Book Title: Jayshekharsuri krut Tribhuvan Dipak Prabandh
Author(s): Mokshgunashreeji
Publisher: Z_Vijyanandsuri_Swargarohan_Shatabdi_Granth_012023.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230091/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazekharasUrikRta tribhuvana dIpaka prabaMdha pa.pU.sAdhvI zrI mokSaguNAzrIjI ma.sA. kavi zrI jayazekharasUrinI gujarAtI bhASAmAM lakhAyelI kRtiomAMnI eka atyaMta samartha kRti te tribhuvanadIpaka prabaMdha' che. ApaNA madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI paNa te eka mArga sUcaka staMbha jevI gaNanApAtra kRti che. - kavi zrI jayazekharasUrie vi.saM. 1462mAM "prabodhaciMtAmaNi' nAmanA graMthanI racanA karI te pachI A tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanA karI haze evuM anumAna karI zakAya che. jo ke tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM enI racanAtAlano nirdeza jovA nathI maLato, eTale prabaMdhaciMtAmaNi pachI A graMthanI racanA keTalA samaye karI haze tenI khabara paDI nathI. paNa kavizrInA jIvananA uttarakALanI A racanA che, e emanI bhASAnI prauDhi jotAM spaSTa jaNAya che. tribhuvanadIpaka prabaMdhanI aMtima kaDImAM kavie pote potAnA nAmano nirdeza karyo che. paraMtu temAM kRtinI racanA sAlano nirdeza karyo nathI. juo : mUla maMtramaNie mani mAni, tapa japanaEphala ehanaI dhyAni; iNi savi saMpada AvaI pUri, ima bolaI jayazekharasUri. 432 kavie A kRtinuM nAma tribhuvana dIpaka prabaMdha' rAkhyuM che. A kRtinI hastapratomAM chelle iti tribhuvanadIpaka prabaMdha : saMpUrNa" evA zabdo Ave che, e uparathI paNa spaSTa che ke A kRtinuM tribhuvanadIpaka prabaMdha evuM nAma AraMbhathI ja hatuM. vaLI kavie kAvyamAM paNa A kRtine mATe tribhuvanadIpaka prabaMdha evuM nAmabhidhAna prapajayuM che. juo: tribhuvanadIpaka eu prabaMdha, pApa tANasA sahiIna gaMdha; moha dhyAna hiva toi ji Talai, jaIvesAnari tanuM parajalaI, 418 - tribhavana dIpaka prabaMdha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu A kRtinuM 'aMtaraMga copAi' evuM apara nAma keTalIka hastapratonA aMte puSpikAmAM jovA maLe che. te nAma kavi jayazekharasUrie ApyuM che ke pachIthI koi lahiyAe ke hastaprata taiyAra karanArakarAvanAra sAdhu mahAtmAe ApyuM che te vize kazo khulAso sAMpaDato nathI, paraMtu hastapratamAM AvuM nAma apAyuM che te uparathI e nAma paNa keTaloka samaya pracalita rahayuM haze ema mAnI zakAya. tribhuvana dIpaka prabaMdha nA AraMbhamAM AThamI kaDImAM kRtinAM kathAvastuno paricaya ApatAM kavi nIce pramANe lakhe che. : puNya pApa be bhai Talai, dIsai mukha yAru; sAvadhAna te saMbhalau haraSi haMsa vicAru. 8 A uparathI paM. lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI kahe che ke A dvArA graMthakAre graMthanuM 'haMsavicAra' evuM nAma paNa sUcavyuM che.* tribhuvanadIpaka prabaMdha nuM mukhya pAtra paramahaMsa che. ane kRtinA samagra kathAnakanuM aMtima lakSya te paramahaMsanA padanI prAptinuM che.mATe kadAca haMsavicAra evuM kRtinuM nAma haze, ema anumAna karI zakAya. vaLI hariSa haMsa vicAru ema judA judA zabdo lai teno sAmAnya zabdArtha karavAmAM Ave to harSathI AtmA saMbaMdhI vicAra ciMtana karo evo artha ghaTAvI zakAya. vaLI vAcakane haMsa tarIke saMbodhana karIne tene vicAra karavA mATe kavie udbodhana karyuM che ema ghaTAvI zakAya. Ama, kRtinA nAma tarIke 'haMsa vicAra' evuM nAma mAtra tarka karavA pUratuM saMbhavita lekhAya. 'haMsa vicAra' nAma uparathI ja paMDita lAlacaMda gAMdhIe temAM suyogya sudhAro sUcavIne kahyuM che ke 'paraMtu armAne paramahaMsa prabaMdha -AvuM nAma samucita samajAya che.' Ama tribhuvanadIpaka prabaMdha aMtaraMga copAi, haMsavicAra ane paramahaMsa prabaMdha e cAra nAmamAMthI kavie pote ja kAvyamAM spaSTa paNe ApeluM tribhuvana dIpaka prabaMdha e nAma ja yogya che ane te ja pracalita rahyuM che. tribhuvanadIpaka prabaMdhanI racanA kavie kayA sthaLe karI haze ane te mATe temane keTalo samaya lAgyo haze teno kazo nirdeza A kRtimAM nathI. kavinuM vihArakSetra gujarAtamAM mukhyatve pATaNa ane ane khaMbhAtanI AsapAsa rahyuM hatuM te jotAM gujarAtamAM koi sthaLe rahIne temaNe A kRtinI racanA karI haze evuM anumAna karI zakAya che. kavi zrI jayazekharasUrie eka ja viSayanuM nirUpaNa karatI be kRtinI racanA karI che. saMskRta bhASAmAM 'prabodha ciMtAmaNi' ane gujarAtI bhASAmAM 'tribhuvanadIpaka prabaMdha' A be kRtiomAthI kai kRtinI racanA temaNe pahelI karI haze tenuM koi nizrita pramANa maLatuM nathI, paraMtu anumAna karI * juo : tribhuvanadIpaka prabaMdha saMpAdaka paM. lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI, pRSTha 13. 202 zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya che ke temaNe prathama prabodhaciMtAmaNinI racanA karI haze ane tyAra pachI tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanA karI haze. prabodhaciMtAmaNi nI racanA vi.saM. 1462 mAM khaMbhAtanagaramAM karelI che. eTale tribhuvanadIpaka prabodhanI racanA tyArapachInA taratanA kALamAM thai haze ema mAnavAmAM Ave che.emanI A banne kRtione bAhya ddaSTie tapAsatAM eTaluM tarata dekhAya che ke prabodhaciMtAmaNi sAta adhikAranI aMdara lakhAyelI sudIrdha kRti che. jayAre tribhuvanadIpaka prabaMdha 432 jeTalI kaDImAM lakhAyelI, prabodhaciMtAmaNi karatAM nAnI kRti che. kavine eka ja viSayanI be kRtionI racanA karavAnI zI jarUra paDI ?- evo prazna thavo svAbhAvika che. e vize paNa koi spaSTa nirdeza e bemAMthI koi paNa kRtimAM thayo nathI, paraMtu ema mAnavAmAM Ave che ke saMskRta bhASAmAM lakhelI prabodhaciMtAmaNi nAmanI kRti vidvandvanomAM ane saMskRtanA jANakAra lokomAM, enI suMdara rUpakagraMthi ne kAraNe eTalI lokapriya thai gai haze ke sAmAnya janonI icchAne saMtoSavA mATe kavie gujarAtImAM A kRtinI racanA karI haze. kavi jayazekharasUrie prabodhaciMtAmaNi nI racanA pachI tribhuvanadIpaka prabaMgha nI racanA karI che. anya saMdarbho jotAM spaSTa jaNAya che. tema chatAM e noMdhavuM joie ke tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM kayAMya prabedhaciMtAmaNi no nirdeza jayazekharasUrie karyo nathI. zrIjayazekharasUrie tribhuvanadIpaka prabaMdhanI racanA karatI vakhate potAnI prabodhaciMtAmaNi kRtine satata najara sAme rAkhI haze athavA potAnuM ja sarjana hovAne kAraNe sahaja rIte potAnI najara sAme te rahI haze. ema e banne kRtionI aneka paMkitao sarakhAvatAM jaNAya che. nIcenI paMkitao sarakhAvavAthI A vAtanI tarata pratIti thaze. sarakhAvo :* mAnase nirmala'stAdhe vimuktaviSayAntara: / haMsat kurute kelaM tat kva yAtu sarasvatI ? // 11-1 // carvyamANA bhRzaM sarve rasA vairasyamApnuyuH / zAntastu sevito'tyantaM mokSAvadhi sukhapradaH || 24-1 // AtmajJAnajuSAM jvarAdhapagamo dUre jarA rAkSasI / pratayAsIdati labdhisiddhi - nivaho jJAnaM samunmIlati / Anando'nubhave'pi vAgAviSayaH syAt puNya-pApakSayo / mutkirmuSTigateva kevalamidaM labdhuM yatadhvaM tata: // 41-1 // mAnasa sarijA nirmalai karai katuhala haMsu ; tAM sarasati raMgi rahai, jogI jANai DaMsuM. 2 sevItAM virasa varasa ikakaikika joi; navamau jima jima sevIyai, timatima mIThau hoi. 7 nAga nirupama nANa nirupama jagaha uvayAru; ghaTu bhittari nirmalau jAsu nAmi savi roga nAsai; jara-rasi vegalI sayala sidri nivasaMti pAsai; puNya-pApa be bhava Talai dIsai mukha dhAru; sAvadhAna te saMbhalau haraSii haMsa vicAruM. 8 tiNi vAhiu mana tribhuvani, bhamai kSaNau samAdhi jaMtudhAte bhRSAvAci paradravye parastriyAm / *juo : ahIM prabodhaciMtAmaNi nI blokasaMkhyA AryarakSita pustakodhdhAra saMsthA taraphathI chapAyelA graMthane AdhAre ApI che. tathA tribhuvanadIpaka prabaMdha nI kaDInI saMkhyA paMDita lAlacaMda gAMdhInAM saMpAdanane AdhAre ApI che. tribhavana dIpaka prabaMdha 203 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navI vIsamai; madhe mAMse ca pApo paizunye drAhakarmasu / / 168-1 / / jIva viNAi bhAi Ala, paradhana vanitAM lAgI DhAsa. 38 mahAremeSu ca tathA tavA bhartA pravartita : / khaMta piyaMta nakarAkhalakhuMca, lahi lagArai nivRtti na Aca; yathA ddazApi nAsprAkSInivRti rdubhagAmiva / / yugmam / / 169-1 // ukSeva tilayaMtrasya so'nvahaM bhraamitstyaa| vilalApa ca gaurAMgi gauravye gunnshaaliti| uiu adhikau sahuM khamI kari ahu bhAgI pasAuM; gaMgAjalojjvale mahyaM subuddhe dehi darzanam // 194-3 ga saMpUriya go2. 66 lihe5|7.47 sarve jana: svasya sukhAbhilASI na ko'pi da:khasya dadhAti tussnnaam| samaliyetanA! amiDa thy| 76 niradhAra aMha tu haMta svahitaM vighAtuM bhAyAmanomyAM vivazo na zaktaH / / 206-3 // bhani mAyAM gi (khaviyA meDasagAnI vIratI karahuM kahate upekSate hi nApannamitaro'pi sacetanaH / lAjI! tuM sahijiMI savicAra, dIradha rosana bujhIi, iddagdazaM kRzaM kiM mAM sakRpe tvamupekSase / / 207-3 / / kari kari kaI ahu sAra. 48 nivRtau proSitAyAM sA nRtyapi sma niraMtaram / nivRta gai uu hai nivRti, mana rahi nicarai kahai pravRti; ni:zalyamadhunA rAjyaM jAtamityulasanmanA : // 241-3 // hivarATIna rAsa, isila manoratha mahA26 mA. pracaMDapavanodbhUta patAkAMcalacaMcala : sa navatiM vinAnityaM tayA'bhrAmi dizo dizi / / 242-3 // tadatra puri sevasya kSamAdhIzaM ciraMjanam // 271-4 // rAu niraMjaNA () INi nAri te tauM (tU) thiru mADi. 83 nAgAn namanti nirjIvAn jIvato dhvanti nidaryAH / nAga namai nai mArAi prAga ; puNyaM davAgnidAne'pi manyante tatra kecanA / / 324-4 / / jIvayoni davi rAghalI marai, dava dIjaI tihAM puNya varai. 122 yeSA parigraho dAra-dhana-godhana-gocaraH / tehai guru jehanaI dhari vahU, yatante te gurumUya bhUyasAM bhavatAraNe // 329-4 // te guru nayAgaDhora.... mArizva mohabhUratrAstIti: / / 70-4 // moha tAga dhUya mAri ihAM te paga paisAra6, 73 evaM bhramaM bhramaM bhUrizramA vishraamkaaNkssinnii| take cAlI ati khINa; pura pravacanaM prApa duSprApaM sA durAtmanAm // 121-4 // phirauta phiraMtI pravacana nagarI gurui pAmIya teNi. 74 tatprasIda sphUTaM brUhi saumyadrakSyAmyamuM kdaa| nivRta bhAgai karajoDi,mAriSi! niraMtau jJAni nihAli; kimapi prAbhavaM prApya sukhinaM tanujaM nijam / / 143-4 / / e beu huM sukhi vilasaMtu deSisu ketai kAli? 75 atra pravacanAmikhye nagare'sti nreshvr;| Iga nagarI chai arihaMtu rAya, vayarI giri diii DAvala pAya. 81 arhannavAryadorvIrya nirjitAMtaSidvalaH // 161-4 // 204 zrI vijyAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AstAM bhuktiryatprasAdAkamuktarapyada vIyasI // 162-4 // kaSTa ye pAlitAH purvAso'pi pitroriha dviSaH / videzayA api samprAppAstatra sodaratAM gatAH // 100-5 // amarighoSaNA kvApi vApi sAdhunimmaNa / / 80-4 // kvacitUryatrayaM caitye kvacidguruguNastutiH / / 89-5 // kvApi zrutAnuyogazca kvApi sadgurudezanA / kvAcitsvAdhyAyanidhoSa: smAraNA vAraNA kvacit / / 90-5 / / yoyAga pariyoyAga navi 2, hA pari te pura nitu bamsa. 167 evaM devapure tatrakhile kolAhalAkule / grAhakebhyo bhavana lAbhastatra kenopamIya tAm / datairyanmApakairlabhyAzvacatkAcana koTaya: / / 103-5 // prAyazvittAkhyayA nIrAdhyakSaH kalabhaSazudvikRta / / 224-5 / / yasya bhAryAdvayaM tasyAvazyaM bhraSTaM bhavadvayam / / 158-5 / / tavAsti viditaM tAvat puraM pravacanAmidham / tatpAlayati sarvajJo rAjA dAtodayI dayI / / 41-5 // ekAM prApyAparAM saMdhyA majan bhrasyati bhAskaraH / ekA muktvAparAM prApto dritIyAM kSIyate zazI / / 61-5 // tanmaMtrimA vilaMviSThA viziSTAn hitakAriNaH / zobhanAdhyavasAyAkhyAn peSayopajinezvaram / / 5-71 // vyatha sajjayAmAsa dinaMprati prati nijAnnarAn / ahaM tu jJAtaniHzeSavRtaMtastvAmupAgamap / / 72-5 // pralobhya sukhavArttAbhistvarapurI vAsinaM janam / nivAsayiSatIdAnI viveko muktipattanam / / 79-5 / / jIvati bhRtyA kimevaM tAta khidyate ? / / 183-4 // ziro'bhimAninAM vajraghareNApi na nAmitam / namat kramayuge ruSTastrIbhirnirloDitaM haThAt / / 248-5 // tribhuvana dIpaka prabaMdha mukita bhukita nau te dAtAra, 82 peTa ji vaMcI posiyA, te ihAM sAmhA thAi; vikarAi je AvI milyA, te tihAM bhAMDaru thAi . 159 tihAM amAri hui udyoSaNA, sAhamIvacchala nitu niutraNA, 166 kalahaTa karai jigAlai saMgha, rAsa bhAsa lakuTA rasaraMga. 166 guhirai sari guru karai vaSANa, Agama vAcai sAhu sujANa; grAhaka sarisa vuharatAM tiNi puri lAbha asaMkha; Aye 56 jAmule, samayA prAyazcita puNa pANI hArai. 172 // jINai nArI doi parigrahI, doi bhava vigaThA tehanA sahI. 1732 tamDi jANau tAM pravacanapurI. !179 rAja karai chai rAu arihiMta, 180 ekai saMdhyAM ugiu sUra, bIjI miliu ruliu bhUra; ekai bIjai zazi ugiu, bIjI bIjai giu te payau. 149 muhita ! viSTa zubhAdhyavasAya, vege valAvi bhANI jinarAya. 201 muhataTM viSTa valAvyAM jANa, huM dhAyau tamha karivA jANa. 202 ApaNA pai sAthiM hui, loka tumhArau leu; sukhanI vAte lobhavI, mukita vasAvai tau. 203 mai jIvaMtai beTaDai, ma iisa araNai bApa ! 207 jIhuM sIsa puraMdara na namAi te rulaA raMka jima ramaNi pAi. 213 205 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maya aThTha guDiya gayavara saraMga parakariya paMca Idiya turaMga. 215 lIlAlasapadanyAsA driradA: sabhidA mdaaH| urvIkRtabhujAdaMDazuMDA rgajatyamI tava / / 214-5 / / jhuMdAnA viSayAn sarvAn vyApArA aiMdriyAhayAH / / 216-5 // ayaM caturbhujazvakra gadAzA'rgAsibhISaNaH / / 273-5 / / atha saMketitAstena gopIyodhAH shstrshH| paritaH parivavRstaM dvIpamabdherivormayaH // 278-5 // cakracApadharopyuccaiH sa sadyaH samagasta taiH / / 287-5 // yAminyAM yamUnAkUle zAradyAM zaziruka shucau| nRtyan gopIgaNe gAyatyayaM na vyatyayaM vyadyAt / / 290-5 // giriNA guruNAnena na mRtyoradya rakSase / cAlAvai cakakara sAraMgapANi gaDamaDai gadAdhara bhuja prAli 233 sola sahara sAhAga karI. gopI geli mahilla; pInaMbara pakhali phirI, choI chalAga chai. 235 cakra cApa mukI miliu, rAuta raNa-rasi rIpaNa. 240 jima jima yamunA taDi milI, gIyAliAga gamAri; tima tima nAcai naviya pari, nisi nirmalI murArI. 242 kamara bhAI tu mehau mAla, nAri-tAgau jaI parigraha jhAla; harabolaI jouM Agaaha riddhi, pAchaLa dejyo esI buddhi. 21 rakSase kintu madtta mRganetrA parigrahAt // 315 -5 / / vyAjahAra hara: zrImanmohabhUpAla naMdana / pazvAdadyA imAM budvi pUrva zruNu mama zriyam / / 316-5 // mama pretavane vaas:.....|| 317-5 / / cakrIvata ivAge me bhastinAvaguMThanam / / 318-5 / / bhUSA viSagharairlavamAnai jiinnttroriv| saiMghavasyeyava niH svasaya mama yAnaM jaradgavaH / / 319-5 // chArui asva ugaTa aMgi, jaDa jaDa kurAla vara bhujaMgi; jara gau vAhaNi rahaNa masANi, ghari ghari bhikSA bhamata na kANi.253 disi pariNi pagadhagAra, DuMDamAla vA emaDu hiyaDai hAre; hAlAhala visu akhta AhAri, kehI pUrI jhAlauM nAri? 253 ahamIddagavasthApi svIkuttve vanitA: katham / / 320-5 // ruMDamAlAvalaMvinaH / / 311-5 / / zAli sUpaM dhRtaM dholaM vaTakAn maNDakAnapi / yAcamAnA imA mikSAbhojinaM khedayanti mAm / / 233-5 // varaM vyAdhI viSadharI pariNeSyAmi kanyakAM sayamazriyam / / 364-5 / / vakSyanti ke'pi caturamita re kAMtaraM tu mAm / abadvamukhalokoktI: kiyatIrhadaye dadhe ? / / 367-5 // sAvihAlisi (yu, sAbAge, ghRta 525ba ghoSa e ahu kahui mAgisida, nita nitu khaii gola. 257 vari vAghiNi lAgI bhUlI. 52 gasunyA sNymsirii....26|| ika bhaNisiM e DAhau uM, iki paNa kahisi nAsI gayau; loka bola gAgI ketalA ? Apama kAji na bhUlaI bhalA. tvaM mayi prasthite pauragaNaM tatra smaanyeH| para dala delI thAje choka, aha pUrdi lei Ave loka. 175 zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA ko'pi kopinastasyAsmada gRhRyaH prapta grahe // 370-5 // atrAMtare viziSTAste prAptAH prAk prahitAnarAH / natvA vyajijJapanmaulikaraMcita karadvayAH / / 371-5 / / prasIdatitarAmadya svAmin sa bhagavAMstvayi / goSThAyAM guNAnAmAdhAramekaM tvAmeva zaMsati / / 372-5 / / kroDIkRtya kumAreM dranRpo haMsamivotSalaH // 17- 6 // kathaM digvijayaM vatsa vyAdhAstvabhiti bhUmujA // 18-6 // yadyAdizasi tat kurve sthitimatra tvadaMtike / ucchinamI tvArAtIn vardhayAmi ca vaibhavam // 59-6 / / viveka vidhurI kRtya duSTAzva iva stadinam / kariSyAmyacirAnmuktidurga mArgamasaMcaram / / 63-6 // eka zrI vIramUlatvAt sauhRdasyocitairapi / sApatnyaM dhAritaM tena pRthaggacchIya sAdhubhiH / / 89-6 // vyayamAnAH kupAtreSu dhanalakSA yajJo'rthinaH / iNi avasari te viSTa pahutta, te vInavai svAmi suNi vatta. 273 tumhe sarakAu arihaMtu rAu, A tINai pAThaviu pasAu; taka tAkaI ANi i kAja, tuminha tihAM puhatA joiu mAna 274 tribhavana dIpaka prabaMdha tAta ucchaMgi so viu, pUchai vAtaDIya, kima kima phiriu desaMtari, kiMmatai jaga naDIya ?271 jai rAvi tau tArahai rahesu, vaira vAda saviha'nirvahesu. 297 mukita taNI hauM bhAMjisa vATa, vIra viveka vajajaDasu sATa. 278 pravacana nagarI pADI bhela, vAdhiyA munivara mAhi kumela. 300 Apana dhArmikAyoktA Avi kurvanti niHsvatAm // 103 -6 // mahAmaMtrana nahI vIsAsa, kSudramaMtra upari abhyAsa; parameSThi mahAmantramRtyarocakinazviram / kSudramantrAn paThantyaMke..... udUDhAM tarurjI kulayAM tRNIyantaH sadharmmiNIm / viTakoTinidhRSTAyAM rajyanti paNayoSiti // 11-6 // kIrti kAji vevai rAyasaha sahasa, dRsthita deSI bolarTe virasa. 303 iyaM vIrakule jAtA svayaM vIravratAzrayA / vuvUSati varaM vIrameva klIbeSu roSiNI / / 168-6 // priye yuvAM kiM nuM vidhAsyadhve yAsyAmaH samare vayam / / 450-6 // procatuH priya praznaprayAso'yaM vRthA tava / tvAM vinAssai kvakacinna svaH svo vA sadyo bhiyAvahe / / 51-6 // kula strI chAMDI bAhara ramai. 304 sUraha kula te UpanI, ApaNI sUri kanna; sUrA viga para navi 126, bheDa ni tela parcha (4) na. 312 bolAvI tamti rahiyA bhalai, kaTika jai AvavuM neta; te pabhAgau amDi hiya na rahauM, tau dhRti ja (i) ta sAthi 15 342 207 1 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekaH pazunevaDhaM brahayAstraiNa jadhAna tam / / 14-7 // brahmayAdhudhi valatau AhINaluM, moha nahiMda viki haNiu.391 mohe mahAripau mRtyumApite tridazezvarAH / jaya jaya naMdA sura uccArAi, kusumavRSTi misi olaga karai. 392 vivekasya zirasyuccaiH puSpavRSTiM vitenire / / 19-7 / / dhagayaM durnayaH putrapramNA sNvrdhitstvyaa| moha tumhArAM beTaDauM, tamiha ahi kIdhA cora. 410 vayaM caurA ivApAstA dUre gauraguNA api / / 42-7 // viveke saparIvAre jAte sAkSiNi sa kSaNAt / zukaladhyAna tau dIpika Agi, tiNi paisI mana lAgau mAgi; manamaMtrI pravizyAtra nirvIryo bhasmatAM yayau / / 63-7 // cetanarANI avasara lai, nivAI vararahaI AvI kahai. 420 asminnavasare labdhAvakAzA sA mhaastii| cetanA mukhyarupeNa pati haMsamupAsarat / / 64-7 // 165 varSafkhAmadhenuM chamuvaya 89te drA eha ji maMgala ucchava evuM, eha ji mAi bApa e devuM; vinvita jitu vAsthavarNavatu na sarvadroDA : atIta: iNi tIrathi nhAtAM hRi sudri, e sArasvata pUrai buddhi, 430 mAM HETnatame mane madotsavIDayuM sutAM neva: | kalpadruma kAmadhenu e hoi, citAmaNi e avara na koi. ayaM hi cintAmaNireSa rakSauSavaM nRNAM bandhurabhandhureSaH / / 485-7 // Ama tribhuvanadIpaka prabaMdha 432 kaDImAM eTale ke lagabhaga 900 paMkitamAM lakhAyelI kAvyakRti che. uparanAM keTalAMka mahattvanAM udAharaNe parathI joi zakAya che ke akasothI vadhu kAvyapaMkitaomAM kavi tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanA karatI vakhate prabodhaciMtAmaNi nI paMkitaone anusare che. be judI-judI bhASAmAM eka ja viSayanI potAnI be kRtionI racanA karavAnI hoya to tevA sarjaka mATe Ama thavuM svAbhAvika che. tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanAmAM kavino Azaya jema prabodhaciMtAmaNi no mAtra anuvAda karavAno nathI, tema prabodhacitAmaNi karatAM taddana nirALI kRtinI racanA karavAno paNa nathI. eTale dekhItI rIte prathama kRtinI chAyA bIjI kRtimAM sthaLe sthaLe rahelI hoya. Ama chatAM samagrapaNe banne kRtionI tulanA karatAM evuM jaNAya che ke jema upara ApelAM keTalAMka udAharaNomAM kavi jayazekharasUri mULa kRtine custapaNe anusare che, to prabodhaciMtAmaNi karatAM tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM keTalAka suyogya pheraphAro paNa karyA che, ane kayAMka mULa kRtinI zabdachAyA jhIlavAmAM kama paNa badalAya che. prabodhaciMtAmaNi sudIrdha kRti hovAne kAraNe emAM pAtro ane prasaMgonI vipulatA hoya e dekhItuM che. tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM rUpakakathA prabodhaciMtAmaNi karatAM saMkSepamAM nirUpAyelI che zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale A baMnne kRtione sarakhAvatAM keTalAMka pheraphero jaNAya che: koI koIka sthaLe prabodhacitAmaNi mAM savistara varNana che te trabhuvanadIpaka prabaMdha mAM kAM to nathI karyuM athavA saMkSepamAM karavAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke, prabodhacitAmaNi mAM AraMbhamAM varNavyA pramANe AvatI covIsInA prathama rtIthakara zrI padmanAbha prabhunA dharmaruci nAmanA ziSyane koika gAmamAM kevaLajJAna utpanna thaze tyAre te gAmano rAjA emanA atizayo joine amane prazna karaze ke Apa koNa cho ? kayAMthI Avo cho ? vigere. A prasaMga prabodhaciMtAmaNi nA bIjA adhikAramAM varNavavAmAM Avyo che, paraMtu teno koI nirdeza tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM thayo nathI, to bIjI bAju tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM che tevuM prabodhaciMtAmaNi mAM nathI. udAharaNa tarIke juo: nAnhau e kima jhUsi? e mani mANisi brUti; nAhAM siMha kisoraDai, mayagAla-dhaDa-bhajaMti; huM samaraMgaNi bhiDisu te sahU tujha pasAu. 208 A uparAMta prabodhaciMtAmaNi ane tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM bIjA je saMkhyAbaMdha nAnA nAnA pheraphAro jovA maLe che te nIce, pramANe che: (1) prabodhaciMtAmaNi mAM vimalabodhanI putrInuM nAma tavaruci che, jayAre tribhuvanadIpaka prabaMdha pramANe e nAma sumiti che. nivRttanA putra vivekanI be patnInAM nAma prabodhaciMtAmaNi pramANe tanvaruci ane saMyamathI che. juo : rANI sumati kharau anurAga, jeThau beTau tasu vairAgu. 169 | (2) prabodhaciMtAmaNi mAM vimalaboghanI patnInuM nAma sanmArgaNA jaNAvyuM che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM vimalabodhanI patnIonA koi nirdeza jovA maLato nathI. (3) prabodhaciMtAmaNi mAM mahArAjAnI patnInuM nAma jaDatA che, jyAre tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM tenuM nAma durmati ApavAmAM AvyuM. che. juo: mohanAi rANI durmati nAma, beu balavaMta, jeThau kAma.63 rAgadveSa be beTA lahuya, nidrA, adhRti, mAri e dhU. 64 (4) prabodhaciMtAmaNi mAM jaDatAnA putra tarIke kAma ne batAvyo che. ane moharAjAnI prIti, aprIti vagere aneka strIonA putromAM rAga, dveSa, AraMbha vagere hajAro putro batAvavAmAM AvyA che. tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM kAma,rAga ane drapa e traNe putro durmatinA batAvyA che ane moharAjAnI prIti, aprIti vagere rANIo ane AraMbha vagere putrono ullekha nathI. 209 tribhuvana dIpaka prabaMdha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) prabodhaciMtAmaNimAM moharAjAnI putrIo tarIke abhidhA, mAri ane ciMtA vagere aneka batAvI che, jyAretribhuvanadIpaka prabaMdhamAM nidrA,amRta ane mAri e traNa putrIo batAvavAmAM AvI che. (6) prabodhaciMtAmaNimAM mohanA pradhAnanuM nAma mizrAddaSTi ApavAmAM AvyuM che. jyAre tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM te mithyAdarzana ApavAmAM AvyuM che, jo ke banne zabdo ekabIjAnA paryAya jevA che. (7) prabodhaciMtAmaNimAM moharAjA potAnA rAjyanI dhurA potAnA yuvarAja viparyAsa ne sope che, tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM A ghaTanAno nirdeza nathI. (8) prabodhaciMtAmaNImAM moharAjAnA bhaMDAra tarIke akuzala karmano nirdeza thayo che, paraMtu tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM sakala parigraha evuM nAma bhaMDAra mATe ApavAmAM AvyuM che. juo : sakala prarigraha ti bhaMDAru. 69 (9) prabodhacitAMmaNimAM moharAjAnA chatra tarIke asaMyamano ullekha che, tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM chatradhAraka tarIke amarSa (amariSu) no ullekha che. juo: chatra darai amaripu causAla... (10) prabodhaciMtAmaNimAM avidyAnagarInI rakhevALa pAdaradevatA che. jyA tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM pAdaranI rakhevALI tarIke mamatAno ullekha che. juo : mamatA prAtaNI rakhavAli ....59 (11) prabodhaciMtAmaNimAM avidyAnagarInA varNanamAM hiMsAgraMtharUpI taLAva ane haThavAdarUpI mahApALIno nirdeza che, tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM kumatirUpI sarovara ane mithyAtvarUpI pALIno nirdeza che. juo : kumata sarovara mithyApAli.59 (12) prabodhaciMtAmaNimAM avidyAnagarInA varNanamAMvyAkSepa nAmanA nagarazeThano ullekha che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM nagarazeThano ullekha thayo nathI. (13) prabodhaciMtAmaNimAM moharAjAnA parivAranA pAkhaMDI saMstava nAmanA purohitano ullekha maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM chadma purohitano ullekha che. juo : chadmapurohita saghalai rAja....67 (14) prabodhaciMtAmaNimAM ghaDAno saMgraha karanAra zrApa nAmano pANIno adhikArI che, premalAparUpI sthagidhara, saMcaya nAmano bhaMDArI vagereno ullekha maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM teno 210 zrI vijyAnaMdasari svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekha maLato nathI. (15) prabodhaciMtAmaNimAM puNyaraMga pATaNa nagaranA varNanamAM niyama, baMdhana, zauca, saMtoSa, tapa, ane svAdhyAyarUpI UMco killo che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM sukRtarUpI mahAgaDha che.juo : sukRta mahADhi poliviyAri...163 (16) prabodhaciMtAmaNimAM puyaraMga pATaNanA varNanamAM vratarUpI kAMgarAno ullekha maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM sadAcaraNarUpI juo: sadAcaraNa kosIsa koDi... 163 (17) prabodhaciMtAmaNimAM brahmacaryanA aDhArabhedarUpI aDhAra vargo maryAdAthI puNyaraMga pATaNa -nagaramAM vyavasthA pUrvaka rahe che ema jaNAvyuM che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM brahmacaryarUpI sarovaranI nava pALo che ema nirdeza karyo che. juo: - baMbha sarovari nava sara pAli.162 (18) prabodhaciMtAmaNimAM puyaraMga nagarInI virati nAmanI pAdara devI che evo ullekha karyo che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM jayANA nAmanI pAdaradevIno ullekha che. juo: pAdava ti jayaNA bhAgau... 162 (19) prabodhaciMtAmaNi mAM puNyavAsanArUpI khAIno ullekha che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM viratirUpI khAIno ullekha che. juo: virati na pAi Avai, Di.163 (20) prabodhaciMtAmaNimAM vivekarAjAne lakSmI ane lajjArUpI vArAMganAo cAmara vIjhe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM siddhi ane buddhi e be cAmara vIjhe che. juo : siddhi buddhi be cAmarahAri...173 (21)prabodhaciMtAmaNimAM viveka rAjAne AcArarUpI amara vIMjhavAmAM Ave che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM cAmaranA nAmano ullekha nathI. (22) prabodhaciMtAmaNimAM gurunA AdezarUpI jetachatra che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM guru upadezarUpI chatrano ullekha sAMpaDe che. juo : chatru dharaI siri guru upadesa...172 (23) prabodhaciMtAmaNimAM sava nAmanA siMhAsanano nirdeza thayo che. tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM satya nAmanA siMhAsanano ullekha jovA maLe che. juo: satya siMhAsaNi basasai rAu...175 211 tribhavana dIpaka pabaMdha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) prabodhaciMtAmaNimAM sAdhuonA satsaMgarUpI sabhAno ullekha maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM supuruSonA satsaMgarUpI parSadAno ullekha jovA maLe che.juo : supariSa-saMgati pariSada ThAu...175 (25) prabodhaciMtAmaNi mAM zubha lezmArUpI naTIno nirdeza thayo che. tribhuvanadIpaka prabaMghamAM bAra bhAvanArUpI pAtro nRtya kare che ema ullekha che. juo : nAcai trati bhAvana bAra....175 (26) prabodhaciMtAmaNimAM chatrIsa guNanI smRtirUpI chatrIsa prakAranAM Ayudhano ullekha che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM AcAryanA chatrIsa guNarUpI daMDAyudhano nirdeza thayo che. juo : daMDAyudha guruguNa chatrIsa. 174 (27) prabodhaciMtAmaNimAM puNyaraMga-pATaNa rAjyanAM sAta aMgano ullekha thayo nathI. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM puNyaraMga -pATaNa rAjyanA sAta tatvarUpI sAta aMgano kavie nirdeza karyo che. juo : sAti tattvi samaMga jagIsa. 174 (28) prabodhaciMtAmaNimAM viveka nA parivAranA varNanamAM bhavirAga nAmano putra che. jyAre tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM vivekanA putranuM nAma vairAgya che. juo : jeThau beTau tasu vayarAgu.169 (29) prabodhaciMtAmaNimAM saMvega ane nirveda e nAmanA bIjA be putro vivekane che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM saMvara ane samarasa nAmanA be nAnA putro no ullekha jovA maLe che. juo: saMvara rAmarasa laya kumAra 269 (30) prabodhaciMtAmaNimAM kRpA, maitrI, muditA, upekSA nAmanI vivekanI putrIo che, tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM maitrI, karuNA, muditA, upekSA nAmanI vivekanI putrIo che. juo : maitrI karuNA mudita uvekha, beTI bahuya rUpanI reya. 170 (31) prabodhaciMtAmaNimAM samyagdaSTirUpI vivekanA pradhAnano ullekha jovA maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM samakitarUpI pradhAnano nirdeza che. juo : muhatA muhaviDa samakitu lekhi. 170 (32) prabodhaciMtAmaNimAM mArdava,Arjava, saMtoSa ane prathama e cAra mAMDalika rAjA che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM upazama, vinaya, saralatA, saMtoSa,e cAra mAMDalika rAjA che. juo : upazama, vinaya, sarala, saMtoSa, cihu mahAdhara sadhara praghoSa. 171 212 zrI vijyAnaMdasari svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) prabodhaciMtAmaNi mAM sAmAyikAdi cha prakAranA AvazyakarUpI purohitano ullekha che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM sAmAyikarUpI sArathi che ema kahyuM che. juo : sAmAika tasu sArathi sAra. 173 (34) prabodhaciMtAmaNimAM viveka rAjAnA sadAgamarUpI bhaMDArano ane guNasaMgraharUpI koThArano ullekha jovA maLe che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM AgamaartharUpI bhaMDArano ane kriyAkalAparUpI koThArano nirdeza thayo che juo : agama artha bahula bhaMDA; kriyAkalApa sakala koThAra. 174 (35) prabodhaciMtAmaNimAM sarvajJa rAjAnI kevalathI nAmanI rANI che. tribhuvanadIpaka prabaMgha mAM te vize koi ullekha nathI. (36) prabodhaciMtAmaNimAM sarvajJa rAjAno saMvara nAmane sAmaMta che ane te sAmaMtanI mumukSA nAme patnI che. teone saMyamazrI nAmanI putrI che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM arihaMta rAjAno upadeza nAmano sAmaMta che, ane e sAmaMtanI zraddhA nAmanI patnI che ane temane saMyamazrI nAmanI putrI che. juo : rAja karaI chai rAu arihita, du (9) padeza tehanau sAmaMta; zraddhAnAmiM tAsu va dharaNi, dIpai deha suguNa- AbharANi. 180 tiNi jAi chai je dIkarI, nAma paNa saMyamasirI. 181 (37) prabodhaciMtAmaNimAM vivekanA rAjyaparivAranA ullekhamAM samAdhi utpanna karanAra zavyApAlaka, dharmarAganI vRddhi karanAra sthagighara, zubhAdhyavasAyarUpI subhaTo, navarasanA jANa dharmopadezakorUpI rasoyA, Agama vyavahArAdi pAMca prakAranA paMcAtIA, nyAyasaMvAdarUpI nagarazeTha, kSAyopathamikabhAvarUpI dANa lenAra ane utsAharUpI daMDanAyakano nirdeza che. (juo : adhi. 5, zloka 220 thI 225) tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM A pAtrono ullekha karavAmAM Avyo nathI. (38) prabodhaciMtAmaNi mAM mohane mAyAno putra kahyo che. juo : mAyAsutamasUtIya mohaM nAma mahAvalam / yo yoghAn jAtamAtro'pi gaNayAmAsa dAvasat / / 3-61 / / *juo : jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, mohanalAla dalIcaMda dezAi, pR.487 *juo : marAThI dainika satyavAdI no agralekha, tA 14-12-1980 *juo : tribhuvanadIpaka prabaMdha saMpAdaka paM. lAlacaMdabhAi bhagavAnadAsa gAMdhI, pR.6 *itihAsanI keDI, pR. 207 *paMdaramAM zatakanAM prAcIna gUrjara kAvyo tribhuvana dIpaka prabaMdha 213 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tribhuvanadIpaka prabaMghamAM mohane pravRtino putra kahyo che. juo : mananai rANI eka pravRti,bIjI bahuguNa nAri nivRtti; pravRtti moha jiNiu suta eka, nivRta taNai putra viveka. 35 (39) prabodhaciMtAmaNi mAM haMsarAjanI be patnIo te sarbuddhi ane asabuddhi che. juo : teca sadabuddhIyasadbuddhI rAjJo'bhUtAmume priye / taraNitviT tamasvinyAvivAnyonyamamarSaNe // 36-3 // kavie cetanAnA paryAya tarIke buddhine batAvI tenA saddabuddhi ane asatbuddhi evA be bheda batAvyA che. paraMtu tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM e pramANe nathI. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM haMsarAjAnI cetanA rANI ja kahI che. juo : rANI tAsu catura cetanA, ketA guNa bolau tehanA. 14 (40) prabodhaciMtAmaNimAM pravRtine durbuddhinI putrI kahI che. juo : tyAre niraMtara bhartAranI najIka rahelI durbuddhie capala svabhAvavALI potAnI putrI pravRtine capala evA mana sAthe paraNAvI. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM pravRti konI putrI che teno ullekha nathI. (41) prabodhaciMtAmaNimAM nivRttine satbuddhinI putrI kahI che. juo : sadA sannihitA bharturdurbuddhirnijanaMdinIm / lola lolena manasA pravRttiM paryaNAyat / / 3-133 // (A pramANe vicArIne tuM mArA svAmIne vahAlo che ema pradhAnane kahIne sabuddhie nivRtti nAmanI potAnI putrI sAthe mana pradhAnano vivAha karyo) tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM nivRtti konI putrI che teno ullekha nathI. 214 dhyAtveti nituriSTo'si tvamityAlApya maMtriNam / nivRtyA nijana dinyA sadbuddhirudavAhayat / / 3-142 // Ama prabodhaciMtAmaNi karatAM tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM keTaleka sthaLe kavie keTalAka nAnA nAnA paraMtu ghaNA mahattvanA pheraphAro karyA che. emAMnA keTalAka mahattvanA pheraphAro to pAtronAM nAmo vizenA che. prabodhaciMtAmaNi jevI saLaMga sudIrgha rUpakakathAnI racanA karavAMmAM vivigha tattvone pratIkarUpe jIvaMta kalpI temano paraspara vyavahAra batAvavAmAM tathA vAstavika vyAvahArika jagata sAthe teno sumeLa karavAmAM kivanI bhAre kasoTI thAya che. pratIkarUpa pAtronI kathA vyavahAradaSTie jo susaMgata na hoya to teTalI pratItikara thAya nahIM. prabodhaciMtAmaNimAM ekasothI vadhu jeTalAM pAtro Ave che. ane te badhAMno paraspara saMbaMdha, sagapaNa vagere goThavavA e kalpanA, buddhi, cAturya, vyavahArajJAna + gujarAtI sAhityano itihAsa -bhAga 1, pR. 278, saMpA ozI, rAvaLa, zukala zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zabdaprabhutva mAgI le che. nAnuM rUpaka lakhavuM saheluM che. paraMtu saLaMga rUpakakathA lakhavI te ghaNI agharI vAta che. asAdhAraNa kavitva ane pAMDitya banne hoya to ja te saMbhavI zake. kavi jayazekharasUrie prabodhaciMtAmaNi karatAM tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM keTalAMka pAtronAM nAmo je rIte badalAvyAM che temAM paNa temanI sUkSma kavitvadaSTi ane aucityabuddhinAM darzana thAya che. kavie emAM je pheraphAra karelA che te uparathI paNa joI zakAya che ke emaNe prathama prabodhaciMtAmaNinI racanA karI haze ane tyAra pachI tribhuvanadIpaka prabaMdhanI racanA karI haze. emaNe karelA pheraphAronA sUkSma aucityano vicAra karatAM A vAtanI pratIti thaze. udAharaNa tarIke prabodhaciMtAmaNimAM mohanA praghAnanuM nAma mithyASTi ApavAmAM AvyuM che. jyAre tribhuvanadIpaka prabaMdhamAM tenuM nAma mithyAdarzana ApavAmAM AvyuM che. mithyAdaSTi ane mithyAdarzana banne zabdo eka-bIjAnA lagabhaga paryAya jevA che. tema chatAM mohanA pradhAnanA nAma tarIke nArijAtivAcaka mibAdaSTi zabda karatAM mithyAdarzana jevo zabda vadhu ucita gaNAya. kavie mULa zabda mithyAdarzana prayojayo hoya ane enA uparathI pheraphAra karIne mithyAdaSTi zabda rAkhyo hoya evuM saMbhavI zake nahi eTale enA uparathI paNa pratIta thaze ke kavie prabodhaciMtAmaNi nI pUrve tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanA nahIM ja karI hoya. tribhuvanadIpaka prabaMghamAM kavi jayazekharasUrie mAtra kathAkAra tarIke ja kArya karyuM che ema nahi kahI zakAya. mahAkavinI pratibhA dharAvanArA temaNe potAnI asAdhAraNa kavitvazakitathI vividha prasaMgonuM kavitvamaya nirUpaNa karyuM che. emAM emanI sacoTa varNana karavAnI zakitanAM darzana thAya che. mAyArUpI rUDI ramaNInA rUpathI haMsarAja AkarSAya che tyAre cetanA rANI temane je sacoTa zikhAmaNa Ape che tenuM kavie kareluM lAdhayukata varNana juo: rUDI re ramaNI managaya gamANI, dezI bhUlau tridubhavaNa dhANI; amRtarkaDi kima viSa uchalai ? samudra thakI kheha na nIkalai; saravara mAhi na dava parajalau, dharaNi bhAri zeSa na salasalai; ravi kima varisaI ghoraMghAra? jharai sudhAkara kima aMgAra ? jai tU cUkisi deva! vicAra, lokagI kaNa karisi sAra? rUaDI re. 18 varNAnuprAsa jevA zabdalaMkAro ane upamAdi alaMkAro sahita kavie vasaMtaRtunA AgamananuM kevuM sarasa nirUpaNa karyu che te juo: Ugama tima cAle jima vihasaMti mitta, lagAi AkRti nuM apAra, tai dhorI jhAlau rajabhAra; na hasati vasuha mAhi jima amita. 212 puNa leje velA bala viyANi, tiNi cAlyAM AdhI nahi hANi; ima kahetAM pahau ritu vasaMta, tava uDhiu manamatha dhasamasata, 213 tribhuvana dIpaka prabaMdha 215 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - evI ja rIte kAmadeva ane viveka vacce je yuddha thAya che tenuM ojasavatuM zabdacitra juo: o Avai o Avai ari aplAliya bhaMjAi bhuji... vikarAla; mahi mahi maMDali maMDali mayaNa, mahAbhaDa kuNatuM asiu suDatAla; kSaNi meiNi maMDala kSaNi gayagaMgaNi, kSaNi gujai pAyAi; je bhUibali chalihi, avagUla tIha sarisI tuM Ali. 282 vivekakumAra rAgadveSarUpI siMhanuM kevI rIte damana kare che te prasaMganuM varNana paNa kavie kevI sarasa chaTAthI citrAtmaka zailI e karyuM che te juo: rAgadveSa DaraaratA sIha, be uThayA tau akala abIha; nakhara jisicA kudAlA pAI, bhaMi kaMpAvai puccha nihAI. 321 dhUbaDa dhUNa kesaravAli, loka caDiyA bhuMI mAli aTAli; te bevai tiNi AMgI gamyA, samatA guNe sAhI nai dA. 322 avidyA nagarInA rAjA moharAyanA paralokagamana prasaMge enI mAtA pravRti kevI zokamagna banI jAya che tenuM varNAnuprAsa tathA upamAdi alaMkAra sAthe kavie doreluM zabdacitra juo : moha pataujava paraloka, pravRti paDI tu pUrAM zoki; vaMsa viNA na hiyai samAi, sUkI jima UnhAlai jai. 401 kula kSaya dezI ghAgauMcalacalai, taDakai maMkaNa jima Talavalai, manuM vilavAM mUkI nIsAsa, Aja abhyarI traTI Asa. 402 tribhuvanadIpaka prabaMdha pote rUpakakathAnA prakAranI kRti hovAthI emAM rUpako to sthaLe sthaLe jovA maLaze. rUpaka alaMkAro kavi jayazekharasUrino eka priya alaMkAra che. tevI ja rIte upamA alaMkAra paNa kavino priya alaMkAra che. tribhuvanadIpaka prabaMdhamAMthI tenAM nIcenAM thoDAka udAharaNo juo : kAThi jalANu jima dharaNihiM 2hu, kusamihiM parimala gorisa neha: tilihiM tela jima tADhika nIri, tima te nivAsaI jagatra zarIra. 3 bAlapANA lagai majhanai teha, udira sApa sarISakuneha, te nitu detau majha rahaI rADi, tAsu na prANa amhArAM pADa. 136 te Agali huM hUtu tisiu, kesari Agali jaMbuka jisiu. teu gRdha nizciI hauMmasau, sAcai leka hasaI tu hasau. 137 avara kuNanAM vAdi vinAgi, jaNa jAya jANaI ThAkuranaI prANi; dharanI kali kuNa Aga kaI? cora mAI jima chAnI roi. 186 gharaDI puDa jima be dharaNi, kAgaha sarISa kaMtu ; kahau ASa9 kima Ugarai? bharaDI gaI aMta. 188 216 zrI vijyAnaMdasUri svargArohAga zatAbdI graMtha . Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuprAsanI sAthe zleSAlaMkAra kavi kevI rIte prayoje che tenA udAharaNa tarIke nIcenI kaDIo juo; nivRtti gai tauu hui nivRtti, manarahi nicarai kahai pravRti; divarAvai beTanai rAja, phaliu manoratha mahArAu Aja. 55 jA jIvai amha vairI moha, rAja-taNI tAM kehI soha ? moharai bhAi te sAvakau, dharma na mAnai te zrAvakau. 177 kavi jayazekharasUrinI kavipratibhAnuM sarasa darzana jema emanA upamA rUpaka alaMkAromAM thAya che tevuM ja sarasa darzana emaNe prayojelA ddaSTAntAdi alaMkAromAM thAya che. kavinI nirIkSaNazakita keTalI sUkSma che tenI paNa te pratIti karAve che. u.ta. nIcenI paMkitao juo : vAnaraDau nai vIchI khAdhu, dAhIjarau dAvAnala dAdhu; Diu sIMcANau carahaThA hAthi, jUThau miliu jUArI. 31 vesanAra nai vAu vikarAlu, viSata siMciu visahara lAluM ; muhatau mAniu rANI calai, gheNau ghaNerata jhalaphaLaI. 32 zazi viNa putrima lAjai vAd. pUnama viNa ziza khaMDau thAi; sakala puruSa sukulINI nAri, bihau joDa thoDI saMsAri.78 nivRtti bhAgai tumhei boliMu kisiu? priya uSagha nai guri upadisiu; ghevara mAhe e dhRta Dhaliu; tha (pI) hara jotAM sagapaNa miliu. 79 ekai saMdhyAM Ugau sUra, bIjI miliu ruliu bhUra; ekai bIjai ziza Ugau, bIjI bIjai giu te Sayau. 187 gharaTI-puDa jima be gharaNi, kaNAha sarISa kaMtu; kahau Apau kima Ugarai ? bharaDI AMgai aMta. 188 nAnhAu e kima jhUsi ? e mani mAsi bhrAMti; nAnhAi siMha kisoraDai, mayagala dhaDa bhati. 208 jaladhara vuThai jalANa na dahae. guruDa vAigara Dasa kima rahAi ziva ugDama aMdhAra Talai, sAhasadhaNI na sAiNi chalai; kesara (sa) di gaUda palAi, ghaTa krima nAMdaI dhaNane dhAi; hima paDatai jima dAjhai Aka,majha Agali tau kaNa varAka. 387 yamunA jali khillAi toi na milhai rAyahaMsa niya dhavalaguNa ; sAyara jala kAlai vasai, nirAlai na munnAhala mamalaNaM; nahu maMDali nIlIvanni nilukakau caMdana cukikhamaya; mana mohi vihuM paDipaDiya na bhaggI bhillama tU A bAlavaya. 396 Jau kesari mRga saMcarai, gyau ravi timira kuraMti; aribhaDa bhaMjana hUM gayau, paradala hiva pasaraMti; tribhavana dIpaka prabaMdha 217 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi jayazekharasUrinI eka lAkSaNikatA e che ke teo potAnI anubhUtine ochA paNa sacoTa ane mArmika zabdomAM abhivyakata kare che. ethI emanI keTalIka paMkitao subhASitAtmaka banI jAya che. u.ta. nIcenI keTalIka paMkitao juo : 218 AMbhe chAMha bhIti jAjarI, beTI dhana bhojina bAjarI; ThAra vreha asatInuM nehu, daiva deSADai thahilau cheha. 21 sauki samaNa sarUpiM sApu, valagI marmi karai saMtApu; vajaMla chAyA sApu na phirai, mUla maMtra saukihaM navi kurai. 42 aThThottara saya adhikI vyAdhi, sauki kahatau hoi samAghi; kADhai roga na niyaGau thAi, kADhau kahatAM saki na jAi. 43 sauki-Agi bhaTake prajvalai, viNasai vaMsa na dhuM nIkalai; Agi olhAhai ekaM vAri, sauki saMtApai sAte vAri. 44 priya viSNu nArI rAti aMdhAri, melhI rUDe kAji nivArI: jai puNa suta dIvau jhalahalai, tau dIvAlI sama tuDi tulai. 89 zrI beTA viNa paMkaDa gAi, DIlaitI purNa kahai na suhAi; gharadhaNiANI thAi dAsa, jai beTau hoi navi pAsi. 90 rAjA TalyAnuM siu karatau, jai tU beTau chai jIvatau; eka ajIvi mAgase ThAu, rAkhe phUDasu mAMDai rAu, 91 jINi guphAM kesari vasai, karikula kerau kAla; Ali siyAla tihAM karai, sIha nahI te Ala. 99 jiNi taru DAlai vIsamiu, guruDa suguru samoDi; ciDI te gUMthai e harivAhaNa SoDi.100 AvAsaha jiNi oraDai, lalakai lahakai dIpa; te jai tima re bhelIi, dIipa taNI kuNa kIpa ? 101 je eka vayarI karI, nara nisyaMta sUyaMti; te sUttA tarUsihara jima, ghara paDiyA jagaMti. 141 viNa avasara je mAMDai gUjha, rAja-talau troDai abUjha; mAlA paDayA dhAU TINai, dhUMbaDa nAma sahU ko bhAgai. 268 zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasari boliuMmANasa gamai, pAmai puSTi ja avasari jimai, avasari vAlDa vUThau meha, avasara Avi sagaI simeha. 269 giI phAguNi AbaMu gahagadaI, gi (i) cISyi nai pUri vahAM; bahula pakSa pUhiM zazi vRddhi, Ara anaMtara sAgara riddhi. 427 jaina sAdhu kavio kevaLa manoraMjanArthe kRtinuM sarjana kare evuM na bane. koika viziSTa uddezathI ja temanuM sAhitya racAtuM rahyuM che. zrI jayazekharasUrie A rUpakakathAmAM sthaLe sthaLe tyAga, vairAgya, saMyama, upazama, samatA vagerene mahimA darzAvatI paMkitao lakhI che. udAharaNa tarIke nIcenI keTalIka paMkitao juo : sevItA savirasa virasa, ikakAIkika joi; navamau jimajima sevIi, tima tima mIThau hoi. 7 makari ajANI strI vIsAsa, strI kahII dorIviga pAsa; divaDAM dilai e sIyalI, paNa tApa visii jima sIyalI. 23 sauki bhaNi huM na kahauM svAmi, bIyAbArauMtumahArai nAmi; je sIpAmAra tINai kahI, bhariyA dhaDA upara te vahI. 24 paramesara Agusara moha tAgau aMdoDha iMDi6; samatA sadhalI Adarau, mamatA muMkaupUri; Ari haNI pAMcaI jiNa, khela samarasa pUri. 415 kalpadruma kAmadhenu e hoi, ciMtAmaNi e avara na koi; eha ji siddhipuri nau paMtha, eha ji jIvana sivahau graMtha. 431 tribhuvanadIpaka prabaMgha gujarAtI sAhityanuM uttama rUpakakAvya che. kavie ene prabaMgha tarIke oLakhAvyuM che. sAmAnya rIte prabaMdha zabda kiMvadaMti sahita aitihAsika kathAnA prasaMgonuM nirUpaNa karatA kAvyaprakAra mATe vaparAya che. A kAvyakRtimAM koI aitihAsika kathAvastu levAyuM nathI, eTale e dRSTie prabaMdha zabda A kAvyakRti mATe keTalo ucita che tevA pazna thAya, paraMtu A kAvyamAM rAjA, rANI, rAjakumAra, maMtrI,duzmana rAjA, yuddha vagerenA prakAranI (bhale kAlpanika) aitihAsika ghaTanA jevI ghaTanAonuM nirUpaNa thayuM hovAthI A kAvyakRtine prabaMdha tarIke oLakhavavAmAM anucitatA nathI ema kahI zakAya. vaLI, prabaMdha zabda pote ja vividha arthasaMdarbhamAM prAcIna sAhityamAM vaparAyo che eTale tathA kavinA potAnA samayamAM te koI eka nizcita kAvyaprakAra mATe rUDha nahIM thayo hoya eTale kavie prabaMdha zabda potAnI A kAvyakRti mATe vicArapUrvaka ja prayojyo haze ema kahI zakAya. 219 tribhuvana dIpaka prabaMdha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAvyanI racanA kavie vastu, duhA, copAi,ghauMla, chappai vagere chaMdamAM karI che ane temAM kathAnuM nirUpaNa thayuM che te jotAM tene rAsa ke copAinA prakAranI kRti tarIke paNa koi oLakhAve to te svAbhAvika che. eTale A kRtine keTalIka hastapratomAM aMtaraMga copAi tarIke oLakhavavAmAM AvI che te paNa yogya gaNI zakAya. jema tribhuvanadIpaka prabaMdha uparAMta A kRtinAM haMsavicAra prabaMdha, paramahaMsa prabaMdha jevAM nAmo pracalita thayelAM che, tevI rIte A kRtine mATe prabodhaciMtAmaNi copAI* jevuM nAma paNa sAMpaDe che. kavi jayazekharasUrie tribhuvanadIpaka prabaMdhanI racanA prabodhaciMtAmaNi ne anusarIne karI che ane prabodhaciMtAmaNi-nI racanA temaNe kRSNamizrakRta prabodha caMdrodayanA pratikArarUpe lakhelI hoya tevuM paMDita lAlacaMda gAMdhI vagere vidvAnone jaNAyuM che. prabodha caMdrodaya nI sAme pachInA samayamAM kavi padmasuMdare jJAnacaMdrodaya ane vAdicaMdre jJAnasUryodaya nAmanuM nATaka lakhyuM che tevI rIte kavi jayazekharasUrie prabodhaciMtAmaNi ane tribhuvanadIpaka prabaMdha nI racanA karI che. saM. 1685 mAM paM. dharmamaMdire 'moha ane viveka rAsa' nI racanA karI che. tathA digambara kavi brahmacArI jinadAse paramahaMsa kathAnI racanA karI che. ane tenA uparathI marAThImAM paMDita sUrijane paNa paraMmahaMsa kathA nI racanA karI che.* Ama prabodhaciMtAmaNi ane tribhuvanadIpaka prabaMdhanA AdhAre anya kRtionI je racanA thai che te uparathI A rUpakAtmaka kathAe tattvajJa paMDita kavionuM dhyAna keTaluM AkaryuM che te joi zakAya che. gujarAtI bhASAmAM A kRtine prakAzamAM lAvanAra paMdaramA zatakanAM prAcIna gUrjara kAvyonA saMpAdaka sva. kezavalAla dhruva lakhe che : kavinI pratibhA vastunI gUMthaNImAM, pAtranI yojanAmAM ane rUpakanI khilavaNImAM ekasarakhI vijayazALI nIvaDe che. kAvyano vega tathA saMvidhAnanuM cAturya vAMcanAranuM kautuka chevaTa sudhI TakAvI rAkhe che.' A kRtinuM tyArapachI pAThAMtaro sahita saMpAdana karanAra paM. lAlacaMdabhAi gAMdhIe tenA upara viziSTa prakAza pADayo che. ane temaNe tribhuvanadIpaka prabaMdhane madhyakALanI eka gaNanApAtra kRti oLakhAvIne lakhyuM che ke kavIzvara jayazekharasUrie parapravAdiyonA mithyA vAk prahAronA pratikArarUpa, lokapracalita pAkhaMDa ane lokattara dharmanA satya svarUpane prakAzita karanArA saMskRta prabodhaciMtAmaNinI ane gujarAtImAM tribhuvanadIpaka prabaMdhanI racanA karI hoya ema e granthonuM tulanAtmaka ddaSTie nirIkSaNa karatAM jaNAi Ave che.* madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM rUpakanA prakAranI judIjudI kRtionI racanA thai che temAM tribhuvanadIpaka prabaMdhanI pUrve khAsa koi racanA jovA maLatI nathI, paraMtu tribhuvanadIpaka prabaMdha pachI AtmarAja rAsa (kavi sahajasuMdarakRta), moha vivekano rAsa (sumatiraMgakRta), viveka vaNajhAro (premAnaMdanakRta), vyApArI rAsa (jinadAsakRta), jIvarAma zeThanI musApharI (jIvarAma bhaTTakRta) vagere saLaMga rUpakanA prakAranI racanAo thayelI che. Do. bhogIlAla sAMDesarA kahe che tema gujarAtImAM paNa tyAra pachI vANijayamUlaka ane pAdguNyamUlaka aneka nAnAMmoTAM 220 zrI vijyAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpako lakhAyAM che, paNa temAnuM koi jayazekharasUrinA ukata kAvyanI barAbarI karI zake tema nathI.+ - sva. kezavalAla dhruva A rUpakakAvyathI eTalA prabhAvita thayA hatA ke emaNe lakhyuM che ke saMskRta kavi tarIke jayazekharasUrinuM je sthAna hoya te ho, paNa gujarAtI kavi tarIke to temano darajjo UMco che. A eka ja gurjara kAvyathI jaina kavi prathama paMkitanA sAhityakAra bane che. jainetara sAhityanI jema jaina sAhitya akalecauTe gavAyuM hota to jayazekharasUrie paNa bhAlaNa ane premAnaMdanA jevI prasiddhi lokamAM meLavI hota.' bhogIlAla sAMDesarAe A rUpakakAvyanI mahattA darzAvatAM lakhyuM che ke "rUpakagranthinI maryAdAmAM rahIne AvI sudIrgha racanA karavA chatAM kAvyarasa akhalita vahyo jAya che. emAM kartAnI saMvidhAnazakitano,bhASAprabhutvano tathA kavipratibhAno vijaya che. kAvyano chaMdobaMdha duhA, copAi, vastu, chappaya Adi mAtrAmeLa chaMdomAM tathA gItomAM thayelo che. kAvya nAme oLakhAtA azuddha bhujaMgIno paNa koI ThekANe prayoga che. akSaranA, rUpanA,mAtrAnA ane layanA baMdhanathI mukata, chatAM emAM levAtI chUTa bhogavatuM prAsayukata gadya-je bolI nAme oLakhAya che te paNa emAM prasaMgopAtta Ave che.' Ama, tribhuvanadIpaka prabaMgha e prabodhaciMtAmaNi nuM anusarjana che e to spaSTa ja che tema chatAM mahAkavinI pratibhA dharAvanAra kavi jayazekharasUrinuM gujarAtI bhASA uparanuM prabhutva paNa eTaluM ja asAghAraNA che e tribhuvanadIpaka prabaMdha vAMcatAM ApaNane pratIta thAya che. kadAca koIne jo prabodhaciMtAmaNinI vAta karavAmAM AvI na hoya ane tevI adhikArI vyakita tribhuvanadIpaka prabaMdha vAMce to A kRti eka svataMtra samartha sarjanakRti che evuM tene jaNAyA vagara na rahe. eTale ke kavinI maulika sarjakapratibhA sahaja rIte ja A tribhuvanadIpaka prabaMdha mAM khIlI UThI che. Ama, tribhuvanadIpaka prabaMdha ApaNA madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI eka mahattvanI, mArga sUcaka staMbha jevI utama kAvyakRti che ane sudIrdha, savistAra rUpakakathA kAvyamAM enI tole Ave evI bIjI koi kRti haju jovA maLatI nathI. m 221 tribhavana dIpaka prabaMdha