Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapratimA aura jainAcArya paM0 zrIhaMsarAjajI zAstrI "parasparAdhItavilomapAThA sA bhAratI sA kamalAlayA c| nisargadurbodhapadArthavijJA, svAM svAM vibhUtiM tanutAM myiissttaam||" jaina paramparA meM caitya zabda ke ziSTasammata prAcIna maulika artha meM pratibimbita honevAlI jina pratimA ko jainAgamoM meM kahAM aura kisa prakAra se vidheyatA prApta hai yaha eka alaga viSaya hai| isa viSaya ke vicAra ko kisI aura samaya ke liye surakSita rakhate hue, isa vakta to hama yaha dekhane kA yatna kareMge ki jainaparamparA ke viziSTa zrutasampanna yugapradhAna prAcAryoM kA isa viSaya meM kyA mata hai| isa sambadha meM jahAM taka hamArA paryAlocana hai, hameM to inake race hue granthoM meM jina pratimA kA samarthana adhika spaSTa aura asaMdigdha zabdoM meM kiyA huA dRSTigocara hotA hai| yaha bAta unake race hue granthoM ke katipaya nimnalikhita udAharaNoM se spaSTa ho jAtI hai prazamarati' prakaraNa-vAcaka umAsvAtine prazamarati ke 22 veM adhikaraNa meM gRhastha ke dhArmika kartavyoM ke varNana prastAva meM likhA hai 1. (ka) yaha grantha tattvArthasUtra ke praNetA vAcaka umAsvAti kI anya prauDharacanAoM meM se eka hai aura isake umAsvAtiracita hone meM nimnalikhita pramANa hai-- "pasamaraipamuhapayaraNa paMcasayA sakkayA jehiM / pubagaya vAyagANaM, tesimumAsAinAmANaM " [gaNavara sA. za. gA. 5-zrIjinadattasU.] arthAt prazamarati pramukha pAMca sau granthoM kI racanA karane vAle vAcaka umAsvAtiko-- (kha) prazamasthena yeneyaM kRtA vairAgyapaddhatiH / tasmai vAcakamukhyAya namo bhuutaarthbhaassinne| arthAt jisane isa vairAgya paddhati (prazamarati) kA nirmANa kiyA hai aise prazAMta aura yathArthavAdI vAcakamukhya (umAsvAtI) ko maiM namaskAra karatA huuN| (ga) tattvArthabhASya ke vRttikAra zrIsiddhasena prazamarati ko bhASyakAra kI hI kRti sUcita karate haiN| yathA" yataH prazamaratau (kA. 208) anenaivoktaM paramANurapradezo varNAdiguNeSu bhajanti yaH / " vAcakamukhyena tvetadeva balasaMzayAprazamaratau (kA. 8) upAttam [5 / 6 tadhA hA kI bhASyavRtti:] xxx prazamarati kI 120 vIM kArikA"AcArya Aha" kahakara nizIthacUrNi meM uddhRta kI gaI hai| isa cUrNi ke praNetA zrI jinadAsa mahattara kA samaya vikrama kI AThavIM zatAbdI hai jo ki unhoMne apanI nandIsUtra kI cUrNi meM batalAyA hai / isa para se aisA kaha sakate haiM ki prazamarati vizeSa prAcIna hai| isa se aura Upara batalAye gaye kAraNoM se yaha kRti, vAcaka kI hI ho to isa meM koI inakAra nahIM" [paM. zrIsukhalAlajIzAstrI-tattvArthaparicaya 5017 kA noTa ]. (gha) zrI haribhadrasUri ne bhI prazamarati ko vAcaka umAsvAti kI racanA mAnA hai tathA-"yathoktamanenaiva sUriNA prakaraNAntare" aisA kahakara zrIharibhadrasari, bhASyaTIkA meM prazamarati kI 210 vI aura dosauM gyArahavIM kArikA uddhRta karate haiM [tattvArthaparicaya 8031 kA noTa ]
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha caityAyatanaprasthApanAni kRtvA ca bhaktitaH prayataH / pUjAzca gandhamAlyAdhivAsadhUpapradIpAdyAH // 305 // arthAt-samyag dRSTigRhastha apanI zakti ke anusAra zraddhApUrvaka caitya-jina-pratimA ko zrAyatana-mandira meM pratiSThita karake unakA gandhapuSpadhUpadIpa Adi sAmagrI ke dvArA pUjana kre| prazamarati kI isa kArikA meM vAcaka umAsvAti ne caitya zabda, pratimA ke hI artha meM prayukta kiyA hai aura "aAyatana" kA mandira artha to sphuTa hI hai| tAtparya ki isa sthAna meM prayukta hae caitya zabda kA jina bimba-jinapratimA ke sivA dUsarA koI artha sambhava hI nahIM ho sktaa| isa kathana se hameM yaha dikhalAnA abhipreta hai ki vAcaka umAsvAti jaise pUrvavit bhI caitya kA mUrti hI artha karate aura samajhate haiN| isake atirikta tattvArthabhASya kI prArambhika sambandhakArikAoM meM ullekha kI gaI nimnalikhita AThavIM kArikA bhI draSTavya hai| prAcArya kahate haiM " abhyarcanAdahato manaHprasAdastathA samAdhizca / tasmAdapi niHzreyasa-mato hi tatpUjanaM nyAyyam // " arthAt-arhantoM-tIrthakaroM ke pUjana se rAgadveSAdi durbhAva dUra hokara citta-prasanna hotA hai-nirmala banatA hai| aura mana ke prasanna nirvikAra hone se samAdhi dhyAna meM ekAgratA prApta hotI hai / evaM samAdhi kI prApti se karmoM kI nirjarA dvArA mokSapada kI upalabdhi hotI hai / ataH tIrthakAroM kA pUjana karanA sarvathA nyAyocita hai| isa ullekha meM vAcaka umAsvAti ne dravya aura bhAvarUpa donoM prakAra kI pUjA kA nirdeza kiyA hai jisameM prArambha prasakta gRhasthoM ke liye dravya pUjA aura prArambha ke tyAgI muniyoM ke liye bhAva pUjA hai| isIko dravyastava aura bhAvastava ke nAma se anyatra ullekha kiyA hai|' paumacariyaM-zrIvimalasUriviracita paumacariya (padmacaritra)-jo ki vikrama kI prathama zatAbdI meM racA gayA mAnA jAtA hai-meM likhA hai ki isa ke alAvA prazamarati para zrIharibhadrasUri ne svayaM vyAkhyA likhI hai / yathA-zrIharibhadrAcAryaracitaM prazamarativivaraNaM kiMcit paribhAvya baddhaTIkA: sukhabodhArtha samAsena" [prazamarati kI prastAvanA jaina0 pra0 sa0 bhAvanagara ] ityAdi pramANoM se prazamaratiprakaraNa vAcaka umAsvAti kI hI kRti nizcita hotA hai| unakA [vAcaka umAsvAti kA] samaya yadyapi abhI taka anizcita hI hai to bhI ve vikrama kI pahalI dUsarI zatAbdI se arvAcIna to nahIM haiN| 2. caityaM citayaH pratimA ityekArthAH, teSAmAyatanamAzrayaH caityaaytnaani| prakRSTAni sthApanAni prasthApanAni, mahatyAvibhUtyA vAditranRtyatAlAnucarasvajanaparivArAdikayA prasthApanaM pratiSTheti, tAni kRtvA zaktitaH prayatnavAn yathA pravacanobhAvanaM bhavati tathA kRtveti| pUjA saparyA, gandho viziSTadravyasambandhi, mAlyaM puSpaM, adhivAsa: paTavastrAdi, dhUpaH surabhidravyasaMyogajaH, pradIpaH pradIpadAnaM, Adi grahaNAdupalepana-saMmArjana-khaMDasphuTita-saMskaraNa-citrakarmANi ceti| [kArikA pR. 83] 3. isake liye dekho Avazyakaniyukti aura bhASya tathA pUjya haribhadrasUrijI kA nimna ullekha-- damvatthaya bhAvatthayarUvaM eyamiya hotti daTThanvaM / aNNoNNasamanuviddhaM Nicchayato bhaNiya visayaMtu // paMcA. 6 / 27 / / 4. paMceva saya vAsasayA, dusamAe viisvrsNsjuttaa| vIre siddhimupAgaye to nibaddhaM imaM cariyaM // pR0 365 // arthAta jaba vIra nivANa ko 530 barSa ho cuke the (vi. saM. 60 meM) taba isa caritra kI racanA kI gii|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapratimA aura jainAcArya "vaMdaNavihANapUyaNakameNa kAUNa siddhapaDimANaM / aha te kumArasIhA ceiyabhavaNA pisrNti"|| [170 pR. 24 ] arthAt-ve rAjakumAra siddhapratimAtroM kA yathAkrama vidhipUrvaka baMdana pUjana karake caityabhavana se bAhara aAte haiN| isa ullekha se pratimA pUjana ko jo samarthana prApta hotA hai vaha kisI anya spaSTIkaraNa kI apekSA nahIM rkhtaa| bRhatkalpa' bhASya-bRhatkalpa bhASya kI nimna likhita gAthA meM adRSTapUrva yugapradhAna prAcAryoM tathA vizuddha saMyamI zruta sampanna sAdhuaoM evaM purANe aura naye caityoM-pratimAoM ko bandanArtha jAne kA ullekha hai "apuvvavivittabahussuzrA ya pariyAravaM ca shraayriyaa| parivAra bajasAhU. cehaya pubvA abhinavA vaa| (2753 pR. 776) yahAM para ullekha kiye gaye purAtana aura navIna caityoM kA artha purANI aura naI jina pratimAyeM hI saMbhava ho sakatA hai| TIkAkAra ne bhI yahI artha kiyA hai___"caityAni pUrvANi vA ciraMtanAni jIvaMta svAmipratimAdIni abhinavAni tatkAlakRtAni-etAni mamAdRSTapUrvANi iti budhyA teSAM vandanAya gacchati" arthAt yahAM purAtana se jIvaMta svAmI kI pratimA Adi ko samajanA aura abhinava se usa samayakI pratiSThita pratimAyeM jaannii| 1. bRhatkalpabhASya ke racayitA yugapradhAna AcArya saMghadAsa gANi kSamAzramaNa haiN| inakA samaya vikrama kI sAtavIM zatAbdI ke pUrva hai aura ye jinabhadragaNi kSamAzramaNa se kucha prAcIna haiN| paMcakalpabhASya aura vasudeva hiNDI ye donoM inhI kI kRtiyAM haiN| [jaina sA. kA itihAsa. 6.141] 2. jIvaMta svAmI nAma kI tIrthakara pratimA kA prAcIna jainagranthoM meM aneka jagaha ullekha pAyA jAtA hai, unake dekhane se vaha atyanta prAcIna pramANita hotI hai| nizIthacUrNi kalpacUrNi aura AvazyakacUrNi ke ullekhoM se siddha hotA hai ki,-AcArya mahAgiri tathA prAcArya suhasti zrI jIvaMta svAmI kI pratimA ke vAdanArtha vidizA aura ujjayanI meM gye| yathA aNNayA AyariyA biti dise jiya paDimaM vaMdiyAgatA (nizI. cU. pR. 161) dovijaNA vitidisaMgayA, tattha jiyapArTamaM baMdittA ajja mahAgirI ekacchaM gayA gayagga pada baMdayA xxx suhatthI vi ujjeNi jiyapaDimaM vaMdiyAgayA (A. cUrNi) (ga) "ittoM ajjasuhattthI ujjeNi jiyasAmi vaMdao Ago" (kalpacUrNi) AryamahAgirI aura Arya suhasti ye donoM Arya sthUlabhadra ke hasta dIkSita ziSya haiN| inakI dIkSA vIra nirvANa 161 aura 221 meM tathA yuga pra. 215 aura 245 meM huA [vIrani. sambat aura jainakAlamaNanA pR. 64] isase sAbita hotA hai ki vikramapUrva tIsarI zatAbdIse bhI bahuta pahale jIvaMta svAmI nAma kI tIrthaMkara pratimA jaina paramparA meM vizeSa prakhyAta thii| atAeva dUra dUra se bhAvika gRhastha tathA saMbhAvita munivarga usake darzanArtha Ate the| isakA sabUta vasudeva hiNDI ke nimna likhita kAza se bhI milatA hai "teNa satyeNa samaM bahusissiNIparivArA jiNavayaNasAradiTThaparamatthA subvayA nAma gaNiNI jIvaMtasAmivaMdiyA vaccai0" [pR. 61] arthAt saMgha ke sAtha aneka ziSyAoM se parivRtta jina pravacana ke paramArtha ko jAnane vAlI suvratA nAma kI gaNinI-pravartinI jIvanta svAmI ko vandanA karane ke liye ujjayinI ko jA rahI thii|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha jItakalpa bhASya-jItakalpa aura usake sopaza bhASya meM bhI sAdhu ko dUra athavA naz2adIka meM rahe hue caitya ko vandanA karane ke liye jAne kA ullle kha hai(ka) "ceiyavaMdaNaheuM gacche aAsagaNadUraM vA (gAthA 774 pR. 66) "ceiyavaMdaNanimittaM aAsannaM dUraM vA gacchejA" (cUrNi pR. 7) (kha) vizeSAvazyakabhASya ke mUrtivAda samarthaka prakaraNa meM se bhI yahAM eka gAthA kA ullekha kiyA jAtA hai"kajjA' jiNANa pUyA pariNAmavisuddhaheulo nicca / dANAiu bva maggappabhAvaNAzro ya kahaNaM vA // 3247 // isakA bhAvArtha yaha hai ki gRhastha ko pratidina jinapUjA karanI caahiye| kyoM ki yaha dAnAdi kI taraha pariNAma vizuddhi kA hetu hai| vizeSAvazyaka bhASya kA yaha samagra sthala dekhane aura manana karane yogya hai| (ga) Avazyaka bhASya meM dravyastava aura bhAvastava kI vyAkhyA isa prakAra kI hai-- "davyatthazro pupphAI, saMtaguNakittaNA bhAve" (161) arthAt puSpAdi ke dvArA jinapratimA kA arcana karanA dravyastaba hai aura bhaktibhAva se unakA gaNotkIrtana-guNagAna karanA bhAvastaba kahalAtA hai| isake atirikta aAvazyaka cUrNa aura Avazyaka vRtti meM mahArAja udAyI ke dvArA usakI rAjadhAnI pATalIputra ke madhya meM eka bhavya jina mandira banavAye jAne kA ullekha hai| yathA (ka) nagaranAbhIe udA iNA jiNagharaM kAritaM (pR. 178) (kha) "NayaranAbhie ya udAyiNA ceiyaharaM kArAviyaM-nagaranAbhau ca udAyinA-caityagRhaM kAritaM" [aA. vR. pR. 686] aAvazyakacUrNi aura Avazyaka vRtti ke uparyukta ullekhoM kA samarthana zrI jinaprabhasUri ne apane (i) jItakalpa aura usake bhASya ke nirmAtA kI jinabhadragaNi kSamAzramaNa haiM, aura vizeSAvazyaka bhASya bhI inhI kI hI racanA hai| jaina paramparA meM ina ke vyaktitva ko itanA ucca sthAna prApta hai ki inake vacano ko uttaravarti AcAryoM ne AgamoM kI samAna kakSA meM sthAna diyA hai| jaina paTTAvali ke anusAra inakA samaya vIra nirvANa se 1115 (vi. saM. 455 ) AMkA jAtA hai| 1. chAyA-kAryA jinAdipUjA, pariNAmavizuddhihetuto nityam / dAnAdaya iva mArgaprabhAvanAtazca kathanamiva / / 2. dravyastavaH puSpAdibhiH samabhyarcanam (haribhadrasUri A. vR. 462) 3. udAyI ajAtazatru koNika kA uttarAdhikAri thaa| usakA janma vikrama pUrva 478 meM huA vIra nirvANa ke samaya usakI Ayu 8 varSa kI thii| vikramapUrva 438 tathA vIra nirvANa 32 meM rAjyAbhiSeka aura vi. pUrva 410 tathA vIra nirvANa 50 meM svargavAsa huaa| jainaparamparA ke prAcIna itihAsa se jAnA jAtA hai ki jaina rAjAoM kA yaha niyama thA ki jahAM kahIM para ve navIna nagara yA koTa Adi kA nirmANa karate vahAM sAtha hI jinamandira kI sthApanA bhI kraate| isake liye kAMgaDA, jaisalamera aura jAlora (mAravAr3a) Adi ke prAcIna durgavatIM jina mandira Aja bhI udAharaNa rUpa meM maujUda haiN|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapratimA aura jainAcArya 76 vividha tIrthakalpa meM " tanmadhye zrInemicaityaM rAjJAkAri" (arthAt rAjA udAyI ne pATalIputra nagara ke madhya meM zrI neminAtha kA caitya banAyA) ina zabdoM meM kiyA hai (pATalIputra kalpa pR. 68) zrIharibhadrasUrijainaparamparA meM zrI haribhadrasUri kA sthAna bahuta UMcA hai, unhoMne jaina paramparA ke dhArmika sAhitya meM jisa alaukika divya jIvana kA saMcAra kiyA hai vaha eka mAtra unhI ko aAbhArI hai| inake granthoM meM jo madhyasthatA, gambhIratA aura satyapriyatA dRSTigocara hotI hai vaha anyatra kadAcit hI dikhAI par3atI hai| unake vyaktitva meM rahI huI alaukika jJAna vibhUti se prabhAvita hue taduttaravarti zrAcAryoM ne-zrI siddharSi, zrIjinezvarasUri, zrIvAdidevasRri, zrIlakSmaNagaNi prAcArya, zrI malayagiri, zrI pradyumnasUri upAdhyAya, zrI yazovijayajI Adi viziSTa vidvAnoM ne inake viSaya meM zraddhApUrita hRdaya se jo bhaktibhAva prakaTa kiyA hai, usako dekhate hue to unake bacanoM para hamArA vizvAsa aura bho sudRDha ho jAtA hai| astu aba hama pUjya haribhadrasUri ke prastuta viSaya se sambandha rakhane vAle vicAroM kA atisaMkSepa se digdarzana karAte haiN| pUjya haribhadrasUri ne apane sadgranthoM meM dravyasvava aura bhAvaratava arthAt dravya aura bhAvarUpa se pratimA pUjana ko puSkala sthAna diyA hai ve stavabidhi-pUjAvidhi ko zrAgamzuddha aura vihitAnuSThAna' mAnate haiM yaha staba-pUjA dravya aura bhAva bheda se do prakAra kA hai| dravyastaba aura bhaavstb| isIkA dUsarA nAma dravyapUjA aura bhAvapUjA hai| inameM dravya pUjA kA adhikArI gRhastha hai aura bhAva pUjA kA adhikAra sAdhu ko hai| parantu sUtrokta bidhi ke anusAra anuSThAna kiyA gayA yaha dravyarataba bhAvastaba kA kAraNa hotA hai| ataH 1. viSaM vinirdhUya kuvAsanAmayaM, vyacIcaraya: kRpayA mdaashye| acintyavIryeNa suvAsanAsudhA namostu tasmai iribhadrasUraye // [upamitibhavaprapaMca pR. 16] yeSAM giraM samupajIvya susiddhavidyAmasmin sukhena gahane'pi pathi pravRttaH / te sUrayo mayi bhavantu kRtaprasAdAH zrIsiddhasenaharibhadramukhAH sukhAya (zAstravAtAsamu. TIkA) anya prAcAryoM ke ullekha vistArabhaya se nahIM diye gye| 2. "thayavihimAgamasuddhaM" (paMcAzaka 6 / 1) stavaH pUjA tasya vidhividhAnaM prakArAH stavavidhistam / AgamaH stavaparizAnArtha prAptavacanaM tena zuddhastaduktAnuvAdana nirdoSaH Agamazuddhastam (abhayadevasUri) arthAt pUjAvidhi yaha Aptavacana ke anusAra hone se nirdoSa hai| 3. tatto paDidiNapUyAvihANao taha taheva kAyabbaM / vihitANuTThANaM khalu bhavavirahaphalaM jahA hoti / / (paMcA. 8 / 50) (tataH pratidinaM pUjAvidhAnataH tathA tathA iha kartavyam / vihitAnuSTAnaM khalu bhavavirahaphalaM yathA bhavati // ) vihitaanusstthaanN-puujaavndnyaatraasnaanaadi| (abhayadevasUri ) 4. suttabhaNieNa vihiNA gihiNA nivvANamicchamANena / tamhA jiNANa pUyA kAyavvA appamatteNa // (paMcA. 4/46) vyA. sUtrabhaNitena-Agamoktena vidhinA-vidhAnena pUjA kartavyA kenetyAha-gRhiNA-gRhasthena sAdhoranadhikAra
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha gRhastha ke pratidina ke dhArmika kartavyoM meM prAcArya haribhadra ne ise dravyastaba ko mukhya sthAna diyA hai aura mumukSu gRhastha ke liye Agamokta vidhi ke anusAra apramatta bhAva se isake anuSThAna kA Adeza diyA hai| isake atirikta dravyastaba aura bhAvastaba-dravyapUjA aura bhAvapUjA ye donoM eka dUsare se anuprANita haiM-paraspara anusyUta' haiM aura sAdhu tathA gRhastha donoM ke liye anuSTheya haiN| jaise dravyapUjA ke anantara stutivandanarUpa bhAvapUjA gRhastha karatA hai usI prakAra bhAvastaba ke adhikArI sAdhu ko bhI anumodanA rUpa meM dravstaba ke anuSThAna kA adhikAra hai| arthAt gRhastha ke dvArA Acarita dravyastaba-dravyapUjA kI anumodanA sAdhu ke liye iSTa atha ca vihita hai| isa kathana se pUjAvidhi ko zrIharibhadrasUri ke vacanoM meM jo zAstrIya mahattva prApta hotA hai usakI kalpanA sahaja hI meM kI jA sakatI hai| sAdhu ke liye anamodana rUpa se dravyastaba kA vidhAna karate hue zrIharibhadrasUri ne usakA zAstrIya samarthana isa prakAra kiyA hai taMtammi vaMdaNAe pUyaNasakkAraheu ussggo| jatiNo vihu NiddiTho, te punndvvtthysruuve|| prAcArya kahate haiM ki caityavandana nAma ke zAstra meM arthAt aAvazyaka sUtragata 4"savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussagaM vaMdaNabattiyAe pUyaNa-vattiyAe sakAravattiyAe sammANavattiyAe " ityAdi pATha se arhaccaityoM ke pUjana aura satkAra ke nimitta-tIrthakara pratimAoM kI pUjA aura satkRti ke liye yati ko tvaat| ki bidhenetyAha nirvANaM nirvRttimicchatA, nirvANavyatiriktasya phalasyopAyAntareNApi sulbhvaat| tasmAddheto: jinAnAmahatAM pUjA-arcanaM kartavyA-vidheyA apramattena-apramAdavatA pramAdaparihAreNeti yAvat / (abhayadevasUri) bhAvArtha-nirvANa kI icchA rakhanavAle gRhastha ko pramAda kA parityAga karake sUtrokta vidhi ke anusAra jinendradevoM kA pUjana arcana karanA caahiye| yahAM para sUtroktabidhi se, sambhavata: rAjapraznIya sUtrokta pUjAbidhi hI abhipreta honI cAhiye, kAraNa ki vahIM para hI vizeSa rUpa se pUjA vidhi kA prakAra varNita huA hai| 1. davvatthayabhAvatthayarUvaM eyamiya hoti daTThavvaM / aNNoNNasamaNubiddhaM Nicchayato bhaNiya visyNtu|| (paMcA. 6 / 27) 2. "jaiNo vi hu davvatthayabhedo aNumoyaNeNa atthi ti| evaM ca etya NeyaM iya suddhaM taMtajuttIe" (paMcA. 6 / 28) ( chA. yaterapi khalu dravyastavabhedaH anumodanena asti iti / etacca atra zeyaM anayA zuddhaM taMtrayuktyA / ) arthAt-bhAvastaba meM ArUDha honevAle sAdhu ko bhI anumodana rUpa se dravyastava kA adhikAra zAstrasammata hai--(yaterapi bhAvastavArUDhasAdhorapi, na kevalaM gRhiNa eva, dravyastavabhedo-dravyastavavizeSaH, anumodanenajinapUjAdidarzanajanitapramodaprazaMsAdilakSaNayA'numatyA, asti-vidyatexxxtaMtrayuktyA-zAstragarbhopapattyA" (zrI abhayadevasUri) 3. taMtre bandanAyAM puujnstkaarheturutsrgH| yaterapi khalu nirdiSTaH tau punaH dravyastavasvarUpau // 6 / 26 / / 4. sarvaloke ahaM caityAnAM karomi kAyotsarga vandanapratyayaM, pUjanapratyayaM satkArapratyayaM saMmAnapratyayam / /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapratimA aura jainAcArya 81 bhI-bhAvastavArUDha sAdhu ko bhI kAyotsarga karane kA nirdeza zrItIrthakarAdi ne kiyA hai| pUjanasatkAra ye donoM dravyastaba-dravyapUjA rUpa hI haiN| zrIharibhadrasUri aAgamaviruddha yA AgamabAhya kisI bhI bAta ko svIkAra nahIM krte| jo zrAcAra zAstra bidhiniSpanna nahIM, vaha agara tIrthoddezaka bhI ho to bhI prAcArya ko vaha mAnya nhiiN| Apa likhate haiM 5" samitipavittIsavvA, ANAvajjha tti bhavaphalA ceva" titthagaruddeseNavi Na tattatro sA taduddesA" (paMcA. 8 / 13) bhAvArtha-apanI buddhikalpita, zAstrAjJA se bAhara kI jo bhI pravRtti hai vaha saba bhavaphalAarthAt saMsAra kI janmamaraNaparamparA ko bar3hAnevAlI hai, isa prakAra kI AjJAbAhyapravRtti agara tIrthakarabhakti mUlaka bhI ho to bhI vaha svIkAra karane yogya nahIM, aura vastutaH usameM tIrthakara bhaktikA uddeza hotA hI nhiiN| isa ullekha se prAcArya haribhadrasUri kI aAgamaniSThA kA anumAna bar3I sugamatA se kiyA jA sakatA hai| ve aAgamaviruddha kisI bhI pravRtti ke samarthaka nahIM haiM / isa para se unake granthoM meM upalabdha honevAle pUjAvidhAyaka ullekhoM kA AgamamUlaka honA bhI anAyAsa hI pramANita ho jAtA hai / vAcaka zrIumAsvAti se lekara zrIharibhadrasUri taka ke prAcAryoM ne jina pratimA ke sambandha meM jo vicAra pradarzita kiye haiM unakA hamane ati saMkSepa se digdarzana karA diyA hai / zrIharibhadrasUri ne to isa viSaya meM bahuta kucha likhA hai, jo ki vistAra bhaya se yahAM para ullekha nahIM kiyA gyaa| jaina paramparA ke ina saMbhAvita prAcAryoM ne jina pratimA ko jitanA AdaraNIya sthAna diyA hai usapara dRSTipAta karate hue jinApratimA kI zAstrIyatA aura pUjyatA meM sandeha ko koI avakAza nahIM rahatA // agara vaise vicAra kiyA jAve to bhagavAna mahAbIra se lekara bikrama kI solavI prAtAbdI se pUrva taka jaina paramparA meM jitane bhI viziSTa aura sAdhAraNa AcArya hue haiM uname se kisIne bhI jinapratimA ke viruddha kucha likhA ho aisA hamAre dekhane meM nahIM AyA aura viparIta isake paramparA ke suprasiddha prAcAryoM ne isako kahAM taka upAdeya batalAyA hai yaha Upara diye gaye udAharaNoM se spaSTa hI hai| 1 svamatipravRttiH sarvA AzAvAti bhavaphalA caiva / tIrthakaroddezenApi na tattvataH sA taduddezA // PRONME / MES