) acakSu darzanAvaraNIya karma :- ekendrIya jIvone 1 sparzendriyano layAparAmano, be Idriya jIvane sparza-rasa beno kSayo parAma, te IdrIya jIvone sparza-rasa-prANano kSayopazama, caridrIya jIvone sparza-rasa-prANano kSayopazama-paMcendriya jIvone sparza rasa dhrANa ane zroteMdriyano kSayo parAma bhAva je pedA thAya che temAM aneka jIvonI apekSAe kSayopazama bhAvamAM taratA jaNAya che eTale ke tIvra-tIvratara-tIvratama-maMda-maMdattara-maMdattama rupe hoya che te acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. (3) avadhi darzanAvaraNIya karma :- samaktinI prApti sAthe cAre gatimAM rahelA saMjJI paMcaeNndriya paryApta jIvone jyAre avadhijJAnAvaraNIyanA kSayopazama bhAvathI avadhijJAna prApta thAya che. tenI pahelAM nirAkAra rUpayoga rupe avadhidarzanAvaraNIya kSayopazamanA bhAvathI avadhidarzana pedA thAya che. te avadhidarzanane viSe tIvra-tIvratara- tIvratama-maMda- maMdattara-maMdattama rupa taratamatA hoya che. te avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya che. (4) kevaLadarzanAvaraNIya karma :- 12mA guNasthAnakanA aMte 4 ghAtI karmanA udaya-udIraNA-sattAmAMthI saMpUrNa kSaya thAya tyAre jIvane kevaLajJAnanI prApti thAya che te kevaLajJAnano upayoga 1 samaya rahe che tenA bIjA samaye jIvane kevaLadarzanano upayoga prApta thAya che. A kevaLadarzanane saMpUrNarUpe AvaranAra karma te kevaLadarzanAvaraNIya karma kahevAya che. (5) nidrA : sUtelA manuSyone koI paNa prakArano sAmAnya ke vizeSa avAja vagere prApta thatAM tarataja je nidrAno nAza thAya che tene nidrA kahevAya che A nidrA kutarA jevI hoya che. (6) nidrA-nidrA :- sUtelA manuSyone jagADavA mATe koIpaNa prakAranA avAja vagere thavA chatAM jaladI jAgI zake nahi paNa vAraMvAra DhaMDhoLavA paDe te nidrA nidrA kahevAya che. (7) pracalA :- jIvanamAM koIpaNa pravRtti karatAM ALasa, thAka vagere prApta thatAM manuSyone beThAM beThAM ke ubhA ubhA je nidrA prApta thAya che te pracalA kahevAya che. (8) pracalA pracalA :- cAlatAM cAlatAM jIvone nidrAno udaya pedA thAya tevI nidrAne pracalA pracalA kahevAya che. (9) thINadhdhi :- divasanA kAmano boja ghaNo hoya tathA koInI sAthe gusso ke dveSa prApta thayAM hoya tenI vicAraNA Akho divasa magajamAM cAlelI hoya tathA temAM dhArelI saphaLatA maLI na hoya, rAtanA sutI veLA tenI vicAraNAmAM suI jAya to te nidrAnA kALamAM e vicArane ddaDha banAvI uThIne je kArya karavAnuM hoya te karavA mATe jAya kArya pUrNa karIne pAcho Ave ane pachI suI jAya temAM potAne AvA prakAranuM svama AvyuM che evo bhAsa savAre uThayA pachI thAya A jIvonuM baLa potAnA baLa karatAM vartamAna kALamAM ATha gaNuM pedA thAya che ane 1lA saMdhayaNavALA jIvonA kALamAM prativAsudeva jeTaluM baLa pedA thAya che. te thINadhdhi nidrA kahevAya che. A nidrAnA udayavALA jIvo narakagAmI hoya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 kevaLadarzanAvaraNIya ane pAMca nidrA tathA kevaLajJAnAvaraNIya A prakRtio sarva dhAtI rase ja udayamAM hoya che. bAkInI 4 jJAnAvaraNIya 3 darzanAvaraNIya sarvadhAtI 2se baMdhAya che paNa udayamAM dezadhAtI rasa rUpe ja hoya che. 20 jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-aMtarAya A traNe karmono kSayopazama bhAva tathA udayabhAva banne sAtheja rahelA hoya che te A rIte :- A traNe karmonI prakRtio eTale ke jJAnAvaraNIya-5 darzanAvaraNIya 4 aMtarAya 5 :- 14 dhruvodayI hoya che. sarvadhAtI rase baMdhAtI hovA chatAM udayamAM dezadhAtI rasa rupe thaIne Ave che. temAM dezadhAtInA dalIko adhikarasavALA hoya to te kSayopazamabhAvano nAza karavA rUpe udayabhAva rupe kAma kare che ane dezadhAtinA alparasavALA daliko udayamAM Ave to kSayopazama bhAve jJAnAdi prApta karavAmAM sahAyabhUta thAya che. mATe A traNe karmono kSayopazamabhAva te udayAnuviddha kSayopazamabhAva kahevAya che. vedanIya karma :- sukha ane duHkha rUpe anubhavAya te vedanIya karma kahevAya che jo ke saghaLA karmo sukha ane duHkha rupe anubhavAya che to paNa eTalI vizeSatA che ke bIjA karyo, sukhadu:khanI aMtaraMga sAmagrI meLavI Ape che jyAre vedanIya karma sukhaduHkhanI bAhya sAmagrI meLavI Ape che. (vedanIyanA udayathI AtmAne sukhadu:khAdinuM bhAna karAvanAra sAmagrIno yoga thAya che te sivAya kAMI karatuM nathI) sukhaduHkhanuM bhAna karAvanArato mohanIya karma che. jeTalA aMze mohanIya sahakArI teTalA aMze sukhaduHkhAdi sAmagrImAM AtmA anuraMjita thAya che tenA be bheda che. (1) zAtA vedanIya :- jenA udayathI dravya-kSetra-kALa-bhAva bhavanA saMbaMdhathI AtmAne, zarIra ane manane sukhano anubhava karAve te zAtA vedanIya karma kahevAya che prAye karI devatA manuSyone zAtAvedanIyano udaya hoya che athavA jenA udayathI Arogyane viSaya upabhogAdi ISTa sAdhana sAmagrI dvArA utpanna thayela AlhAda rupa sukhano anubhava thAya te zAtA vedanIya kahevAya. (2) azAtA vedanIya :- jenA udayathI dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhavanA saMbaMdhathI AtmAne-zarirane tathA manane kheda rupa duHkhano anubhava thAya te azAtA vedanIya kahevAya che. prAye karIne tiryaMca ane nArakInA jIvone azAtA vedanIyano udaya hoya che. athavA mAMdagI Adi aniSTa sAdhana dvArA utpanna thayela kheda rupa duHkhano anubhava thAya te azAtA vedanIya kahevAya che. sukha duHkhanuM bhAna karAvanAra mohanIya karma che. mohanIya karma :- pAramArthika-hitAhita-vivekathI bhraSTa kare athavA svaparanA vivekamAM muMjhavaNa pedA kare te mohanIya karma kahevAya che. mohanIya karmanA be bheda che. (1) darzana mohanIya (2) cAritra mohanIya. darzana mohanIya :- sAcI yA khoTI koIpaNa padArthanI aMtaramAM je zraddhA pedA thAya te zraddhAnI vicAra dhArAmAM tIvratA maMdatA rupa taratamatAnA je bhedo thAya tene muMjhavaNa kahevAya. A zraddhAnA muMjhavaNarupa vicArone darzana mohanIya karma kahevAya che. cAritra mohanIya :- cAritra eTale kriyA-sakriyA ke asat kriyA A banne
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 prakAranI kriyAnI pravRttine viSe jIvIne tIvratA maMdatArupa mananI vihvaLatA eTale ke caMcaLatA pedA karAve te cAritra mohanIya karma kahevAya che. darzana mohanIyanA 3 bheda :- samyaka mohanIya-mizra mohanIya- mithyAtva mohanIya (1) mithyAtva mohanIya :- jinezvara bhagavaMtoe prarUpita eTale ke jagatane viSe prakAzIta karelA padArtho pratye je pramANenI zraddhA pedA thavI joIe te pramANenI zraddha pedA na thAya paNa tenAthI viparIta zraddhA pedA thAya eTale ke choDavA lAyaka padArthone viSe grahaNa karavA lAyakanI buddhi (zraddhA) ane grahaNa karavA lAyaka padArthone viSe choDavA lAyaka rUpa buddhi (zraddhA) pedA thAya te mithyAtva mohanIya kahevAya che. (2) mizra mohanIya :- jinezvara bhagavaMtoe prakAzita karelA padArthone viSe eka aMtamUharta sudhI rAgano pariNAma ke dveSano pariNAma pedA na thAya te mizra mohanIya kahevAya che. bIjA padArthone viSe rAgAdi pariNAma beThA ja che eTale ke A jIva rAgAdi pariNAmanA abhAvavALo hoto nathI paNa mAtra bhagavAnanA vacana pratye rAgAdi pariNAma hotA nathI. jema ke nALiyerI dvIpamAM ja janmapAmIne ucharelA manuSyone dhAnyAdi pratye eTale miSTAnna vagere bhojana pratyejema rAga ane dveSa pedA thato nathI jyAM sudhI bhojana na kare tyAM sudhI rAgAdi pariNAma hoto nathI. paNa bIjA padArtho pratye rAgAdi pariNAma beThelo ja che tenI jema A mizra mohanIyamAM jANavuM. (3) samyakattva mohanIya :- jinezvara bhagavaMtoe prarUpaNa karela jIva-ajIvapuNya-pApa-Azrava-saMvara-nirjarA-baMdha ane mokSa A nave prakAranA tatvo pratyenI zraddhA eTale ke navamAMthI choDavA lAyaka padArtho pratye choDavA lAyakanI zraddhA, grahaNa karavA lAyaka padArtho pratye grahaNa karavA lAyakanI zraddhA tathA jANavA lAyaka padArtho pratye jANavAnI je zraddhA pedA thAya tenA pariNAmamAM tIvratA maMdatA rupa je vihavaLatA pedA karAve te samyakta mohanIya kahevAya che. cAritra mohanIyanA be bheda :- kaSAya mohanIya, nokaSAya mohanIya (1) kaSAya mohanIya :- kaSa eTale saMsAra Aya eTale lAbha jenAthI jIvone saMsArano lAbha prApta thAya te kaSAya mohanIya karma kahevAya che. (2) nokaSAya mohanIya :- no eTale niSedhAtmaka nathI paraMtu ekadarzIya sahAya karavA rupa "no zabda che. je prakRtio kaSAya ne uttejita karI prerita kare ane sahAya kare tene jJAnI bhagavaMto nokaSAya mohanIya karma kahe che. kaSAya mohanIyana 16 bheda + nokaSAya mohanIyanA 9 bheda maLI kula 25 bheda che. kaSAya mohanIyanA 16 bheda :(1) anaMtAnubaMdhI krodha (9) pratyAkhyAnIya krodha (2) anaMtAnubaMdhI mAna (10) pratyAkhyAnIya mAna (3) anaMtAnubaMdhI mAyA (11) pra - mAyA (4) anaMtAnubaMdhI lobha lobha
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 (13) saMjavalana krodha (14) saMjavalana mAna (15) saMjavalana mAyA (16) saMjavalana lobha A 16 kaSAyanA 64 bheda paNa thAya che jenuM varNana AgaLa Avaze. nokaSAya mohanIya 9 bheda : (1) hAsya (2) rati (3) ati (4) zoka (5) bhaya (6) jugupsA (7) puruSaveda (8) strIveda (9) napuMsakaveda 22 (5) apratyAkhyAnIya krodha (6) apratyAkhyAnIya mAna (7) apratyAkhyAnIya mAyA (8) apratyAkhyAnIya lobha kaSAyanA svarUpanuM varNana :- (1) anaMtAnubaMdhI :- jIvone saMkhyAtA asaMkhyAtA ke anaMtA bhavono anubaMdha pedA karAve te anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. A kaSAya jIvane jAvasjIva sudhI rahe che. (jyAM sudhI jIva samyaktva prApti na kare arthAt samyaktva prAptinI sanmukha na bane tyAM sudhI A kaSAya niyamA hoya che.) sAmAnyathI A kaSAyanI hAjarImAM jIvane AyuSyano baMdha paDe to naraka AyuSya baMdhAya che. A kaSAyanA 4 bheda che anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA, anaMtAnubaMdhI lobha. anaMtAnubaMdhI krodha paththaramAM paDelI tIrADa jevo che. mAna paththaranA sthaMbha jevo che. eTaleke vALyo vaLe nahiM evo hoya che. mAyA vAMsanA mULIyAnI gAMTha jevI hoya che. e gAMTha bALI baLe paNa bhedAya nahiM ane lobha kiramajInA raMga jevo hoya che ke je jAya ja nahiM A kaSAya jyAM sudhI udayamAM hoyache tyAM sudhI samyaktvanI prApti thatI nathI, tathA samyaktva prApta thayA bAdaA kaSAyanA udayathI teno nAza thAya che. A kaSAyanA 16 bheda che H anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI (1) (2) (3) (4) (6) (c) (9) (10) (11) anaMtAnubaMdhI (12) anaMtAnubaMdhI (13) anaMtAnubaMdhI (14) anaMtAnubaMdhI (15) anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI (16) anaMtAnubaMdhI krodha mAna anaMtAnubaMdhI mAyA lobha anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya krodha apratyAkhyAnIya mAna apratyAkhyAnIya mAyA apratyAkhyAnIya lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. karmagraMtha bhAga-1 anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM varNana :- A kaSAyano udaya jIvane jyAre hoya che te vakhate tenAmAM sannatAnA guNo prApta thatA nathI. tethI sArA kuLamAM, sArI jAtimAM utpanna thavA chatAM paNa tenAmAM dharmanuM dveSIpaNuM sadA mATe raheluM hoya che. tenA kAraNe pote dharma kare nahi ane karanArane karavA de nahi tathA potAnI zakti hoya to dharma karanArane dharmathI patana karyAvinA raheto nathI. deva-gurU-dharmanno niMdaka bane che. duniyAnA sukha ane sukhanA sAdhana mATe 18 pApa sthAnakamAMthI jo koI pApanuM sevana karavAno vakhata Ave to temAM tene jarApaNa AMcako lAgato nathI. evI Asakita pUrvaka pApane kare che ke jenA kAraNe pAparUpe pApane mAnavAnI tenI taiyArI hotI nathI. potAnuM kartavya ane pharaja che ema mAne che. A kAraNothI A jIvo adhamAdhama koTImAM Ave che. A kaSAyanA udayavALA jIvone AyuSyano baMdha paDe to niyamA narakAyuSya baMdhAya che. (2) anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya kaSAya - A kaSAyanI sthiti jIva jo prayatna kare to eka varSathI adhika samaya rahetI nathI. A kaSAyavALA jIvane koIpaNa jAtanA vrata niyama paccakakhANa vagere karavAnuM mana thAya nahi, koI paccakakhANa karatuM hoya to aTakAve nahiM, tene karAvavAmAM sahAyabhUta thAya, maMdire. jAya, bhagavAnane mAne,- bhagavAnanI bhakita vagerenI pravRti kare chatAM paNa manamAM vrata niyama pratye rUci bhAva pedA thAya nahi tenA kAraNe dharma dveSI hoto nathI paNa uDe uDe gharma ene gamato nathI A kAraNathI sukha ane sukhanA sAdhana mATe 18 pApa sthAnakamAMthI je koI pApanuM sevana karavA jevuM lAge tenuM sevana kare potAnuM kartavya ane pharaja paNa mAne paNa atyaMta tIvra bhAve karatonathI, tathA pApane pAparUpe mAnavAnI budhdhi paNa pedA thatA deto nathI AnA kAraNe joIe tevI paraloka pratyenI zraddhA pedA thatI nathI tethI A kaSAyanA udayakALamAM jIvane AyuSyano baMdha paDeto niyamA tiryaMca AyuSya bAMdhe che. nigodathI laIne paMcendriya tiryaMcanA utkRSTa sudhInA adhyavasAyomAMthI koI paNa adhyavasAya vaDe tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che. (3) anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAnIya kaSAya - A kaSAyavALA jIvo kSamAnamratA-saraLatA-dAnarUci-vaDIlono vinayAdI guNa prApti Adi vahevAramAM pravRti karatA hoya che. tathA nAnAmAM nAnA vrata niyama paccakakhANathI zarU karI zrAvakanA 12 vrata 11 paDiyA vagerenuM saMpUrNa niraticAra paNe pAlana karI zake che chatAM mithyAtva. gADha hoya che. A badhI pravRti Aloka ke paralokanA sukha ane sukhanA sAdhana mATe karatA hoya che. jyAM sudhI A kaSAyano tIvra udaya hoya che. tyAM sudhI e potAnI pakkaDane choDatA nathI A pramANe kaSTa veThIne duniyAnA vyavahAramAM sannatAnA guNo keLavIne nAmanA paNa meLave che. A kaSAyamAM AyuSya bAMdhe to niyamA manuSya AyuSya bAMdhe che. dA.ta. abhayakumArane ThaganArI vezyA A lokanA sukhanA hetuthI zrAvakapaNAnuM suMdara pAlana karavA chatAM chaLa kapaTa karIne abhayakumArane ThagI gaI tenI jema jANavuM. anaMtAnubaMdhI saMjvalana :- A kaSAyanA udayakALamAM vahevAramAM dekhItI rIte pAyabhIratA, game tevuM kaSTa paDe to paNa sahana karavAnI zakita, kSamA, namratA vagere guNo sArAmAM sArI rIte khIlelA hoya che paNa A loka ke paralokanA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 karmagraMtha bhAga-1 sukhane mATe je te guNono upayoga kare che. tenA kAraNe e guNa saMsAravardhaka bane che. manuSyapaNAmAM sArAmAM sArI sukha sAmagrI saMpati maLelI hoya chatAM tene dharma sAMbhaLavAthI khabara paDe ke duniyAmAM AnA karatAM paNa sArI sukhanI sAmagrI hoya che e sAmagrI ATaluM ATaluM kaSTa veThIne guNa keLavIne sahana kare to e sukha jarUra maLe evI zradhdhA pedA thatAM e sukha meLavavA mATe vartamAnamAM maLelI saMpatine choDIne cAritrano svIkAra karI niraticArapaNe cAritranuM pAlana karI zake che e cAritranuM pAlana karatAM vahevAramAM mokSapratyeno adveSabhAva dekhADe che. jJAnano kSayopazamabhAva laIne AvelA hoya to sADAnava pUrva sudhInuM jJAna paNa meLave che. A jIvo AyuSya baMdha kare to niyamA devAyuSya bAMdhe che. jaghanyathI 10 hajAra varSa ane utkRSTathI vaimAnikanA 31 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhe che. (9mA saivavika sudhI) A kaSAyanI hAjarImAM dharmano purUSArtha karatAM karatAM jyAM sudhI mithyAtvanI maMdatA thAya nahi tyAM sudhI karelo saghaLo dharma audayikabhAva rUpe gaNAya che. e audayika bhAve karelo dharma niyama pApAnubaMdhI puNya baMdhAve che. pApAnubaMdhI puNyanA udayakALamAM je sukhanI sAmagrI maLe te sAmagrImAM potA karatAM bIjAnI pAse adhika dekhIne IrSA Adi durguNo pedA thatAM sukhane sukharUpe bhogavavA detuM nathI tathA sukha pote ja mArA AtmAne mATe nukazAnakAraka che e vicAraNA paNa pedA thavA detI nathI. anAdi kALathI bhaTakato jIva saMjJI paMcendriya paryAptapaNuM prApta karIne 7 karmonI utkRSTa sthatino baMdha kare che. temAM jJAna-darzana-vedanIya ane aMtarAyanI 30 koTAkoTI sAgaropama, nAma-gotranI 20 koTAkoTI sAgaropama, mohanIya karmanI 7) koTAkoTI sAgaropamanI sthiti bAMdhe che. teno baMdha karyA bAda te sthitine bhogavavA mATe saMsAranI aMdara paribhramaNa karato hoya che te paribhramaNathI akAma nirjarA karatAM karatAM jyAre eka koTAkoTI sAgaropamathI palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI sthiti ochI thAya (ATalI sthitivALA jIvone aMtaH koTAkoTI sAgaropama sthitivALA kahevAya che.) tyAre jIva graMthi deze Avelo gaNAya che. A graMthi deze abhavyajIvo-durbhavyajIvo- bhArekarmI evA bhavI jIvo tathA laghukamIjIvo aMnaMtIvAra Ave che ane pAchA utkRSTa sthiti bAMdhIne saMsAranI rajhaLapATamAM cAlyA jAya che. A graMthideze AvelAmAM laghukarmI evA bhavyAtmA jIvane dharma sAMbhaLavA maLe ane sAMbhaLatA sAMbhaLatAM potAnA aMtarAtmAmAM vicAraNA kUrAyamAna thAya ke jIvanamAM koIvAra na sAMbhaLeluM Aje sAMbhaLavA maLyuM ema vicArI sAMbhaLelA zabdone vAraMvAra yAda karIne aMdaranI vicAraNA vizeSa rIte skarAyamAna karato karato dharma pratye Adara ane bahumAna vALo thAya tyArabAda vAraMvAra sAMbhaLatA potAnA AtmAnI sthitino jyAre khyAla Ave ke atyArasudhI saMsAramAM je paribhramaNa karyuM. temAM rAga ane dveSa eja mukhya kAraNa che, kAraNa je sukhanI huM jhaMkhanA karU chuM te bAhya koI padArthamAM nathI paNa mArI pAse ja che. A vicArabAda dharma meLavavAnI bhAvanA tIvra thatAM rAgAdi pariNAma pratye sahaja rIte arUcI bhAva vadhatAM vadhatI dveSa bhAva vadhArato jAya che. A prayatna karavAmAM je vicAraNA pedA thayelI che, tenAthI mithyAtvanI maMdatA pedA thayelI che, temAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sahAya maLatAM rAgAdi pariNAma pratye dveSa vadhato jAya che. Ane jJAnI bhagavaMto prazasta kaSAya kahe che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 karmagraMtha bhAga-1 A rIte vAraMvAra prayatna karatAM karatAM gharmane viSe sthiratA, ekAgratA tathA dharmanI pravRtimAM prasannatA vizeSarUpe pedA karato jAya che. A prayatna karatAM karatAM jo anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya kaSAya prazasta rUpe banato hoya to jIvanamAM vrata-niyama paccakakhANa vagere kAMI pedA thatuM nathI. paNa A kaSAyanI sahAyathI bhagavAnanI bhakita suMdaramAM suMdara rIte karato rAgAdi pariNAma pratye dveSa vadhArato ghaNI sakAma nirjarAne sAdhe che jo jIvane anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAnIya kaSAya hoya to jIvanamAM vrata niyama-paccakakhANa nAnAmAM nAnAthI zarU karIne abhyAsa pADatopADato zrAvakanA 12 vrata vagerene sArAmAM sArI rIte pALatAM sakAma nirbhara kare che. jo anaMtAnubaMdhI saMjvalana jevA kaSAyanI sahAya hoya to vartamAnamAM maLelI sAhyabI saMpatine choDIne sarva viratine grahaNa karIne sArAmAM sArI rIte pAlana karato mithyAtvanI maMdatA vadhArato rAgAdi pariNAma pratye tIvra bhAve dveSa pedA karato (anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI jevo draSa) carama yathApravRtikaraNane prApta kare che. A prAptimAM jIvano adhyavasAya saMsAramAM rahelI saghaLI pApanI pravRti tapAvelA loDhA upara cAlavA jevI mAne che. A kALa puro thatAM apUrvakaraNa nAmano adhyavasAya prApta thAya tenI sAthe ja prazasta koTInA kaSAyanI sahAyathI graMthi bhedAya che. apratyAkhyAnIya kaSAyonuM varNana :apratyAkhyAnIya krodha - pRthvImAM paDelI tirADa jevo apratyAkhyAnIya mAna- hADakA jevuM apratyAkhyAnIya mAyA - gheTAnA zIMgaDA jevI apratyAkhyAnIya lobha- gADAnI maLI jevo hoya che. A kaSAyanI sthiti 1 varSanI hoya che. A kaSAyanA udayakALamAM jIvane koIpaNa jAtanuM vrata-niyama paccakakhANa karavAno pariNAma pedA thato nathI koI karatuM hoya to tene sahAyarUpa thavAnI bhAvanA hoya che. A kaSAya trIjA ane cothA e be guNasthAnake hoya che. A kaSAyanA paNa 16 bheda thAya che. je nIce mujaba che. (1) apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI mAyA apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI lobha apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya mAyA. apratyAkhyAnIya apratyAkhyInIya apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya krodha mAna mAna (10)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 lobha krodha karmagraMtha bhAga-1 (11) apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya mAyA (12) apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIyA (13) apratyAkhyAnIya saMjavalana (14) apratyAkhyAnIya saMjavalana mAna (15) apratyAkhyAnIya saMjavalana mAyA (16) apratyAkhyAnIya saMjavalana lobha apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM varNana : A kaSAya samakiti jIvone hoya che. A kaSAya svAbhAvika rIte pedA thayelo hoto nathI paNa purUSArtha karIne pedA karavAno hoya che. tenA kAraNe jema jema A kaSAyanI sahAya maLatI jAya tema tema samakitamAM aticAra na lAge ne niraticAra samakitanuM pAlana sArAmAM sArI rIte thAya tevI jAgRta avasthA rahe che. ane saMsAramAM potAnI zakti mujaba bhagavAnanI bhakita- sAdhunI vaiyAvyaya sAdharmIka bhakita sArAmAM sArI rIte karavAnuM baLa Ape che. AnA pratApe jInezvara bhagavaMtoe jagatamAM prarUpelA padArtho eja satya che. saMsAra tAraka che. evI avihaDa budhdhi pedA thAya che ane azubha karmonI sthiti tathA rasa ghaTADatAM zubha karmonI puNyAnIbaMdhI puNya rUpe sthiti tathA rasa vadhAratAM potAnA janmamaraNa rUpa bhavonI paraMparA ochI karato jAya che. dA.tA. zreNIka mahArAjA tathA abhayakumAra apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya kaSAyanuM varNana :- A kaSAya cothA avirata samyadraSTi guNa sthAnake upazama-kSayopazama ke kSAyika samakiti jIvone hoya che. A kaSAyanA kALamAM jIvone cAritra levAnI bhAvanA pedA thAya che potAnI zakitapaNa lAge che chatAM paNa pariNAma pedA thato nathI tenA kAraNe nAnAmAM nAnA paccakakhANa vrata niyama vagerethI zarU karIne koIpaNa jAtanA vrata niyama paccakakhANa pedA thavA deto nathI. paNa devabhakita- gurUbhakita-sAgharmikabhakita potAnI zakita mujaba sArAmAM sArI rIte karavAnuM baLa Ape che. tathA koIpaNa jIvo vrata niyama paccakakhANa vagere grahaNa karatAM hoya to temanuM haiyuM nAcI uThe che ane zarIramAM romarAjI khaDI thaI jAya che. eTalo atyaMta rAga sarvaviratI pratye rahelo hoya che. nikAcIta aviratino udaya laIne AvelA hoya to cAritra laI na zake paNa je koI letA hoya tene sahAya kare tenA viprone dUra karavA prayAsa kare ane cAritra apAvavAmAM preraka baLa purU pADe che. dA.ta. kRSNa mahArAjA. nemanAtha bhagavAna jyAre dvArikA nagarInA bahAranA bhAgamAM samosaryA tyAre dezanA sAMbhaLIne eTalo atyaMta AnaMda pedA thayo ke dezanA pUrNa thayA bAda AkhI sabhA vacce ubhA thaIne bhagavAnane vinaMtI karI " he bhagavAna ! sarva virati eja kharekhara levA jevI cIja che. paraMtu mane levAnA pariNAma pedA thatA nathI paNa mArA tAbAmAM gaNAtA deza nagara gAmo che temAMthI je koIne sarva viratinI bhAvanA thaze tene je aMtarAya naDatA haze te aMtarAyo dUra karIne tene sarva virati apAvIza. evo abhigraha bhagavAna pAse lIdho. (AnI sAthe apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM baLa raheluM che.) potAnA dezamAM je koI rUpavAna kanyA dekhAya tene pratye moha pedA thatAM potAne gamI jAya to sau prathama
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyAMka bhAga-1 | 27, vinA mAtApitAne jaNAve ane potAnI patni karavAnI abhilASA seve mAtApita na mAne to baLajabarI karIne yudhdha karIne paNa tene meLave. meLavyA pachI samAcAra maLe ke bhagavAna padhAryA che to sau prathama tene laIne bhagavAna pAse jAya dezanA saMbhaLyA bAda jene haju hAtha aDADayo nathI te potAnA svAmIne vinaMtI kareke mAre saMyamano svIkAra karavo che to tarata ja tyAMne tyAM rajA ApIne saMyamano ravIkAra karAvatAM. A kaSAyanI sAvadhagIrI na rAkhe to samakitanI nirmaLatAne badale aticAra paNa lagADI zake che. pratyAkhyAnItha - pratyAkhyAnIya kaSAyanuM varNana : A kaSAyanA kALamAM rahelA jIvo upazama kSayopazama ke kSAyIka samyakudraSTi hoya che viratino pariNAma pedA thato nathI devabhakita-gurU vaiyAvaccasAgharmikabhakti karatAM karatAM vrata niyamanA paccakakhANa vagere dezathI AcaraNa karI zake che paNa te paccakakhANa vagerenA pariNAma pedA thavA detuM nathI. vrataniyama piccakakhANa lIdhA bAda eTalo badho virSollAsa rahelo hoya che ke prANa jAya to hNa vratAdino bhaMga na thAya tenI satata kALajI rAkhato hoya che. zrAvakanA 12 batano abhyAsa karatAM karatAM 11 paDimAnuM niraticAra paNe pAlana karI karI zake che. dA.ta. rAvaNa jyAre vidyA sAghavA gayelA temAM kevaLI bhagavaMta maLyA. temanI AinA sAMbhaLI. dezanA pariNAm pAmI kevaLI bhagavaMtane puchayuM" mArUM mRtyu enAthI thaze? (konAthI thaze ?) kevaLI bhagavaMte kahyuM parastrIthI tArUM mRtyu thaze te sAMbhaLatAnI sAthe ja tene aMtaramAM vicAra pedA thayo ke parastrIthI huM maruM ? e vicAre potAnA AtmAne dhikkArIne kevaLIbhagavaMta pAse abhigraha lIdho ke parastrI jyAM sudhI Irache nahi tyAM sudhI sparza karavo nahi. A niyamanI Teka game teTalI IcchA pedA thaI chatAM jALavI rAkhI ane potAno abhigraha aDaga rIte evo pALyo ke jenA pratApe potAnA prANa khoyA. AvI rIte apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya jIvo apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM baLa meLavatAM 12 vratane akhaMDa rIte pAlana karI zake che eTale ke dezaviratInI badhI kriyAo A SAyanA udaya kALamAM cAlu rahe che. apratyAkhyAnIya saMjvalana kaSAyanuM varNana : AkaSAyano udaya avirati samadraSTi upazama kSayopazama ane kSAyika samakiti jIvone hoya che. A apratyagInIya kaSAya evo pAtaLo banAvI dIdho che ke jenA pratApe sarva viratinA pariNAma prApta na thavA chatAM paNa potAnI zakitanuM baLa vadhAratAM sarvaviratinI bhAvanA evI tIvra bane che ke potAnA bhogAvalI karma khapAvavA mATe sarvavirati laIne bhogAvalI khapAvIza.saMsAramAM rahIne bhogavAlI khapaze nahi. AvI vicAradhArAnI bhAvanAthI sarva virati laI bhogAvalI khapAvavA mATe tapatyAga ane niraticAra rIte suMdarapaNe saMyamanuM paripAlana karatAM karatAM potAnA bhogAvalI karmo khapAve che. keTalIvAra nikAcita bhogAvalI karmanA udayathI bhoga vigerenAM eTaleke avirati janya vicAro pedA thAya to tene AdhIna na thatAM rNitAnA prANono nAza karavAnA vicAra sudhI paNa pahoMce che ane tene mATe prayata Na kare che. dA.ta. naMdiSeNa muni bhagavAne khuda kaheluM ke tArUM bhogAvalI karma bAkI che. mATe tArA mATe hAla saMyama nathI. tyAre bhagavAnane kahyuM ke he
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga 28 bhagavAna ? huM eTalo bagho kaMTALI gayo chuM ke ahiM rahIne bhogAvalI khaMpAvavA badala kadAca vadhI jaze, huM tyAM rahIne paNa mArA bhogAvalIne khapAvIza ja e jyAre vinaMtI karI tyAre bhagavAna mauna rahyA che ane naMdiSeNe saMyamano svIkA karyo ane tapa tyAga vageremAM magna banIne bhogAvalIne nAza karavAno praya karatA jAya che jyAre nikAcitabhogAvalI udayamAM AvyuM ane saMsAramAM vezya sAthe rahyA temAM saMyamanA rAganA kAraNe abhigraha karyo che ke jyAM sudhI roja 1 ne pratibodha na karUM tyAM sudhI annapANIno tyAga. 12 varSa sudhI roja 10 pratibodha karI aneka jIvone saMyamI banAvyA te apratyAkhyAnIya saMjvalanuM kaSAyanI sAthe apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhInuM baLa maLyuM tenA pratApe potAnuM cAritra mohanIyakarma eTale ke nikAcita bhogAvalI karma paNa khapAvI dIdhuM. pratyAkhyAnIya kaSAyanuM varNana : A kaSAyanI sthiti cAra mAsanI hoya che. 4 mAsa bAda jo kaSAya rahe apratyAkhyAnIya banI jAya che. A kaSAyano udaya aMta H koTAkoTI sAgaropamana sAte karmanI je sthitisattA hoya che. tenAthI saMkhyAtA palyopama jeTalI sthiti sattA ochI thAya tyAre A kaSAyano kSayopazama bhAva dezaviratinA pariNAma sAthe vrata-niyama-paccakaSANa suMdara rIte pAlana karAvI zake che ane abhyAsa pADatAM pADatAM zrAvakanA 12 vrata ane 11 paDiyA sudhI suMdara rIte pAlana karI zake che. A kaSAyanA paNa 16 bheda hoya che. pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya . pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya saMjvalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM varNana : A kaSAyano udaya jIvone svAbhAvika rIte pedA thato nathI paraMtu prayata vizeSathI purUSArtha karIne A kaSAyane pedA kare che tenA kAraNe A kaSAya vrata niyama paccakakhANa vigere pALavAmAM evuM sAmarthya pedA kare che ke jenA pratApe tratAdinA bhaMga samaye bhaMga na karatAM prANano nAza karI zake che. tathA vratAdinA maMganA jeTalA jeTalA sthAno hoya tenAthI sadA mATe jAgRta avasthA sateja karato jAya che. pratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya kaSAya :- A kaSAyanA udayakALamAM rahelA jIvone ullAsapUrvaka vrataniyama paccakakhANa vigere grahaNa karelA hoya temAM AgaLa vadhavAnuM sAmarthya prApta karavA detuM nathI. tathA keTalIka vAra lIdhelA vrata niyama paccakakhANa vageremAM bhaMga karAvI aticAra paNa lagADe che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA 11 zrAvakamAMthI kuMbhAra nAmanA zrAvake 12 vratagrahaNa karelA hatA paraMtu te gAmamAM sAdhuonI avarajavara rahetI na hatI te kAraNe vrata-niyama lIdhA pahelAM je sanyAsIono bhagata hato teo gAmamAM AvIne upadeza ApI Ane patita karI vrata vageremAM bhaMga karIne aticAra lagADAvatA hatA. pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya kaSAya : A kaSAyanA udayakALamAM jIvo vrata-niyama paccakaSANanI vAto sAMbhaLatAM potAnA virSollAsa ane sAmarthya pramANe vratAdine grahaNa kare ane grahaNa karyA pachI tene aNizuddha rIte kema paLAya tenI satata jAgRti hoya che e vratAdimAM aticAra lAgI na jAya ane upayoga pUrvaka vartatAM temAM bhaMga na thaI jAya tenI satata kALajI rAkhIne bhaMga sthAna tathA aticArathI sadA sAvadha hoya che. A kaSAyanA baLathI dezaviratino pariNAma tathA zrAvakanA 12 vrata ane 11 paDimAne aNizuddha rIte niraticAra paNe pAlana karI zake che ane pAlana karatAM vAritra mohanIyanA karmone khapAvI rahelo hoya che. dA. ta. sudarzana zeTha (zULInuM si~hAsanuM banyuM te) tyAkhyAnIya saMjavalana kaSAya : A kaSAyanA udayakALamAM vartatA jIvone virSollAsa ane sAmarthya pedA thatAM rtimAnamAM maLelI sAhayabI saMpattino tyAga karIne sarvaviratine grahaNa kare che paNa tene sarvaviratino pariNAma prApta thato nathI. kAraNake 7 karmonI sthiti sattA paMkhyAtA palyopama jeTalI ochI thayelI hoya che paNa saMkhyatA sAgaropama jeTalI bokhI hotI nathI. niraticArapaNe cAritranuM pAlana karI zake che, ane e pAlana karatAM potAnA cAritramohanIya karmone khapAvI rahelA hoya che AjIvone pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sahAya maLatAM tenA bhaMgasthAna ane praticArathI khUba sAvaghagIrI pedA karAvIne vrataniyamAdinA paccakakhANane viSe upayogamAM sthiratA prApta karAve che. dA.ta. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA pAsanamAM thayelA chellA kevaLI jaMbukamAra svAmIe zIvakumAranA bhavamAM potAnA paramAM rahIne suMdara rIte cAritranuM pAlana karyuM. 12 varasa sudhI cAritranI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga 30 paripAlanA karI paNa mAtApitAe cAritra levA mATenI AjJA ApI nahiM. kaSAya sarvavirati guNane prApta karavA detuM nathI tathA sarvavirati guNa prApta tha hoya to teno nAza kare che. saMjavalana kaSAyanuM varNana : A kaSAyanI sthiti 15 divasanI hoya che. 15 raheto pratyAkhyAnIya rUpe gaNAya che A kaSAya vitarAgatA nathI ane vitarAgatA guNajo prApta thayo hoya to teno sarvavirati guNane prApta karAve che paNa jo jIva sAvadhana na kaSAyanA udayathI jIvane cAritramAM baLApo pedA karAve che bheda hoya che. saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya divasathI vadhu A ka guNane prApta karavA de nAza kare che. A kA rahe to vacamAM vacce A kaSAyanA paNa 1 anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya mAna apratyAkhyAnIya mAyA apratyAkhyAnIya lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha mAna mAyA lobha krodha saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana saMjavalana anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM varNana : zAsanano bhayaMkara udadAha (apabhrAjanA) thato hoya tathA koI rAjavI vige sAdhu sAdhvI upara bhayaMkara krura upadrava karato hoya to je sAdhuonI zakti ho teone kaSAya Avato na hovA chatAM parANe baLAtkAre kaSAyane pedA karI saMjavalana anaMtAnubaMdhI jevo kaSAya pedA kare che ane sAdhuo zakti chatAM pa A kaSAyane prApta karIne zAsananI apabhrAjanA dUra na kare to anaMtasaMsArI thA che. jema ke viSNukumAre namuci rAjAne samajAvavA mATe badhI rIte prayata karyA chata na samajyA to potAnI zaktino upayoga karIne traNa DagalA jeTalI jagyAmAM cha
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 31 khaMDano samAveza karI dIdho ane sAdhunI apabhrAjanA thatI aTakAvI. evI ja rIte bIjo dAkhalo kalikAcArya gardabhIla rAjAne khUba samajAvavAno prayata karavA chatAM na samajatAM pote potAnI zaktino upayoga karIne rAjAne harAvIne sAdhvIonuM rakSaNa karyuM. jo AmAM sAvadhagIrI na rAkhe ane aprazasta koTIno kaSAye jo thaI jAya. temAM jo koI bacAvanAra na maLe to potAnuM bhayaMkara akalyANa karIne azubha prakRtiono baMdha kare che. dA. ta. vizvabhUti vizAkhAnaMdIne jotAM tenA dvArA mazkarI thatAM vizvabhUtIno gusso prathama saMjavalana anaMtAnubaMdhI thayo pachI patita thaI pahele guNasthAnake anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhInA kaSAyavALA thaI gayA che kAraNe teo gAyane AkAzamAM uchALI zakyA. RSabhadeva bhagavAnanA putra bAhubalIjI saMyamano svIkAra karyA bAda bhagavAna pAse jatAM vicAra Ave che. ke jo hAla bhagavAna pAse jaIza to mArAthI nAnA paNa saMyamI thayelA bhAIone vaMdana karavuM paDaze mATe jyAM sudhI kevaLajJAna pedA thAya nahi tyAM sudhI bhagavAna pAse javuM nahi A rIte manathI vicArIne cAritranuM paripAlana kare che A vicAra aprazasta kaSAyavALo kahevAya che. saMjavalana apratyAkhyAnIya kaSAyanuM varNana : A kaSAyanA udayakALamAM vartatA jIvone sarva sAvadya vyApArano tyAga karI sArI rIte cAritranuM pAlana karatAM vacamAM vacamAM A saMjavalana apratyAkhyAnIya kaSAya hovAthI vrata niyama paccakakhANa AdimAM jevo virSollAsano vega maLavo joIe tevo maLato nathI. tenA kAraNe pote potAnI rIte zaktinuM mApa rAkhIne vrata niyamAdi karatA jAya che, temAM aticAra paNa vAraMvAra lAgyA kare. saMjavalana pratyAkhyAnIya kaSAya : A kaSAyanA udayakALamAM vartatA jIvone varSollAsapUrvaka sarvavirati prApta karyAbAda vAraMvAra vizeSa rIte vrata niyama paccakhkhANa AdimAM AgaLa vadhavA mATe preraka baLa prApta thatuM jAya che tathA zakti mujaba varSollAsa pUrvaka tapa niyamAdinuM paNa aNizuddha rIte pAlana kare che. niraticAra paNe cAritra pALavAnI bhAvanA hovA chatAM A kaSAya temAM joradAra vega prApta thavA deto nathI. AnI sAthe saMjavalana anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM preraka baLa maLe to prANa karatAM paNa adhika potAnA vratAdine TakAvavA prayatna karato jAya che. jo temAM saMjavalana pratyAkhyAnIya aprazasta koTIno kaSAya prApta thaI jAya to tenA pratApe nahi baMdhAtI sattAmAM rahelI azubha pravRtiono sthiti-rasa-vadhArIne nikAcIta paNa karI zake che. dA.ta. mallinAtha bhagavAnanA jIve pUrvabhavane vize niMrthakara nAmakarmanI nikAcanA karatAM karatAM aprazasta koTInI saMjavalana mAyAthI tapa karIne sattAmAM rahelA nahi baMdhAtA strIvedanA dalikonI sthiti rasa vadhArI nikAcIta karI ke jenA kAraNe strI tirthaMkara rUpe utpanna thavuM paDyuM. saMjavalana saMjavalana kaSAya : A kaSAyanA udayakALamAM vartatA jIvone sarva sAvadha vyApArano tyAga karyAbAda bAre prakAranI aviratino mana vacana kAyAthI sarvathA tyAga karyA bAda
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 karmagraMtha bhAga-1 niraticArapaNe cAritranuM pAlana karavAno varSollAsa pedA thatA thatA potAnI zakti mujaba niraticAra cAritra suMdara rIte paripAlana kare che. tathA saMjavalana anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sahAyathI niraticAra cAritrane duSaNa karanArA eTale ke aticAra lagADanArA jeTalA jeTalA bhayasthAno hoya che. tenAthI sadA mATe upayoga pUrvaka jAgRti rAkhI sAvadha rahe che. ane jema jema A cAritranuM pAlana suMdara rIte prApta thatuM jAya che tema tema vitarAga bhAvane pedA karavAnI vicAraNA sArAmAM sArI rIte prApta thAya che. kaSAyanA bhedone viSe AyuSyabaMdhanuM varNana : atre je AyuSyanA baMdhanI vAta lakhAya che te saMjJI paMcendriya paryApta manuSya ane tiryaMcanA jIvane AzrayI jANavuM. anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI kaSAyathI AyuSyano baMdha paDe to niyamA naraka AyuSya baMdhAya che. temAM jadhanya dasa hajAra varSathI zarU karIne utkRSTa 33 sAgaropama sudhInA vacalA kALanA jeTalA samayo thAya teTalA AyuSya baMdhanA adhyavasAya sthAno hoya che. anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya kaSAyathI niyamA tiryaMcanuM AyuSya baMdhAya che temAM jadhanya nigodanuM eTale ke 256 avalikAnA kALa jeTalA AyuSyathI zarU karIne utkRSTa 3 palyopamanI vacamAM jeTalA samayo prApta thAya teTalA AyuSya baMdhanA adhyavasAya sthAno hoya che. anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAna kaSAyathI jIvo niyamA manuSya AyuSya bAMdhe che temAM jadhanya AyuSya 256 avalikAnA samayathI utkRSTathI 3 palyopamanA AyuSya sudhInA samayorUpa AyuSya baMdhanA adhyavasAya sthAno hoya che. anaMtAnubaMdhI saMjavalana kaSAyathI niyamA deva AyuSya bAMdhe che. jadhanya 10 hajAra varSanA AyuSyathI zarU karIne utkRSTa 31 sAgaropama sudhInA jeTalo samayo thAya teTalA AyuSyabaMdhanA adhyavasAya sthAno hoya che. 31 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhavAmAM mukhya kAraNa niraticAra cAritranuM (vyavahArathI) pAlana tathA (vahevArathI) mokSa pratyeno adveSabhAva gaNAya che. apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAya samakiti jIvone hoya che jo A kaSAya aticAra lagADavAmAM vega Ape tema hoya to bhavanapati AdinuM AyuSya bAMdhe che paNa vaimAnikanuM AyuSya bAMdhato nathI. tathA samaktine niraticAra karavAmAM sahAyabhUta banato hoyato niyamA vaimAnikanuM AyuSya bAMdhe che. " apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya kaSAyanI vidyamAnatAmAM moTe bhAge jIva sAticAra samakiti hoya che tenA kAraNe AyuSyano baMdha bhavanapati Adino paDe che. paNa vaimAnikanuM bAMdhato nathI. apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya tathA saMjavalana kaSAyamAM vidyamAna jIvo niraticAra paNe samakti TakAvI rAkhatA hovAthI niyamA vaimAnikanuM AyuSya bAMdhe che temAM jadhanya palyopama ane utkRSTa 1ramAM davaloka sudhInuM 22 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhI zake che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 33 - pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayakALamAM moTe bhAge sAticAra dezavirati hoya che tenA kAraNe vaimAnikanA pahelA devalokanuM AyuSya bAMdhI zake che. pratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya kaSAyavALA jIvone vaimAnikanuM AyuSya baMdhAya tathA temAM zrAvakanA bAravrata AdinA niyamo grahaNa karI sArI rIte parIpAlana karI zake che, pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya tathA saMjavalana kaSAyamAM vartatA jIvo deza viratinuM niraticAra paNe pAlana kare che tenA kAraNe vaimAnikanuM AyuSya bAMdhI zake che jadhanyathI 1 palyopama tathA utkRSTathI 22 sAgaropama saMjavalana anaMtAnubaMdhI kaSAya sAticAra cAritramAM vega Ape to vaimAnikanuM kildISIyA Adi devonuM AyuSya bAMdhe che tathA niraticAra cAritrane viSe vega Ape evo kaSAya hoya to jadhanyathI 1 palyopama ane utkRSTathI 33 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhI zake che. saMjavalana apratyAkhyAnIya kaSAyamAM vartatA jIvone moTe bhAge aticAra cAritra hoya che tenA kAraNe vaimAnikanuM temAM paNa kilbIpIyAnuM AyuSya bAMdhI zake che. saMjavalana pratyAkhyAnIya kaSAyavALA jIvovaimAnikanuM AyuSya bAMdhe che temAM jadhanyathI 1 palyopama ane utkRSTathI 22 sAgaropama sudhInuM prAyaH bAMdhe che. saMjavalana saMjavalana kaSAyavALA jIvo niyamA devalokanuM AyuSya bAMdhe che. jadhanyathI 1 palyopama ane utkRSTathI 33 sAgaropamanuM AyuSya bAMdhI zake che. A rIte 16 kaSAyanA 64 bhedonuM varNana samApta
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 karmagraMtha bhAga-1 no kaSAya :- tenA 9 bheda che. (1) hAsya (2) rati (3) arita (4) zoka (5) bhaya (6) jugupsA (7) puruSaveda (8) strIveda (9) napuMsakaveda (1) hAsya mohanIya H- kAraNathI ke kAraNa vagara eTale ke nimittathI ke nimitta vagara jIvane hasavuM pedA thAya te hAsya mohanIya karma kahela che. (2) rati mohanIya :- rati eTale priti anurAga athavA khuzAlI. nimittathI ke nimitta vagara jIvane aMtaramAM je khuzAlI pedA thAya te rita mohanIya kahevAya che. (3) ati mohanIya :- apriti athavA udvega nimittathI ke nimitta vinA jIvane aMtaramAM udvega pedA thAya te ati mohanIya karma kahevAya che. (4) zoka mohanIya :- dilagIrI, AnaMda athavA dIrgha nisAsA nAMkhavA te nimittathI ke nimitta vinA jIvane aMtaramAM dilagIrI ke AkraMda pedA thAya te zoka mohaniya kahevAya che. (5) bhaya mohanIya :- bhaya eTale phaphaDATa bIka vigere. nimittathI ke nimitta vaga2 jIvane aMtaramAM bIka lAgyA karavI e bhaya mohanIya karma kahevAya che tenA sAta bheda che. (1) ihaloka bhaya :- sajAtiya manuSyAdine sajAtiya anya manuSyAdithI je bhaya pedA thAya (bIka-Dara-dhAsti-dahezata-thAka-ciMtA-phikara-kALajI) te Ihaloka bhaya kahevAya che. (2) paraloka bhaya :- vijAtiya, tiryaMca, deva vagere anya jAti taraphathI manuSya Adine je bhaya bhedA thAya te (3) AdAna bhaya :dhana-mAla vagere rUpa AdAnane (sAcavavA) mATe cora vigerethI, manuSyano bhaya athavA corI, luMTaphATa, vagereno je bhaya te AdAna bhaya che. (4) akasmAta bhaya :- nimitta vagara ghara vageremAM rahelA ne rAtrinA aMdhakAra vigeremAM je bhaya athavA pralaya Adino bhayate. (5) AjIvikA bhaya :- AjIvikA eTale nirvAhanuM sAdhana (gujarAna) jyAre bIjA dvArA aTakAvAya ke rokAya tyAre thato je bhaya athavA nirvAhanA sAdhano tUTI ke cAlyA javAno je bhaya te AjIvikA bhaya kahevAya che. (6) maraNabhaya :- prANa viyogarUpa maraNa eTale maravAnoje bhaya te maraNabhaya. (7) apayaza (AzlAdhA) bhaya :- Ama thazeto moTo apayaza yaze evA bhayathI prANI pravRtti karato aTakI jAya che arthAt yazakirtI cAlI javAno ane apakirtI thavAno je bhaya rahyA kare che te apayaza bhaya kahevAya che. (6) jugupsA mohanIya :- nimittathI ke nimitta vaga2 bibhatsa padArtho jovAthI ke yAda AvavAthI mukha bagADavuM nAka macakoDavuM te jugupsA mohanIya karma kahevAya che. A chae prakAranA nokaSAya mohanIya karmanA bhedanI ThANAMga sUtrane viSe 4 prakAre utpatti kahelI che. (1) darzanathI (2) bhASaNathI (3) zravaNathI A traNa bAhya kAraNa che ane 4thuM smaraNathI A atyaMtara kAraNa che. (7) puruSaveda : strIne sevavAno abhilASa te puruSaveda kahevAya che, A vedano udaya dhAsanA asi jevo che. ghAsanA sithI bhaDako jaladI thAya ane jaldI olavAI paNa jAya che. (8) strIveda :- puruSane sevavAno abhilASa te strI veda kahevAya che A veda
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 35 bakarInI lIMDInA asi jevo hoya che. jema jema e asi pheravavAmAM Ave tema tema asi vadhe che tathA pittanA prakopathI miSTAnna khAvAnI IcchA thAya tenI jema A veda jANavo. (9) napuMsaka veda :- puruSa ane strI bannene sevavAno abhilASa te napuMsakaveda kahevAya che. Ane nagara dAha jevo gaNela che jema nagarano dAha olavI zakAto nathI tema A vedano udaya paNa zamAvI zakAto nathI. AyuSya karma :- ATha karmonI aMdara A karmanI vizeSatA e che ke AkhA bhavanI aMdara eka ja vAra eka aMtaramUhUrta sudhI ja baMdhAya che ane teno udaya je bhavanuM AyuSya cAlatuM hoya te bhavanuM AyuSya bhogavatA pUrNa thAya teja samaye A baMdhAyelA AyuSyano udaya thAya che. jyAre bAkInA karmo A bhavamAM bAMdhelA hoya to te A bhavamAM paNa udayamAM Ave che. AvatA bhave paNa udayamAM Ave che tathA saMkhyAtA asaMkhyAtA bhavo pachI paNa udayamAM AvI zake che ane AkhA bhavamAM AyuSya karma jyAre baMdhAtuM hoya tyAre eka aMtaramUhUrta kALa sudhI AThe karmano baMdha thAya che. bAkInA kALamAM samaye samaye 7 karmono baMdha cAlu ja hoya che. A AyuSya karmano baMdha be prakAre paDe che. (1) anapavartanIya (2) apavartanIya (1) anapavartanIya :- A AyuSyanA udaya kALamAM game teTalI dhAto Ave ane lAge ke have jIva bacI zake tema nathI paNa jo jIvanuM AyuSya saMpUrNa pUrNa thavAnuM hoya to maraNa pAme nahitara A jIva jIvI jAya che. A AyuSya 63 zalAkA puruSa jIvone, nArakI tathA devone, yugalIka manuSyo tathA yugalIka triMryacone, niyamA hoya che. bAkInA jIvone hoya paNa kharUM ane na paNa hoya. (2) apavartanIya :- A AyuSyanA udayakALamAM maraNAMta kaSTa paDatAM ke koIpaNa jAtanI dhAta vigere AvatAM baMdhAyelA AyuSyane jeTalA kALa sudhI udayamAM bhogavavA lAyaka tarIke bAMdheluM hatuM. teTalA kALa sudhI saMpUrNa bhogavavA de nahiM paNa dhAta vakhate chellA aMtaramuhUrte eka sAthe AyuSyanA dalikono bhogavaTo karIne nAza karI nAMkhe che A AyuSyanA udayavALA sthAvaranA jIvo, vikalendriyanA jIvo, saMmurcchima paMcendriya tiryaMca, saMmurcchima manuSyo, saMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiMryaMca tathA manuSyo hoI zake che apavAda (matAMtare) yugalika manuSya ane tiMryaMcomAM koka jIvane hoya che. A upakrama 7 prakAre lAge che. (1), adhyavasAyathI (gADha rAganA adhyavasAyathI, koInI sAthenA snehanA adhyavasAyathI tathA bhayanA adhyavasAyathI) (2) nimitta :- viSanA nimittathI, zastra, atri, jalAdi vagere (3) vedanA :zULa upaDe, sakhata vedanA thAya eTale (4) parAdhAta : joradAra AdhAtalAgavAthI (5) AhAra :- adhika khAvAthI (6) sparza : sparza karavAthI eTale ke koIpaNa padArthane sparza karatAM temAM raheluM viSe caDatAM mANasa khalAsa thaI jAya jema ke viSakanyA. (7) zvAsozvAsa :- joradAra cAlavAthI athavA ekadama rokAI javAthI mRtyu thAya che. devatA, nArakI, yugalika tiryaMco, tathA yugalika manuSyo potAnuM 6 mAsa jeTaluM AyuSya bAkI rahe tyAre AyuSyano baMdha kare che bAkInA jIvo potAnA AyuSyanA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 karmagraMtha bhAga-1 3je bhAge athavA 9me bhAge, 27mA bhAge, 81mA bhAge, 243 mA bhAge, cAvatu chellA aMtaramUhUrta parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. (matAMtare- keTalAka AcAryo yugalikone palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM AyuSya bAkI rahe tyAre parabhavanuM AyuSya baMdhAya che tema kahe che tathA devatAne nArakI chellA aMtaramUhUrta AyuSya bAMdhe che. ema kahe che A vAta sena praznamAM Ave che.) AyuSya karmanA 4 prakAra che. (1) narakAyuSya (2) tiryaMcAyuSya (3)manuSpAyuSya (4) devAyuSya - (1) narakAyuSya - manuSya ane tirthayane potAnuM AyuSya pUrNa thatAM baMdhAyelA narakAyuSyano A kSetrane viSe udayathatAM jIvane kheMcIne narakakSetra tarapha laI jAya ane tyAM potAnA AyuSya pramANe jIvane pakaDAI rahevuM paDe te narakAyuSya kahevAya (2) tiryacAyuSya: je je gatimAMthI jIvone te te bhavanuM AyuSya pUrNa thatAM tiryaMca AyuSyano udaya thAya. je kSetra taraphanuM AyuSya udayamAM AveluM hoya te kSetra tarapha jIvane laI jAya te tiryaya AyuSya kahevAya che. (3) manuSpAyuSya :- je je gatimAM rahelA jIvo potapotAnuM AyuSya pUrNa thatAM te te kSetramAM manuSyano udaya thatAM jIvane manuSyagatinA kSetra tarapha lAvIne manuSyagatimAM jakaDI rAkhe te manuSyAyuSya kahevAya che. (4) devAyuSya :- manuSya ane tiryayone potAnuM bhogavAtuM AyuSya pUrNa thatAM devAyuSyano udaya thAya ane devagatinA kSetra tarapha jIvane laI jaIne te gatimAM jeTaluM AyuSya hoya teTalA kALa sudhI jakaDI rAkhe te devAyuSya kahevAya che. nAma karma :- A karma vicitra prakAranuM hoya che. ane judA judA aneka vicitra prakAranA adhyavasAyothI jIvo nAmakarma upArjana kare che. tenA mukhya be bheda che. zubha nAmakarma-azubha nAmakarma : zubhanAmakarmanA mukhya 3 bheda (1) piMDa prakRti (2) pratyeka prakRti (3) trasa dazaka prakRtio azubhanAmakarmanA mukhya 3 bheda che (1) piMDa prakRti (2) pratyeka prakRti (3) sthAvara dazaka pravRtio nAmakarmanA 42 bhedanI apekSAe zubhanAma karmanA 3 bhedanA 31 peTAbheda thAya che. pIMDa prakRtinA 14 bheda (1) gati (2) jAti (3) zarIra (4) aMgopAMga (5) baMdhana (6) saMdhAtana (7) saMdhayaNa (8) saMsthAna (9) varNa (10) gaMdha (11) rasa (12) sparza (13) AnupUrti (14) vihAyogati pratyeka prakRtInA 7 bheda : parAdhAta-ucchavAsa-Atapa-udyota-aguruladhujinanAma-nirmANa trasa dasakanA 10 bheda (1) trasa (2) bAdara (3) paryApta (4) pratyeka (5) sthira (6) zubha (7) zubhaga (8) susvara (9) Adeya ane (10) yaza 14 + 7 + 10 = 31 bheda thAya che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 azubha nAma karmanA 21 bheda thAya che. piMDa prakRtinA 10 bheda (1) gati (2) jAti (3) saMdhayaNa (4) saMsthAna (5) varNa (6) gaMdha (7) rasa (8) sparza (9) AnupUrvI (10) vihAyogati pratyeka (1) upadhAta. sthAvara dazakanA 10 bheda (1) sthAvara (2) sukSma (3) sAdhAraNa (4) aparyApta (5) asthira (6) azubha (7) durlaga (8) dusvara (9) anAdeya (10) ayaza - 10 + 1 + 10 = 21 bheda thAya che. 31 + 21 = para bheda thAya che. AmAM piMDa prakRtinA 10 bhedonAM nAma eka sarakhA hovAthI para mAMthI 10 bAda karatAM nAma karmanA 42 bheda thAya nAma karmanA 103 bhedonuM varNana :- zubha nAma karmanA piMDaprakRtinA 47 + pratyekanA 7 + 10 trasa dazakanA = 64 bheda piMDa prakRtinA 47 bheda :(1) gati-ra manuSyagati-devagati (2) jAti- manuSyajAti (3) zarIra - audArika-vaikriya-AhAraka taijasa-kArpaNa (4) aidArika-vaikriya-AhAraka aMgopAMga (5) baMdhana 15 audArika audArika baMdhana-dArika taijasa baMdhana-audArika kArpaNa baMdhana-audArika tejasa karmaNa baMdhana-vaikriya vaikriya baMdhana-vaikriya tejasa baMdhana- vaikriya kArpaNa baMdhana-vaikriya tejasa kArpaNa baMdhana-AhAraka AhAraka baMdhana-AhAraka taijasa baMdhana (11) AhAraka kArpaNa baMdhana (12) AhAraka taijasa kArmaNa bedhana (13) taijasa taijasa baMdhana (14) taijasa kArpaNa baMdhana (15) kArpaNa kArpaNa baMdhana (6) saMghAtana : 5 audArika-vaikriya-AhAraka-taijasa-kArpaNa (7) saMdhayaNa 1 vajaRSabhanArAca saMdhayaNa (8) saMsthAna 1 samacaturastra saMsthAna (9) varNa : 3 lAla-pILo sapheda (10) gaMdha-1 sugaMdha (11) rasa-3 turI-khATo-mITho (12) sparza 4 ladhu, uSNa, snigdha, mRdu (13) AnupUrti 2 manuSyAnupUrvI- devAnupUrvI (14) vihAyogati : zubha vihAyogati
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 karmagraMtha bhAga-1 2 + 1 + 5 + 3 + 15 + 5 + 1 + 1 + 3 + 1 + 3 + 4 + 2 + 1 = 47 bheda thAya che + 7 pratyekanA + 10 traNa dazaka = 64 zubhanAma karmanA - bheda thAya. azubha nAmakarmanA 39 bheda :piMDa prakRtinA 28 bheda (1) gati 2 narakagati-tirmayagati (2) 1-2-3-4 jAti (3) saMghayaNa 5: rASabhanArA saMdhayaNa-nArAca-saMdhayaNa- ardhanArAca saMdhayaNa kilIkA saMghayaNa sevArta (chevaTuM) saMdhayaNa - (4) saMsthAna-5 nyagrodha-sAdi-kuja-vAcana-huMDaka (5) varNa 2 kALo-lIlo (6) gaMgha-1 durgadha (7) rasa-2 tIkho-kaDavo (8) sparza 4 gurU-zIta-rUkSa-karkaza (9) AnupUrvInara narakAnupUrvi-tiryaMcAnupUrvi (10) vihAyogati-1 azubhavihAyogati piMDa prakRti 28 + pratyeka-1 + sthAvara dazaka 10 = 39 kula 64 + 39 = 103 bheda nAmakarmanA thAya che. nAma karmanA 93 bhedanuM varNana zubha nAmakarmanA piMDaprakRtinA 37 bheda :-2 gati-1 jAti-5 zarira -3 aMgo pAMga 5 baMdhana 5 saMghAtana 1 saMdhayaNa-1 saMsthAna-3 varNa-1gaMdha-3 rasa-4 sparza-2 AnupUrti - zubhavihAyogati = 37 + pratyekanA-7 + trasanA 10 = .54 azubha nAmakarmanA piMDaprakRtinAM 28 bheda + pratyekanA -1 bheda + sthAvara dazakanA-10 = 39 54 + 39 = 93 nAmakarmanA 67 bhedanuM varNana zubhanAma karmanA 37 piMDa prakRti 20 :- 2 gati -1 jAti 5 zarira 3 aMgopAMga 1 saMghayaNa 1 saMsthAna 4- varNAdi ra AnUpUrvi 1 vihAyogati = 20 pratyeka trasa kula azubha nAmakarmanA 34 piMDa prakRti 23 - 2 gati, 4 jAMti, 5 saMghayaNa, 5 saMsthAna, 4 varNAdi, 2 AnupUrvi, 1 vihAyogati 23 37.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 39 pratyeka sthAvara : 10 34 37 + 34 = 71 zubha nAmakarma tathA azubhanAmakarma bannemAM varNAdi 4 eka sarakhA hovAthI 4 bAda karatAM 67 bheda thAya che. nAma karmanA 103 bheda - piMDa prakRti-75 + pratyeka-8 + traNa-10 + sthAvara-10 = 103 piMDa prakRti 75 = 4 gati - 5 jati- 5 zarIra-3 aMgopAMga-15 baMdhana-5 saMghAtana- saMdhayaNa-6 saMsthAna-5 varNa-2 gaMdha-5 rasa-8 sparza-4 AnupUrvi-2 vihAyogati pratyekanA 8:- parAghAta-ucchavAsa-Atapa-udyota-aguruladhu jinanAmanirmANaupadhAta traNa dazaka - trasa- bAdara-paryApta-pratyekasthira-zubha-subhaga- susvara- Adeyayaza sthAvara dazaka-sthAvara-sukSma-aparyApta-sAdhAraNa-asthira-azubha-durbhaga-dusvaraanAdaya-ayaza nAma karmanA 93 bheda-piMDa prakRti-pratyeka-traNa-sthAvara 65 + 8 + 10 + 10 = 93 piMDa prakRti-4 gati, 5 jAti, 5 zarIra, 3 aMgopAMga, 5 baMdhana, 5 saMdhAtana, 6 saMdhayaNa, 6 saMsthAna, 5 varNa, ra gaMdha, pa rasa, 8 sparza, 4 AnupUrvi, 2 vihAyogati = 65 niyama : 1 A nAmakarmanA 103 bheda sattA prakRtionA varNanamAM upayogI thAya che je pAMcamA karmagraMthamAM jaNAvAze. niyama : 2 nAmanI 93 prakRtio sattA prakaraNanA varNanamAM upayogI bane che jenuM varNana bIjA karmagraMthane viSe sattA prakRtionA varNanamAM jaNAvAze. nAma karmanA 67 bheda - piMDa prakRti, pratyeka, trasa, sthAvara 39 + 8 + 10 + 10 = 67 piMDa prakRti : 39 : 4 gati, 5 jAti, 5 zarira, 3 aMgopAMga, 6 saMghayaNa, 6 saMsthAna, 4 varNAdi 4 AnupUrvi, 2 vihAyogati = 39 pratyeka 8 : parAghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, aguruladhu, jInanAma, nirmANa, upadhAta. traNa dazaka : trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, zubhaga, susvara, Adeya, yaza. sthAvara dazaka: sthAvara, sukSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 karmagraMtha bhAga-1 dusvara, anAdeya, ayaza. niyama : 1 nAmakarmanI 67 prakRtio bIjA karma graMthane viSe tathA AgaLanA dareka karmagraMthane viSe baMdha udaya udIraNAmAM upayogI bane che. prakRti : je prakRtionA mULabheda viSe avAMtara bIjA bhedo rahelA hoya che te piMDa prakRti kahevAya che. pratyeka prakRti :- je prakRtionA mULa bhedane viSe avAMtara bhedo hotA nathI e prakRtione pratyeka prakRti kahevAya che. traNa dazaka :- trasa nAma karmanA padathI zarU thatI 10 prakRtionI saMjJAne traNa dazaka kahevAya che. sthAvara dazaka :- sthAvara nAmakarma prakRtithI zarU thatI 10 prakRtionA samudAyane sthAvara dazaka saMjJA kahevAya che. (1) narakagati : jyAM saghaLI azubha pravRtionA moTe bhAge udaya hoya che. te narakagati kahevAya che. je jIvo tirthakara nAmakarma nikAcita karIne narakagatimAM gayelo hoya che teone zubha pudgalano AhAra hoya che. (2) tiryaMcagati - jIvane tirphe laI jAya-tiththu calAve ane ticchalokane viSe moTe bhAge utpanna kare tene tiryaMca gatinAma karma kahevAya che. (3) manuSyagati - jIvone moTe bhAge sAmAnya rIte zubha prakRtiono udaya pedA karAve te manuSyagati kahevAya che. (4) devagati :- jIvone jyAM saghaLI zubha prakRtino udaya pedA karAvIne devagatinI avasthAne prApta karAvanAra karmati devagati nAmakarma kahevAya che. avyabhicAra :- nirdoSa sarakhApaNA vaDe eka karAyela vastusvarupa je ekeMdriyAdi zabdanI pravRttinuM nimitta ekaeNndriyAdi jIvomAM samAna pariNAmanI paryApti te jAti kahevAya che. - bAhya Idriyo, (davya Idriya) aMgopAMga nAma karmaane Idriya paryAptinA udayathI thAya che ane bhAveMdriyo mati jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama bhAvathI pedA thAya (5) ekeMdriyajAti :- je jIvone 1 sparzendriyano kSayopazama bhAva pedA thayelo hoya te jIvone ekaeNndriya jAti nAmakarmavALA kahevAya che. (6) beIdriyajAti : jene sparza ane rasanendriya A be Idriya hoya te jIvo beIdriyajAti nAmakarmavALA kahevAya. (7) teIdriya jAti : jene sparzanA-rasanA-dhrANedriya ema 3 Idriya hoya teone teIdriya jAtinAmakarmavALA kahevAya che. (8) cauriMdriya : je jIvone sparzanA-rasanA-prANa ane cakSuriMdriya A cAra Idriyo hoya teone cauridriya jAti vALA jIva kahevAya che. (9) paMcedriyajAti :- je jIvone sparza-rasa-prANa-cakSu- zroteMdriya hoya che teone paMceMdriya jAti nAmakarmavALA jIva kahevAya che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41. karmagraMtha bhAga-1 zarIranA 5 bheda : sukha duHkhanA upabhoganuM sAdhana te zarIra (10) audArika zarIra - jinezvaranA zarIradinI apekSAe manohara pugalonuM baneluM sarvottama zarIra dharma-adharma upArjana karavA sukha-duHkhano anubhava karavA temaja kevaLajJAna prApti mATe, mokSanI prApti mATe A zarIranuM prayojana hoya jagatamAM rahelA audArika vargaNAnA pudgalone grahaNa karI te audArika rUpe pariNAma pamADIne visarjana karavAnI je zakti te audArika zarIranAmakarma kahevAya (11) vaikriya zarira :- nAnAvigha aneka prakAranI viziSTa kriyA karI zake te vaikriya kahevAya che nAnA moTA, drazya adrazya, bhUmi parathI AkAzamAM ane AkAzamAMthI bhUmi para saMcarI zake te vaikriya zarIra. jagatamAM rahelA vaikriya vargaNAnA pulone grahaNakarIne vaikriyarupe pariNAma pamADI visarjana karavAnI je zakti te vaikriya nAmakarma kahevAya che. (12) AhAraka zarIra - A zarIra 14 pUrvadhara mahAtmAo labdhione prApta karyA pachI pramAdane vaza thaI tirthaMkaranI riddhi siddhi jovAnI IcchAthI athavA 14 pUrvanA pAThane viSe koI zaMkA vagere pedA thAya to tenA samAdhAna mATe AzarIra banAvI ne tirthaMkara pAse mokale che ane samAdhAna laIne tarataja pAchuM Ave tyAre tenuM visarjana kare che. jagatamAM rahelA AhAraka yugalone grahaNa karIne AhAraka rupe pariNAma pahADI visarjana karavAnI je zakti te AhAraka zarIra nAmakarma kahevAya che. (13) taijasa zarira : uSNatAvALuM kAzmaNanI sAthe anugAmi AhAra pacAvavAmAM samartha tathA tapazcaryAdithI tejovezyA ane zItalezyA ema banne labdhi prApta thavAmAM nimitta bhUta thanAruM A taijasa zarIra hoya che. jagatamAM rahelA taijasa vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne taijasa zarIrarupe pariNAma pamADIne visarjana karavAnI je zakti prApta thAya te taijasa zarIra nAmakarma kahevAya che. (14) kArpaNa zarIra :- jIva pradezonI sAthe dUdha ane pANInI peThe paraspara bhaLI gayela karmapradezo rupa kArmaNa zarIra hoya che tathA sarva zarIronA hetubhUta che eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM gatikaravA rUpa prayojana vALuM che. jagatamAM rahelA kAzmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa karIne sAta karmarUpe ke ATha karma rupe pariNAma pamADIne AtmAnI sAthe ekameka karIne raheluM hoya che, te kArpaNa zarIra nAmakarma kahevAya che. aMgopAMga :- aMga-8 hoya che. 2 hAtha-sAthaLa 1 pITha 1-mastaka- 1 chAtI vana udara (peTa) = 8 thApAMga - AMgaLI kapALa vagere upAMga che ane AMgaLIonI rekhA parva vagere | ga gaNAya che. kALA varika aMgopAMga :- A nAmakarmanA udayathI audArika zarIrane viSe te kRSNaga-aMgopAMga prApta thAya te audArika aMgopAMga nAmakarma kahevAya che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 karmagraMtha bhAga-1 vaikriya aMgopAMga :- A nAmakarmanA udayathI vaikriya zarIrane viSe agaupAMgane aMgopAMga prApta karAve te vaikriya aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. AhAraka aMgopAMga - A nAmakarmanA udayathI AhAraka zarIrane viSe aMga upAMgane aMgopAMga prApta karAve te AhAraka aMgopAMga nAmakarma kahevAya che. baMdhana :- sAmAnya rIte zarIranA nAma pramANe baMdhana nAma karmanA nAmo hoya che chatAM paNa eka sAthe jIva vadhAremAM vadhAre zarIrabaMdha kare to 4 zarIra bAMdhe che. ochAmAM ochA zarIrabaMdha kare to 3 zarIra bAMdhe che audArika taijasa kArmaNa,-vaikriya taijasa kArpaNa (ane vaikriya-AhAraka-taijasa-kArpaNa e cAra zarIra) A kAraNathI zarIra nAmakarmane pudgalono je jaththo maLelo hoya che te A zarIrothI mizraNavALo hoya che. tenA kAraNe baMdhana nAma karmanA 15 bheda thAya che. pUrve grahaNa karela audArika pudgalonI sAthe navA grahaNa karatA audArika Adi pudgalone saMbaMdha karI ApanAra athavA ekameka karanAra baMdhananAmakarma kahevAya che ane lAkha athavA rAkha samAna kahela che. saMdhAna :- zarIranI racanAnusAre pugalone ekaThA kare te saMdhAtana nAmakarma kahevAya che ane daMtAlI sarakhuM kaheluM che. (1) audArika saMghAtana :- audArika zarIranA udaya vakhate sattAmAM rahelA audArika vargaNAnA pugalone udayamAM lAvIne ekameka karanAra karmate audArika saMghAtana nAmakarma kahevAya che, vaikriya Adi 4 saMdhAtana eja rIte jANI levA. saMdhayaNa - hADakAnI racanA vizeSa jene vahevAramAM zarIrano bAMdho kahevAya te saMdhayaNa kahevAya che tenA 6 bheda che. (1) vaja>SabhanArAca saMghayaNa- vaja eTale khIlo, RSabha eTale pATo ane nArAca eTale markaTabaMdha eTale ke je hADakAnI racanA vizeSa markaTabaMdha upara hADakAno pATo ane AkhA markaTabaMdhane ArapAra prApta thAya tevo hADakAno khIlo hoya tene vaja8SabhanArAca saMghayaNa kahevAya che. (2) trISabhanArAca saMghayaNa :- je hADakAMnI racanA vizeSa markaTabaMdha tathA upara hADakAMno pATo rahelo hoya te RSabhanArAca saMghayaNa kahevAya che. (3) nArAca saMghayaNa - je hADakAMnI racanA viSezamAM mAtra markaTabaMdha jevI racanA hoya te mArA saMghayaNa kahevAya che. (4) ardhanArA saMghayaNa - je hADakAMnI racanA viSezamAM ekabAju aDadho markaTabaMdha hoya ane bIjI bAju hADakAMnI khIlIo jevA hADakA hoya ardhanArAca saMghayaNa kahevAya che. (5) kilIkA saMghayaNa - je hADakAMnI racanA vizeSa mAtra ekabIjA khIlIo jevA hADakAthI saMghAyelA hoya te kilIkA saMghayaNa kahevAya che. . che (6) chevaTuM (vAta) saMghayaNa - je hADakAnI racanA vizeSa e
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 graMtha bhAga-1 saparasa aDIne rahelA hoya ke jenA kAraNe vAraMvAra sevA mAMgyA kare te chevaTuM havA sevArya saMghayaNa kahevAya che. * saMsthAna :- zarIrano AkAra vizeSate saMsthAna kahevAya che. tenA 6 bheda che. (1) samacaturastra saMsthAna :- lakSaNa yukta pramANa yukta sarva avayave sAmudrika tra anusAra, sarvaprakAre zubha hoya puruSa potAnA aMgule 108 aMgula uMco ma (tirthakarone 12 aMgulanI zIkhA hoya jethI 120 aMgula uMcA hoya che, temAM ka eTale eDI uparano bhAga 4 aMgula, jaMdhA 24 aMgula, DhIMcaNa guDAno DheDo aMgula, sAthaLa 24 aMgula, bhAga 12 aMgula, udara 12 aMgula, chAti 12 "gula, grIvA 4 aMgula, mukha 12 = 108 aMgula thAya paganuM taLiyuM aMguThA hita 14 aMgula dIrdha vistRta 6 aMgula, keDanI laMbAI 18 aMgula, chAtIno tAra 24 aMgula, AgalIo sAthe hAthanI laMbAI 46 aMgula, mastakanI "ridhi 3ra aMgula, jaMdhAnI paridhi 18 aMgula, jAnuni paridhi 21 aMgula, thaLanI paridhi 32 aMgula, nAbhi nIce 46 aMgula, chAtI tathA pITha maLIne ke aMgula, ane grIvAnI 24 aMgula paridhi hoya che aMgulI AdinA bIjA mANa paNa aneka che. athavA jenA cAre bhAga eka sarakhA hoya eTale ke padamAsane rahelA manuSyanI IcaNanI laMbAI, jamaNA DhIcaNathI DAbA khabhAnI laMbAI, DAbA DhIMcaNathI maNA khabhAnI laMbAI, ane palAThInA madhya bhAganI lalATa sudhInI laMbAI. | cAre eka sarakhI hoya te samacaturastra saMsthAna kahevAya che. (2) nyagrodha parimaMDaLa saMsthAna :- nAbhinI uparano bhAga lakSaNopeta ane na hoya ane nIceno bhAga lakSaNa rahita hoyate nyagrodha parimaMDaLa saMsthAna hevAya. (3) sAdi saMsthAna :- nAbhinI nIceno bhAga lakSaNo peta ane zubha hoya na uparano bhAga lakSaNathI rahita hoya te sAdi saMsthAna kahevAya che. { (4) vAmana saMsthAna :- mastaka grIvA hasta caraNa lakSaNa rahita hoya ane batI udara vagere lakSaNathI yukta hoya te vAmana saMsthAna kahevAya che. | (5) kunja saMsthAna :- mastaka grIvA hasta caraNa lakSaNavALA hoya ane chAtI dara vagere lakSaNathI rahita hoya te kunja saMsthAna kahevAya che. [(6) huMDaka saMsthAna :- zarIranA saghaLAya avayavo zAstrokta lakSaNathI rahita ya te huMDaka saMsthAna kahevAya che. vartamAna kALamAM chae saMsthAnamAMthI koIne koI saMsthAna hoI zake che paraMtu yaNa chelluM chevaTTe ja hoya che. varNa :- zarIrane viSe je varNAdi pedA thAya te varNAdi nAma karmanA udayanA raNe thAya che varNa pAMca che (1) kALo (2) lIlo (3) lAla (4) pILo (5) kALo varNaH je varNanAmakarmanA udayathI jIvanA zarIrane viSe kALo varNa pedA A te kRSNavarNanAma karma kahevAya che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 karmagraMtha bhAganIlavarNaH je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe nIla varNa athavA lIlI varNa prApta thAya te nIlavarNa nAmakarma kahevAya che. lAlavarNa H je karmanA udayathI jIvanA zarIrane viSe lAla varNa pedA thAya rakta varNanAmakarma kahevAya che. pILovarNa - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe pILo varNa pedA thAya pItavarNanAma karma kahevAya che. zvetavarNaH- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe zvetavarNa pedA thAya te mane varNanAmakarma kahevAya che. sugaMdha - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe pakSInI jevI suvAsa pe thAya te sugaMdhanAma karma kahevAya che. | durgadha :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe lasaNAdi jevI gaMdha peja thAya te durgadha nAma karma kahevAya che. rasa :- (1) tIkho : je karmanA udayathI jIvonA zarIrane vize tIkho eTa marI-maracI Adi jevo rasa pedA thAya te tiktarasa nAmakarma kahevAya che. (2) kaDavo rasa : je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe kaDavA lImaDA jevo ke dariyAnA jevo rasa pedA thAya te kaTTa rasa nAmakarma kahevAya che. (3) taro rasa :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe triphaLA jevo tu rasa pedA thAya te tarorasa nAmakarma kahevAya che. (4) khATo rasa :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe AmalI jevo rasa pedA thAya te khATo rasa nAma karma kahevAya che. (5) mITho rasa - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe zeraDI Adi jevo rasa pedA thAya te madhura rasanAma karma kahevAya che. sparza : (1) guru sparza : je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe bhA. cAmaDI Adi arthAta kaThoratArUpa sparza pedA thAya te gurUsparzanAmakarma kahevAya che (2) ladhu sparza : je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe kaThora cAmaDI vige na rahetAM haLavo sparza lAgato hoya te ladhu sparza nAmakarma kahevAya che. | (3) zIta sparza : je karmanA udayathI jIvonuM zarIra zIta eTale ke ThaMDa hoya ? arthAta zIta sparzavALuM hoya te zIta sparzanAma karma kahevAya che. (4) uSNa sparza - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe uSNatA rahevuM hoya te uSNasparzanAmakarma kahevAya che. (5) mRdu sparza - je karmanA udayathI jIvonuM zarIra komaLa hoya te che sparzanAma karma kahevAya che. (6) karkaza sparza - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe karkazatA prA. thayelI hoya te karkaza nAmakarma kahevAya che. * (7) snigdha sparza - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe cikAza prAra
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMtha bhAga-1 relI hoya te snigdha sparza nAmakarma kahevAya che. | (8) rUkSa sparza - je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe rUkSatA rahelI hoya rUkSa sparza nAmakarma kahevAya che. narakAnupUrviH - je karmono udaya baLAtkAre jIvane narakagati sanmukha laI jAya te narakAnupUrti nAmakarma kahevAya che. ' tiryaMcAnapa4i :- je karmono udaya jIvone vaLAMkathI athavA baLAtkAre cagati tarapha laI jAya che te tiryaMcAnupUrti nAmakarma kahevAya che. 1 manuSyAnupUrti - je karmanA udayathI jIvone vaLAMkathI athavA baLAtkAra nuSyagati tarapha laI jAya te manuSyAnupUrti nAmakarma kahevAya che. | devAnupUrti - je karmono udaya jIvone vaLAMkathI athavA baLAtkAre devagati rapha laI jAyate devAnupUrti nAmakarma kahevAya che. zubha vihAyogati - je karmanA udayathI jIvonI cAla haMsa ane hAthI jevI ya te zubha vihAyogati nAmakarma kahevAya che. | azubha vihAyogati :- je karmanA udayathI jIvanI cAla uMTa-azva jevI hoya te zubhavihAyogati nAmakarma kahevAya che. parAghAta nAmakarma :- je karmanA udayathI pote zaktimAM nabaLo hovA chatAM paNa mA baLavAna mANasone potAnA zariranI AkRtithI haMphAvI de athavA ThaMDo pADI Jte parAdhAta nAmakarmanA udayavALo jIva kahevAya che. ucchavAsa nAmakarma - je karmanA udayathI jagatamAM rahelA zvAsozvAsa vargaNAnA daMgalone grahaNa karIne ucchavAsa rupe pariNAmAvI nizvAsa rupe visarjana kare te cchivAsa nAmakarma kahevAya che. 3 Atapa nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonuM potAnuM zarIra zIta hovA chatAM zinA prakAzanA kiraNo jema jema dUra thatAM jAya tematema uSNatA prApta thatI jAya te sAtapanAmakarma kahevAya che. A nAmakarmano udaya sUryanA vimAnamAM eTaleke sUryanA dhamAna rupe rahelA pRthvIkAya jIvone ja hoya che. bIjA koIne hoto nathI. 3 udyota nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonuM potAnuM zarIra zIta hoya ane 'nA prakAzanA kiraNo paNa zitaLatA prApta karAve te udyotanAma karma kahevAya che. 1 aguruladhu nAmakarma - je karmanA udayathI jIvonuM zarIra gurU eTale ke bhAre paNa nahi ane ladhu eTale halakuM paNa nahi paraMtu sama hoya te agurulaghu nAmakarma devAya che. jinanAma karma - je karmanA udayathI jIvo traNelokane viSe pUjyatAne pAme te vinAma karma kahevAya che. nirmANa nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe aMgopAMga vagere prApta thayela hoya tenI yathA yogya racanA vizeSa karavI te nirmANa nAmakarma vAya che. .upaghAta nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe koIpaNa
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga 46 aMga-upAMga ke aMgopAMga athavA zarIranA vizeSa avayavo (tala-masA) vagere kAraNe jIva pote pIDA pAme te upadhAta nAmakarma kahevAya che. trasa nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone halana-calana karavAnI zakti prA thAya che te trasa nAma karma kahevAya che. bAdara nAmakarma :- je nAmakarmanA udayathI jIvone sthuLapaNuM prApta thAya che bAdaranAmakarma kahevAya che. paryApta nAmakarma :- je karmanA udayathI jIva potAne maLelI saMpUrNa paryApta prApta kare te paryApta nAmakarma kahevAya che. pratyeka nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone potapotAnuM ekaeka zarIra prA thAya che te pratyeka nAmakarma kahevAya che. sthira nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe hADakAM- dAMta vage sthira rUpe hoya che tene sthira nAmakarma kahevAya che. zubha nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe nAbhI upara avayavo prApta thAya che te zubha nAmakarma kahevAya che. zubhaga nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonuM zarIra beDoLa hoya- kadarUpo ho jovo game nahiM bolAvavAnI IcchA thAya nahi chatAM te jIvane bolavavAnuM ma thAya te zubhaganAmakarma kahevAya che. susvara nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone kaMTha eTale ke avAja sAro ma te susvara nAmakarma kahevAya che. ATheya nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvo khoTuM vacana bolatA ho bhagavAnanA vacanathI viruddha pravacana karatA hoya chatAM paNa te sAMbhaLavA graha karavA jevuM lAge te Adeya nAmakarma kahevAya che. yaza nAmakarma :- A lokamAM je khyAti-yaza eTale potAnA dezamAM je khyA te yaza ane bIjA dezomAM khyAti te kirti kahevAya che. pote kAma karato na hoya kharAba kAma karato hoya chatAM duniyAmAM jenI khyAti kirti prasaratI jAya te mU nAmakarma kahevAya che. sthAvara nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone halana calana karavAnI zakti prApta thatI nathI te sthAvara nAmakarma kahevAya che. sukSma nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIra eka be saMkhyAtA asaMkhyAtA bhegA thavA chatAM dekhI zakAtA nathI evA zarIra prApta thAya te sukSa nAmakarma kahevAya che. aparyApta nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone jeTalI paryAmi kahelI che te paryApti pUrNa na kare arthAt chellI paryApta adhUrIe maraNa pAme te aparyA nAmakarma kahevAya che. sAdhAraNa nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvone anaMtA jIvo vacce 1 zarIra prApta thAya te sAdhAraNa nAmakarma kahevAya che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 karmagraMtha bhAga-1 asthira nAmakarma :- je karmanA, udayathI jIvonA zarIrane viSe-jIbhaaMgopAMga- vagere asthiratA rupa prApta thAya che te asthira nAmakarma kahevAya che. azubha nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonA zarIrane viSe nAbhi nIcenA avayavo je prApta thAya te azubha nAmakarma kahevAya che. durbhaga nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvonuM zarIra rUpavAna hoya- dekhAvaDo hoya jovA bolAvavAnuM mana thavuM joIe chatAM paNa tenI sAme jovA ke bolAvavAnuM mana na thAya te durbhaga nAmakarma kahevAya che. dusvara nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvono kaMTha (svara) suMdara madhura na hoya te dusvara nAmakarma kahevAya che. anAdeya nAmakarma :- je karmane udayathI jIvo sAcuM bolatA hoya bhagavAnanI AjJA mujaba prarUpaNa karatA hoya evA vacanone paNa sAMbhaLavA ke grahaNa karavA yogya na lAge te anAdeya nAmakarma kahevAya che. ayaza nAmakarma :- je karmanA udayathI jIvo sAruM kArya sArAbhAvathI tana-mana parovIne karavAM chatAM teno apayaza ja phelAya arthAta ayaza maLato hoya te ayaza nAmakarma kahevAya che. gotra karma :- jeno udaya AtmAne ucca-nIca kuLane viSe janma apAve te gotra karma kahevAya che. A karma kuMbhAra jevuM che, kAraNa ke kuMbhAra sArA narasA aneka prakAranA ghaDAo banAve che tenI jema sArA narasApaNuM prApta karAve te gotra karma kahevAya che. (1) uccagotra : dharma ane nitinA rakSaNa karavAnA kAraNathI je kuLanI cirakALa prasiddhi thayelI hoya te uccagotra karma kahevAya che. (2) nIca gotra : adharma-anitinA kAraNathI je kuLanI cIrakALa prasiddhi thayelI hoya te nIcagotra kahevAya che. aMtarAya karma :- AtmAnI dAnAdi zaktio rupa je guNo temAM vAta karanAra te aMtarAyakarma kahevAya che. A karma bhaMDArI sarakhuM che tenA pAMca bheda che. (1) dAnAMtarAya (2) lAbhAMtarAya (3) bhogavaMtarAya (4) upabhogAMtarAya (pa) viryAtarAya dAnAMtarAya : dAna ApavAnI sAmagrI hoya, sAme supAtra ke pAtra hoya, dAnanA phaLane jANato hoya chatAM paNa ApavAno utsAha eTale mana pedA na thAya te dAnAMtarAya karma kahevAya che. - lAbhAMtarAya - dAtA udAra hoya, dAtAne ghera vastu hoya yAcakamAM kuzaLapaNuM hovA chatAM pote dhAryo evo lAbha zakti mujabano na meLavI zake te lAbhAMtarAya karma kahevAya che. bhogavaMtarAya - ekavAra bhogavavA yogya sAmagrI hovA chatAM, bhogavavAnI zakti hovA chatAM te sAmagrIno bhogavaTo na thAya te bhogAMtarAya karma kahevAya upabhogavaMtarAya - vAraMvAra bhogavavA yogya sAmagrI hovA chatAM, zakti hovA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 48 chatAM teno bhogavaTo na karI zake te upabhogAMtarAya karma kahevAya che. viryaMtarAya karma :- yuvAna vaya hovA chatAM, nirogI zarIra hovA chatAM, baLavAna hovA chatAM, potAnA viryano upayoga na karI zake te viryaMtarAya karma kahevAya che. sAMsArika kAryo na karI zake te bAlaviryaMtarAya karma kahevAya che. dezaviratinA pAlananI cAhanA hovA chatAM pAlana na karI zake te bAla paMDita viryaMtarAya kahevAya che, tathA samyag draSTi ane sAdhuo mokSanI cAhanA rAkhatA hovA chatAM paNa te mATenI je kriyA jJAnI bhagavaMtoe batAvelI che te kriyAne karI na zake eTale ke kriyAne vize potAnuM vIrya phoravI na zake te paMDita viryaMtarAya karma kahevAya che. karmabaMdhanA kAraNo : sAmAnya rIte 1 thI 5 IMdriya sudhInA saghaLAya jIvo (eTale ke 1 thI 10 guNasthAnakamAM vidyamAna) samaye samaye AyuSya karma sivAya sAte karmono baMdha kare che. AnA kAraNe samaye samaye eka ja adhyavasAyathI puNya prakRtio ane pApa prakRtio satata baMdhAyA kare che temAM jyAre jyAre kaSAya-avirati-yogAdino vizeSa joradAra udaya vizeSa rIte tene karmano baMdha kare che. arthAt jJAnAvaraNIya karmane vizeSa bAMdhavA mATe je je kAraNanuM sevana thatuM hoya tenAthI pradhAnapaNe jJAnAvaraNIya karmano sthiti-rasa vizeSa paDe ane bAkInA bIjA karmone viSe gauNa paNe sthitirasa baMdhAya che. jJAnAvaraNIya AdikarmabaMdhanA vizeSa kAraNo : (1) jJAnAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNo :- jJAna saMbaMdhamAM jJAna pratye ane jJAna utpanna karavAnA hetuMone viSe je vighna-ninjIvapaNuM- pazunatA-jJAnanI AzAtanA-jJAnano ghAta karavo tathA jJAna pratye matsarabhAva dharAvavo te jJAnAvaraNIya karma bAMdhavAnA kAraNo che. jJAna bhaNanArane athavA jJAnIne aMtarAya ka2vo, jJAna ApanAra gurUnuM nAma bolavuM nahiM jJAna ApanAra gurUnI cADI karavI, temanI AzAtanA karavI temano dhAta karavo ane jJAnavAna pratye IrSAkaravI-adekhAI karavI ane potAthI AgaLa na AvI jAya tevo prayatna karavo te sarve jJAnAvaraNIya karmo bAMdhavAnA kAraNo kahyA che. sAmAnya rIte vartamAna kALamAM moTAbhAganA jIvone samyani pratye upekSAbhAva-kaMTALo ane tenA kAraNe avajJA doSa rahelo dekhAya che, tethI samaye samaye jJAnAvaraNIya karma baMdhAyAja kare che tathA koIpaNa akSaravALI cIja khAvI-khAvAnI cIja akSara lakhelA kAgaLomAM lAvavI temAM vAparavI tathA jJAna ane jJAnanA sAdhana ke jJAnanA akSaravALA kAgaLo pAse rAkhIne ladhunIti vaDI nitI karavI te kAgaLo mAthA nIce mukIne sUI javuM lakhelA kAgaLo para besavuM, thuMka lagADavuM, paga lagADavo tathA sutA sutA jJAnanA pustako vAMcavA A badhA jJAnAvaraNIya karmane bAMdhavAnA kAraNo jaNAya che. darzanAvaraNIya karma bAMdhavAnA kAraNo H- darzananA saMbaMdhamAM darzanavALAo pratye
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49. karmagraMtha bhAga-1 darzana utpanna karavAnA hetuomAM je aMtarAya karavo tenA guNane oLavavA-darzanIya cIjanI cADI khAvI, darzanIya padArthonI AzAtanA karavI darzanIya padAthono nAza karavo tathA darzanIya sacetana ke acetana padArtho pratye IrSA karavI, adekhAI gharavI te darzanAvaraNIya karma bAMdhavAnA kAraNo che. cAra prakAranA darzananI (upazama-kSapoyama-vedaka-kSAyika) viparita prarUpaNA karavI athavA darzana prApta karyuM che jemaNe temanA pratye tathA darzana utpattinA kAraNo pratye vima karavA, temanA nAma Adi oLavavA, temanA pratye IrSA karavI te darzanAvaraNIya karma bAMdhavAnA kAraNo samajavA. zAtA vedanIya karmabaMdhanA kAraNo - devapUjA gurusevA (saMsAramAM vaDIlo tathA mA bApanI sevA) pAtra dAna (pAtra supAtranuM dAna) dayA (anukaMpA eTale dravyadayA ane dharma rahita jIvo pratye dharma pedA karavA mATenI je karUNA te bhAvadayA) rAga pUrvakanuM saMyama, dezavirati, akAma nirjarA, niyama ane vratAdimAM aticAra na lagADavA ane AtmAne pavitra rAkhavo te zaurya-bALatapa tathA zuddha pariNAma pedA karyA bAda sakAma nirjarA karato karato vizuddha pariNAmanI vRddhi thAya ItyAdi zAtA vedanIya karmabAMdhavAnA kAraNo che. azAtA vedanIya karma bAMdhavAnA kAraNo : devapUjA na kare, gurUsevA na kare,- pAtramAM dAna devAnI bhAvanA na hoya,pariNAme niSphara hoya, svabhAva krodhIlo hoya, aviratInuM sevana, potAne duHkha thAya tevI pravRtti, parane duHkha thAya tevI pravRtti, bannene duHkha thAya tevI pravRtti, zoka, vadha, tApa, AkraMda karavuM, vilApa karavo ke pazcAtApa utpanna karavo tathA bIjAne karAvavo te azAtA vedanIya karma bAMdhavAnA kAraNo kahelo che. | darzana mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo :- vitarAganA-vitarAga zAstranA saMdhanA-dharmanA-sarva devatAonA avarNavAda bolavA, tIvra mithyAtvanA pariNAma karavA, sarvajJa ane siddhamAM devapaNuM na mAnavuM tema viparIta bhAva batAvavo, temanA guNAdikane oLavavA, ghArmika mANasone duSaNa ApavuM, unmArge cAlavAno upadeza karavo, anartha karavAno Agraha rAkhavo, asaMyamIrnI pujA karavI, vicAra karyA vinA koIpaNa kArya karavuM ane guru vagerenI AzAtanA avajJA karavI te darzana mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo che. darzana mohanIyane viSe 1 mithyAtva mohanIya baMdhAya che mATe mithyAtva bAMdhavAnA kAraNo paNa kahIe to cAle. cAritra mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo - kaSAyanA udayathI AtmAnA tIvra parimAma pedA thavA te cAritra mohanIya bAMdhavAnA kAraNo che. eTale ke anukuLa padArthonI IcchA athavA tRSNA tathA pratikuLa padArtho pratye dveSa nArAjI kaMTALo e kaSAya mohanIya bAMdhavAnA kAraNo che. hAsya mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo : mazkarI karavAnI Teva, kAma utpanna kare evI strI AdinI hAMsI karavI te sakAma upahAsa kahevAya che. vizeSa hasavAno svabhAva bahu bolavAno svabhAva ane dinatA batAvanArI yukti te hAsya mohanIya karmanA kAraNo che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 karmagraMtha bhAga-1 rati mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo : aneka dezogAmo tathA jovA lAyaka sthaLone jovAnI utkaMThA, aneka prakAre ramavuM, khelavuM, ramatAM ane khelatAM bIjAnA cittane AkarSavuM athavA vaza karavuM te rati mohanIya bAMdhavAnA kAraNo che. arati mohanIya bAMdhavAnA kAraNo : (1) asUyA :- (guNamAM doSanuM AropaNa karavuM) 18 pApa-sthAnakomAMthI koIpaNa pApanuM vizeSa rIte ke sAmAnya rIte sevana karavAno svabhAva, bIjAnA AnaMdano nAza karavo. koInuM kharAba thatuM hoya athavA amaMgaLanI vAto sAMbhaLavA maLe to tene joI sAMbhaLIne teno upahAsa karavo te arati mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo che. * bhaya mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo : potAmAM bhayanA pariNAma hoya bIjAne bhaya pedA karavAmAM kuzaLa-bIjAne trAsa pamADavAmAM kuzaLa tathA dayA rahitapaNuM A bhaya mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo che. zoka mohanIya karma baMdhavAnA kAraNo - pote zoka utpanna karI zoca karavo (bIjAne duHkhI karAvavA) tathA rUdana karavAmAM eTale ke rovAmAM ati Asakti karavI arthAtu potAnuM dhAryuM thatuM na hoya to dhAryuM karAvavA ane Icchita padArtho potAthI nAza pAmyA hoya tene meLavavA, AsaktipUrvaka rUdana karavuM te zoka mohanIya karmabAMdhavAnA kAraNo che. jugupsA mohanIya karma bAMdhavAnA kAraNo :- caturvidha saMghanA avarNavAda bolavA. temanA tarapha tiraskAra batAvavo ane sadAcAranI niMdA karavI te jugupsA mohanIya karma baMdhavAnA kAraNo che. puruSaveda bAMdhavAnA kAraNo :- potAnI strImAM saMtoSa, ISa rahita svabhAva, maMda kaSAya avakrAcAra, zIla eTale ke saraLatA yukta manavALo zubha AcAra A puruSaveda bAMdhavAnA kAraNo che. strIveda bAMdhavAnA kAraNo :- IrSA-viSayomAM lolupatA-juThuM bolavuM- ati vakratA- eTale ke vAraMvAra mAyAnuM sevana karavuM tathA parastrInA vilAsamAM Asakti karavI A strIveda bAMdhavAnA kAraNo che. napuMsakaveda bAMdhavAnA kAraNo :- strI-puruSa bannene sevavAno abhilASa-ugra. kaSAya-tIvra-kAmecchA-pAkhaMDa ane strInA vratano bhaMga karavo te napuMsakaveda bAMdhavAnA kAraNo che. cAritra mohanIyanA vizeSa kAraNo :- sAdhuonI niMdA karavI, dharmiSTha lokone vidhi karavA-madhu mAMsAdithI avirata puruSone pAse aviratinI prazaMsA karavI. dezavirati puruSone vAraMvAra aMtarAya karavo. aviratipaNe strI AdinA guNonuM AkhyAna (kahevuM) karavuM- cAritrane duSaNa ApavuM ane bIjAonA kaSAya nokaSAyanI udIraNA karavI te cAritra mohanIya bAMdhavAnA kAraNo kahyA che. naraka AyuSya bAMdhavAnA kAraNo : - rAtrIbhojana karavuM- paMcendriya prANIono vadha mahAraMbha-mahAparigraha-anugraha karavAno tyAga- mAMsa bhojana-sadA mATe sthira rUpe vaira buddhi, anaMtAnubaMdhI kaSAya, raudra dhyAna, kRSNa, nIla, kapota, vezyA asatya bhASaNa,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 karmagraMtha bhAga-1 paradravyaharaNa,-vAraMvAra maithuna sevana ane IdriyonuM vivazapaNuM A narakaAyuSya bAMdhavAnA kAraNo kahyA che. viMyaMca AyuSya bAMdhavAnA kAraNo : unmArge cAlavAnI dezanA mArgano nAza, gupta rIte dhananuM rakSaNa, ArtadhyAna, zalya sahItapaNuM, mAyA, AraMbha, parigraha, zIyaLa, tathA vratamAM aticArapaNuM kRSNa, nIla tathA kApota lezyA . tathA apratyAkhyAnIya kaSAya A tiMryaMca AyuSya bAMdhavAnA kAraNo kahelA che. manuSya AyuSya bAMdhavAnA kAraNo H- alpaAraMbha tathA alpaparigraha, svAbhAvika komaLatA, haiyAnI saraLatA, dharma dhyAnane viSe anurAga, madhyama pariNAma eTale ke sajjana mANasonA guNo, dAna devAnI rUci, devanI pujA, gurUnI pujA, vahevArUcita pravRtti tathA loka virUddhanA tyAganA guNo eTale ke loka samuhamAM madhyasthapaNuM A manuSya AyuSya bAMdhavAnA kAraNo kahelA che. devAyuSya bAMdhavAnA kAraNo H- sarAgasaMyama, deza saMyama, akAma nirjarA, kalyANa mitrano paricaya, dharma zravaNa karavAnuM dhyeya, pAtra supAtramAM dAna, zakti mujabano tapa, devagurudharma pratyenI zraddhA, traNa ratanI ArAdhanA, bAra tapa, atri, jaLa vigerethI mRtyu pAmavuM, gaLe phAMso khAvo A badhA devAyuSya bAMdhavAnA kAraNo che. azubhanAma karma bAMdhavAnA kAraNo :- mana, vacana, kAyAnI vakratA, bIjAone chetaravA, mAyA prayoga karavo, mithyAtva, pizunatA (cADI khAvI) mananI capaLatA, banAvaTI suvarNAdi banAvavuM, khoTI sAkSI puravI, varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM judI rIte saMpAdana karavuM koInA aMga upAMga kApavA, kapAvavA, yaMtranI kriyA, paMjaranI kriyA, khoTA mApa, khoTA tola, khoTA trAjavA banAvavA, khoTA trAjavA vAparavA, anyanI niMdA karavI, Atma prazaMzA karavI, hiMsA asatya vacana bolavuM, corI karavI, abrahmanuM sevana karavuM moTA AraMbha samAraMbha karavA, ghaNo parigraha rAkhavo, kaThora vacana bolavA kaniSTa bhASya karavuM, sArA veSAdino mada karavo, vAcALa paNuM, Akroza karavo, saubhAgyano nAza karavo, kAmaNa karavuM, tyAgIpaNAnI viDaMbaNAthI unmArge gamana karavuM, yati vigere thaIne bIjAone kautuka utpanna karavuM, vezyAdine alaMkAra ApavA, dAvAnaLa saLagAvavA devAdikanI pujAne bahAne sugaMdhI padArthonI corI karavI, tIvra kaSAya karavo, caitya upAzraya udyAna ane pratimAono nAza karavo, aMgArakarma Adi 15 karmAdAnanI kriyAo karavI ItyAdi azubha nAmakarma bAMdhavAnA kAraNo hoya che. zubhanAma karma bAMdhavAnA kAraNo :- upara kahelA AzravothI viparIta Azayo, mana-vacanakAyAnI saraLatA, mithyAtvanI maMdatA, cittanI prasannatA, nyAya saMpanna vaibhava, sAdAcAranuM sevana, potAnA doSanI niMdA, bIjAnA guNonI prazaMsA, yathAsakti brahmacaryanuM pAlana, alpa parigraha, alpa AraMbha, deva-guru-dharma pratye zraddhA, tathA tyAga bhAvanAnI vRtti caitya, upAzraya AdinuM rakSaNa, dhArmika puruSonuM darzana, saMbhrama ane pramAdano nAza, sadbhAvanuM arpaNa, saMsAranI bhIrUtA, kSAMti vagere guNo pragaTa karavA ItyAdi zubhenAmakarma bAMdhavAnA kAraNo kahela che. tirthaMkaro nAmakarma bAMdhavAnA kAraNo che. vIza sthAnakanI ArAdhanA te vIse padonA nAma A pramANe che.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ para karmagraMtha bhAga-1 (1) arihaMta pada (11) brahmacarya sevanamAM apramAda (2) siddhapada (12) vinaya (3) gurupada (13) jJAnAbhyAsa (4) sthavira pada (14) tapa (5) bahuzrutapada (15) tyAga (dAna) (6) gaccha pada (16) zubhadhyAna (7) zratajJAna pada * (17) tirtha prabhAvanA (8) tapasvI bhakti pada (18) caturvidha saMghane samAdhi upajAvavI tathA sAdhuonI vaiyAvacca karavI (9) AvazyakAdi kriyAmAM ekAgrapaNuM (19) apUrva jJAnanuM grahaNa karavuM eTale ke ullAsa pUrvaka navA navA jJAnano abhyAsa karavo (10) cAritranI sthiratA pada (20) samakti darzananI zuddhi A avasarpiNI kALanA 24 tirthakaromAMthI pahelA chellA tirthakaroe A vase padanI ArAdhanA karelI che. (trIje bhave) ane bIjA tirthaMkaroe temAMthI 1-2 athavA 3 sthAnakonI ArAdhanA karelI che. A tirthaMkaro nAma karma bAMdhavAnA kAraNo hoya che. nIca gotra bAMdhavAnA kAraNo : paraniMdA, deva guru gharmanI avajJA, tathA upahAsa, saguNano lopa, anyanA chatA achata doSanuM kathana, potAnI prazaMsA, potAnA chatA achatA guNanA vakhANa, potAnA doSonuM AcchAdana ane jAti mada, kuLamada vagere ATha prakAranA madanuM sevana A badhA nIca gotra bAMdhavAnA kAraNo che. | uccagotra bAMdhavAnA kAraNo : nIca gotra bAMdhavAnA je kAraNo kahyA che tenAthI viparita eTale ke AtmaniMdA, devaguru dharmanI zakti mujabanI bhakti tathA guNonuM varNana, saguNa meLavavA mATeno prayata, jAti mada, kuLa mada vagere ATha prakAranA madathI rahita paNuM, bhaNavA tathA bhaNAvavAmAM rasIka, garvarahitapaNuM, mana vacana kAyAthI vinaya karavo ItyAdi uccagotra bAMdhavAnA kAraNo kahyA che. aMtarAya karma bAMdhavAnA kAraNo : devagurunI bhaktine vize aMtarAya karavo, bhaNavA bhaNAvavAnA viSe aMtarAya karavo, jJAna jJAnInI avajJA tathA teno nAza karavo ItyAdi aMtarAya karma bAMdhavAnA kAraNo kahelA che. bIjI rIte kaSAyonA 4 bheda mahApuruSoe jaNAvelA che. (1) sva pratiSThita kaSAya - potAnA doSAdi jANI potAnI jAta upara gusso karavo te (2) anya pratiSThita kaSAya :- koI bIjo tiraskArAdi kare tenA upara gusso karavo te anya - pratiSThita kaSAya kahevAya (3) ubhaya pratiSThita :- potAno doSa ane , anyanuM nimitta maLatAM gusso karavo te (4) apratiSThita kaSAya :- potAno doSa
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmagraMtha bhAga-1 53 paNa na hoya ane paranuM nimitta paNa na hoya chatAM gusso karavo te apratiSThita kaSAya kahe che. A krodhano baMdhaja evA prakAre paDelA hoya ke vinA nimitte paNa udaya thayA vinA rahe nahi A rIte mAnAdi kaSAyomAM paNa 4-4 bheda jANavA. AyuSya jema sopakramI ane nirupakramI hoya che tenI jema dareka karmanuM phaLa paNa sApekSa ane nirapekSa hoya che. dareka karmano cAra prakAre karmabaMdha hoya che :- cAra prakAromAMthI koIne koI prakAre jIva baMdha kare che. (1) spaSTa karma : upayogavALAM jIvane sahasAtkAre je karmano baMdha thAya te spaSTa karmabaMdha kahevAya che A karmabaMdha niMdA, gahaMda pazcAtApathI nAza pAme che. prasannacaMdra rAjarSinI jema. (2) baddha karma :- rAjakathA, dezakathA, bhaktakathA, strIkathA, ItyAdi vIra kathAonuM sevana karavAthI tathA pramAdathI baMdhAtA karmote baddha karma kahevAya che. A karma AlocanA ane pratikramaNa karavAthI nAza pAme che. mRgAvatI sAdhvIjInI mAphaka (3) nidhata karma :- darpapaNe karela athavA IdriyonI ekatA pUrvaka jANI joIne upArjana karela karma te nirdhIta karma kahevAya che. A karma guru mahArAje Apela AlocanA ne zuddhipUrvaka, upayogapUrvaka, sArAmAM sArI rIte pUrNa karI Ape to, chuTe dA.ta. siddhAsena divAkarasUrijI. (4) nikAcita karma :- jANIne pApa karela hoya, pAchuM karIza ema mAne. pharIpaNa emaja karIza e rIte vAraMvAra pApa karIza A rIte enI anumodanA karavAthI je karma baMdhAya te nikAcita karma kahevAya che. A karma bhogaveja chuTako thAya. asizarmAe chellA caMDALanA bhavamAM bAMdhelA karmanI jema. A rIte devendrasUri mahArAjAe kahela karma vipAkanAmanA prathama karmagraMthanuM vivecana samApta thayuM.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjaya gaNivaryazrInA prakAzita thayelA prakAzano rU. 6.00 rU. 4.00 rU. 8.00 rU. 6.00 rU. 7.00 rU. 10.00 rU. 10.00 rU. 15.00 rU. 15.00 1. jIvavicAra* praznottarI 2. daMDaka* praznottarI | 3. navatatva* praznottarI 4. karmagraMtha bhAga-1* praznottarI 5. karmagraMtha bhAga-2* praznottarI 6. karmagraMtha bhAga-3* praznottarI 7. karmagraMtha sattAprakaraNa praznottarI 8. udaya svAmitva praznottarI 9. karmagraMtha-4 bhAga-1 praznottarI 10. karmagraMtha-4 bhAga-2 praznottarI 11. karmagraMtha-5 bhAga-1 praznottarI 12. karmagraMtha-5 bhAga-2 praznottarI 13. ladhu saMgrahaNI praznottarI 14. jIvavicAra daMDaka ladhusaMgrahaNI praznottarI 15. karmagraMtha-5 bhAga-3 praznottarI 16 . karmagraMtha-5 bhAga-4 praznottarI 1 jIvavicAra vivecana 2. navatattva vivecana 3, karmagraMtha bhAga-2 vivecana * A nizAnIvALA pustako alabhya che. rU. 15.00 rU. 15.00 rU. 15.00 rU. 6.00 rU. 20.00 rU. 25.00 rU. 18.00 rU. 15.00 rU. 18.00 | rU. 15.00 | Printed by : Arihant - (Jitu Shah). 687/1, Chhipa Pole, Kalupur, Ahmedabad-1. Ph. : 396246