Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2009 zrImunisomagaNiracita kalpasUtra lekhana - prazasti ma. vinayasAgara zvetAmbara mUrtipUjaka samudAya meM kalpasUtra kA atyadhika mahattva hai / parvAdhirAja paryuSaNA parva meM nau vAcanAgarbhita kalpasUtra kA pArAyaNa kiyA jAtA hai aura saMvatsarI ke divasa mUla pATha (bArasA sUtra) kA vAcana kiyA jAtA hai / pratyeka bhaNDAro meM isakI anekoM pratiyA~ prApta hotI haiM / aneka jJAna bhaNDAroM meM to sone kI syAhI, cA~dI kI syAhI aura gaMgA-jamunI syAhI se likhita sacitra pratiyA~ bhI zatAdhika pratiyA~ prApta hotI haiM / kevala syAhI meM likhita pratiyA~ to hajAroM kI saMkhyA meM prApta haiM / 17 pandrahavI zatI ke dhurandhara AcArya zrI jinabhadrasUrine samaya kI mAMga ko dekhate hue aneka jina mandiroM, hajAroM jina pratimAoM kI pratiSThAeM kI aura sAhitya ke saMrakSaNa kI dRSTi se khambhAta, pATaNa, mANDavagaDha, devagiri, jaisalamera Adi bhaNDAra bhI sthApita kie / lekhana prazastiyoM se pramANita hai ki AcAryazrI ne na kevala tAr3apatra aura kAgaja para pratilipiyA~ hI karavAI thI apitu apane muni - maNDala ke sAtha baiThakara unakA saMzodhana bhI karate the / jaisalamera kA jJAna bhaNDAra unake kArya-kalApoM aura akSuNNa kIrti ko rakhane meM sakSama hai| jahA~ anekoM jainAcArya, anekoM vidvAn aura anekoM bAhara ke vidvAnoM ne Akara yahA~ ke bhaNDAra kA upayoga kiyA hai| inhIM ke sadupadeza se vikrama saMvat 1509 meM rAMkA gotrIya zreSThI narasiMha ke putra harirAja ne svarNa syAhI meM (sacitra) kalpasUtra kA lekhana karavAyA thA / isakI lekhana prazasti paNDita munisomaNi ne likhI thI / prazasti 36 padyoM meM hai / isa prazasti meM prati likhAne vAle zrAvaka kA vaMzavRkSa aura upadeza dene vAle AcAryoM kI paTTa- paramparA bhI dI gaI hai / zrI jinadattasUrijI ne upakezavaMza meM rAMkA gotra kI sthApanA kI thI / isI kula ke pUrva puruSa joSadeva hue, jinhoMne ki madana ke sAtha sapAdalakSa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anusandhAna 47 deza aura ukezapura (osiyAM) meM sukRta kArya kie the / unhIM kI vaMza paramparA meM zreSThI gaju hue aura unake putra gaNadeva huA / gaNadeva kA putra dhAMdhala huaa| jo kI mammaNa kahalAtA thA aura jisane mumukSu banakara padmakIrti nAma dhAraNa kiyA thA / zreSThI AMbA, jIMdA aura mUlarAja ye cAcA ke putra the aura jinhoMne jina pratimAoM kI pratiSThA karavAkara zAsanonnati kA kArya kiyA thA / unhoMne hI phuramAna prApta karake saMvat 1436 meM zatrujaya Adi tIrthoM kA zrI jinarAjasUri ke sAnnidhya meM saMgha nikAlA thA / isa saMgha meM 50,000 rUpaye vyaya hue the / dhAMdhala kI bhAryA kA nAma zrI thaa| usake do putra the- jayasiMha aura nRsiMha / zreSThI mohana ke do putra the- kIhaTa aura dhanyaka / inhoMne bhI zatrujaya kA saMgha nikAlakara saMghapati pada prApta kiyA thA / inhoMne ne hI jesalamera meM apane bandhuoM ke sAtha saMvat 1473 meM jinamandira aura pracura pratimAoM kI pratiSThA karavAI thI / jayasiMha ke do patniyA~ thI - sirU (sarasvatI),....! sarasvatI ke do putra the - rUpA aura thillA / rUpa kI patnI kA nAma melU aura cipI thA / unakA putra nAthU thA / nAthU ke do putra rAjA aura samara the| thillA ke do putra the- haripAla aura harizcandra / haripAla ke do putra the- harSa aura jinadatta / harizcandra kA putra thA udayasiMha / zreSThI narasiMha kI bhAryA kA nAma dhIriNi thA / unake do putra huebhojA aura harirAja / bhojA kI patnI kA nAma bhAvala devI aura usakA putra godhA thA / usake do putra the- hIrA aura dhannA / / zreSThI nRsiMha kA dvitIya putra harirAja chatradhArI thA / devaguru arihaMta dharma kA upAsaka thA aura svapakSa kA poSaNa karane vAlA thA / harirAja kI do patniyA~ thI- rAjU aura meghAI / idhara pArakha vaMzIya karNa kI priyA kA nAma karNAde thA / usake cAra putra hue- narasiMha, mahIpati, vIrama aura somadatta / cAra putriyA~ thii| jisameM tIsarI putrI kA nAma meghAI thaa| jisakA vivAha harirAja ke sAtha huA thaa|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2005 harirAja ke tIna putra the- jIvA, jiNadAsa aura jagamAla / eka putrI thI jisakA nAma maNakAI thA / jIvarAja kI patnI kA nAma kutigadevI thA / jiNadAsa kI priyA kA nAma jasamAde thA / narasiMha ke tIna putra the- sahasakiraNa, sUrA aura mahIpati / sahasakiraNa ke do putra the- addA aura saddA / mahIpati kA putra vaccharAja thA / harirAja kA dharmaputra subhAga thA / dharmavAna harirAja apane parivAra sahita tIrthayAtrA, saMghapUjA, jaina dharma kI prabhAvanA karatA huA zobhAyamAna hai / idhara bhagavAna mahAvIra svAmI ke paMcama gaNadhara paTTadhara sudharmA svAmI hue aura unhIM kI vaMza paramparA meM haribhadrasUri Adi prabhAvika AcArya hue / zAsana kA udyota karane vAle udyotanasUri ke ziSya varddhamAnasUri hue / inake ziSya jinezvarasUri ne pattana nagara meM durlabharAja kI rAjya sabhA meM kharatara viruda prApta kiyA thA / unake paTTadhara jinacandrasUri hue tatpazcAt navAGgI vRttikAra zrI abhayadevasUri hue / unake ziSya sUriziromaNI jinavallabhasUri hue / tadanantara yugapradhAna padadhAraka jinadattasUri hue / tatpazcAt paramparA meM zrIjinacandrasUri, zrIjinapatisUri, zrIjinezvarasUri, zrIjinaprabodhasUri, zrIjinacandrasUri, zrIjinakuzalasUri, zrIjinapadmasUri, zrIjinalabdhisUri, zrIjinacandrasUri, zrIjinodayasUri aura jinarAjasUri hue 1 inake paTTadhara pUrNimA candra ke samAna, sUrya kI kiraNoM ko dhAraNa karanevAle zrIjinabhadrasUri hai / unhIM ke upadeza se harirAja ne svarNa syAhI meM yaha kalpasUtra san 1509 meM likhavAyA aura isakI prazasti munisomaNi ne likhI hai / / isa prazasti kA mahattva isIlie bhI bar3ha jAtA hai ki jaisalamera meM jisako lakSmaNavihAra kahA jAtA hai, jisake dUsare zilAlekha kI prazasti upAdhyAya jayasAgara ne likhI hai| tadanusAra rAMkA gotra meM joSade aura Asadeva kI paramparA meM dhAMdhala hue / isa prazasti meM isa paramparA ke pratiSThita mahanIya sabhI zreSThiyoM ke nAma aura unake putroM kA ullekha hai / ye narasiMha mammANI kahalAte aura unake putra jayasiMha ke putra bhoja aura harirAja ne isa jesalamera tIrtha para lakSmaNa vihAra meM saMvat 1473 meM zrI jinavarddhanasUri ke sAnnidhya tional
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 47 meM apane parivAra sahita yaha pratiSThA mahotsava Ayojita kiyA thA / (jaisalamera kA yaha zilAlekha mere dvArA sampAdita pratiSThA lekha saMgraha, lekhAMka 147, pRSTha 34 dekheM / ) isI prakAra isI harirANa dvArA pratiSThita anya mUrtiyA~ bhI prApta haiM, jo nimna haiM : (241) AdinAtha-paJcatIrthIH 90||saM0 1493 varSe phAlguna vadi 1 budhe UkezavaMze zreSThi gotre zre0 mammaNasaMtAne zre0 narasiMha bhAryA dhIriNiH / tayoH putra bhojA harirAja sahasakaraNa sUrA mahIpati pautra godhA ityAdi kuTumbaM // tatra zre0 harirAjena AtmanastathA bhAryA meghu zrAvikAyAH putrI kAmaNa kAI-prabhRtisaMtatisahitAyA sva zreyase zrIAdinAthabimbaM kAritaM kharataragacche zrIjinabhadrasUribhiH pratiSThitam // (743) AdinAtha-paJcatIrthIH saMvat 1528 varSe ASAr3ha 2 dine UkezavaMze rAMkAgotre zre0 narasiMha bhA0 dhIraNi putra zre0 harirAjena bhA0 maghAI pu0 zre0 jIvA zre0 jiNadAsa zre0 jagamAla zre0 jayavaMta putrI sA0 mANakAI pramukha parivArayutena zrI AdinAthabimba puNyArthaM kArayAmAse pratiSThitaM zrIkharataragacche zrIzrIzrIjinabhadrasUripaTTe zrIzrIzrIjinacandrasUribhiH // (836) dharmanAtha paJcatIrthIH saM0 1536 varSe phAgaNa vadi .... dine zrIUkezavaMze rAMkAgotre zve0 jesiMghaputra zre0 ghillA bhA0 karaNu pu0 zre0 haripAla bhA0 hAsalade putra zre0 harSA bhrA0 jiNadattena bhA0 kamalAde putra sadhareNa sonApAlAdi parivAreNa svapitRpuNyArtha zrIdharmanAthabimbaM kA0 prati0 zrIkharataragacche zrIjinabhadrasUripaTTe zrIjinacandrasUribhiH // (837) naminAtha-paJcatIrthIH saM0 1536 varSe phA0 vadi ........ dine UkezavaMze rAMkAgotre zre0 jesiMghaputra zre0 ghillA bhAryA karaNU pu0 0 haripAla bhA0 hAMsalade putra zre0 harSA bhA0 ...... zre0 jiNadattena bhA0 kamalAde pu0 sadhAraNa- sonApAlAdiparivAreNa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2009 svamAtRpuNyArthaM zrInaminAthabimbaM kA0 pra0 zrIkharataragacche zrIjinabhadrasUripaTTe zrIji [na] candrasUribhiH // pratiSThAsomagaNi zrI jinabhadrasUri ke ziSyoM meM mahopAdhyAya siddhAntaruci ke ziSya sAdhusomaNi Adi prasiddha haiN| somanandI dekhakara maiMne yahI socA ki ye bhI jinabhadrasUri ke pautra ziSya hoMge / isIlie kharataragaccha sAhitya koza, kramAMka 2232 aura 2780 meM maiMne siddhAntaruci kA hI ziSya aMkita kiyA hai / kintu upAdhyAya zrI bhuvanacandrajI mahArAja ne sitambara 2006 meM kevala dvitIya patra kI phoTokaoNpI bhejI thI, jisameM munisoma kI rAjasthAnI bhASA meM racita laghu kRtiyA~ thI / ina laghu kRtiyoM meM eka kRti meM spaSTa likhA hai"kamalasaMjamauvajhAya sIsa karai nitu seva... kamalasaMjamaupajhAya padapaMkajae kavi munimeru ima kahai / " ataeva yaha spaSTa hai ki munimeru kamalasaMyamopAdhyAya ke ziSya the jinhoMne ne ki uttarAdhyayana sUtra para sarvArthasiddhi TIkA 1544 meM kI thI / hA~, dIkSA avazya hI somanandI ke nAma se zrI jinabhadrasUri ne hI pradAna kI thI / isa sUcanA ke lie maiM upAdhyAya bhuvanacandrajI kA kRtajJa hU~ kharataragaccha sAhitya koza meM munisomagaNi racita do kRtiyoM kA ullekha huA hai / kramAMka 2232 para raNasiMhanarendrakathA, racanA saMvat 1540 tathA kramAMka 2780 para saMsAradAvA pAdapUrti stotra | 21 bhASA kRtiyoM meM upAdhyAya zrI bhuvanacandrajI mahArAjane 16vIM zatAbdI likhita jo dvitIya patra bhejA hai usake anusAra rAjasthAnI bhASA kI laghukRtiyA~ ora haiM : 1. RSabhadeva phAga, munimeru / kalamasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, apUrNa, gA. - 17, a. upAdhyAya bhuvanacandrajI, pratilipi vinaya 2. bhramara gIta, munimeru / kalamasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, gA. - 2, Adi - aMdhakArugamile pragaTa prakAze, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 anusandhAna 47 virakti kAraNa gIta, munimeru / kalamasaMyamopAdhyAya, bhASA--rAjasthAnI, stavana, gA.-7, Adi-punima rajanI karu kapamAlA, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya AdinAtha gIta, munimeru / kalamasaMyamopAdhyAya, bhASA-rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi-sakala maMgala kAraNaU re, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya jIrAvalA pArzvanAtha gIta, munimeru / kalamasaMyamopAdhyAya, bhASA-rAjasthAnI, stavana, stavana, gA.-2, Adi-pahirivA khiNu ciru caMdaNu, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya pArzvanAtha gIta, munimeru / kamalasaMyamopAdhyAya, bhASA .. rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi sakhI se rahamucchale kavaNu, a. 'munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya. neminAtha gIta, munimeru / kamalasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi-pamuya dekhI nemI ratha nemI, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya. ajitanAtha gIta, munimeru / kamalasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi-hitu ahitu viveka vicArI laI, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya. vArANasI pArzvanAtha gIta, munimeru / kamalasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi-amha cI zarIrI soguNa nahI rijavI, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya. 10. jinacandrasUri gIta, munimeru / kamalasaMyamopAdhyAya, bhASA - rAjasthAnI, stavana, gA.-2, Adi-cetanA rUpu AtamA vicArI, a. munibhuvanacandrajI, pratilipi vinaya, lekhana prazasti kA vivaraNa : tIna patra haiM / sAija 10 x 4 hai / paMkti lagabhaga 8-9 hai / akSara 28 se 30 hai aura svarNAkSaroM meM likhita hai / yaha prati kahA~ hai mujhe svayaM a..
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2009 ko dhyAna nahIM hai / 60 varSa ke sAhityika sevA kArya meM rahate yaha lekhana prazasti kI pratilipi kI thI / kintu mujhe Aja smaraNa nahIM hai ki yaha prati kisa bhaNDAra kI aura kahA~ para thI / anveSaNIya hai / jaina pustaka prazasti saMgraha (sampAdaka muni jinavijayajI), kaiTalaoNga oNpha saMskRta aura prAkRta mainyuskripTa jaisalamera kalekzana (sampAdaka puNyavijayajI) meM isakA ullekha nahIM hai / tathA // 60 // arham / 1 suparvavelirvArdhaSNu vizvavaMzaziromaNiH / zrImadgurugiristhANu - jayAdUkezavaMzarAT // 1 // kAkule zreSThadhurA dhurandharo - jjoSade ? zrIjinadattasUribhi: / sapAdalakSaismadanaissamanvita, UkezapuryAM sukRte niyojitaH // 2 // tadanvaye zreSTha gajU prasiddhaH putrastadIyo gaNade samRddhaH / zrIdhAMdhalAkhyopi tato mumukSuH zrIpadmakItrtyA pravaraprasiddhaH ||3|| AMbA-jIMdA - mUlarAjA sat pitRvyasahodarAH / arhatpratiSThAmuccAyA-matyunnatimakArayan // 4 // zatruJjayAdau phuramANa zakte - niHsvAnayuGkSaGghricaturdazAbde ( 1436 ) | yAtrA samaM zrIjinarAjasUre-STaGkArdhalakSavyayato vyadhurye // 5 // dhAMdhalirmammaNastasya bhAryA zrIH zrIrivAparA / jayasiMha - nRsiMhAkhyau, kSitau khyAtau sutau punaH ||9|| AstAM mohaNa janmAtsai, zreSThi kIhaTa - dhanyakau / zatruJjayAdiyAtrAM yA- vakA saGghapatvataH // 7 // tAbhyAM bandhubhyAM saha jesalamerau vidhApitA yAbhyAm / jainI mahApratiSThA trisaptabhuvanairmite (1473) varSe ||8|| abhavajjayasiMhasya, patnIyugalamuttamam / sirU sarasvatIsaMjJaM, sarasvatyAH sutottamau // 9 // rUpA -thillAbhidho rUpa- priyA melU cipIdvayam / putro nAthUH suto tvasya, rAjAkhya-samarAbhidhau ||10|| 23
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusanthAna 47 thillAkasya tvabhUtkAntA karaNaH karaNAparA / haripAlo harizcandraH, putrau puNyapavitritau // 11 // haripAlAtmajo harSa-jinadattau zubhAzayau / yazasvyudayasiMhAkhyo, harizcandratanUdbhavaH // 12 // zreSThi yo(zreSThino?) narasiMhasya, bhArye dhIriNi suSpatI / dhIriNIkukSijau bhojA-harirAjau prabhAvako // 13 / / bhAryA bhAvaladevI tu, zreSThi bhojapriyA'bhavat / suto godhAbhidhazcAsya, hIrA-dhannAkhyanandanau / / 14 / / zrIdevagurvArhatadharmatattva-pavitrachatratrayabhUSitAGgaH / zreSThInRsiMhasya suto dvitIyaH, svapakSapoSI harirAjadakSaH // 15 // varyA rAjUzca meghAI, bhArye abhavatAM purA / zreSThino harirAjasya, pumarthatrayazAlinaH // 16 // itazca parIkSavaMzazRGgAra-mubhaye'sya suto'bhavan / sadyezaH karaNastasya, karaNAde priyA'bhavat // 17 // catvAraH tanayAstasya, pumarthA iva dehinaH / narasiMho mahIpatti-rvIramaH somadattakaH ||18|| catasrazca sutAstAsu meghAIti tRtIyikA / sAdhyUDhA harirAjena, kalAlAvaNyamAlinI / / 19 / / jIvAkhyo jiNadAsazca jagamAlazca tatsutAH / zuddhazIlAsadAcArA maNakAItinandinI // 20 // nAmnA kutigadevIti jIvarAjasya vallabhA / vallabhA jiNadAsasya, jasamAde yazasvinI // 21 // sukhamati-prasUtAstu, narasiMhasya nandanAH / sahasrakiraNaH sUrA, mahIpatirime trayaH // 22 // sahasrakiraNasyAsti, addA saddA sutadvayoH / mahIpatitanUdbhUto, vaccharAjaH kumArakaH // 23 // dharmaputraH subhAgAkhyo, harirAjasya dharmavAn / ityAdi parivaheNA-gahNAsAvalaG kRtaH // 24 / /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2009 25 tIrthayAtrAsu saGghArcA-jainadharmaprabhAvanAH / kurvan virAjate zreSThI, harirAjo nirantaram // 25 // itazca zrIvarddhamAnAMhisarojahaMsaH, zrImatsudharmAgaNabhRdvataMsaH / tadanvaye zrIharibhadrasUriH, prabhAparAbhUtasuparvasUriH // 26 // zAsanodyotakartAra, zrIudyotanasUrayaH / zrIvarddhamAnasUrIndrAH, varddhamAnaguNAdhikAH // 27 // yaiH zrIpattananagare, prAptaM zrI kharatarAkhyavarabirudam / durlabhabhUpatitaste, jeju-jainezvarAcAryAH // 28 // nidhyaGgavRttimiSataH, prAdurvihitAni navanidhAnAni / zrImadabhayadevAyeM:, jinacandrapadAmbujAdityaiH // 29 / / sarvasUriziroratnai-babhUve jinavallabhaiH / yugapradhAnapadavIzaiH, zrIjinadattasUribhiH // 30 // tato jinendusUrIndrA, rAjaparSadi harSadAH / zrIjinapatisUrIndrAH, tadanu zrIjinezvarAH // 31 // zrImajjinaprabodhAH, jinacandrayatIzvarAzca kuzalakarAH / jinakuzalasUriguravaH, zrImajjinapadmasUrivarAH // 32 / / labdhAbdhayaH zrIjinalabdhisUrayaH zrIjainacandrAdimasUrisUrayaH / jinodayAH sarvajanodaye kSamAH, tadanvaye zrIjinarAjasUrayaH // 33 // tadIya paTTArNavapUrNimendavo, virAji tejojitabhAskarAMzavaH / vidyAguNai raJjitasarvasUrayo, jayantvamI zrIjinabhadrasUrayaH // 34 // teSAM gurUNAmupadezamApya satputrayukto harirAjadakSaH / alIlikhaccAgamalakSapUrva, suvarNavarNaM varakalpazAstram // 35 / / nidhyantarikSapakSAbde (1509), lekhitaM kalpapustakam / vibudhairvAcyamAnaM tadAcandraM jayatAcciram // 36 // paM. munisomagaNinA prazastikRto'sti maGgalam // C/o. prAkRta bhAratI akAdamI 13-A. mena mAlavIya nagara, jayapura 301017