Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tu kaida meM pha~sI hai AtmA sampAdakIya ..... sisakatI subakatI yaha bhavyAtmA caturgati ke kArAgRha meM saMprApta duHkhoM se jarjarita huI zAnti kI khoja meM nimagna hai / "koTi jIbhatai jAta na bhanai" eka sAtha karor3oM jilAyeM du:kha vedanA kI kathA kA utkalana karane laga jAe~, to bhI usa apAra duHkha kA eka aMza bhI varNana nahIM kara paaeNgii| taba jaba una duHkhoM kA smaraNa mAtra hI hamAre roe~ - roe~ ko kaMpita kara detA hai, una duHkhoM ke vedana ne hamArI kyA gata banAI hogI? isa kA hama anumAna hI nahIM lagA skte| vinA kAraNa ke koI kArya ho hI nahIM sktaa| kyA kAraNa hai ki hama samrAToM 'ko, trailokyAdhipatiyoM ko dara-dara kA bhikhArI bana kara jInA par3a rahA hai? kyoM hama duHkhoM kI jvAlAoM se dagdhAyamAna ho rahe haiM? kyoM hama paMca parAvartana ke bhaTakAva seklAnta ho rahe haiM? jaba hamArA svarUpa bhI siddhoM ke samAna hai, to kyoM hameM ananta sukha kA AsvAdana karane kA maukA nahIM mila rahA hai? "moha mahAmada piyo anAdi, bhUla Apa ko bharamata vaadi"| anAdikAla se moha rUpI mahAmada ko pI kara yaha jIva sva-svarUpa se vibhramita huA, parabhAvoM kI zrRMkhalA meM aisA pha~sa gayA ki bhaTaka gayA nijAnubhUti se ! apane ghara ko chor3a kara parabhAvoM kI galiyoM meM ghUmanA, yahI kAraNa hai saMsAra kA ! kaI bAra hamane manuSya paryAya ko pAyA thA, kintu isa paryAya kA upayoga hama apanI suptazakti ko punaH udghATita karane meM nahIM kara sake the| yaha mUDhAtmA adhyavasAyoM ke kAraNa saMsAra meM sadA viSayAsakta rhii| bhautikatA kI cakAcauMdha meM masta rahI, vyasta rahI aura yahI kAraNa hai ki vaha duHkhoM se satrasta rahI / Aja hameM puna: yaha anamola ratna upalabdha huA hai, kyoM na hama Atmika guNoM kA vikAsa kareM? jJAna-ArAdhanA, vairAgya-sAdhanA va caritra-upAsanA hetu kyoM na hama apanI mAnasikatA banAyeM? kyoM na hama sva-svarUpa ko dhyAe~? AtmopAsanA kA lakSya dRr3ha banAne ke lie sAdhana bana kara prastuta hai yaha kRti /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA isa pustaka meM gati kA prastutIkaraNa tiryaMca, naraka, deva va manuSya isa krama se kiyA hai| cAroM gatiyoM ke du:khoM kA varNana kara una paryAyoM ko kaise khoyA - isa kA vistRta varNana hai| "yU~ hI khoyA" meM saMkalita pa. pU. AcArya 108 zrI sanmatisAgara jI mahArAja kA pravacanAMza isa kRti meM jyoM kA tyoM uddhRta kiyA hai| Agama paddhati kA pustaka meM pUrNa dhyAna rakhA gayA hai| munizrI ojasvI tathA prakhara vaktA haiM, dharmasabhA ke manomandira meM vairAgya va jJAna ke bIja bone meM niSNAta haiN| una ke pravacana meM Agama kA srota hI bahatA hai| jaba bhI bolate haiM to niDaratA se niSpakSa ho kara bolate haiN| prastuta kRti Apa ko una ke jJAna va niSpakSatA kA darzana karAegI hii| ___vIra prabhu se yahI prArthanA hai ki :- "hama saba ke dizAdarzaka zrI gurudeva kI sAdhanA dina-ba-dina vRddhiMgata hotI rhe|" ___ munizrI sadA hI sadupadeza dvArA hamArA mArga prazasta karate raheM, basa hama to yahI bhAvanA bhAte haiN| anta meM merI sahayoginI saMghastha AryikAoM kI maiM satat RNI rahU~gI, kyoMki unhoMne isa pustaka se sambandhita nAnA prakAra ke mArgadarzana mujhe diye haiN| suvidhi jJAna candrikA prakAzana saMsthA kA yaha stutya prayAsa hai ki vaha munizrI ke vacana ghara-ghara pahu~cAne kA puNyakArya kara rahI hai| saMsthA ke sabhI sadasyoM ko va samasta dravyadAtAoM ko merA aashiirvaad| Ao! aba pustaka pddh'eN| AryikA sunidhimatI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA kaida meM pha~sI hai AtmA bhAvI zuddha paramAtmAoM! Aja kA viSaya maiM eka kathA ke mAdhyama se prArambha kruuNgaa| eka bAra eka bhakta apane ArAdhya devatA kI ArAdhanA meM nimagna thaa| A~kheM banda kara ke vaha stotra-gAna kara rahA thA, usa ke ArAdhya the gnnpti| jainAgamAnusAra gaNapati zabda kA artha hai, aacaary| gaNAnAmadhipati saH gaNapati, jo gaNa kA arthAt muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikA, isa caturvidha saMgha kA adhipati arthAt nAyaka ho, vaha gaNapati hai| vaha AdamI saMghapati AcArya kI bhakti nahIM kara rahA thA, usa ke ArAdhya the zaMkara jI ke putra gaNeza jii| vaha apanI sArI manokAmanAe~ vyakta karatA jA rahA thaa| usa kI A~kheM acAnaka unmIlita huIM, aura ......... usa ne dekhA, bhagavAna kA naivedya cUhA le jA rahA hai| bhakti baMda ho gaI aura cintana zurU ho gyaa| usa ne socA ki jo bhagavAna apane naivedya kI rakSA nahIM kara sakate, ve merI kyA rakSA kara sakeMge? vastutaH bhagavAna to cUhA hai, usa ne cUhe ko pakar3a kara piMjare meM banda kara diyA va usa kI upAsanA karane lgaa| bandhuoM! yaha hai hamArI AsthA kA citrnn| itanA kSaNika hai hamArA shrddhaan| 6/8 mAha taka hamAre kArya ko dekha kara hameM AjIvana ke lie naukarI para rakhA jAtA hai| 8/10 varSa kI nirantara sevA-suzrUSA ke uparAnta hameM vRkSa se sumadhura phala prApta hote haiN| dUdha meM jAmana DAlane ke bAda 6/8 ghaNTe dahI kI prApti hetu intajAra karanA par3atA hai aura hama kara lete haiM kintu dharma mArga meM adhIra ho uThatA hai mana, isalie caMcalatA kA udbhava hotA hai| kaI dinoM taka usa ne cUhe kI pUjA kI kintu paratantratA kauna cAhe? kyoMki "parAdhIna sapanehu~ sukha naahiiN"| pUjA-arcanA jaise mahAnuSThAna bhI parataMtratA ke kAraNa cUhe ke liye sukhakara nahIM the| eka dina maukA hAtha laga gayA, cUhA piMjare se bhAga nikalA, kintu kahate haiM ki bhavitavyA balavatI" -- honI durnivAra hai| cUhA piMjare se jyoM hI bAhara AyA tyoM hI billI usa para jhapaTa pdd'ii| bhakta yaha dRzya dekha rahA thaa|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA usa ne socA ki nirbala cUhA bhagavAna nahIM ho sktaa| bhagavAna to billI hai| usa ne billI kA pAlana-poSaNa zurU kiyaa| kahA bhI hai :- "svabhAvo mahipAte" svabhAva ma paridhAna nahIM jA sakatA hai| cAhe Apa sarpa ko kitanA bhI amRtatulya dUdha pilAte raho, vaha jahara hI chodd'egaa| tAdRza billI kA svabhAva hai corI krnaa| eka dina billI corI-corI dUdha pI rahI thI, bhakta kI patnI ne dekhaa| use bahuta gussA aayaa| uso Adeza meM usa ne belana pheMka kara maaraa| bhakta ne yaha dRzya dekha kara socA ki maiM kitanA mUrkha hU~? bhagavAna mere ghara meM baiThA hai, aura maiM samUce vizva meM usa kI khoja karatA phira rahA huuN| usI dina se baha patnI kI pUjA karane lgaa| vaise koI gRhastha isa pUjA se vaMcita nahIM raha pAtA hai (ha~sI), isalie likhA hai : nahIM vaha kauzalyA kA rAma, nahIM vaha devakI kA shyaam| Aja kA jo bhI hai mAnava, vaha hai bIbI kA gulaam|| kucha dina aura gujara gye| eka dina kisI bAta se donoM meM bhArI vivAda huaa| patnI ke apazabda ke prayoga se krodhita hue usa bhakta ne patnI ko jora se eka cA~TA mAra diyA aura ........... / ekAeka hoza meM A gyaa| vaha cintana karane lagA ki merI buddhi kitanI vibhramita thI, jo maiM, para kI hI pUjA karatA rahA, nija kI zakti ko Aja taka maiMne nahIM jaanaa| na jAne kitane sAla maiM dUsaroM kI pUjA karatA rahA? kabhI gaNapati kI, to kabhI cUhe kI, kabhI billI kI, to kabhI patnI kI, parantu Aja taka eka bAra bhI maiMne apanI pUjA, ArAdhanA yA upAsanA nahIM kii| bhavyo! nijAtmA kI dazA bhI to aisI hI hai| sAre saMsAra ko eka nahIM anekoM bAra dekhA, sunA, anubhava kiyA, kintu nija caitanya Atmadravya kA hameM bhAna hI nahIM huaa| sva kI kyA dazA ho rahI hai? patA hI nahIM hai| paradravya ke bhogopabhoga meM hI vyasta hai, masta hai| sadA hI usa kI daur3a bhogapatha para ho rahI hai| yogoM se dUra-sudUra pradezoM kI A~dhI yAtrAe~ jArI haiN| kabhI isa jIva ne aMtarmukha ho kara ciMtana kiyA hI nahIM nA! sAre saMsAra para anuzAsana karane kI AkAMkSA saMjoye rakhI isI markaTa mana ne, kintu kyA Aja taka kabhI nija para anuzAsana kara pAyA hai? iSTAniSTa padArthoM meM rAgadeSa kara ke karmasaMcaya karatA rahA aura duHkha pAtA rhaa| yahI eka kAraNa hai ki yaha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA jIva anAdikAla se karma mala dvArA malina ho kara saMsAra paribhramaNa kara rahA hai| saMsAra kA artha hai - saMsarajamiti saMsAra: - saMsaraNa karanA, paribhramaNa karanA yA ghuumnaa| digambara jainAcAryoM ne jIva ke do bheda kie haiM, pahalA saMsArI va dUsarA mukt| jisane paMcaparivartana kI zrRMkhalA ko naSTa-bhraSTa kara diyA hai, jo bhavodaghi se pAra ho cukA hai, duHkha se chUTa cukA hai, jo karmabaMdhana se unmukta ho cukA hai, jise na janma hai, na maraNa hai, na iMdriyasukha hai, na duHkha, jo lokAgra zikhara para virAjita hai, apanI AtmA ke AsvAdana meM ramamANa hai, vaha hai mukta jiiv| yaha AtmA kI zuddha avasthA kA nAma hai| saMsArI jIva vaha hai, jo sadaiva saMsAra meM rahatA hai| aSTakarmoM kA jAla jisa ko pakar3a cukA hai, AhAra, bhaya, maithuna va parigraha ina cAroM saMjJAoM se jo vibhUSita hai, karma-kAlimA se jo kaluSita hai aura jo anAdikAla se 84 lAkha yoniyoM kI pradakSiNA de rahA hai, saMsArI jIva hai vh| Aja maiM Apa ko Apako duHkha-gAthA sunA rahA huuN| ho sakatA hai ki Apa ko vizvAsa na ho pAe ki aisI bhayAnakatA hamAre sAtha huI hai, kintu maiM kAlpanikatA kA pradarzana nahIM kara rahA huuN| Apa kA mana nahIM mAnegA ki Apa ne isa bhava se pUrva nikRSTAtinikRSTa paryAyoM meM ananta duHkhoM kA anubhava kiyA hai, Apa ina bAtoM para jarUra tarka utthaaoge| smaraNa rahe "nAnyathAvadino jinAH" bhagavAna jinendra deva anyathAvAdI yAni asatyabhASI nahIM hote| Apa ke tarka Apa ko sAMtvanA deMge isa paristhiti ko jhuThalAkara, kintu lAbha kucha bhI nahIM hogaa| satya satya hI rhegaa| asatya kI A~dhiyA~ satya ke dIpaka ko bujhA nahIM paayeNgii| asatya kI rAkha satya ke jvalita aMgAroM ko dabA nahIM sktiiN| isa jinavANI ke dvArA kathita caturgati ke duHkhoM meM kaNa mAtra bhI asatyatA nahIM hai| yaha prazna uTha sakatA hai antarmana meM, ki kyA AvazyakatA hai jo bhUtakAla ke duHkhoM ko prakaTa kiyA jA rahA hai? bhagavAna mahAvIra ne kahA, pahale bhUtakAla ko
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA jAno, bhUtakAla kI galatiyA~ Apa ko jJAta hogI to Apa una galatiyoM ko dUra karane kA prayAsa kroge| caturgati ke paribhramaNa meM kAraNabhUta ajJAnAdi ke duSphaloM kA kathana Apa ko jJAnamArga kI ora agrasara hone meM sahayogI bnegaa| una duHkhoM ko sunane para Apa kA mana bhaya se ApUrita ho jaayegaa| Apa cAhoge ki aba aise du:kha Apa ko phira saine na par3eM, Apa ke mana meM jijJAsA kA nirmANa hogA ki aisA kauna-sA sthAna hai, jahA~ duHkha kA nAma leza bhI nahIM hai? usa sthAna para jAne kA mArga kauna-sA hai? yahI jijJAsA Apa ko mokSa-mArga para dRr3ha bnaaegii| una duHkhoM kA smaraNa Apa ko saMsAra meM masta nahIM hone degA, saMsAra meM raha kara bhI Apa sAMsArika bhogopabhogoM meM mAna nahIM ho pAoge, tumhArA mana tumheM kacoTegA, supta avasthA meM tuma jI nahIM sakoge, kaSAya aura pramAda tumheM loriyauM sunA kara phila karane ke lie nahIM A paaeNge| Apa jAge rahoge sdaa| jAgRta avasthA kA nAma hI vairAgya hai| kunda-kunda deva ne samayasAra meM likhA hai :-"samyagdRSTi kA bhoga nirjarA kA kAraNa hai|" isa meM koI bhUla nahIM hai, AcArya deva kI, kyoMki amRtacandrAcArya ne pramANa-patra diyA hai samyagdRSTi ko "samyagdRSTirbhavati niyataM jJAna vairAgya shktiH"| samyagdRSTi meM jJAna va vairAgya kI zakti hotI hai| saMvega guNadhArI bhavyAtmA saMsAra meM raca-paca nahIM skegii| vairAgya kI abhivRddhi ke lie Avazyaka hai ki Apa saMsAra ke duHkhoM ko A~khoM se ojhala na hone deM, jinheM ki Apa bhava bhavAntara meM sahate Aye haiN| to Ao, suno saba apanI Atma khaanii|| tiryaca gati ke duHkha tiriyaMti kuDila bhAvaM suviyaDasaNNA nnimitttthmnnnnaannaa| accaMta pAva bahulA tamhA terichayA nnaam|| (dhavalA pustaka 1 - pRSTha 203) jo kuTilatA ko prApta haiM, jina kI cAroM saMjJAe~ vyakta haiM, jo nikRSTa ajJAnI haiM, jina meM pApa kI bahulatA hai, ve tiryaMca haiN| isa jIva kI jIvana-kathA kA prArambha nityanigoda paryAya se hotA hai| nigoda kA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA artha hai "ananta jIvebhya: niyatAM gAM dadAti iti nigodaH" ananta jIvoM kA jahA~ eka hI AdhAra hai, eka sAtha jo janma-maraNAdi karate haiM, ve jIva nigodiyA jIva haiN| nigodiyA 'jIva ke do bheda haiN| jisa jIva ne anAdikAla se Aja taka kabhI nigoda paryAya ko chor3a kara anya paryAya nahIM pAI, ve nitya nigodiyA kahalAte haiM tathA jinhoMne nigoda-paryAya tyAga kara anya paryAya to pAI thI kintu phira ghora pApodaya se nigoda gae, ve itara nigodiyA jIva haiN| isa jIva ne apanI yAtrA kA prArambha usa nigoda paryAya se kiyA hai| vahA~ eka zvAsa meM aThAraha bAra janma va aThAraha bAra maraNa karatA rhaa| socane jaisI bAta hai ki 70 yA 30 varSa ke bAda marane ke sanmukha pahu~cA manuSya mauta kA AmantraNa suna kara ghabarA jAtA hai, usa ke paMje se bacane ke lie DaoNkTaroM kI zaraNa meM va auSadhiyoM ke caraNa meM pahu~ca jAtA hai| vaha nigodiyA jIva kaise saha pAtA hogA, yaha maraNa kA duHkha? maraNa saMsAra kA saba se bar3A duHkha mAnA jAtA hai| eka aisA duHkha jisa kA varNana karane ke lie yadi saMsAra ke samasta kAgaja tathA samasta syAhI kA upayoga bhI kara liyA jAya taba bhI isa duHkha kA varNana pUrA nahIM hogaa| eka bAra kI mRtyu bhI jaba ananta vedanA kA kAraNa hai, to eka zvAsa meM aThAraha bAra maraNa karane vAle jIvoM ke duHkha kI kalpanA hI asaMbhava hai| yA to bhuktabhogI jAne yA phira sarvajJA usa ke duHkhoM kI kalpanA Apa usa puruSa se kara sakate haiM jisa ke hAtha paira rassI ke dvArA kasa diye gae haiM, mu~ha meM kapar3A DhUMsa diyA gayA hai, jisa se vaha bola bhI nahIM ske| gale meM rassI kA phandA DAla kara vRkSa para laTakA diyA gayA hai, Upara se usa kI naMgI pITha para namaka kA pAnI chIMTa kara kor3e lagAe jA rahe haiN| vaha apane duHkhoM ko vyakta nahIM kara pAegA, usI taraha nigodiyA ke duHkha vaha jIva vyakta nahIM kara sktaa| nigodiyA jIva yAni sAdhAraNa vanaspatikAyika jiiv| yaha jIva pRthvIkAyika, jalakAyika, agnikAyika, AhAraka RddhidhArI muni, deva, nArakI, vAyukAyika aura arihanta, ina ke zarIroM para nahIM pAe jaate| ye 8 zarIra chor3e, to saMsAra kA eka bhI sthAna aisA nahIM bacA hai, jahA~ ve na rahate hoN| lokAkAza meM ve usAThasa bhare hue haiN| eka rAI jitanA sUkSma sthAna bhI nahIM milegA, jahA~ nigodiyA na ho| atyanta bhAva kalaMka, pracaNDa durlezyA rUpa, saMkleza pariNAmoM kI pracuratA se kaI jIva aise haiM jinhoMne Aja taka eka bAra bhI usa paryAya ko nahIM chor3A hai na Age chor3a paaeNge|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA bhAr3a bhUMjate hue ekAdha dAnA kadAcit kar3AhI ke bAhara A jAtA hai na! ThIka usI taraha kleza samudAya ko sahate-sahate bhAgyodaya se yaha jIva usa avasthA se nikala kara pRthvIkAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika yA pratyeka vanaspatikAyika jIva bana jAtA hai| jaba yaha jIva pRthvIkAyika banA to isa ne nAnAvidha kaSTa uThAe / miTTI ko loga khodate haiM, jalAte haiM, rauMdate haiM, kUTate haiM, dhUpa ko tApa se ve jIva marate haiN| bhAgane meM asamartha ye jIva parAdhIna pane ke duHkhoM se sadaiva santapta hote haiN| eka cane ke dAne barAbara miTTI meM ananta pRthvIkAyika jIva rahate haiM, vaise hI eka bUnda pAnI meM bhI ananta jalakAyika jIva rahate hai| Aja kA vijJAna bhI yaha kahatA hai ki eka bUnda pAnI meM 36450 jIva rahate haiN| isa paryAya ko pAe jIva rauMde gae, pheMke gae, jalAe ge| kabhI yaha jIva agnikAyika banA to havA ke dvArA hilAe jAnA, pAnI yA miTTI ke dvArA bujhAe jAnA, lohe se nikalate hue sphulliMgoM ko ghana kI coToM se pITA jAnA Adi kriyAoM se kaSTa sahatA rhaa| vAyukAyika jIva banA to dIvArAdika ke Takkara se, garmI ke jhoMkoM se, paMkhoM se, tIvra jalavRSTi se isa ne aneka duHkha sahe / vanaspatikAyika avasthA meM chedana - bhedana, agni dvArA jalAyA jAnA Adi aneka taraha ke duHkhoM kA zikAra banA / isa taraha ananta kAla bIta gayA, sthAvara paryAya meM / karmoM meM kucha parivartana huA, AtmA ke lie abhyutthAna kA eka kSaNika avasara prApta huA, phalata: yaha jIva vikalatraya paryAya ko prApta huaa| bar3A hI kaThina kArya hai sthAvara paryAya se trasa paryAya pAnA / paNDita daulatarAma jI ne likhA hai ki cintAmaNi ratna pAnA jitanA kaThina hai, utanI hI kaThinatA hotI haiM sthAvara se trasa paryAya pAne meN| yaha jIva vikalatraya arthAt do indriya, tIna indriya, cAra indriya jIva bnaa| ye jIva havA, pAnI, Aga Adi ke mAdhyama se duHkha pAte haiM, gAr3I yA manuSya ke pairoM ke nIce A kara marate haiN| inheM mAnava kI krUratA ke kAraNa bhI apane prANoM kI Ahuti denI par3atI haiN| jaise - madhumakkhI ke chattoM ko Aga lagA denA, rezama ke kIr3oM ko khaulate hue pAnI meM DAlanA, anAja ke andara pAe jAne vAle kIr3oM yA sira meM pAe jAne vAle kIr3oM ko dhUpa meM pheMka denaa| ve jIva tar3apa-tar3apa kara mara jAte haiN| 6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA kabhI asaMjJI paMcendriya bnaa| parantu vahA~ kyA kiyA? mana nahIM thA, hitAhita ko samajhane kI zakti nahIM thii| kyA kare? becArA mauta kI ora prayANa karate-karate hI apanI jIvanalIlA pUrNa kara gyaa| devavazAt ise saMjJI paMcendriya avasthA prApta huii| yahA~ jIva vivekahIna banA rhaa| jisa mAtA ke udara se usa ne janma liyA, usI mAtA ke zarIra se vaha apanI vAsanApUrti karane lgaa| balavAna banA to nirbaloM ko khAtA rahA aura nirbala banA to balavAnoM kA bhakSya banatA rhaa| paMcendriya tiryaMca ke duHkha hama pratyakSa hI dekhate haiN| Aja kitane vanya prANI mAre jAte haiM, sAla bhara meM? una prANiyoM kI haDDI dvArA, mAMsa dvArA, carbI dvArA, antarrASTrIya bAjAra meM prativarSa 250 karor3a rupayoM kA dhaMdhA ho rahA hai| Aja nirIha pazuoM kA bhakSaNa ho rahA hai, pratidina lAkhoM prANiyoM ko mAnava ke prasAdhana ke hetu mauta ke ghATa utAra diyA jA rahA hai| dhikkAra ho isa duSTa paryAya ko! eka mA~ apane putra ke prANoM ko zatru bana jAtI hai| yadi tIvra bhUkha lage to sAMpa, kutiyA yA billI apane hI bAlaka ko khA kara kSudhAzamana karatI hai| chedA jAnA, bhedA jAnA, bhUkha-pyAsa sahana karanA, pramANAtIta bhAra vahana karanA, kRNDI-garmI ke Aveza ko sahanA, bandhana ko prAsa honA, eka na do, anekavidha duHkhoM ko vaha mUka pazu sahatA hai, jisa kA varNana karanA asambhava hai| naraka gati ke duHkha Na ramaMti jado NicaM, davve khette ya kAle bhAve y| aNNoNNehi ya jamhA tamhA te NArayA bhnniyaa|| (dhavalA pustaka 1-pR. 203) jisa kisI bhI kAraNa se dravya, kSetra, kAla, bhAva se jo svayaM meM va paraspara meM kabhI ramate nahIM haiM, ve tArata kahalAte haiN| anya RSi-maharSi bhI likhate haiM ki "hiMsAdiSvadanuSThAneSu vyApatA: niratAsteSAM gati niratagatiH athavA narAn prANinaH kAyati khalIkaroti iti narakaH athavA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA BAALA nirgato'yaH puNyaM ebhyaste nirayAH teSAM gatiH nirayagatiH / " arthAt hiMsAdi pApAnuSThAna meM jo magna haiM, una kI gati ko niratagati (narakagati) kahate haiN| prANiyoM ko jahA~ yAtanAe~ dI jAtI haiM, pIsA jAtA hai, vaha naraka hai, kiMvA jina kA puNya nirgata ho cukA hai, samApta ho cukA hai, ve niraya haiM, una kI gati niraya gati yAni naraka gati hai| AcArya zrI umAsvAmI jI tattvArthasUna te haiM : pai bahvAraMbha parigrahatvaM nArakasyAyuSaH / [6/15] bahuta Arambha tathA bahuta parigraha naraka gati kA kAraNa haiN| sAtha hI ati saMklezabhAva arthAt kaSAyoM kI tIvratA, vyasana, pApAnuSThAna meM pravInatA, kaThora vacana bolanA, cugalI karanA, dhana saMcaya meM magna rahanA, sAdhu nindA karanA, nIca buddhi rakhanA, kRtaghnatA dhAraNa karanA Adi aneka kAraNa naraka gati ke haiN| svAmI kumAra (kArtikeya) kArtikeyAnuprekSA meM naraka gati ke duHkhoM ko pA~ca vibhAgoM meM bA~Tate haiN| ve kahate haiM : asurodIriya dukkhaM sArIraM mANasaM tahA vivihaM / khimbhavaM ca tivvaM aNNopaNa kayaM ca paMcavihaM // arthAt - (1) asura kumAroM dvArA diyA gayA duHkha / ( 2 ) zArIrika duHkha | (3) mAnasika duHkha / (4) kSetraja duHkha / tathA (5) pArasparika duHkha | 5 prakAra ke duHkha naraka meM hote haiN| asurodIrita duHkha - umAsvAmI mahArAja likhate haiM : saMkliSTA'surodIrita duHkhAzca prAk caturthyAH ( 3/5 ) - saMkliSTa pariNAma ke dhArI asurakumAra deva caturtha naraka se pUrva arthAt tRtIya naraka taka jA kara duHkha dete haiN| 8 balabhadra, nArAyaNa va pratinArAyaNoM ke samaya meM pratyeka ke eka-eka nArada hote haiN| ve jIva vighnasaMtoSI hote haiN| do jIvoM meM vaira bar3hA kara Ananda manAte haiN| narakoM meM F m
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- ambAvariSa jAti ke asurakumAra deva pUrvabhava kI yAda dilA kara una ko lar3Ate haiM / Aja bhI saMsAra meM aneka raudra dhyAnI jIva aise pAe jAte haiM jo do bakaroM ko, murgoM ko yA tItara Adi ko lar3A kara AnandAnubhUti karate haiM, usI taraha ve deSa do nArakiyoM ke meM vidveSa kI pracaDa sAha bhara kA yuddha karavAte haiM va una ke yuddha ko dekha kara Ananda manAte haiN| zArIrika duHkha * ina nArakI jIvoM meM vaikriyaka zarIra pAyA jAtA hai| kevala eka antarmuhUrta meM avayava pUrNa ho jAte haiN| antarmuhUrta yAni kitanA kAla ? do samaya se adhika va ar3atAlIsa minaTa meM eka samaya kama itane kAla ko antarmuhUrta kahate haiN| itane alpa samaya meM usa ke avayava pUrNa ho jAte haiN| kaida meM pha~sI hai AtmA nArakI jIvoM ke upapAdasthAna (janma-sthAna) jamIna se Upara hote haiN| una ke AkAra kumbhI mudgara, mRdaMga, dhokanI Adi ke samAna bhayAnaka hote haiN| janma-sthAnoM kA bhItarI bhAga karoMta kI dhAra ke samAna tIvra vajramaya hai| nArako jIva utpanna hone para nIce 36 AyudhoM ke bIca giratA hai va uchalatA hai| usa kI vaha uchAla geMda kI taraha hotI hai / puna: puna: uchala kara va gira kara vaha anekoM kaSTa sahatA hai| pahale naraka kA nArakI sAta yojana, cha: hajAra pA~ca sau dhanuSa pramANa Upara uchalatA hai| dUsare naraka tathA Age-Age uchalane kA yaha pramANa dviguNita - dviguNita ho jAtA hai| prAcIna AcAryoM ne likhA hai ki apane kiye hue tIvra pApakarma kA kaSTa bhogane ke lie hI yaha jIva naraka jAtA hai| ataeva vahA~ hone vAle duHkhoM kI hama kalpanA hI nahIM kara sakate / manuSyAvasthA meM jisa ne zarAba vyasana pAla rakhA thA, vahA~ jAne para use garma lauha rasa pilAyA jAtA hai, pUrvabhava meM jo para strI sevana yA vezyA sevana karatA thA, vahA~ use tasa lauha putaliyoM ke sAtha cipakA diyA jAtA hai| -- m tInoM lokoM meM jitanA bhI anAja utpanna hotA hai, eka sAtha saba khA jAeM to bhUkha zamita nahIM hogI, usa ko utanI tIvra bhUkha vahA~ lagatI hai kintu eka kaNa bhI nahIM milatA hai| kabhI kadAcit vaha durgaMdhayukta jaharIlI miTTI khA letA hai| samudra kA pAnI bhI usakI tRSNA ko zAnta nahIM kara pAegA, parantu eka bhI bUnda nahIM milatI use / mAnasika duHkha naraka meM azubha lezyAe~ pAI jAtI haiN| rAjavArtikakAra 9
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA akalaMka deva ne likhA hai ki prathama va dvitIya naraka meM kApota lezyA hotI hai| tRtIya meM Upara kApota nIce nIla, cauthe meM nIla, pA~caveM meM Upara nIla nIce kRSNa, chaThe meM kRSNa va sAtaveM meM parama kRSNa lezyA pAI jAtI hai| una ke mana meM prakharatA se vaira-virodha panapate rahatA hai jaise dhadhakatI huI bhaTThI hI ho| tIvra kaSAyoM se pariNAma sadaiva kaluSita hote rahate haiN| mana meM sadA yahI bhAvanA calatI rahatI hai ki maiM dUsare ko kaise mA? kaise duHkha dUM? pariNAma atyanta saMkleSita bane rahate haiN| ApasI mitratA kA to vahA~ nAma hI nahIM hai| sabhI eka dUsare ke mAtra zatru haiN| yahA~ taka ki yahA~ ke ghaniSTha mitra yA paraspara ke priya riztedAra bhI vahA~ jA kara paraspara vairI ho jAte haiN| paraspara mAra-kATa kI bhAvanA bhI una ke lie ananta duHkha kA kAraNa hai| kSetraja duHkha - jaba pApa karma kA udaya hotA hai, taba saMsAra ke sAre padArtha pratikUla bana jAte haiN| zAMti ke lie kie gae kArya agni meM ghI pheMkane jaise siddha hote haiN| ___ vahAM kI bhUmi atyanta jaharIlI hai| bhUmi ke sparza se aisA duHkha hotA hai ki usa ke Age hajAroM bicchU eka sAtha kATa khAeM to bhI vaha darda naraka bhU ke sparza ke dvArA prApta kaSTa se tuccha hai| una naraka ke biloM meM kuttA, billI, U~Ta Adi ke sar3e-gale zarIra kI durgaMdha kI amekSA adhika durgaMdha hai| naraka meM kula 49 paTala haiN| pahale paTala kI miTTI yahA~ lA kara rakha dI jAe to usa kI durgandha va jaharIle pana ke kAraNa AdhA kosa ke bhItara rahane vAle samasta jIva mRtyu ko prApta ho jaaeN| yaha jaharIlA pana va ghAtaka panA prati paTala AdhA-AdhA kosa bar3hate jAtA hai, saptama naraka ke paTala kI miTTI kA jaharIlA pana itanA tIvra hai ki sAr3he caubIsa kosa taka kA kSetra nirjantuka banA de| pahale naraka meM 30 lAkha, dUsare meM 25 lAkha, tIsare meM 15 lAkha, cauthe meM 10 lAkha, pA~cane meM 3 lAkha, chaThe meM 5 kama eka lAkha va sAtaveM meM 5 bila hote haiN| isa taraha kula 84 lAkha bila naraka meM haiN| una meM se 82 lAkha biloM meM uSNavedanA hai va aMtima 2 lAkha biloM meM zItavedanA hai| eka lAkha cAlIsa yojana U~cA sumeru parvata 10
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA itanA bar3A lauha piNDa yadi uSNa narakoM meM DAlA jAya to kSaNa mAtra meM vaha gala jaae| naraka meM uSNatA kI apekSA zItavedanA aura bhI adhika bhayaMkara hai| usa uSNatA ke tApa se bacane ke lie vaha jIva zAnti prApta karane ke uddezya se vaitaraNI nadI meM kUda par3atA hai, kintu pApI ko zAnti kahA~? vaha nadI khUna-pIva se bharI huI va anekoM kRmI kITakoM se yukta hotI hai| usa kA pAnI atizaya khArA, durgandhita hai| ve kITaka usa nArakI ko bhayaMkara vedanA dete haiN| yahA~ se nikalA nArakI apanI ghabarAhaTa ke zamana karane hetu vRkSa ke nIce A kara baiThatA hai| vahA~ semara nAmaka vRkSa hai, jisa ke patte talavAra kI dhAra ke samAna ati tIkSNa haiN| nArako jaise hI nIce jAtA hai to ve patte usa para gira kara usa ke aMgoM ko chinna-bhinna kara dete haiM, kahate haiM gaH . 'nakaTI ke vyAha meM sau mija" dAna nArako zAnti pAne ke lie jahA~ bhI jAtA hai, vahA~ kaSTa uThAtA hai| pArasparika duHkha - utpanna hone ke turanta bAda geMda sadRza uchala-kUda kara adhama dazA ko prApta ho vaha nIce giratA hai to navIna nArakI ko dekhate hI purAne nArakI usa para hamalA kara dete haiN| una kI pariNati ThIka vaisI hI hotI hai jaise apanI galI meM anya kuttA Ane para anya kuttoM kI hotI hai yA zikAra ko dekha kara mAMsAhArI prANI kI hotI hai| ve nArako mudgara, mUsala, bhAlA, talavAra, karoMta, kaTArI Adi nAnAvidha AyudhoM ke dvArA usa ko mArane va kATane lagate haiN| kitane hI nArakI pUrva bhava kA vaira smaraNa kara ke unheM dhadhakatI bhaTTI meM pheMkanA, ghAnI meM pela denA, ubalate hue tela kI kar3AhI meM jhoMkanA Adi kAryoM ke dvArA duHkha dete haiN| ___ nArakI jIvoM kI apRthagvikriyA hotI hai| ve anya nArakiyoM ko duHkha dene ke hetu apane zarIra kI krUra vikriyA karate haiM, kabhI vaitaraNI nadI meM magaramaccha bana kara kaSTa dete haiM to kabhI vRkSa para tIkSNa vajramaya coMca se giddha, garur3a, cIla Adi mAMsabhakSI prANI kA rUpa dhAraNa kara mAMsa ko noMca-noca kara khAte haiM tathA Upara se tIvra vedanAdAyaka namaka mirca DAlate haiM, jisa se vaha nArakI pIr3A se bahuta chaTapaTAtA hai va anta meM mUrcchita ho jAtA hai| umAsvAmI mahArAja ne isa duHkha kA citraNa nimnalikhita zabdoM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA meM kiyA hai :- parasparodIrita duHkhAH (3/4) una narakoM meM paraspara udIrita duHkha bhI AcArya zrI akalaMka deva isa sUtra ke vyAkhyAna prasaMga meM likhate haiM ki nirdaya hone para kutte ke samAna eka-dUsare ko dekha kara nArakiyoM ke krodha kI utpatti ho jAtI hai| jaise kutte zAzvatika akAraNa anAdikAla se hone vAle vaira ke kAraNa nirdaya ho kara bhauMkanA, chedanA-bhedanA Adi udIrita duHkha vAle hote haiM, usI prakAra nArakI bhI mithyAdarzana ke udaya se vibhaMga nAma ko prApta bhavapratyaya avadhijJAna ke dvArA dUra se hI duHkha ke hetuoM ko jAna kara utpanna duHkha kI pratyAsatti se eka dUsare ko dekhane se utpanna huI hai krodha agni jina kI, aise ve apane zarIra kI vikriyA se talavAra, parazu Adi zastra banA kara paraspara dehaghAta, chedana-bhedana, pIr3ana Adi ke dvArA udIrita duHkha vAle hote haiN| vRkSa, zastra Adi rUpa dhAraNa kara nArako hI anya nArakiyoM ko satAte haiN| yahA~ ke paraspara mitra vahA~ zatru bana jAte haiN| eka dUsaroM ko duHkha dene meM hI vahA~ Ananda AtA hai| prathama naraka kI jaghanya Ayu 10,000 varSa kI hotI hai| pahale naraka kI utkRSTa Ayu eka sAgara, dUsare kI tIna sAgara, tIsare kI 7 sAgara, cauthe kI 10 sAgara, pA~cave kI 17 sAgara, chaThe kI 22 sAgara, sAtaveM kI 33 sAgara kI hai| eka naraka kI utkRSTa Ayu meM eka samaya milane para Age ke naraka kI jaghanya Ayu jAnanI caahie| sAgara zabda bar3A rahasyamaya upamAmAna hai| do hajAra kosa lambA, caur3A gaharA gaDDA khoda kara usa meM bhogabhUmija bher3a ke bAla jisa ke phira do Tukar3e na ho sakeM, una se bhara do| 100 sAla meM eka bAla nikaalo| isa gaDDhe ko khAlI karane meM jitanA samaya lagatA hai, utane samaya ko vyavahAra palya kahate haiN| asaMkhyAta vyavahAra palya - 1 uddhAra ply| asaMkhyAta uddhAra palya = 1 addhA ply| 10 kor3A-kor3I addhApalya = 1 saagr| 1 karor3a x 1 karor3a = 1 kodd'aa-kodd'ii| itane lambe kAla taka yaha jIva vahA~ duHkha ko sahana karatA hai| ina jIvoM kA 12
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA akAla maraNa nahIM hotaa| eka nArakI dUsare nArakI ke zarIra ko cheda-bheda dete haiM, vaha zarIra phira vaise hI jur3a jAtA hai| jaise - pArA garmI kA samAgama pA kara phaila jAtA hai kucha dera bAda ThaMDI havA ke jhoMke se puna: sikur3a jAtA hai| rabar3a khIMcate jAo vaha lambA hotA jaaegaa| chor3a dene para phira sva-svarUpAkAra bana jAtA hai, vaise hI nArakI ke zarIra ke tila-tila barAbara Tukar3e karane para bhI ve punaH jur3a jAte haiN| isIlie pa.pU. tIrthabhakta ziromaNi, bahubhASAvid, AcArya 108 zrI mahAvIrakIrti jI mahArAja kahA karate the :- "jindagI ke kaSToM se Darane vAloM! tuma yahA~ to AtmahatyA kara loge kintu naraka meM kyA karoge? kyoMki naraka meM AtmahatyA kA prasaMga hI nahIM hai|" devagati ke duHkha jisa div dhAtu se deva zabda banA hai usa div dhAtu kA artha hai krIr3A yA kaanti| arthAt jo dIptimAna haiM va nirantara yatheccha krIr3A meM nimagna haiM, ve deva haiN| dhavalAkAra likhate haiM ki - divyaMti jado NiccaM guNehi aTTahi ya divya bhaavehi| bhAsaMta divya kAyA tamhA te vaNiyA devaa| (dhavalA pustaka - 1, pRSTha-204) divyasvarUpa aNimAdi 8 guNoM dvArA nirantara jo krIr3A karate haiM, jina kA zarIra prakAzamAna hai, jo divya haiM, unheM deva kahate haiN|| ve deva 4 prakAra ke hote haiM - bhavanavAsI, vyantaravAsI,jyotiSavAsI va vimaanvaasii| pahale ke tIna devoM ko bhavanatrika saMjJA se abhisaMjJita kiyA gayA hai, Agama meN| bhavananika ke duHkha -- tiloya-paNNattikAra yativRSabhAcArya likhate haiM ki jJAna caritra ke viSaya meM jinhoMne apane mana kI zaMkAoM ko dUra nahIM kiyA hai, mithyAtvAdi kliSTa bhAvoM se jo yukta haiM, kAminI ke viraha se jo jarjarita hue haiM, jo kalahapriya haiM pApiSTa haiM, avinayI haiM, vairabhAva meM jina kI ruci hai, jo tIvra kaSAyI haiM, durAcArI haiM, ve jIva bhavanavAsiyoM meM janma lete haiN| yahI kAraNa jyotiSI devoM meM janma lene meM hai| samAdhi maraNa ke vinA marane se, asatyavAdI, kAmAsakta, kautUhalapriya, ArAdhya 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA parameSThiyoM para doSAropaNa karane se, mAyAcArI va avinayI jIva vyantara devoM meM utpanna hote haiN| vaise sAmAnya se ina tInoM nikAyoM meM janma lene kA kAraNa hai, akAma nirjraa| akAma nirjarA kA artha hai, Apa kA utsAha to na ho, icchA to na ho kintu pariSaha A jAya, bhUkha-pyAsa kI bAdhA se Apa bAdhita ho jAye to majabUrI ko dekha kara una pariSahoM ko zAnta bhAvoM se sahate hue jo karma nirjarA hotI hai, use akAma nirjarA kahate haiN| bhavanatrika deva hIna devoM kI zreNI meM Ate haiN| ye deva icchAoM kI jvAlA se dagdhAyamAna hote haiN| jahA~-jahA~ cAha hai, vahA~-vahA~ mAtra duHkha hai| abhilASA virahita pariNAmoM meM hI sukha hai| ve deva anya devoM kI sampatti kA avalokana kara ke dakhita hote haiM va socate haiM ki kAza! hamAre pAsa bhI itanI saMpatti hotii| una kA kuNTha!-bhAva unheM prApta sukha kA upabhoga nahIM karane detaa| ___ isa caMcala capala pApI mana meM eka kamajorI pAI jAtI hai ki vaha kabhI antarmukha nahIM banane degaa| jaba bhI mana kI pravRtti hogI to bhirmukhaakaar| dUsaroM ko hI tAkatA rahatA hai, yaha mn| yadi yaha mana ApatparisthitivAn vyaktiyoM kI ora dRSTipAta kare to sukha kA bindu pA sakatA hai| santoSa hogA usa ko apanI sthiti para, kintu aisA nahIM hotaa| mana sAdhanasampatra jIvoM ko dekhane meM itanA samaya gaMvA detA hai, ki khuda ke bhAgya kA sukha bhI bhoga nahIM paataa| eka mahodaya ne atizaya kaTu satya likhA hai| vaha likhatA hai ki jIva svayaM sukhI honA nahIM cAhatA hai, vaha cAhatA hai ki maiM usa se sukhI houuN| jIva yadi mAtra sukhI honA cAhe to saMsAra kA pratyeka prANI sukhI ho jAegA, sukha pratyeka prANI ke antarmana meM Alor3ana-vilor3ana kregaa| tulanA ke anusAra sukha khojegA to eka bhI jIva sukhI nahIM ho sktaa| vaise deva paryAya meM sAMsArika indriya viSayaka sukhopabhoga pracura mAtrA meM pAe jAte haiM, kintu una ke hRdayagarbha meM IrSyA kI agni sadA jalatI rahatI hai - sampadA pAne ke lie mana akulAtA rahatA hai| jaba maraNakAla AtA hai, to gale kI mAlA murajhA jAtI hai, vastrAbhUSaNa kAntihIna ho jAte haiM, ceharA mlAna ho jAtA hai| ina sAre dRzyoM se 14
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ---- www.JP Azcarya ko prApta huA vaha deva avadhijJAna ke dvArA jAnatA hai ki aba mere ati sannikaTa meM maraNa AyA hai, chaha mAha kI Ayu zeSa rahI hai, taba vaha nAnA prakAra se vilApa karatA hai, durdhyAna karatA hai| kaida meM pha~sI hai AtmA jaba usa deva ko yaha jJAta hotA hai ki yahA~ se mara kara mala, khUna Adi aneka apavitra va durgandhita sthAna rUpa garbha meM mujhe 9 mAha rahanA par3egA to vaha vilApa karane lagatA hai| maiM kyA karU~? kahA~ jAU~? kauna merA zaraNa hogA? isa garbhavAsa se mujhe kauna bacAyegA ? prabho ! yadi yahA~ se merA maraNa hotA hai to bhale hI hove kintu mujhe narakatulya garbha meM nivAsa na karanA par3e, bhale hI maiM ekendriya bana jAU~ / aise vicAra usa ke mana meM hiloreM lene lagate haiM, usI kAraNa vaha ekendriya paryAya kA bandha kara letA hai| yaha niyama hai ki deva mara kara deva nahIM hotA, deva mara kara nArakI nahIM hotA, nArakI mara kara nArakI nahIM hotA, nArakI mara kara deva nahIM hotaa| deva mara kara agni kAyika meM, sUkSma ekendriya meM, bhogabhUmi meM, asaMjJI paMcendriya meM athavA labdhyaparyAtaka meM janma nahIM letA | bArahaveM svarga ke Upara ke deva cAhe ve bhavya hoM yA abhavya, cAhe samyagdRSTi hoM yA mithyAdRSTi, manuSya paryAya hI pAte haiN| anya deva apane-apane upArjita karmAnusAra manuSya, saMjJI paMcendriya, pRthvIkAyika, jalakAyika tathA pratyeka vanaspatikAyika paryAya ko prApta hote haiN| vimAnavAsI deva evaM una ke duHkha Ayatana kI sevA, saddharmazravaNa, tapa kI bhAvanA, kaSAyanigraha, samyaktva, vratapAlana, jina pUjA Adi aneka kAraNoM se yaha jIva vaimAnika banatA hai| vaimAnika deva do prakAra ke hote haiM kalpopapatra va kalpAtIta / jahA~ indra sAmAnIkAdikoM kI kalpanA hotI hai, usa sthAna ko kalpa kahate haiN| usa kalpa meM jo utpanna hotA hai, vaha kalpopapanna deva hai| jahA~ kalpa kI vyavasthA nahIM hai, jahA~ ke deva ahamindra zabda se cihnAMkita haiM, jahA~ choTe-bar3e kA bheda nahIM hai, vaha kalpAtIta hai| - vaimAnika deva yadyapi aneka RddhisaMpanna, saMpattiyukta vaibhava se paripUrNa tathA vizeSa jJAnayukta hote haiM, kintu mana meM dhadhakatI IrSyA kI jvAlA unheM sukhI nahIM hone detI / 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM pha~sI hai AtmA ve nirantara sukhopabhoga meM magna rahate haiM, kisI bAta kI kamI nahIM hotI, kintu mana kI icchA kabhI tRpta nahIM hotI, ve sadA atRpta vAsanAvAna raha jAte haiN| una kI atRptatA unheM itanA klezita karatI hai ki marate samaya unheM kahanA par3atA hai ki abhI itanA zIghra jAnA par3egA? ataeva mara kara durgati kA hI pAtra bananA par3atA hai| manuSya gati tathA usa ke duHkha aneka ghora kaSToM ke pazcAt jIvana meM kaThina mor3a se gujarI ananta sAdhanA ke pazcAt kabhI yaha jIva manuSya paryAya prApta kara letA hai| manuSya va deva paryAya meM tulanA kareM to jJAta hogA ki deva paryAya meM prApta sAMsArika sukhoM kA eka aMza bhI mAnava paryAya meM nahIM mila paataa| devI kA vaikriyaka zarIra hotA hai, jo khUna, pIva, haDDI, mAMsa Adi se rahita hotA hai| nikRSTa se nikRSTa deva ko 32 devAMgaNAeM hotI hai, aNimA mahimAdi 8 guNa una meM pAe jAte haiN| lambI AyuvAna va zreSTha kAntivAna hote haiM deva! cintA virahita deva nirantara krIr3AoM meM lIna rahate haiN| khAne kI bhI cintA nahIM, niyoga ke samaya para svayameva amRta hI gale meM jhara jAtA hai| itanA saba kucha hone ke uparAnta bhI samasta tattvAdhipatiyoM ne manuSya paryAya ko hI zreSTha kyoM batAyA ? ArSavAkya hai ki deva va nArakI pahale cAra guNasthAna hI prApta kara sakatA hai| tica adhikatara paMcama guNasthAna kI sAdhanA kara sakatA hai, kintu guNasthAna kI 14 sIr3hiyA~ pAra kara ke mokSa prApta karane kI sAdhanA manuSya hI kara sakatA hai| tIrthaMkaratva, cakravartItva, nArAyaNatva, balabhadratva Adi saMsAra kI uttama upAdhiyA~ kevala mAnava ko hI prApta haiN| anya paryAyavAsiyoM ko yaha sammAna nahIM miltaa| prathamAnuyoga ke parizIlana se yaha jJAta hotA hai ki mAnavoM kI sevA devaloga karate haiN| cakravartI ke eka-eka ratna kI sevA hetu 1000/1000 deva kaTibaddha rahate haiN| tIrthaMkara ke pA~ca kalyANaka devoM ne manAe / manuSya kauna haiM? isa prazna kA uttara dete samaya dhavalAkAra kahate haiM maNaMti jado NiccaM maNeNa NiuNA maNakkaDA jamhA / maNu ubbhavA ya sa tamhA te mANusA bhaNiyA || 16 - ( dhavalA 1 pR. 204 ) -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! V jo mana se yukta haiM, sUkSmavicAra, dUradarzanAdi kriyAoM se athavA cirakAla dhAraNAdi ke upayoga se yukta haiM athavA jo manu kI saMtAna haiM, ve manuSya haiN| eka subhASitakAra ne likhA hai : gRheSu candro mRgarAja mRgeSu, rAjA khagendro garuDo'NDajeSuH ! ratneSu vajraM jalajeSu padmaM yathA tathA sarva bhUteSu nRttvam !! + kaida meM pha~sI hai AtmA jisa prakAra grahoM meM candramA zreSTha hai, pazuoM meM siMha atula parAkramI hai, mAnavoM meM rAjA uttama hai, pakSiyoM meM garur3a kA astitva zIrSa para hai, ratnoM meM hIrA mUlyavAna hai, jala meM utpanna hone vAlI vastuoM meM kamala zreSTha hai, vaise samasta paryAyoM meM mAnava paryAya zreSTha hai| vijJAna kI dina pratidina ubharatI zaktiyoM ko dekha kara mAnava mana ke asAdhAraNatva kA bodha ho jAtA hai| mAnava apane asAdhAraNa garimAmaya mastiSka ke dvArA samUcI sRSTi para rAjya kara rahA hai / Aja taka jitane bhautika AviSkAra hue yA Aja jo ho rahe haiM saba mAnava kI dena haiN| apane para anuzAsana kara yaha jIva icchita sukha ko prApta kara sakatA hai| mAnava tana rUpI putalA paramAtmA kA pratinidhitva le kara calatA hai| AdhyAtmika jIvana kI samagra zaktiyA~ mAnavIya bhUmi para hI pallavita hotI haiM, puSpita hotI haiM, mAnava kA mahimAgAna karate hue tulasIdAsa ne likhA hai : bar3e bhAga mAnuSa tana pAvA / sura durlabha saba granthana gAvA // itanA amUlya avasara pA kara hamane kyA kiyA? kyA lAbha uThA rahe haiM hama usa se? kyA upayoga kara rahe haiM hama usa kA? hama itane mahatAvasara ko vyartha hI to kho rahe haiM na? kyA kara rahe haiM hama ? apane Apa kI kaisI dayanIya avasthA banA lI hamane? zizukAla ju laDAvana meM, bacapana khela gavA~ya diyaa| jaba tarUNa bhaye graha cakra pha~se dhana saMcaya bhogata bhoga kiyA // vRddhApana aMga umaMga nahIM, ciMtAmaNi pAya Duboya diyaa| japa tapa vrata dAna na dhyAna kiyA, nara janma vRthA hI khoya diyA // bAlU ke samudra meM gire hue hIre ko punaH pAnA jitanA kaThina hai, usa se bhI kaThina 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA hai, manuSya paryAya ko punaH pAnA - kintu kucha durbhAgI jIva garbhAvasthA meM hI mRtyu ko prAsa hote haiN| garbhAvasthA meM yaha jIva garbha thailI meM ulTA rahatA hai, mA~ jo khAtI hai vaha khA letA hai| garbha kI thailI bahuta choTI hotI hai, jisa meM hAtha paira sikor3a kara rahanA par3atA hai| mA~ ke calane phirane ke kAraNa yA bojhAdi uThAne ke kAraNa hone vAle darda to anaginata haiN| paMDita daulatarAmajI ne bar3e hI sarala zabdoM meM kahA - "jananI udara vasyo navamAsa, aMga saMkucatai pAyo traas|" isa akathanIya vedamA ko sahate-sahate kaI bAlaka to garbhAvasthA meM hI mara jAte haiN| bhAgyodaya se yadi garbhAvasthA meM baccA jIvanta raha jAya to garbhAvasthA chor3a kara janma lete samaya akathanIya duHkha hotA hai| janmate hI vaha jIvana maraNa ke jhUle meM jhUlatA hai| yadi usa se bhI baca jAtA hai to 8 varSa taka usa meM samyaktva prApti kI yogyatA kA janma nahIM hotaa| isalie 8 varSa taka vaha mithyAtva ke doSa se dUSita rahatA hai| bacapana khelakUda meM hI gujara jAtA hai| yaha jIva yuvAvasthA ko prApta ho kara kAma vyAkula ho bhogoM meM masta ho jAtA hai| sapta vyasanoM meM phaMsa jAtA hai| javAnI eka DhalAna kA mArga hai, jisa para phisalane kA adhika Dara hai| Aja bhautika prasAdhanoM meM yuvaka mArgabhraSTa ho jAye, isa meM kyA Azcarya / Aja ke yuga ke yuvAvarga ke viSaya meM maiM svaracita kavitA sunAU~ -- he sakhe! rAmAyaNa ke rAma ne kaikeyI ke sammAna meM ghara-dvAra chor3A vana kI ora mukha modd'aa| Ajakala ke rAma mA~ bApa ko dete haiM gama kA inAma una kA akhila sammAna kara dete nestanAbUta kaise haiM ye jindA bhUta? 18
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA ina se kho gayA dharama ina kI mArI gaI shrm| lipisTaka kI hiphAjata ke lie pitA ko DaiDa kahate haiN| Disko-DAnsa karate haiM Adhe to maiDa rahate haiN| sUTa-painTa pahana kara bana gae hiiro| akala meM raha gae becAre jIro // khAnA bhI khar3e-khar3e khAte haiM aura gardabha svara meM to gAte haiN| kaise hogA yuvakoM kA kalyANa! Akara batAo, mahAvIra bhgvaan|| jIvana ke antima par3Ava kA nAma hai buddh'aapaa| jIvana va mRtyu ke bIca kA setu hai yh| bur3hApA yAni jIvana kA AkhirI chor| bacapana kI behozI, javAnI kI madahozI, bur3hApe kI khAmozI ina tInoM kA sammizraNa hai jiivn| jaba javAnI AyI thI, taba vAsanA kI hariyAlI chAyI thI, nitya naye phaizana meM DUba gae the, dhana kamAnA va bhoga karanA ye do hI kArya use yAda the| javAnI kA sUrya jyoM hI DUba gayA, bur3hApe kI saMdhyA ne jIvana-sRSTi para apanA Adhipatya kAyama kiyaa| aMga meM umaMga nahIM bcii| aba yaha jIvana parAdhIna ho gyaa| kamara aisI jhuka gayo mAno vigata meM khoI javAnI ko punaH DhU~Dhane hetu vaha jIva Atura ho| jindagI meM kabhI koI yAtrA nahIM kI thI to pairoM ne nArAja ho kara calane-phirane kA kArya banda kara diyaa| kabhI kisI kI acchAI nahIM dekhI gaI hogI zAyada, kabhI kisI ke duHkha dekha kara A~khoM se kabhI do bU~da A~sU bahAne kI phursata nahIM thI, isalie A~khoM ne vidAI mAMga lii| kabhI hAthoM se dAnAdi zubha kArya nahIM karavAye the, bure kArya karate-karate hAtha thaka ge| muMha meM namUne ke lie bhI dauMta nahIM bcaa| bAla bhI jarjaratA ke kAraNa sapheda ho gye| kAna burAI sunate-sunate itane Uba gaye ki unhoMne apanA kArya sameTa liyaa| jIvana kA pApa A~khoM ke sAmane nAcane lagA, hAya! na jAne isa karanI ke kAraNa mujhe kauna-sI gati meM jAnA par3egA? yaha soca kara zarIra 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaisI hai AtmA lar3akhar3Ane lgaa| bur3hApe ke varNana meM cAra paMktiyA~ sanAU~ - AyA bur3hApA haTI, cAla banI attpttii| dAMtana kI paMkti TUTI, icchArAnI khAya re|| roga ne zarIra gherA, bAloM ne varana phes| mauta ne DAlA DerA, Age na sujhAya re|| (suvidhi gIta mAlikA ke kAvyAdhikAra se uddhRta) paNDita daulatarAma jI ne bur3hApe kA varNana karate samaya likhA : "arthamRtakasama bUr3hApano" bacA hI kyA hai aba? mu~ha se lAra baha rahI hai, zarIra nAnAvidha rogoM kA ghara bana baiThA hai ab| aMga sArA saMkucita ho jAtA hai, mAMsarAzi sUkha kara nasa-jAla jhalaka jAte haiN| malamUtra kA bahAva bahane lagatA hai, kapha girane lagatA hai, uThanA-baiThanA kaThina ho jAtA hai| yadyapi tRSNA kI agni mana meM dhadhakatI rahatI hai| phira bhI kucha kara na pAne se usa kI kaSAya bhar3aka jAtI hai| parijana varga usa se ghRNA karane lagate haiN| jina baccoM ko hamane janma diyA thA, jinheM pAla-posa kara bar3A kiyA thA, jina ke lie anekoM kaSTa sahe the, ve dhamakI dene lge| bAta-bAta para DA~Tane lge| kahane lage ki 'cupa raho, bur3hApe ke kAraNa tumhArI buddhi mArI gayI hai| saba ke jalajale kaTu vacana suna-suna kara parezAna ho jAte haiN| anta meM mauta A kara hama se AliMganabaddha ho jAtI hai arthAt jIvana-lIlA samApta ho jAtI hai| isa taraha jIvana ke canda kSaNa hama ne yUM hI kho diye| / cAroM gatiyA~ asthira haiM, duHkhamaya haiN| mokSa hI zAzvata hai, sukha-sthAna hai| ataeva mokSasAdhanA hI hamArA dhyeya honA caahie| Aja mAnava atyanta du:khI hai, pIr3ita hai| sarvatra Aja arAjakatA hai, azAMti hai, cAroM ora Aja jaharIle vinAzakArI vicAra haiN| akSuNNa prayAsa hai usa kA zAnti pAne kA! satata khoja kara rahA hai - vaha mAnavatA kA pyAra, zAnti kA dvAra, samatA kA manamohaka sNgiit| 20
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaiMsI hai AtmA ina bhautika vinAzakArI vicAroM meM, hiMsaka prasAdhanoM meM zAnti kA milanA kaThina hI nahIM ati durlabha hai| ina sAdhanoM meM nambara do kA paisA mila sakatA hai, jhUThI zAna mila sakatI hai, kintu sukha nahIM mila sktaa| sukha kA ekameva sthAna hai mokSa / rAta gamAI soya karI, divasa gamAyo khAyA hIrA janma amola hai, kaur3I badale jaay|| hamane Aja taka Eat, drink and be merry kA siddhAnta apanA kara jIvana ke kSaNa vyartha meM hI gaMvA die| aba hameM AtmasAdhanA karanI hai| Aja aura abhI, kyoMki kala kA kyA bharosA? vartamAna samaya hai reta kA eka kaNa, bhaviSya hai sAgara ke kinAre kI ret| vartamAna kA kSaNa kaba kho diyA patA hI nahIM cala paaegaa| bhaviSya kalpanA hai, satya nhiiN| astitva to vartamAna kA hai| anta meM, maiM Apa ko itanA hI kahanA cAhU~gA ki apanI mahattA va samaya kI mUlyatA para dhyAna diijie| apanA smaraNa hI dharma kI ora kadama bar3hAnA hai yA mokSa kI ora kadama bar3hAnA hai| ataeva Apa apanA hI smaraNa kreN| Apa apane jIvana ke samprApta kSaNoM kA sadupayoga karanA sIkheM, AtmasAdhanA ke dvArA Apa saMsAra kA dhvaMsa kareM, yahI maMgalakAmanA kara ke maiM virAma letA huuN| | kyA hama mAnava haiM? pravacanakAra : parama pUjya AcAryaratna 108 zrI sanmatisAgara jI mhaaraaj| saMkalana : parama pUjya zramaNa muni puMgava 108 zrI suvidhisAgara jI mhaaraaj| __ mumukSu bhakhyAtmAoM! mAnava-jIvana eka bahumUlya UrjA hai| anantAnanta zakti srota isa meM bhare par3e haiM, isalie to saMsAra ke adhikAMza tattvavettAoM ne, tattvadarziyoM ne ise sarvAdhika mahattvapUrNa udghoSita kiyA hai| bhagavAna ko ati priya chavi ko smRti paTala para lAte hue hameM vartamAna pariprekSya meM mAnavIya jIvana-mUlyoM kA cintana karanA hai, adhyayana karanA hai| 21
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA . mAnavIya zarIra kI AkRti to bahuta upalabdha hogI, parantu mAnavatA kiMcit kadAcita virale hI prApta hogii| rAmAyaNa ke mahA adhyAyoM meM rAma va rAvaNa donoM kA ullekha hai| donoM kA tana mAnavIya thA, rAvaNa rAkSasI saMjJA se abhisaMjJita huA to rAma daivI saMjJA se alaMkRta hue| tana vahI-AkRti vaisI hI arthAt yaha suspaSTa hai ki eka samAna AkRti meM rAma-rAvaNa (mAnava va dAnava) donoM hI nivAsa karate haiN| sabhI paryAyoM meM mAnava paryAya zreSTha hai| Atmika zakti hI nahIM apitu bhautika saMsAra meM vijJAna dvArA avatarita kI gaI samasta dRzyamAna zaktiyA~ mAnava-jIvana kA hI pariNAma haiN| mAnadha sarvaguNasampanna vikAsonmukha prANI hai tathApi Aja calane ko gAr3I, baiThane kI gaddI, gaNita ke lie kailakuleTara, zravaNa karane ke lie TeparikArDara, dekhane ke lie TI.vI. (TelIvijana), itanA hI nahIM sarvaguNa sampanna roboTa kI utpatti mAnava ke jJAna kI garimA hai parantu AviSkAra kI hor3a meM mAnava kI svataMtratA nau do gyAraha hotI jA rahI hai| phira batAo yaha AviSkAra rata caitanya mAnava vikAsa sampanna hai ki paMgu? kucha hI vyakti mAnavatA kI bhUmikA para ArUr3ha hone vAle mileNge| adhikAMza mAnava tanadhArI vyakti dAnavIya pratikRti lekara calate rahate haiN| skUla, kaoNlejoM meM saba taraha kI DigriyA~ prApta karane para bhI jaba taka mAnavatA kI DigrI prAsa nahIM hogI, mAnavIya bhUmikA para AsthA nahIM hogI, taba taka kyA usa jIvana ko mAnava kA jIvana kaheMge? candrakAntamaNi, sUryakAntamaNi Adi maNi to sImita prakAza karate haiM kintu mAnava tana rUpI maNi samasta vizva ko Alokita kara sakatI hai, yadi mAnava usa kA sadupayoga karanA sIkha le| Aja kA mAnava zreSTha mastiSka kI garImAmayI mahAn upalabdhi kA kitane aMza meM sadupayoga kara rahA hai, yaha atyanta vicAraNIya hai| Aja mAnava ne mAnavatA ko tilAMjali dI hai| mAnavatA marI nahIM hai, kevala vaha daba gaI hai| use anAvRta karane kA kArya karanA hai| mAnava to vahI hai, jisa meM mAnavatA kA vAsa ho| mAnavatA kI prANa-zakti kA mUla srota hai - anukmpaa| mAnava sAmAjika prANI hai| samAja kA astitva hai; paraspara ke sahayoga kA AdhAra - mAnava hRdaya kI 22
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; kaida meM pha~sI hai AtmA komalatA arthAt paraspara ke sukha-duHkha meM sahaja saMvedanA / usI anubhUti kA apara nAma hai karuNA / jisa ke antarmana meM karuNA kI dhArA pravAhita nahIM huI, vaha mAnava 'nahIM, pazu hai| - Z Aja ke mAnava kA tana-dhana tathA bauddhika zaktiyoM ne kAphI vikAsa pAyA hai, kintu durbhAgyavaza hRdaya meM karuNA kA zItala nirjhara sUkha gayA hai| pariNAmasvarUpa vahA~ eka bhayaMkara tasa marusthala kA nirmANa ho gayA hai| pArasparika vaira virodha, ghRNA, vidveSa kI dhUla bharI jalatI huI tUphAnI A~dhiyA~ cala rahI haiN| itastataH hatyA, lUTamAra, balAtkAra, bhraSTAcAra kA rAvaNa rAjya upasthita ho gayA hai, jisa meM mAnava jAti ke sarva vinAza kA khatarA upasthita ho rahA hai| aba dharatI para sukha-zAnti kA jIvita svarga karuNA hI utAra sakatI hai| karuNA nahIM to, dharatI narka hai| mAnava ko mAnava bane rahanA hai, tana se nahIM, mana se bhI mAnavatA ko dyotita karanA hai, to bhagavatI karuNA kA prazraya lenA hogA / duHkhI hRdaya ke dhUla ur3ate marusthala meM punaH dayA kA parama amRta nirjhara bahAnA hogaa| " Atmavat sarvabhUteSu" kA nArA hameM kathanI ke dvArA nahIM karanI ke dvArA guMjAnA hogaa| tabhI hama chAtI Thoka kara kaha sakate haiM : , " na hi manuSyAt zreSThataraM kiMcit / " hamAre bhItara mAnavIya vRttiyoM kA prAdurbhAva ho, hama sahI arthoM meM mAnava baneM, apanI UrjA kA ( zakti kA ) upayoga samAja kalyANa evaM AtmotthAna kI dizA meM kreN| isI parama bhAvanA ke sAtha meM virAma letA huuN| 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA pariziSTa - 1 paryAya kA nAma jaghanyAyu utkRSTAyu ratnaprabhA (naraka) 10,000 varSa 1 sAgara zarkarA prabhA / sAdhika eka sAgara | 3 sAgara vAlukA prabhA sAdhika 3 sAgara 7 sAgara paMka prabhA sAdhika 7 sAgara 10 sAgara dhUma prabhA sAdhika 10 sAgara | 17 sAgara tamaH prabhA sAdhika 17 sAgara | 22 sAgara mahAtamaH prabhA sAdhika 22 sAgara | 33 sAgara pRthivIkAyika zuddha 12,000 varSa 22,000 varSa 7,000 varSa 11. 3 dina rAta 12. 3,000 varSa pRthivIkAyika khara apkAyika tejakAyika vAyukAyika vanaspatikAyika sAdhAraNa dvIndriya trIndriya caturindriya jalacara antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta 10,000 varSa 14. 12 varSa 15. 49 dina rAta 6 mAha 17. 1 kor3I pUrva 24
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. pakSI asaMjJI paMcendriya sarisRpa sthalacara ( karmabhUmija ) uttama bhogabhUmija madhyama bhogabhUmija jaghanya bhogabhUmija kubhogabhUmija karma bhUmija bhavanavAsI deva asurakumAra nAgakumAra vidyuta kumAra suparNakumAra agnikumAra pariziSTa - 1 antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta antarmuhUrta 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa vAtakumAra stanitakumAra udadhikumAra 25 kaida meM pha~sI hai AtmA 72,000 varSa 1 kor3I pUrva 9 pUrvAga 1palya 3 palya 2 palya 1 palya 1 palya 1 palya 1 sAgara 1 sAgara 3 palya 1/2 palya 27; palya 18, palya 2 37, palya 1'/ palya ' da palya
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA pariziSTa - 1 dvIpakumAra 10,000 varSa | 2 palya | 17, palya dikkumAra vyaMtaravAsI deva 1palya 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000 varSa kinnara 1 palya 1palya kiM puruSa mahoraMga 41. 10,000 varSa 1 palya 42. gaMdharva 10,000 varSa 1palya 43. yakSa 10,000 varSa 1palya 44. rAkSasa 10,000 varSa 1palya 45. 10,000 varSa 1palya 46. pizAca 10,000 varSa 1palya 47. jyotiSI deva 48. candra 49. palya kA AThavA~ bhAga 1 palya palya kA cauthAI bhAga 1 palya + 100000 varSa palya kA cauthAI bhAga| 1palya + 1000 varSa palya kA cauthAI bhAga 1palya + 100 varSa palya kA cauthAI bhAga 1 palya 50. zukra 51. 52. guru budha maMgala palya kA cauthAI bhAga| , palya 53.. palya kA cauthAI bhAga| , palya 26
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA pariziSTa - 1 ni palsa kA cauthAI bhAga | ply| nakSatra palsa kA AThavA~ bhAga | palya tAre palsa kA AThavA~ bhAga | palya 10 hajAra varSa | 33 sAgara 58. vimAnavAsIdeva saudharma aizAna sAdhika 1 palya sAdhika 2 sAgara 59. sAdhika 1 palya sAdhika 2 sAgara 60. sanatkumAra kucha adhika 2 sAgara | sAdhika 7 sAgara 61. || mAhendra kucha adhika sAgara | sAdhika 7 sAgara sAdhika 7 sAgara | sAdhika 10 sAgara 62. brahma 63. | sAdhika 7 sAgara | sAdhika 10 sAgara brahmottara 64. | lAMtava sAdhika 10 sAgara 65. | kApiSTa sAdhika 10 sAgara sAdhika 14 sAgara sAdhika 14 sAgara sAdhika 16 sAgara 66. | zukra sAdhika 14 sAgara 67, mahAzukra sAdhika 16 sAgara sAdhika 14 sAgara sAdhika 16 sAgara 68, satAra sAdhika 18 sAgara 69. sahasrAra sAdhika 16 sAgara | sAdhika 18 sAgara 70. Anata 18 sAgara 20 sAgara 71. / prANata 18 sAgara 20 sAgara 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA pariziSTa - 1 72. AraNa 20 sAgara 22 sAgara 73 20 sAgara 22 sAgara acyuta nava graiveyaka 74. 22 sAgara 31 sAgara 75. sudarzana 22 sAgara 23 sAgara 76. amogha 23 sAgara 24 sAgara 77. | suprabuddha 24 sAgara 25 sAgara 78. yazodhara 25 sAgara 26 sAgara 79, subhadra 2 Gi-TR 2, sAgara 80. suvizAla 27 sAgara 28 sAgara 81. 28 sAgara 29 sAgara sumanasa saumanasa 82. 29 sAgara 30 sAgara 83. prArtikara 30 sAgara 37 sAgara 84. 31 sAgara 32 sAgara 31 sAgara 32 sAgara nava anudiza Aditya arci arcimAlI vairocana 31 sAgara 32 sAgara 31 sAgara 32 sAgara 31 sAgara 32 sAgara 89, | prabhAsa 31 sAgara 32 sAgara 28
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaMsI hai AtmA pariziSTa - 1 90. arciprabha 37 sAgara 32 sAgara 91. arcimadhya 37 sAgara 32 sAgara 92. acirAvarta 31 sAgara 32 sAgara 93, arciviziSTa 31 sAgara 32 sAgara 94. paMca anuttara 32 sAgara 33 sAgara vijaya 32 sAgara 33 sAgara 96. vaijayanta 32sAgara 33 sAgara 97. jayanta 32 sAgara 33 sAgara 32 sAgara 33 sAgara 33 sAgara 33 sAgara antarmuhUrta 3 palya 98. aparAjita 99, sarvArthasiddhi 100. saari 701, uttama bhogabhUmija 102. madhyama bhogabhUmija 103. jaghanya bhogabhUmija | 104. | karma bhUmija 3 palya upalya 2 palya 2 palya 1 pUrva kor3I / antarmuhUrta 1 palya | 1 pUrva kor3I 29
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaida meM phaisI hai AtmA pariziSTa - 2 kra. nAma bhavasaMkhyA pRthivIkAyika sUkSma 6012 6012 6012 6012 6012 6012 6012 6012 pRthivIkAyika bAdara jalakAyika sUkSma jalakAyika bAdara | agnikAyika sakSama 6. | agnikAyika bAdara vAyukAyika mUkSma vAyukAyika bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyika sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyika bAdara apratiSThita pratyeka sUkSma 12. bdondriya trIndriya caturindriya asaMjhI paMcendriya 16. | saMjJI paMcendriya 6012 6072 6012 17. | manuSya kula 66336