Book Title: Jain Dharmni Gai Kal Aaj Ane Aavti Kal
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Arham Spiritual Center
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034452/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla guNavaMta baravALiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla saMpAdana :guNavaMta baravALiyA -: prakAzaka : arhama spIrIcyuala seMTara saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophIkala enDa lITararI rIsarca seMTara - ghATakopara 716, golDa kresTa, bijhanesa pArka, zreyasa sAme, ela.bI.esa. roDa, ghATakopara (ve), muMbaI - 400086. phona : 022 - 25000900 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gyandhara - 19 Jain Dharm ni gaikal, aaj ane avtikal saMpAdakanuM nivedana Edited by : Gunvant Barvalia Sept. 2019 jJAnadhArA - 19 saMpAdana: guNavaMta baravALiyA AcArya bhagavaMta pU. rAjahaMsasUrijInI nizrAmAM yojAyela jaina sAhitya jJAnasatranA vidvAnonA nibaMdho, prApta zodhapatrono saMcaya prakAzana saujanya: zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha, muMbaI - 36. mAtuzrI puSpAbena bhUpatabhAI bAvIzInA maraNArthe ha: mamatAbahena yogezabhAI bAvIzI - ghATakopara, pUjyapAda zAsana samrATa zrI vijayanemisUrizvarajI mahArAjanA samudAyanA pUjya padyumnasUrI ma.sA. nA ziSya ratna AcArya bhagavaMta pUjya rAjahaMsasUri mahArAja sAhebanI pAvana nizrAmAM tA. 21-22 sapTembara, 2019 nA govAlIyA TeMka jaina saMghamAM yojAyela jaina sAhitya jJAnasatra19 nA vidvAnonA nibaMdho ane prApta zodhapatrono saMcaya "jainadharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla" rUpe graMthastha karI prastuta karatA AnaMda anubhavIe chIe. zrutajJAnanI AvI suMdara anumodanA karavA badala zrI govAlIcA, TaeNka jaina saMghano AbhAra. jemanI upasthiti utsavane mahotsavamAM palaTAve evA AcArya bhagavaMta pU. rAjahaMsasUri ma.sA. Adi ThANAnI A jJAnasatrane pAvana nizrA sAMpaDI te AnaMdanI ghaTanA che. | dUra dUrathI AvIne vidvAnoe jJAnasatramAM upasthita rahI zodhapatro prastuta karyA te tamAma vidvatajanono AbhAra. jJAnasatrane saphaLa banAvavA mATe khImajIbhAI chADavA, yogezabhAI bAvIzI ane prakAzabhAI zAhanA puruSArthanI anumodanA karuM chuM. prakAzaka: ahama spIrIcyuMala seMTara saMcAlita SKPG jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakopara, muMbaI. mo. 09820215542 gunvant.barvalia@gmail.com mUlya : rU. 150/ guNavaMta baravALiyA mudraNa vyavasthA: sastu pustaka bhaMDAra, amadAvAda, sapTe. 2019 601 smita epArTamenTa, upAzrayalenA ghATakopara (I) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 1. 2. 3. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla anukramaNikA 6. 7. viSaya lekhakanuM nAma jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla DaoN. sAdhvI AratI jaina dharmamAM strIonuM pradAna cAritra dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 4. dhArmika zikSaNanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5. jaina patrakAratvanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla caturvidha saMghane joDatI kaDI videzamAM jaina dharma sAdhu to calatA bhalA : vihAra 8. 9. jaina dharmanI nArI 10, sAdharmika bhakti 11. jaina sAhitya sarjana 12. jaina paraMparA 13. jaina dharmamAM tapa 14. jainamaMdironA sthApatyanI racanAo 15. jaina dharmamAM dAna 16. nATaka : jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 17. Avazyaka sUtraH pratikramaNa 18. prabhubhaktinuM zreSTha AlaMbana : jinadarzana ane jinapUjA 19. zAsana prabhAvanA DaoN. kumArapALa desAI 16 DaoN. ratanabena khImajI chADavA 28 DaoN. pArvatIbena neNasI khIrANI maNilAla gAlA DaoN. sejala zAha DaoN. jAgRti nalIna ghIvAlA guNavaMta baravALiyA bhAratI dIpaka mahetA mitezabhAI e. zAha DaoN. utpalA modI DaoN. reNukA poravAla DaoN. bhAnubena je. satrA jhonI kIrtikumAra zAha pRSTha 5 DaoN. madhubahena jI, baravALiyA 51 hiMmatalAla esa. gAMdhI para DaoN. pUrNimAbena mahetA kanubhAI ela. zAha hemAMga ajamerA 39 4 65 72 pa 92 98 103 106 116 129 143 154 163| 1 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatI kAla - DaoN. sAdhvI AratI koIpaNa viSayanI vaikAlika paristhitinI vicAraNA te viSayane sarvAMgINa rUpe pragaTa kare che. jaina dharma kevaLajJAnI, sarvajJa, vItarAgI tIrthaMkara paramAtmA dvArA prarUpita che. jaina dharma maMgalamaya che kAraNa ke temAM vizvanA tamAma jIvonuM hita samAyeluM che. jaina dharma uttama che kAraNa ke temAM anya koIpaNa jIvano dhikkAra ke tiraskAra na karatAM anekAMtavAdanA udAra ane vizALa siddhAMta dvArA sarvano svIkAra thayelo che. jaina dharma zaraNabhUta che kAraNa ke tenI ArAdhanAthI jIvamAtranI tamAma duHkhothI ane duHkhanA kAraNothI paNa mukti thAya che. tethI teno bhUtakALa bhavya hato, ujjavaLa hato. tIrthaMkaro dvArA kazcita AcArazuddhi mATe ahiMsA ane vicAra,ddhi mATe anekAMtavAdanA siddhAMtothI prabhAvita thaIne aneka cakravartIo, rAjAmahArAjAo, aneka zreSThIoe prabhunA zAsanamAM praveza karyo hato. jaina dharma koI saMpradAya ke koI cokkasa jJAtino eka vADo nathI paraMtu aMtarazuddhine icchanAra, jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI jAtane jItavAno prayatna karanAra koIpaNa vyakti jJAti-jAtinA bhedabhAva vinA jinazAsanamAM joDAI zake che. tIrthaMkaro kSatriya hatA. temanA mukhya ziSyarUpa gaNadharo brAhmaNa hatA. dhannA-zAlibhadra jevA aneka zreSThIo vaNika hatA. te ja rIte hirakezI muni cAMDAla jJAtinA hatA. zAsanamAM praveza thayA pachI temAM koI UMca-nIcakuLano bheda raheto nathI. paramAtmAnA zAsanamAM sahunA Asana eka samAna banI jAya che. niSpakSapAtatA ja jaina dharmanI vizALatA, udAratA ane bhavyatAne pragaTa kare che. prabhu mahAvIre jyAre zAsananI sthApanA karI, tyAre brAhmaNa saMskRti pracalita hatI. jJAnanA abhAve janasamAja aMdhazraddhAmAM jakaDAyelo hato. homahavana ke yajJa-yAgamAM nirdoSa, abola pazuonI bali apAI rahI hatI. amuka kurivAjomAM loko phasAyelA hatA. prabhu mahAvIre krAMti karIne janasamAjane sanmArganuM darzana karAvyuM, aMdhazraddhAthI mukta karyA. ahiMsA ane aparigrahanA siddhAMtane vyApaka banAvyo. dhArmika ane sAmAjika rItarivAjomAM pheraphAra karyA. bhogapradhAna jIvanazailIne tyAgapradhAna banAvavI te ja vizvazAMti sAthe AtmazAMtino mArga che, tevuM temaNe sacoTapaNe samajAvyuM. je je loko prabhu mahAvIranA zAsanamAM joDAyA. temaNe paramAtmAnA upadezano sAkSAtkAra karyo. bhogano AnaMda kSaNika che, bhrAmaka che, parAdhIna che. jyAre tyAgano AnaMda vAstavika che, zAzvata che, svAdhIna che. A satyano temane anubhava thayo. jemaNe tyAgano svAda cAkhyo, teo AtmazAMtino anubhava karavA lAgyA. A rIte kramazaH satyamArgano, jainadharmano pracAra ane prasAra vadhavA lAgyo. prabhu vIranA zAsanamAM joDAyelA saMto ane sAdhvIjIo sattvazIla ane satyamArganA ja cAhaka hovAthI temaNe saMgha-samAjane te ja preraNA ApI. jJAnadhArA - 19 saMgha-samAjane sanmArganuM darzana karAvavuM ane sanmArge vALavo, temAM dharmanA nATakanuM je yogadAna hoya che, teTaluM ja yogadAna zAsanane samarpita thayelA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha zrIsaMghanuM hoya che.prabhunI upasthitimAM ane prabhunA nirvANa pachI Aje 2600 thI adhika varSomAM yuge-yuge zAsanapremI yugapuruSoe, caturvidha zrI saMghe zAsanane jIvaMta banAvavA prazaMsanIya ane anumodanIya puruSArtha karyo che. temAM aneka sAdhvIjIo ane aneka mAtAonuM noMdhanIya sthAna che. strIo potAnA saMtAnomAM saMskAronuM siMcana karIne samAjanI kAyApalaTa karanAra eka-eka saMtapuruSanuM sarjana karI zake che. jaina dharmanA bhavya bhUtakALamAM tevA aneka sAdhvIjIoe ane mAtAoe potAnA satva ane zIlathI jaina dharmane jIvaMta rAkhyo che. AdikALathI joIe to prabhu AdinAthanI suputrI sAdhvI brAhmIjI ane sAdhvI suMdarIe abhimAnamAM aMdha banelA bAhubalIne sAMketika bhASAmAM bodha Apyo. "vIrA morA gaja thakI heThA utaro re, gaja hodde kevaLa na thAya'' A bodhavAkyanA zravaNe bAhubalInI AMkha khulI gaI. aTakelI sAdhanA punarjIvita thaI. bAhubalIjI kevaLI banyA, pUrNavizuddhine pAmyA. eka sAdhakanI zuddhi jagatanA tamAma jIvo mATe jarUra lAbhadAyI bane che. prabhu mahAvIranA zAsanamAM zAlibhadranA mAtA bhadrAmAtAe saMpattinA nazAmAM duniyAdArInuM bhAna bhUlelA putra zAlibhadrane satya samajAvyuM hatuM. rAjA zreNika ghera padhAryA tyAre putrane kahyuM, "beTA ! ApaNA nAtha padhAryA che, tuM nIce utarIne praNAma kara.'' mAtAe potAnA putrane dharmanA mULarUpa vinayadharmanuM AcaraNa karAvyuM. 'nAtha' zabdanA zravaNe zAlibhadrane svayaMnI anAthatAno anubhava thayo, teo jAgI gayA. lakhalUMTa saMpattino ane samagra saMsArano tyAga karIne svayaMnA jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAtha banavAnI dizAmAM cAlI nIkaLyA. temaNe jagatane bhogasukhanI asAratA ane tyAgasukhanI zreSThatAnuM darzana karAvyuM. veda - vedAMganA jJAtA diggaja brAhmaNa paMDita zrI haribhadrane jaina sAdhvI zrI yAkinI mahattarAnA svAdhyAyanA zabdazravaNe jaina zramaNa banavAnI preraNA maLI. temaNe vaidika paraMparA choDIne jainadIkSAno svIkAra karyo. te ja jainAcArya zrI haribhadrasUrijIe 1444 graMtharacanAnI anupama bheTa ApIne jinazAsane samRddha banAvyuM che. gurunA vacana para zraddhA rAkhIne zAsananA utthAna mATe mAtA pAhiNIdevIe potAnA ATha varSanA cAMgadevane gurucaraNe samarpita karyA hatA. je bhaviSyamAM jaina zramaNa banIne kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA nAme prasiddhi thayA. be bhAIo vacce thatAM yuddhane aTakAvavA mATe sAdhvI mAtA mayaNarehA yuddhanA medAnamAM gayA hatA. potAnA baMne putrone sanmArganuM darzana karAvyuM hatuM ane yuddha sthagita rakhAvyuM hatuM. AvA aneka prasaMgo jaina dharmane jIvaMta banAvavAmAM mAtAnA mahattvapUrNa yogadAnane pragaTa karI jAya che. mAtA saMtAnanI jananI che. te garbhakALathI ja bALakamAM saMskAranuM siMcana karI zake che. mAtAnA saMskArasiMcanamAM ja ApaNuM bhaviSya chupAyeluM che. mAtA saMskArI haze to ja samAja saMskArI banaze. vartamAnanI paristhitine nihALIe to samasta janasamAja para pAzcAtya saMskRtinI UMDI chApa upasI Ave che. AryasaMskRtino ke jainatvanA saMskArano khulleAma lopa thaI rahyo che. yuvAdhana vyasana ane phezanamAM gAMDAtUra banela che. mAMsAhAra, vyabhicAra, bhraSTAcAra, durAcAra ke hiMsAcArano vyApa pratidina vadhI jJAnadhArA - 19 rahyo che. sahunA haiye dhanasaMpatti ane bhogasukhanI dhUna lAgI che. samasta samAja bhogasukha pAchaLa doDI rahyo che. dhana vinA bhogasukha zakya na hovAthI lokoe dhana pAchaLa doTa mUkI che. anyAya, anIti, kRtaghnatA, vizvAsaghAta vagere je pApanuM sevana karavuM paDe, te karIne paNa tene dhana meLavavuM che. pApanA pariNAmano tene vicAra nathI. dharmavinAzanA A kALamAM mekolo zikSaNa paddhatie bahu moTo bhAga bhajavyo che. mAtA-pitA lAkho rUpiyAnA kharca karIne saMtAnone bhaNAve che. ejyukezana sAruM hoya to ja sArI evI dhanasaMpattine prApta karI zakAya ane dhanasaMpatti hoya to ja sukhazIlatApUrvaka jIvI zakAya tevI samasta janasamAjanI deDha mAnyatA che. loko puNya-pApanA siddhAMtane bhUlI gayA che. A kalikAlamAM dharmanI vAto UMDe UMDe kyAM chupAI gaI che ke dabAI gaI che te samajAtuM nathI. A paristhiti phakta jainadharma mATe ja kaphoDI che tema nathI paraMtu koIpaNa dharma mATe Aje kaparI paristhiti che. loko phakta vartamAnanA sukhane ja joI rahyA che, tene bhaviSyano koI vicAra nathI. saMpatti ane sukha mATe teo potAnI tamAma zakti vAparI rahyA che. tene dharma ke karma sAthe koI saMbaMdha nathI. samAjanI sattvazIlatA ghaTI che, tethI satya tene sparzI zakatuM nathI. yuvAvarga dharma, dharmasthAna ke dharmaguruothI dUra jaI rahyo che. tethI yuvAvargane satyanI samajaNa maLatI nathI. ame khoTe mArge jaI rahyA chIe, tevuM temane lAgatuM ja nathI. aphasosa che ke A khADo che, te khabara ja na hoya, khADAne jovAnI dRSTi ja na hoya, to te khADAthI kaI rIte bacI zake ? samajAtuM nathI ke mRgajaLa mATenI A doTa kyAM sudhI cAlaze ane doDanArane kyAM laI jaze ? kadAca prabhu vIre bhAkhelA bhaviSya anusAra prabhunA nirvANa samaye zarU jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelA bhasmagrahanI asara have utarI gaI che. dharma mATeno atyaMta pratikULa kALa have lagabhaga pUro thaI rahyo che. dharmanA utthAnano samaya have AvI gayo che. pAMcamo Aro 21000 varSano che. temAMthI lagabhaga 2600 varSa vyatIta thayA che. hajI pAMcamA ArAno ghaNo dIrghakALa zeSa che ane pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtu rahevAnuM che. A tIrthaMkara paramAtmAnuM abAdhita vacana che. tethI aneka prakAranA caDAva-utAra vacce jainadharma rahevAno che, te nakkara satya che. A kaLiyugamAM bhautijvAdanA bhUtamAM phasAyelA janasamAjane jaina dharmanA siddhAMto ja rAhabara banI zake tema che. tethI ja jaina dharmano abhyadaya kyAre ane kevI rIte thAya, te sahune mATevicAraNIya prazna che. jaina dharmanA abhyadayamATe puruSArthazIla banavuM, te zAsanamAM sthAna dharAvatI pratyeka vyaktinI pharaja che. jeTalI javAbadArI saMtonI che, tenAthI adhika javAbadArI zrAvakonI che. saMtonA mArgadarzana pramANe zrAvakoe kriyAzIla banavAnuM che. "bahuratnA vasuMdharA" e ukti anusAra keTalAya saMta-satIjIo pAzcAtya saMskRtinA pavananI dizAne pheravavA mATe, zAsananA utthAna kAje prayatnazIla banI gayA che. zAsananI jvalaMtatAmAM ja vyaktino ke samAjano vikAsa che. zAsananA abhyadayamAM ja jIvamAtrano abhyadaya che. jinazAsananA pracAramAM ja vizvamaitrI ane zAMti-samAdhinA bIjanuM vAvetara che, te pratyeka manuSyanA lAbhanuM kAraNa che. jaina dharmanA ujajavaLa bhaviSya mATe nIcenA muddAo vicAraNIya cheH(1) jaina dharma pUrNataH vaijJAnika che. jaina dharmanA aneka siddhAMto AjanA vaijJAnikoe saMzodhana karyA pachI prasiddha karyA che. eTale prabhu mahAvIra Super Scientist hatA, te vAta jo AjanA yuvAnone samajAvavAmAM Ave to teone prabhu vIra prati jarUra zraddhAno bhAva ane dharma prati AdarabhAva pragaTa thaze. temaja teo AvA siddhAMto jANavA ane samajavA dharmaguruonI najIka Avaze ane dharmanA saMskAra pAmaze. tethI vaijJAnikoe siddha karelA jaina dharmanA adhikatama siddhAMtono pracAra thavo joIe. (2) AjanI zikSaNapaddhatimAM parivartana thavuM joIe. jaina saMtoe upAzraya ke derAsara banAvavAnI preraNA ApavAnI sAthe jaina skUlo ane jaina kaoNlejonA nirmANa mATe jorazorathI preraNA ApavI joIe. Aje konavenTa skUlamAM abhyAsa karatA bALako pAzcAtya saMskRtine sahaja rIte pAme che, te ja rIte jaina skUlo thAya to ekasAthe seMkaDo yuvAnomAM jainatvanA saMskAranuM siMcana saraLatAthI thaI zake che. (3) saMtonA pravacano phakta upAzrayamAM ja nahIM, paraMtu skUla, kaoNlejo ane moTI sosAyaTIo vagere jAhera sthAnomAM thavA joIe. (4) TI.vI., mobAIla vagere yuvAnonA vaparAzanA sAdhanomAM "saMskAra sajAvo - dharma bacAvo" jevA viziSTa progrAmo vadhumAM vadhu AvavA joIe. (5) Adarza, susaMskAra saMpanna mAtAo taiyAra karavA mAtAo mATe paNa zikSaNanI alaga prakAre vyavasthA thavI joIe. saMskArasaMpanna mAtA susaMskAra saMpanna saMtAnone janma Ape che. kramazaH samAjanI paristhiti sudhArI zakAya che. (5) jaina samAjanA yuvAno mATe ejyukezana, meDikala sahAya temaja tenA bhaviSyamAM nirmANa mATe tene sArAmAM sArI rojagArI maLI zake te mATe vividha yojanAo thavI joIe. jaina samAjanA Donezanano lAbha adhikatama jainone ja maLe, yuvAnonI mAMga jo jaina samAja taraphathI ja pUrNa thAya to AjanA yuvAnone sahaja rIte jaina dharma prati AdarabhAva pragaTa thAya che. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) lokone bhogasukhathI sadAya atRpti ane azAMtino siddhAMta vividha rIte samajAvavo joIe. (7) anyAya, anIti ke durAcAranA duSTaphaLanuM jJAna ApavA lokone dharma ane karmanA siddhAMto samajAvavA joIe. dharmaArAdhanAnuM phaLa cittazAMti ke prasannatA che, paraMtu tenA By Product rUpe dhanasaMpattino lAbha sahaja rIte maLavAno ja che. (8) jema gharamAM bALakone samajAvavA mAtA-pitAe thoDIvAra bALaka jevA banavuM paDe che. bALakanI kAlI-ghelI bhASA bolavI paDe che. te ja rIte saMtasatIjIoe yuvAdhanane sAcavavA ke tene sanmArge lAvavA potAnA mULabhUta siddhAMtone vaLagIne yuvAnonI pasaMdagIne svIkAravI paDe che. (9) gharanA vaDIloe dhana-sapaMttinI ghelachA choDavI joIe. saMtAnonA zikSaNa sAthe tene dhArmika zikSaNa mATe prAraMbhathI ja protsAhita karavA joIe. gharanuM vAtAvaraNa bALakonA mAnasane avazya prabhAvita kare che. tethI ghara gharamAM jainatvanA saMskAra jhaLakavA joIe. (10) rAjakIya kSetre saMskArasaMpanna sajjana puruSono praveza thAya, to paNa AryasaMskRtinA saMskAro jALavI zakAya che. saMkSepamAM yuvAnone je joIe che te sarva prakAranI anukULatA dharmanA phaLasvarUpe ja maLe che. 'A jagatanuM koIpaNa sukha dharma sAthe ja baMdhAyeluM che' A kathana yuvAnonA gaLe utAravuM joIe. prabhu mahAvIranA dazeya zrAvako aDhaLaka saMpattinA svAmI hatA. 12 jJAnadhArA - 19 AtmasAdhanAnI sAthe jenA haiye zAsanane jIvaMta rAkhavAnI dAjha che, 'salve jIva karuM zAsanarasI' jevo umadA bhAva che, 'paramAtmAkathita dharmamAM ja sarva jIvonuM hita ane kalyANa che' tevI dRDhatama zraddhA che tevA aneka saMta-satIjIo A kSetre potAnuM yogadAna ApI rahyA che. AvA aneka saMtomAM AcAryasama pU. zrI caMdrazekharavijayajI mahArAja sAheba agragaNya sthAna dharAve che. temaNe jIvananA chellA zvAsa sudhI prakhara pravacana ane sAMskRtika sAhityasarjana dvArA samAjane sanmArganuM darzana karAvyuM che. eTaluM ja nahIM, paraMtu 'tapovana' jevA jaina gurukuLanI sthApanA dvArA seMkaDo bALakomAM susaMskAranuM siMcana karavAno jabaradasta puruSArtha karyo che. temaNe taiyAra karelA vIra sainiko jaina samAjanI zAna che. A saMsthAmAM tejasvI vidyArthIone AI.e.esa. kakSAnA adhikArI banavAnI tAlIma cAlu thaI gaI che. AvA tapovano jo TheraThera cAlu thAya to bALakono vikAsa dharmanA pAyA para thAya, je phakta bALako ke tenA parivAra mATe ja nahIM paraMtu samAja, rAjya ke rASTra mATe lAbhadAyI banI zake temAM zaMkAne sthAna nathI. yuvAhRdaya samrATa pU. zrI hemaratnavijayajI ma.sA.nI pavitra preraNAthI jaina elarTa grupa taiyAra thayuM che, jemAM hajAro yuvAno bhoga-vilAsa ke vividha vyasanone choDIne jaina dharma prati zraddhAzIla banyA che. rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA.e yuvAdhanane sanmArge vALavA arham yuvA grupanI sthApanA karI che. teo yuvAnone sevAkIya pravRttithI sAdhanAmArge lAvI rahyA che. bALakonA saMskArasiMcana mATe Look and Learn nA seMkaDo senTaro deza-videzamAM kAryarata banI rahyA che. bALakone ramata-gamata sAthe jainatvanA saMskAra, jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 13 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDIlono vinaya ane sadAcAranuM zikSaNa ApI rahyA che. te ja rIte vela ejyukeTeDa yuvAno ane yuvatIone bhogasukhanI asAratAnuM darzana karAvI temane vairAgyabodha pamADe che, temaja prabhunA mahAmArge saMyamadharmano svIkAra karAve che. saMyamamArge AvelA AvA ejyukeTeDa saMta-satIjIo ja jinazAsananI amUlya mUDI che ane te ja zAsananuM ujjavaLa bhaviSya che. hajAro yuvAno ane hajAro bALakone temaNe saMskArasiMcana karIne jinazAsana prati zraddhAzIla banAvyA che. zrI rAkezabhAI jhaverI (dharamapura) teo paNa deza-videzamAM jaIne prabhu mahAvIranA dharmano vyApa vadhArI rahyA che. temanI preraNAthI paNa hajAro yuvAno ane yuvatIo potAnI jIvanadizAne parivartita karIne jaina dharma prati zraddhAzIla banyA che. vartamAna paristhitinI jarUriyAtane samajIne aneka jainasaMsthAo jaina samAjanA bALakone ejyukezana mATe madadarUpa banI rahI che ane keTalIya saMsthAo meDIkala sahAya ApI rahI che. te uparAMta zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAnA anya aneka saMto ane satIjIo jaina dharmanA ujjavaLa bhaviSya mATe prayatnazIla banI gayA che. tema chatAM jo jainasamAjanA cAre phirakAmAMthI saMpradAyavAdanuM viSa utarI jAya, samasta jainasamAja saMgaThita thaI jAya ane jainasamAjanA udAradilA zreSThIo samAjanA vikAsa mATe AgaLa Ave, potAnI saMpattino sadupayoga jainasamAja mATe kare to jainasamAja saddhara thAya, teno sarvAMgI vikAsa thAya ane sahaja rIte jaina dharmano bhaviSyakALa suvarNakALa bane temAM zaMkAne sthAna nathI. 14 jJAnadhArA - 19 basa ! paramAtmAno dharma ja AtmazAMti ane vizvazAMtino mahAmArga che tema zraddhApUrvaka svIkArI ApaNe sahu paNa ApaNA tana-mana-dhana zAsanane samarpita karIe. zAsananA utthAna mATe yatkiMcita yogadAna ApIe. A jJAnasatramAM carcita viSayo kevaLa carcA ke vicAraNAnA viSaya na bane, paraMtu vicAraNIya pratyeka muddAo yathAzakya zIghrAtizIghra kriyAnvita bane temAM ja jaina dharmanuM ujjavaLa bhaviSya che. jaina dharmanI sarvazreSThatA ane sarvottamatAne samajIne jIvamAtra kevaLI prarUpita dharmanuM zaraNa svIkArI zAzvata sukhane pAme e ja maMgala bhAvanA. jainam jayita zAsanam. (goMDala saMpradAyanA tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. tathA pU. mukta-lIlama-vIra guruNInA suziSyA pUjya sAdhvI AratI Agama prANa batrIzInA saMpAdaka che ane jaina vizvakozanA parAmarzaka che.) jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 15 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmamAM strIonuM pradAna - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI jaina dharme vizvane keTalIka nUtana maulika vicAraNA ApI che. eNe sUkSmamAM sUkSma jaMtumAM rahelA ke ghAsanA taNakhalAmAM vaselA jIvananuM gaurava karyuM. pariNAme sahaja rIte ja enI jIvanavicAraNAmAM mAnava-mAnava vaccenI samAnatA samAviSTa thaI gaI. jaina dharma prANImAtra tarapha, jIvajaMtuo tarapha ane samagra prakRti tarapha maitrIbhAvanI ghoSaNA karI. sUkSmamAM sUkSma jaMtumAM rahelA jIvanano ane temanI saMvedanAno Adara karanAro dharma nArIno samAdara kare te svAbhAvika che. bhagavAna mahAvIranA samayanI vAta karIe to e samaye bhAratamAM jAtivAda ane vargavAdanuM prabhutva hatuM. amuka jAti ke vavazeSa potAne anyathI caDiyAtI gaNatAM. amuka jAtione jIvanabhara ucca jAtionI sevA ke gulAmI karavI paDatI hatI. AvA vargabhedano jaina dharme virodha karyo ane pratyeka manuSyanA hRdayamAM vasatA AtmAnuM gaurava karyuM.sAhajika rIte ja A dharme puruSa ane strInI jJAnadhArA - 19 16 samAnatA para bhAra mUkyo. strIne potAnAthI halakA darajjAnI, bhogyA ke dAsI mAnavAne badale jaina dharme strIne puruSanI samakakSa darajjo Apyo. dhArmika ane sAmAjika kSetramAM puruSanA jeTalA ja strInA adhikAra che, AthI strIjAtine hIna ke sAmAnya gaNavI te ajJAna che. A dharme kahyuM ke jyAM puruSa jaI zake che tyAM strI paNa jaI zake che. je kArya karavA puruSa zaktimAna che te kArya strI paNa karI zake che. baMne vacce UMca-nIca ke sabaLa-nirbaLanI bhedaka dIvAla rAkhI zakAya nahIM. dharma, karma ane AtmavikAsano saMbaMdha zarIra sAthe nahIM paraMtu AtmA sAthe che. AthI dharma-ArAdhanA ane dharma-pragatinA viSayamAM puruSa jeTalo ja strInA svAtaMtryano svIkAra karavAmAM Avyo. vAsanA, vikAra ane karmabaMdhanane kApIne baMne samAna bhAvathI mukti meLavavAnA adhikArI che. jaina dharme batAvyuM ke puruSa ane strInA AtmAmAM koI bhinnatA ke bhedanuM pramANa maLatuM nathI, AthI puruSa strIne nIcI kakSAnI samaje te bAbata ajJAnadarzaka, atArkika ane adharmayukta che. A vicArasaraNIne kAraNe jaina dharmano strIo vizeno abhigama samAnatAnA pAyA para racAyo che. jaina dharma nivRttiparAyaNa dharma che. saMnyAsa, vairAgya ane mokSa para enuM vizeSa lakSa che. sAmAnya rIte ema jovA maLe che ke vairAgya upara vizeSa bhAra mUkavA jatAM strIonI niMdA karavAmAM Ave che. ene vilAsa ane vikAra jagADanArI darzAvIne enAthI dUra rahevAnI mAnyatA sevAya che. madhyayugIna saMtaparaMparAmAM strIne mAyA, mohinI ane narakanI khANa kahevA pAchaLa A ja vRtti kAraNabhUta banI che. AnAthI sAva viruddha, jaina dharmamAM strI ane puruSa baMnene samAna rIte jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 13 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovAmAM AvyAM ane tethI ja 'sUtrakRtAMga niyukti' mAM spaSTapaNe kahyuM che ke, "jema nArI puruSanA zIlanuM khaMDana kare che e ja rIte puruSa paNa nArInA zIlanuM khaMDana kare che. AthI vairAgya-mArgamAM rahelI strIoe puruSothI e rIte bacavuM joIe je rIte puruSoe strIothI bacavuM joIe.'' strIonA vibhinna prakAro vizenI gaveSaNA paNa A dharme karI che. 'sUtrakRtAMga niryukti' ane 'cUrNi'mAM nArI zabdanuM tAtparya spaSTa karIne dravya-strI ane bhAvastrI ema be vibhAgamAM ene vargIkRta karavAmAM AvI che. dravya-strIno artha strInI zarIraracanA che, jyAre bhAva-strIno artha strIno svabhAva che. evI ja rIte 'uttarAdhyayana cUrNi', 'nizItha cUrNi' ane 'AcArAMga cUrNi' mAM strI-svabhAvanuM varNana karavAmAM AvyuM che. jyAre 'tandula vaicArika prakIrNaka' mAM strInI svabhAvagata corANuM vizeSatAo batAvavAmAM AvI che. koI koI graMthomAM strInuM varNana doSayukta maLe che. paraMtu e vize 'bhagavatI ArAdhanA' mAM spaSTapaNe kahyuM che ke, 'A doSavarNana e sAmAnya ane zithila strIone dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvyuM che. jyAre zIlavAna strIone AvA koI doSa hotA nathI.' ethIye vizeSa A graMthamAM strIonI prazaMsA karatAM ema kahevAyuM che ke, 'guNavAna strIono yaza badhe phelAya che ane te manuSyalokamAM devatA samAna che. devone paNa pUjanIya che. enI jeTalI prazaMsA karavAmAM Ave teTalI ochI che. AthI ja jainAgamomAM patnIne dhamma sahAyA' dharmanI sahAyikA mAnavAmAM AvI che.' strIo pratyenA AvA abhigama ane samAnatAnA khyAlane kAraNe jaina dharmamAM strIoe mahattvanI ane yazasvI kAmagIrI bajAvI che. jaina dharmanA prathama 18 jJAnadhArA - 19 tIrthaMkara RSabhadeva bhagavAnanA samayathI putrIone pUratI keLavaNI ApavAmAM AvatI hatI. 'jJAtAdharmakathA' ane 'jaMbudrIpa prajJapti' mAM strIonI cosaTha kalAono ullekha maLe che; jemAM strIo bhASA, gaNita, lekhanakalA vagerenI sAthe nRtya, saMgIta, lalitakalA ane pAkazAstramAM nipuNa banatI hatI. bhagavAna RSabhadevanI mAtA marudevI karuNAnI sAkSAt mUrti hatA. bhagavAna RSabhadevanI putrI brAhmI buddhivAna ane guNavAna hatI. cosaTha kalAonI jANakAra hatI. brAhmIe aDhAra lipionuM adhyayana karyuM hatuM. ene lipivijJAnanI keLavaNI ApI hatI. e brAhmI sAdhvI banI ane enI pAse traNa lAkha sAdhvIo ane pAMca lAkha copana hajAra vratadhAriNI zrAvikAonuM netRtva hatuM. brAhmIe strIone AtmakalyANano mArga batAvyo, jyAre RSabhadevanI bIjI putrI suMdarIne gaNitavidyAnuM agAdha jJAna hatuM. strInuM eka svarUpa che jananInuM - mAtAnuM. dIkSA lIdhA pachI bhagavAna mahAvIre nArI jAtino 'mAtRjAti' tarIke ullekha karyo che. jaina dharmagraMthomAM tIrthaMkaranI mAtAonuM maMgalamaya varNana sAMpaDe che. tIrthaMkaranI mAtAo kevI umadA vicArovALI, ujjavaLa cAritravALI ane ucca bhAvanAvALI hatI te darzAvavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIranA mAtA trizalAnuM caritra kevuM bhavya che ! tIrthaMkara sumatinAthanI mAtA maMgalA nyAyapriya ane vidvAna hatI. e samayanA graMthomAM emanI nyAya toLavAnI sUjhanAM dRSTAMto paNa jaDe che. tIrthaMkaroe to AdhyAtmika vikAsa sAdhyo, paraMtu tIrthaMkaranI mAtAoe paNa AdhyAtmika vikAsa sAdhyo che ane mRtyu bAda devalokamAM gati pAmyA che. je tIrthaMkaroe tyAga svIkAryA pahelAM vivAha karyo hato, teonA saMsArI jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 19 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAM vivAhita patnI pratyeno Adara pragaTa thAya che. bhagavAna mahAvIranA patnI yazodA potAnI patinI tyAgavRttine pUrNatayA pAmI gaI hatI ane emanI adhyAtma-sAdhanA ane Atmika vikAsamAM koIpaNa prakAranuM kaSTa na pahoMce tenI khevanA rAkhatI hatI. yazodA AdarapUrvaka vardhamAnanI vAta sAMbhaLatI hatI ane e upadezane svayaM AcaraNamAM mUkavAno prayatna karatI hatI. rAjakumAra vardhamAne dIkSA mATe prayANa karyuM tyAre yazodAe patine hasate mukhe vidAya ApI hatI. rAjakumAra vardhamAnanA moTAbhAI naMdivardhananI patnI jayeSThAne devatAoe aneka pralobhano batAvyA chatAM patidharmamAM aDaga rahI hatI. 'uttarAdhyayana sUtra', 'jJAtA dharmakathA', 'aMtaHkRtudazA' jevA jaina dharmanA prAraMbhanA AgamomAM spaSTapaNe strI ane puruSa baMnene sAdhanAnA sarvocca lakSa samAna muktinI prAptine yogya mAnavAmAM AvyA che. eTaluM ja nahIM paNa aneka strIo muktinI adhikAriNI banI tenA ullekho maLe che. zvetAMbara saMpradAyanI mAnyatA pramANe jainonA tIrthakara mallinAtha strIyonimAM ja kaivalyajJAna ane mokSa pAmyA hatA. vaLI, anya tIrthakaronI tulanAmAM tIrthakara mallinAthanI e vizeSatA hatI ke emaNe je divase dIkSA lIdhI e ja divase emane kaivalyajJAna prApta thayuM. varSo sudhI temaNe nagaro ane gAmaDAomAM dharmopadeza Apyo hato ane lokasamUhane Atmazuddhino mArga cIMdhyo hato. nArIne mokSano sarvocca adhikAra maLatAM ene bIjA adhikAro to ApoApa maLI gayA. e hakIkata lAkSaNika che ke eka prAgaitihAsika kALathI vartamAna kALa sudhImAM jaina sAdhuo karatAM jaina sAdhvIonI saMkhyA vadhu rahI che. evI ja rIte zrAvako karatAM zrAvikAonI saMkhyA vadhu rahI che. trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAtha bhagavAna ane covIsamA tIrthaMkara mahAvIra svAmI bhagavAne lezamAtra khacakATa vinA sAdhunI sAthe sAdhvIne ane zrAvakanI sAthe zrAvikAne samAna sthAna ApyuM. mathurAnA prAcIna jaina zilpamAM sAdhunA jevuM ja sAdhvInuM zilpa ane strI ane puruSa baMne pUjAnI sAmagrI sAthe sahapUjA karatAM hoya tevuM zilpa maLe che. e sUcita kare che ke prAcInakALamAM jaina paraMparAmAM puruSa ane strInuM ArAdhanAnI bhUmikA para samAna sthAna hatuM. e ja rIte mathurAnA prAcIna zilAlekhomAM puruSonI sAthe moTebhAge strIonA nAma paNa ullekhita thayA che. e darzAve che ke dharmakAryamAM puruSanI sAthe strIo paNa samAnarUpe ja bhAga letI hatI, sva-icchAnusAra dAna karatI hatI ane maMdira vagere dharmasthAnonA nirmANamAM sakriya sahayogI banatI hatI. bhagavAna pArzvanAthanA samayamAM puSpacUlA nAmanI sAthvInA netRtva heThaLa soLahajAra zrAvikAoe dIkSA laIne AtmakalyANanA mArge prayANa karyuM hatuM. bhagavAna mahAvIranA saMghamAM sAdhuonI saMkhyA soLahajAranI hatI, jyAre sAdhvIonI saMkhyA chatrIsa hajAranI hatI. zrAvakanI saMkhyA doDha lAkhanI hatI ane zrAvikAonI saMkhyA traNa lAkhathI vadhAre hatI. A saMkhyA e saMketa Ape che ke jaina dharmamAM nArIjAtinA mAna, sthAna ane gaurava kevA ucca hatA. mahAsatI caMdanabALA to svataMtra rUpe A chatrIsa hajAra sAdhvIonA saMghanI dekharekha karatA hatA. caMdanabALAnuM caritra e noMdhapAtra caritra che kAraNa ke caMdanabALA jevI dAsI gaNAtI nArI pAsethI AhAra grahaNa karIne bhagavAna mahAvIre jAtivAda naSTa karyo. ene pravartinInuM pada ApIne saMghanA variSTha AcArya jevo samAna adhikAra Apyo. sAdhvI caMdanAnA dhArmika pravacanothI prabhAvita thaIne aneka rAjAoe jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAratyAga karyo. caMdanAe ugra tapazcaryA karIne siddhatva meLavyuM. jaina sAdhvIsaMghamAM dareka jAti-jJAtinI strIo maLe che. caMdanabALA, kALI, akALI, mahAkAlI, kRSNA jevI strIo kSatriyANI hatI to devAnaMdA jevI brAhmaNa jAtinI strI paNa hatI. strI mAtrane muktino adhikAra ApanAro dharma jAtivAdanI saMkucita sImAmAM kaI rIte purAI rahe? mAtra rAjakuTuMbanI strIo ja sAdhvI saMghamAM sAmela thaI nathI. dAsI, gaNikA ane patitAoe paNa dIkSA lIdhI che ane teo samAjamAM vaMdanIya banI che. A sAdhvIonA jJAna, zIla ane tapazcaryAne sarvatra sanmAna sAMpaDatuM. koI pradezano rAjA ke samAjamAM sarvocca sthAne beThelI vyakti potAnuM Asana choDIne UbhI thaIne AvI sAdhvIone namana karatI hatI. Aje paNa strIomAM brAhmI, suMdarI, caMdanA Adine vaMdanA karavAmAM Ave che. tIrthakaranA nAmasmaraNanI sAthosAtha soLa satIonuM nAmasmaraNa paNa thAya che. jaina sAdhvI saMgha para najara karIe to khyAla Avaze ke AmAM koI paNa jAtanA bhedabhAva vinA badhI jAti, varNa ane varganI strIone praveza maLyo che. A sAdhvIoe potAnI adhyAtmasAdhanAthI ane vidvattAthI samAja para moTo prabhAva pADyo che. jIvanamAM muzkelI AvavA chatAM sulasA sAdhvIe dharmamArga choDyo nahi. potAnA zubha karmone kAraNe AgAmI bhavacakramAM sulasA soLamA tIrthaMkaranuM pada meLavaze. kauzAMbInA rAjAnI dharmatattvanI marmI putrI jayaMtI bhagavAna mahAvIranA samayakALamAM thayelI vidUSI hatI ane bhagavAna mahAvIranI dharmasabhAmAM niHsaMkoca prazna pUchatI hatI. sAmAnya rIte puruSo upadeza ApatA hoya che, paraMtu jaina dharmamAM strIoe upadeza Apyo che ane tethIya vizeSa purUSone sanmArge vALyA hoya tevAM dRSTAMto maLe che. 'uttarAdhyayana sUtra'mAM rANI kamalAvatI rAjA IkSakArane sanmArga batAve che. "Avazyaka cUrNi' mAM brAhmI ane suMdarIe muni bAhubaline upadeza ApyAno ullekha che. 'uttarAdhyayana' ane 'dazavaikAlika' nI cUrNimAM rAjimatI (rAjuladevI) dvArA munirathanemine upadeza ApavAnI vAta AlekhAI che. kozA vezyA potAnA AvAsamAM rahetA munine sanmArge vALe che. prabhAvatInI dharmaniSThAthI tenA pati rAjA udayanane dharmamArge cAlavAnI preraNA maLe che. jyAre mRgAvatIe pote dIkSita thaIne yuddhano raktapAta aTakAvyo hato. vaizAlI gaNarAjyanA adhyakSa ceTakanI rANI pRthAe enI sAteya putrIone judI judI kalAmAM nipuNa karIne yazasvI banAvI hatI. e samayanA mahilA samAja para A sAta putrIono ghaNo prabhAva paDyo hato. gobhadranI patnI bhadrAvizALa vyApAra calAvavAnI asAdhAraNa sUjha dharAvatI hatI. caMpA zrAvikAnA cha mahinAnA upavAsanA tapathI mogala samrATa akabara prabhAvita thayA hatA ane jeTalA divasa vrata cAle teTalA divasa akabare rAjyamAM hiMsA baMdha rAkhI hatI. smaraNazakti ke sAhityasarjanamAM paNa jaina strIoe atyaMta mahattvanuM yogadAna karyuM che. yakSA sAdhvI agharA gadya ke padyane eka vAra sAMbhaLyA pachI yathAtatha kahI ApatA hatA. AryA poyaNIe bhagavAna mahAvIranA nirvANanI cothI zatAbdInA prAraMbhamAM Agama sAhityane surakSita ane vyavasthita karavA mATe yojAyelI pariSadamAM mahattvanI kAmagIrI bajAvI hatI.AcArya susthitanI paraMparAnA pAMcaso zramaNa ekatra thayA tyAre AryA poyaNInA netRtvamAM traNaso jeTalI sAdhvIoe A AgamavAcanAnI pariSadamAM bhAga lIdho. dakSiNa bhAratanA cera rAjyanI jaina rAjakumArI auve tamila bhASAnI jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasiddha kavayitrI hatI. enI sumadhura vANI ane nItipUrNa upadeza mATe Aje paNa tamilabhASIo ane mAtA auve (ArthikA mA) tarIke smaraNIya ane pUjanIya gaNe che. tamilanA vizvavikhyAta graMthakAra tiruvalluvaranI patnI vAsukIe paNa sAdhvI jIvana grahaNa karyuM hatuM ane tiruvalluvara sAthe gRhastha jIvanamAM mahattvanuM yogadAna ApyuM hatuM. udaya vidyAdharanI patnI sAviyabbae begapuranA yuddhamAM potAnA patinI paDakhe rahIne laDatAM laDatAM vIragati meLavI. zravaNa belagolanA eka pASANa para A vIra mahilAno lekha maLe che, jemAM hAthamAM talavAra sAthe azvArUDha vIra nArI sAviyaLe gajaArUDha yoddhA para nirbhayatAthI prahAra kare che. rAjA rAjamala dvitIyanI patnI caMdravallabhA eka vIra mahilA hatI. eNe potAnA pradezanuM rAjyazAsana calAvyuM hatuM ane vizALa jinapratimAnI sthApanA karI hatI. dasamI sadInA aMtima caraNamAM dakSiNa bhAratanI dAnavIra atimannee satIprathAno virodha karyo hato ane kannaDa kavi ponnee racelI zAMtipurANanI hajAro hastaprata lakhAvIne vaheMcI hatI. atimabee kAvyanI hastalikhita pratonuM rakSaNa karyuM ane tene kAraNe aneka graMtho jaLavAyA ane pariNAme keTalAka punarjIvita thayA hatA. temaNe karNATakamAM vidyAprasAra karyo hato ane aneka jinapratimAo banAvI hatI. mahAkavi ratnae emane 'dAnaciMtAmaNi' nI upAdhi ApI hatI. I.sa.1037 mAM cAlukya vaMzanA rAjA satyAzrayanI bahena akAdevIne enI rAjyakuzaLatA joIne eka prAMtanuM rAjaya soMpavAmAM AvyuM hatuM. dakSiNa bhAratamAM ketaladevI, zAMtaladevI, acaladevI vageree jinamaMdiro baMdhAvyA hatA. I.sa. 1147 nA eka zilAlekha anusAra ananya paMDita evI rAjakumArI padmAdevIe "aSTa vidyArcanamahAbhiSeka ane 'caturbhakti' nAmanA graMthonI racanA karI hatI. jyAre AThamI sadImAM yAkinI mahattarAvidUSI tarIke prasiddha hatA. jaina strIoe preraNA ApavAnuM kArya paNa karyuM che. kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrAcAryanA jIvanamAM mAtA pAhiNInI preraNA mahattvanI banI rahI. kavi dhanapAlane enI bahena suMdarIe 'amarakoza' racavAnI preraNA ApI. saMpattino saddadharmane mArge sadupayoga karavAnI preraNA zrIdevI ane anupamAdevI jevI strIoe ApI. A sadInI vAta karIe to aneka sAdhvIo ane zrAvikAoe anekavidha kSetromAM ucca sthAna hAMsala karyuM. khuda mahAtmA gAMdhI mahAsatI ujajavaLakumArIne maLavA mATe gayA hatA. harakuMvara zeThANIe adbhuta vyavasthAzakti batAvIne ati ramaNIya haThIsiMhanA derAsaranuM sarjana karyuM tathA virATa yAtrAsaMgha kADhyo. mahArA mRgAvatIzrIjIe navI dilhI pAse vallabhasmArakanI racanA karI. zAradAbAI mahAsatIjI, sAdhvI pramukha kanakaprabhAzrIjI ane evI aneka sAdhvIoe samAjane mArgadarzana ane doravaNI ApavAnuM kArya karyuM. sAdhvI ane zrAvikAnA A garimAmaya sthAnane kAraNe madhyakAlIna yugamAM jyAre satIprathA pracalita hatI tyAre jIvahiMsAnA virodhI evA jaina dharme eno svIkAra karyo nathI. evI ja rIte dAsIprathA, strIono vyApAra ane kraya-vikraya jevA dUSaNone dUra karavA prayatna karyo hato. meghakumAranI sevA-suzruSA mATe bhinna bhinna dezomAMthI dAsIono kraya-vikraya thayo ane e samaye bhagavAna mahAvIre enI viruddha bulaMda avAja uThAvyo hato. sAdhvI yakSakuMvarajIe mUMgA pazuono bali samApta karavA mATe avirata saMgharSa karyo hato. jaina dharmamAM sAta vyasanono virodha hovAne kAraNe sAmAnya rIte bahupatnItva, vyabhicAra, dArU, vezyAgamana, jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugAra jevA vyasanothI strIone je yAtanA sahevAnI Ave che tevuM A dharmamAM najare paDatuM nathI. Agama-graMtha 'jJAtA dharmakathA' mAM rAjA drupada draupadIne jAte enA patinI pasaMdagI karavAnuM kahe che. 'upAsaka dazAMga' nAmanA graMthamAM mahAzataka potAnI patnI revatI para dhArmika zraddhA, bhojana ke AcAra-vyavahAranI bAbatamAM koI jabaradastI karato nathI. AnaMda jevA zrAvakonI patnI AnaMdapUrvaka patinuM anusaraNa karIne mahAvIranA upAsaka tarIkenA vrato svIkAre che. A rIte AgamayugathI strIne potAnI dharmazraddhA ane enI jIvanazailI aMge pUrNatayA mukti ApavAmAM AvI hatI. sAdhvIo sAdhusaMgathI judI rahIne svataMtrapaNe vicaraNa karatI hatI. potAnI surakSAnI vyavasthA svayaM karatI hatI. surakSA karanArI sAdhvIne pratihArI jevA pada para niyukta karAtI hatI. bhagavAna mahAvIre brahmacaryano mahimA karyo. zrI pArzvanAtha bhagavAnanA caturyAma dharmamAM pAMcamA yAma brahmacaryanuM umeraNa karyuM. puruSanI peThe strI paNa vivAhano asvIkAra karI brahmacaryano svIkAra karI zakatI hatI. brAhmI, suMdarI, malli, caMdanabALA ane jayaMtI jevI strIoe vivAhano asvIkAra karI AjIvana brahmacaryanuM pAlana karyuM. AsapAsanI paristhiti ane anya pravartamAna paraMparAomAM strI mATe vivAha karavo te anivArya gaNAtuM hatuM, tyAre jaina paraMparAmAM ema mAnavAmAM AvyuM nathI. lagna karavA ke na karavA e prazna strInA viveka para choDavAmAM Ave che. je strIo ema mAne ke avivAhita rahIne te potAnI sAdhanA karI zakaze temane vivAha karyA vinA dIkSita thavAno adhikAra Apyo. bhagavAna mahAvIranA samavasaraNa (upadeza sabhA) mAM strIone puruSo jeTalI ja pUrNa svataMtratA hatI. kazA saMkoca ke pratibaMdha vinA strIo emAM AvatI, 26 jJAnadhArA - 19 upadeza zravaNa karatI ane sabhAmAM potAnI jijJAsA pUchIne jayaMtInI mAphaka potAnA saMzayonuM samAdhAna meLavatI. Ama, jaina dharmamAM strIonuM sthAna ghaNuM ucca ane mahattvapUrNa che. mAtA tarIke eNe tIrthaMkarone janma Apyo che. patnI tarIke e preraNArUpa banI che. svataMtrapaNe vizALa vepAra-udyoga calAvyo che. zIlanA rakSaNa mATe ke zatrune parAjita karavA mATe eNe kadI pAchI pAnI karI nathI. enI vidvattA sarvatra sanmAna pAmI che ane e ja rIte sAdhvIoe paNa AdhyAtmika pragatinI UMcAInuM udAharaNa rajU karyuM che. nArImukti, nArIsvAtaMtrya ane nArIvikAsa e traNeya bAbato A dharmanA pAyAmAM che, je AvatI kAlanA jagatane nArIsvAtaMtryanI bAbatamAM navI dizA cIMdhI zake tema che. (AMtararASTrIya khyAti prApta sAhityakAra padmazrI kumArapALa desAInA deza-videzamAM pravacano yojAtA rahe che. temanA 100 thI vadhu pustako pragaTa thayA che. InsTITyuTa opha jainolojI, gujarAta vizvakoza, jaina vizvakoza sahita aneka saMsthAo sAthe saMkalAyelA che. gujarAta samAcAranA variSTha kolama lekhaka che.) jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla - DaoN. ratanabena khImajIbhAI chADavA bhAratIya Astika dharma-darzananuM parama ane carama lakSya mokSanI prApti ja che. AtmAnI karmothI saMpUrNa mukti, sahajAvasthA ke parama AnaMdAvasthA te mokSa che. mokSanI sAdhanA manuSyabhavamAM ja thai zake che. mokSanI prApti hetu jainadharmadarzananA upadeSTA tIrthakara bhagavaMtoe samyagadarzana, samyakajJAna ane sammacAritrane mukhya sAdhanAnA rUpamAM nirUpita karela che, jene mokSamArga paNa kahyo che. samyagudarzana ane samyakajJAna hovA chatAM jyAM sudhI samyakyAritranI parAkASThA prApta na kare tyAM sudhI mokSanI prApti manuSya mATe asaMbhava che. AthI phalita thAya che ke mokSaprAptinuM anaMtara sAdhana samyakyAritra che temaja samyakdarzana ane samyakajJAna paraMparA e sAdhana che. zAstromAM kahyuM che ke, "Tca naeN vira' jJAnanuM phaLa virati che. A viratidharma ke cAritra dharma dvArA ja mokSa prApta thAya che. karmone rikta-khAlI kare te cAritra sAmAnyataH cAritra Asavane rokanAruM kahevAya che. cAritra dharmanA mukhya be bheda che. pApakArI pravRttino tyAga ane mahAvratarUpI ahiMsAdinuM jIvanaparyata pAlana te sarvavirati cAritra kahevAya che, jyAre bAra aNuvratarUpI ahiMsAdinuM pAlana te dezavirati cAritra kahevAya. jo ke samyakyAritra tyAre ja Ave che ke jenA pUrve samyagudarzana ane samyakajJAnanI prApti thai hoya. arthAt samyaka jJAnadarzananI prAptithI jIvanuM anaMta saMsAraparibhramaNa sImita banI jAya che. sImita thayela saMsAranA paribhramaNane dUra karavA mATe sAdhaka samyakacAritrano svIkAra kare che. sAdhaka sammacAritranI pUrNatAne pAme tyAM sudhInI vividha avasthAonA AdhAre zAstrokta pramANe cAritranA pAMca prakAra darzAvyA che. jema ke (1) sAmAyika cAritra (2) chedopasthApanIya cAritra (3) parihAravizuddhi cAritra (4) sUkSma saMparAya cAritra ane (5) yathAkhyAta cAritra. sAdhaka potAnA utkRSTa puruSArtha vaDe aMtima yathAkhyAta cAritrane pAmI siddha-mukta bane che. dazavaikAlika sUtramAM cAritradharmanI mahattA darzAvatA kahyuM che ke, dhammo maMgalamutkuSTaM, ahiMsA saMyamastapaH / devA api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH // arthAtu ahiMsA, saMyama ane parUpa dharma utkRSTa maMgala che. jenuM mana sadA dharmamAM magna rahe che te dharmAtmAne devo paNa namaskAra kare che. eTale ja AvA utkRSTa maMgalamaya sarvaviratirUpa cAritradharmanA prabhAvathI ja bhavya AtmAo mokSamAM gayA che, jai rahyAM che ane jaze. tema chatAM apavAda rUpe je bhavya AtmAo AgAra vezamAM ja muktinA adhikArI banyA che teo paNa bhAvacAritranA utkRSTa pariNAmonA AdhAre ja mukti meLavI zakyA che. jo cAritradharma vagara ja mukti maLatI hota to tIrthakara, cakravartI Adi sarve sArvabhauma rAjya, vaibhava, riddhi jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhi vagereno tyAga karI cAritradharma zA mATe aMgIkAra kare ? A uparathI kahI zakAya ke muktinI prApti mATe cAritradharma Avazyaka che. enA vagara mukti azakya samyaphacAritrane chAyA tarunI upamA ApavAmAM AvI che. sUryanI dizA badalI jAya tema chatAM vRkSachAyA to rahe ja che. samyaphacAritrapaNa evuM ja chAyAvRkSa che. A vRkSanuM mULa dayA che. samyavrata enA skandha che. guNirUpI unnata zAkhAo tema ja samitirUpI upazAkhAothI te zobhita che. zIlarUpa teno vistAra che. emAM saMyamarUpI bheda-prabhedarUpI suMdara phaLo lAgyA che. sarva sAvadhayogathI viratirUpa cAritra dharma sAdhaka mATe chAyAtaru upAdeya rUpe che. cAritradharmanI gai kAlaH A avasarpiNI kALanA tRtIya ArAnA aMte prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva thayA. emanAthI ja bhAratadezamAM vidhipUrvaka zrutadharma ane cAritradharmano prAdurbhAva thayo. 'sava akaraNijja pAvakarmA paccakakhAmi'sAthe prabhu saMyamanA paMthe cAlI nIkaLyA. tevI emanI utkRSTa saMyama sAdhanA ke..dIkSAkALathI 13 mAsa ane 10 divasa sudhI teo nirjaLa ane nirAhAra rahyA, chatAM manamAM na koi glAni ke kheda. mauna banI prabhu to anAsakta bhAve bhramaNa karatA rahyA. jo ke dareka tIrthakara bhagavaMtonA jIvanamAM temanA cAritradharmanI sAdhanA utkRSTapaNe vizeSarUpe ja rahelI che. teo je prakAranA ucca vicAra prastuta karatAM tevA ja emanAM AcAra, samuccAra ane pracAra paNa rahetA. eTaluM ja nahi, teo vItarAgI ane kalpAtIta hovA chatAM temaNe nizcaya ane vyavahArarUpI mokSamArgano upadeza Apyo. paraMtu teoe vyavahAra viruddha pravRtti karI nathI. jema ke tIrthakara bhagavaMtoe kyAreya rAtrivihAra karyo nathI. tema ja mallinAtha prabhu kevaLajJAna thayA pachI paNa sAdhusabhAmAM na rahetAM sAdhvI sabhAmAM ja rahyA hatA. deva-devendrothI pUjita hovA chatAM tIrthaMkara bhagavaMto emanI saMyama sAdhanAmAM svAvalaMbI ja rahyAM che. kyAreya paNa deva, dAnava ke mAnavI sahAyatAnI icchA paNa karI nathI. jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane devendrae nivedana karyu hatuM ke, he bhagavanuM ! tamArA upara bhayaMkara kaSTa ane upasarga AvavAnA che. AjJA hoya to huM tamArI sevAmAM rahIne tamArA kaSTonuM nivAraNa karavA mAguM chuM. javAbamAM prabhue evuM kahyuM hatuM ke, he devendra ! svayaM dvArA bAMdhela karma svayaM ja bhogavavAnA hoya che. A bhAvathI prabhue zUlapANi yakSanA upasarga ane eka rAtamAM saMgamadeva kRta vIsa upasargone samatApUrvaka sahana karyA. eTaluM ja nahi, emaNe kaSTa nivAraNa mATe yakSa-yakSiNIone manathI paNa yAda karyA nathI. ... kevI... utkRSTa temanI cAritradharmanI sAdhanA.... evI ja rIte prabhu mahAvIre sAdhanA ane siddhAMtamAM sarvatra guNa, tapa ane saMyamanI pradhAnatA batAvI che. tevI ja rIte AcAramAM ahiMsA upara paNa eTalo ja bhAra mUkyo che. kAraNa ke muktinA avyAbAdha sukha prApta karavAnuM mULa sAdhana paNa AcAra che. saMgha vyavasthAnI dRSTie paNa AcAra saMhitAnI prathama jarUra paDe che. AcAra saMhitAnI spaSTa rUparekhAthI ja samyaka rIte AcAranuM pAlana karI zakAya che. Ama, tIrthakara bhagavaMtoe temanI kaThoratamadinacaryA ane jIvanacaryAthI sAMsArika jIvone bodha Apyo che ke saMyamanA mArgamAM pravezela sAdhake karmanA phaLabhogathI nAsIpAsa thayA vinA vIratApUrvaka samabhAve potAnA karmone khapAvavA joie. e ja kharo viratino mArga che. 30 jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritradharmano prabhu RSabhadevanA zAsanathI prAraMbha thayo ane prabhu mahAvIranA zAsana sudhI pahoMcatA teno vistAra thayo. eTale ja utkRSTa dharma-cAritranuM pAlana karanAra bhavya AtmAonA jvalaMta udAharaNo Agama sUtromAM aMkita thayela jovA maLe che. enI thoDIka jhalaka joie. zrI 'aMtagaDadazA sUtra'mAM Apela gajasukumAlano prasaMga atyaMta rocaka ane mananIya che. pUrvakRta karmodaye somila brAhmaNanI krodhAgni bhabhUkI UThe che, ane vivekano dIpakabUjhatA pariNAme navadIkSita munirAjanA muMDita mastaka para mATInI pALa bAMdhI temAM dhagadhagatA kheranA aMgArA rAkhI dIdhA. aMgArAnA tApathI muninA zarIramAM asahya vedanA utpanna thai, chatAM muni gajasukumAlanA mukha upara jarApaNa krodhanI ke badalAnI rekhA AvI nahi. apUrva dharma ane samabhAvano vijaya thayo ne kSapakazreNImAM AruDha banI vardhamAna pariNAme vadhatAM samasta karmono kSaya karI mAtra eka ja divasanI cAritraparyAya dvArA mokSa prApta karI lIdho. zrI uttarAdhyayana sUtramAM 'dizA badalAtA dazA badalAi gai" A kathanane ujAgara karatuM kathAnaka eTale 'kApilIya'. strIsaMgamAM Asakta evo kapila be mAsA meLavavAnI lAlacamAM prAtaHkALe nagarazeThane prathama vadhAi ApavA vahelo nIkaLe che paraMtu nagarasevakoe tene cora samajIne pakaDI lIdho ane rAjA samakSa lai gayA. tyAre kapile sarva satya hakIkata jaNAvI. rAjAne tenI saccAI ane saraLatA sparzI jatAM, tenI je icchA hoya te pUrNa karavA taiyAra thayA. tyAre kapilanI vicAradhArA be mAsAthI zarU thai, je kramazaH vadhatAM vadhatAM karoDo suvarNamudrA sudhI pahoMcI. tema chatAM saMtoSa na thayo, tRpti na thai paNa acAnaka tenI ciMtanadhArAe vaLAMka lIdho. dizA badalAtAM ja 'bhAva' badalAyA. saMtoSa ane tyAganuM teja jhaLakI UDyuM. teno mArgaprazasta banI gayo. rAjA pAsethI nIkaLI kapila muniveza dhAraNa karI AtmasAdhanAmAM lIna banI gayA. cha mAsa sudhI utkRSTapaNe saMyama dharmanI ArAdhanA karatAM kapilamunine kevaLajJAna utpanna thayuM. kevuM utkRSTa cAritradharma... zrI 'jJAtAdharmakathA' sUtramAM Apela puMDarikanuM kathAnaka paNa eTaluM ja mahattvanuM che. be sagAbhAi puMDarika ane kuMDarika. pitAjI saMyamanA mArge jatAM puMDarika rAjA banyA. jyAre kuMDarika kumArane vairAgyanA bhAva jAgatA dIkSA grahaNa karI. saMyama pALatAM zarIra lathaDyuM, suzruSAthI zarIra to sAruM thayuM paNa cAritrathI lathaDI paDyA. rAjya bhogavavAnI icchA thatAM bhAi puMDarika pAsethI rAjya mAMgyuM ane sAdhuveza choDI dIdho. dharmamaya jIvana gALanAra moTAbhAi puMDarike jainazAsananI zAna jALavavA bhAino sAdhu-veza paherI cAritra aMgIkAra karyuM. caDatA pariNAme puMDarika yogI banyA. mAtra aDhI divasanuM utkRSTa cAritra pALI AyuSya pUrNa thatAM sarvArthasiddhanA deva banyA. anaMtakarmanI nirjarA karI ekamavAvatArI banyA. 'jIva janma nahi paraMtu karme mahAna bane che." jainadarzananA A maulika siddhAMtarUpe uttarAdhyayana sUtramAM cAreya varNamAMthI dIkSita thayela bhavya AtmAonA udAharaNa jovA maLe che. A uparAMta trikhaMDAdhipati kRSNa mahArAjanI rANIo, to caMdanabALA jevI dAsI, sanatakumAra jevA cakravartIno arjunamALI jevo hatyAro, ATha varSiya dIkSita thanAra ayavaMtA kumAra che, to meghakumAra, gautamakumAra jevA anekAneka kumAro cAritradharmanuM utkRSTa pAlana karI uttamagatine varyA che. A uparAMta AnaMda Adi dasa zrAvakonI uttama dharmasAdhanAnuM varNana AgamamAM jovA maLe che. eTaluM ja nahi, tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karanAra devakI, sulasA ane revatI jevI zrAvikAonI uttama dharma ArAdhanAno ullekha thayo che. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAlA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, cAritradharmanA bhUtakALanI ujjavaLa gAthA Agama zAstronA pAne pAne AlekhAyelI che, je cAritradharmanI gaikAlane sAkSIrUpe ujAgara kare che. cAritradharmanI Aja : bhArata evo eka deza che ke jyAM hajAro varSathI dharma TakI rahyo che. tenuM mukhya kAraNa ApaNA saMto, munio ane gurubhagavaMto che. prabhu mahAvIranA samayathI gaNIe to 2600 varSa pachI paNa jainadharmanI dhajA mukta gaganamAM unnata mastake laherAi rahI che. samayanA vaheNamAM aneka prakAranA caDhAva-utAra AvyA chatAM dIpamAMthI dIpa pragaTe tema samaye samaye anekAneka gurubhagavaMto rUpI dIpako pragaTyA-pragaTatAM rahyA ne cAritradharmarUpI jyotano prakAzathI Aje paNa bhAratabhUmi prakAzita thai rahI che. AjanA bhautika yugamAM sukha sAhebInI adyatana sAdhanasAmagrI upalabdha che. indriyone bahekAve tevA paribaLonuM sAmrAjya cArebAju chavAyeluM che tyAre saMsAranA A bhautika sukhone kSaNika mAnI zAzvata sukhane pAmavA aneka bhavya AtmAo saMyamanA paMthe prayANa karI vicarI rahyA che, eTaluM ja nahi duniyAnI AThamI ajAyabI jevAM jainazAsananA A muni bhagavaMto utkRSTapaNe cAritradharmanuM pAlana karI potAnA karmano kSaya karI rahyAM che. AvA vIrala, pUjanIya ane vaMdanIya mahAtmAonA jIvananI thoDIka jhalaka sAMbhaLIne paNa ApaNA hRdayamAM ahobhAvanA udgAra sarI paDe che. jainazAsananA zUravIra saMta eTale ke vizAlamuni ma. sAheba, tAjetaramAM mAtra 46 varSanI uMmare temano dehavilaya kAMkarelI rAjasthAna madhye thayo. teo saurASTranA dhorAjInA vatanI hatA. temaNe rAjasthAnanA jJAnagacchamAM dIkSA lIdhI hatI. temanA jIvanamAM tyAga ane saMyamano adbhuta saMgama jovA maLe che. jIvananA ghaNA varSo sudhI temaNe lAMbA thaine nidrA karI na hatI. mAtra 48 miniTa vajAsanamAM besIne mAthuM jamIna sAthe TekavIne ArAma karI letA. AThama, pAkhInA divase to nidrAno saMpUrNa tyAga. satatasvAdhyAya ane sva adhyayanamAM lIna rahetA. cAturmAsanA 120divasamAMthI 90 divasato upavAsa hoya, pAraNAmAM mAtra pANI ane roTalI! gocarI javAno samaya paNa bapore 1.00 vAgyAno. zrAvakoe jamI lIdhuM hoya pachI je kAMi zeSa hoya temAMthI ja gocarI vahoravI ane e paNa ghara badhI rIte sUjhatuM hoya tyAre. teo je kSetramAM birAjatAM hoya tyAM savAre 9.00 thI 9.30 vAgyA sudhI vyAkhyAna acUka vAMce - e paNa AMkha baMdha karIne ja. kharekhara.... to teo AgamomAM jaNAvyA mujabanuM akSarasa - sAdhujIvana AcaratA hatA. digaMbara paraMparAmAM paramAtmA jevuM jIvana jIvavA mAMgatA sAdhuo AhAra-pANI Adi mATe koi pAtrA ke ghaDA paNa rAkhatA nathI. teo othA jevo ja eka morapIMchIno banela caravALA jevuM rAkhe che, jethI jIvonI jayaNA pALI zakAya. AcAryazrI vidyAsAgarajI ma. sAheba digaMbara saMpradAyamAM dIkSita thayela che. teozrI divasamAM phakta eka ja vAra UbhA UbhA karakamaLamAM AhAra-pANI grahaNa kare che. atyaMta sAvadhAnIpUrvaka joi joine vAparatA temanA AhAramAM jo vALa ke abhakSya AvI jAya to teo hAthanI AMTI kholI sIdhA ThAma cauvihAra lai le che. eTaluM ja nahi, teoe mIThuM, goLa, lIlotarI, sUkAmevA, dUdhavagereno paNa kAyama mATe tyAga karela che. nIcI najara ja hoya, bhAgye ja UMcI najara kare. AvuM uttama cAritradharma pALatAM teozrI saMskRta ane prAkRtanA prakhara vidvAna che. eTaluM ja nahi, anya bhASAonuM jJAna paNa dharAve che. dhanya che. temane vaMdana che temane... jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evAM ja eka vIrala vibhUti saMta mahAtmA eTale ke rAjasthAnanI bhUmimAM vicaratAM zAlibhadra ma. sAheba. temano janma garbhazrImaMta kuTuMbamAM thayo hato. yuvAna vaye dhaMdhArthe dezavidezamAM puSkaLa pharyA. aDhaLaka jAhojalAlI.... paraMtu mAtAnA eka veNe temanI jiMdagI badalAvI dIdhI ane saMyamanA paMthe prayANa karyo. dIkSA lai cAritradharmanuM utkRSTamAM utkRSTa pAlana karI rahyA che. akhaMDa maunanI sAdhanA, kAyakleza ane kaThora tapazcaryAno triveNI saMgama temanA sAdhujIvanamAM jovA maLe che. AvA to keTalAya nAmI - anAmI sAdhu bhagavaMtonA cAritradharmanI suvAsa bhAratanI bhUmi para prasarI rahI che. evI ja rIte dezivaratirUpa utkRSTapaNe zrAvaka dharma pALanArA zrAvaka-zrAvikAo paNa Aje jovA maLe che. paraMtu teonuM jAhera jIvana prakAzita na hovAthI vizeSa khabara paDatI nathI. cAritra dharmanI AvatI kAla : Aje sAMprata samayamAM cAritra dharma aMgIkAra karanAranI saMkhyAmAM vadhAro to thayo ja che, sAthe sAthe suzikSita varga paNa joDAi rahyo che, je ujjavaLa bhaviSyano zubha saMketa batAve che. jainadarzanAnusAra pAMcamA ArAnA aMte dupasaha nAmanA AcArya, phAlgunI nAmanA sAdhvI tema ja jinadAsa zrAvaka ane nAgazrI nAge zrAvikA thaze. arthAt cAritra dharma to rahevAno ja che, paraMtu AgAmI peDhInA vArasadAramAM jainadharmanA saMskAro surdaDha karavA atyaMta jarUrI che. kAraNa ke AjanuM bALaka bhAvino bhagavAna che. Ajano yuga bhautika vikAsa ane vijJAnano yuga che. dharmanA saMskAro to jaina zALA ja ApI zake che. paraMtu bALakone mAtra vaDIlonA AdezathI ke sAdhu 39 jJAnadhArA - 19 saMtonA upadezathI dharma tarapha vALavA saraLa nathI kAraNa ke bALakone AkarSavA mATe Aje navA navA puSkaLa gejheTsa cAre bAju vikasI rahyAM che. tyAre A ilekTroniksanA yugamAM bALakone AkarSavA jainazALAmAM paNa AvA sAdhano vasAvavA paDaze. anya AkarSaNo tarIke citrakaLA, nRtyakaLA, saMgIta vagerenA vargone paNa jainazALAmAM prAdhAnya ApavuM paDaze. jainadarzananA pAyAnA siddhAMto vinaya-viveka, satya, ahiMsA, saMyama ziSTAcAra vagere guNone nAnapaNathI bALakamAM ropavAnuM tema ja krame krame temAM vikAsa karavAnuM kArya jainazALA ja karI zake che, jethI jainazALAnA jJAnadAtA paNa prazikSita hovA joie kAraNa ke jamAnA sAthe tAla meLavavA nitanavI TekanikathI jainazALAne dhabakatI rAkhavI jarUrI che. dIrghadRSTA, parama upakArI rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni ma. sAhebe AjanI pAThazALAonI sthiti joine, jainadharmanA bhaviSyane najaramAM rAkhI bALamAnasa anurUpa 'Look N Learn' jainajJAna dhAmanI sthApanA karI che. dazya ane zrAvya paddhati vaDe apAtuM zikSaNa bALakonA vartana ane jIvanazailImAM jhaDapathI parivartana lai Ave che. A kAraNe Look N Learn nI lokapriyatA divase divase vadhavA lAgI che. bhAratathI dUra yu.esa., dubai, sudAna, maleziyA vagere dezomAM paNa Look N Learn jJAnadhAma dvArA bALakone jaina dharmanA saMskAro prApta thatAM AgAmI peDhInA vaMza vArasadArane paNa svAbhAvikapaNe jainadharmanA saMskAro maLI raheze. Aje sAmAjika, Arthika paristhiti badalAi gai che. dezavidezomAM jainabaMdhuo vasavATa karI rahyAM che tyAre sAdhujInI samAcArI ane saMyamajIvananI jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNanI gaIkAla, Aja ane AvatI kAla - DaoN. pArvatIbena neNasI khIrANI maryAdAne kAraNe sAdhu-saMto badhI jagyAe javA asamartha hoya che. evI ja rIte jyAM vihAranI vikaTatA hoya, dUra ke durgama sthaLe paNa saMta-satIjIo pahoMcI zakatA nathI ane jo AvuM lAbuM cAle to navI peDhI vItarAga dharmathI vaMcita banI jAya. eTalA mATe Aje dharmapracAraka ke samaNa-samaNI zreNInI paNa AvazyakatA che. AvA samaNa-samaNI vargane ahiMsA Adi vratapAlanamAM AMzika rUpe chUTa hovAthI teo sahelAithI dharmapracAraka tarIke dUra dUra jai zake che. AvA dharma pracAraka ke samaNa-samaNI vargane jainadharmanA siddhAMto, niyamo, tapa, japa AdinuM saMpUrNa jJAna-zikSaNa ApavuM joie. sAthe sAthe vividha bhASAonuM jJAna temaja eka Adarza vaktA banAvavAnuM zikSaNa ApavuM paNa jarUrI che. "jAgyA tyArathI savAra' evuM samajI Aje ghaNA badhA saMpradAyomAM Look NLearn jevA jJAnadhAma taiyAra thai rahyAM che. eTaluM ja nahi, Aje dharmapracArakoke samaNa samaNI vargane prazikSita karI dharmaprabhAvanAnA kArya mATe bhAratanA judAM judAM pradezo uparAMta videzomAM paNa mokalavAmAM Ave che. ApaNA gurubhagavaMto paNa A kAryane protsAhita karIne AgaLa vadhAravAmAM madada kare che. A badhA ja prayatnonuM pariNAma paNa uttama prakAre maLI rahyuM che. te jotAM evuM lAge che ke jainadharmarUpI cAritra dharmanuM bhaviSya paNa ujaLuM ja che.... kahyuM che ke, jeno prAraMbha sAro tenA aMta paNa sAro.... ("jaina prakAza' nAM taMtrI ratanabahene zrAvakakavi badaSabhadAsa kRta "vrata vicArarAsa" para zodhaprabaMdha lakhI pI.eca.DI. karyuM che. hastapratonA saMzodhanamAM tathA jaina sAhitya satronA AyojanamAM khUba rasa dharAve che.) saMdarbha sUci:(1) zrI uttarAdhyayana sUtra, zrI ThANAMga sUtra, zrI AcArAMga sUtra, pra. zrI guruprANa phAunDezana khetarane vADanI jarUra hoya, gharane dIvAlanI jarUra hoya, nadIne kinArAnI jarUra hoya ema janma -mRtyunA be kAMThAmAM vahetA jIvanane zikSaNanI jarUra hoya che. zikSaNanI zarUAta kyAMthI thaI enI lITI tANIe to bhagavAna RSabhadeva sudhI tANI zakAya. bhagavAne brAhmIne jamaNA hAthe lakhavArUpalipijJAna ApIne tathA suMdarIne DAbA hAthe gaNavArUpa gaNitanuM jJAna ApIne zarUAta karI. khetaramAM UgelA ghauM sIdhesIdhAroTalI banIne ApaNI bhUkha nathI mAMgatA, paraMtu ene vINIne, sApha karIne, pIsAvIne, loTa bAMdhIne, roTalI banAvIne khAIe tyAre ApaNI bhUkha saMtoSAya che. ema ApaNuM jIvana paNa janmamAtrathI susaMskRta nathI banI jatuM. ene saMskArothI meLavavuM paDe che tyAre ApaNo bhava sArthaka bane che. ene keLavavA mATe zikSaNanI jarUra che. zikSaNa be prakAranuM che - vyavahArika ane dhArmika jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla jJAnadhArA - 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhautikatA, bauddhikatA e vyavahAra zikSaNanuM lakSya che. to samajazakti, sahanazakti e dhArmika zikSaNanuM lakSya che. vyavahArika zikSaNamAM mAtra jANakArI Knowingche to dhArmika zikSaNamAM jANakArInI sAthe samajadArI Understanding che. enAthI mananI vRttimAM ane jIvananI pravRttiomAM vivekazakti Ave che. alabatta vyavahArika zikSaNa paNa jarUrI che. baMneno samanvaya ja jIvanane susaMskRta banAve che. ahIM dhArmika zikSaNanA saMdarbhe jaina dharmanA bhUta-bhaviSya-sAMpratakALanI paristhitinuM avalokana karAvAnuM lakSya che. jaina dharmanA siddhAMtono abhyAsa karatA khyAla Ave che ke emAM sauprathama vinayane sthAna ApavAmAM AvyuM che. vinayane dharmanuM mULa kahevAmAM AvyuM che. vinayathI thatAM namratA, saraLatA, saMtoSa, nItimattA, udAratA Adi guNono vikAsa thAya che. AcAra-vicAra-uccAramAM AmUla parivartana Ave che. AcAramAM ahiMsA, vicAramAM anekAMtavAda ane uccAramAM syAdvAdane kAraNe jhaghaDA, TaMTA, kleza, vAda-vivAda AdithI bacI javAya che ane mAnasika zAMti prApta thAya che. mana svastha hoya to zarIra ApoApa svastha ja rahe che ane svastha hoIe to svamAM sthira thaI zakAya che, je mAnavajIvanane sArthaka karavAno mULabhUta hetu che. svamAM sthira thavuM eTale siddha thavuM. jaina dharmanI gaIkAla atyaMta ujaLIhatI. karoDonI saMkhyAmAM jaina dharmanA anuyAyIo hatA. dhArmika zikSaNa prAyaH sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto pAsethI ja maLatuM hatuM, je pote ja eka prakAranuM saMyamita jIvana jIvatA hatA. udaranirvAha pUrato samaya vyatIta thayA pachI bAkIno samaya satata svAdhyAya, vyAkhyAna, vAMcaNI, dharmakathA AdimAM ja vyatIta karatA hatA. eka ja sthaLe kAyama rahevAnuM nahovAthI rAmAnugrAmavicaratA rahetA hatA. ene kAraNe emane pustako Adi sAthe rAkhavAnuM prayojana hatuM nahIM. tethI maukhika rIte ja zikSaNa ApatA hatA "kaMThopakaMTha' e jJAna ekabIjA pAse pahoMcatuM hatuM. jaina dharmanA zikSaNamAM Avazyaka kriyAnuM sthAna mokhare che. cAre tIrtha sAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikAe AtmazuddhinI sAdhanA mATe avazya karavA yogya kriyA eTale ke sAmAyika, pratikramaNa Adi. jaina dharmamAM Atmazuddhi para vizeSa bhAra ApavAmAM Ave che. mukhya dhyeya ja AtmA para lAgelA karmanA paDaLothI mukta thaIne mukta avasthAne prApta karavAnuM che mATe prathama sAmAyika-pratikramaNanuM jJAna meLavavAnuM che. tyAra pachI AgaLa vadhIne jIvavicAra, cha kAyanA bola, navatattva, karmaprakRti, guNasthAna Adino abhyAsa karavAno hoya che. gaIkAlanA zrAvakonI jarUriyAto ochI hatI. kudaratanA khoLe rahIne jIvana vyatIta thatuM hatuM. kRSikarma, gopAlana AdithI jIvana vyatIta thatuM hatuM. saMtoSapUrvaka jIvananirvAha karatA hatA. chatAM guru bhagavaMto pratye Adara, samarpaNa, zraddhA, mAhAbhya Adi bhAva bharapUra hatA, jethI guru samIpe jJAna prApta karavAnA abhilASI paNa rahetA hatA. guru je jJAna Ape te nirvivAda svIkArI paNa letA hatA. dhArmika, naitika, bauddhika, zArIrika AdinuM jJAna paNa supere prApta karatA hatA. paraMtu samayAnusAra veza, vicAra, vANI, vidyA, vAtAvaraNamAM parivartana avazya lAve che e anusAra Aje zikSaNakSetre paNa AmUla parivartana AvI gayuM che. AjanuM zikSaNa pariNAmalakSIne badale parIkSAlakSI banyuM che. adhyAtmalakSIne badale bhautikalakSI banyuM che. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnanI A paristhitithI mukta thavA ApaNA vaDIloe dhArmika zikSaNa borDa jevI saMsthAo sthApI. jainazALA, pAThazALA, mahilAmaMDaLonI sthApanAo thaI, jenA dvArA pariNAmalakSI jJAna ApavAnI zarUAta thaI gaI. luka-enDa larna, larna enDa Tarna, mejika Taca, lITala ejaMDA vagere pAThazALAnA navIna svarUpa guru bhagavaMto paNa zibiranA mAdhyamathI jIvanane saMvAravAnuM, aspRdaya karavA mATenuM tattvasabhara zikSaNa ApI rahyA che. svastha jIvana jIvavAnI kaLA batAve che. 'sA vidyA yA vimuvatare arthAta vighA e ja mukti apAve. karmabaMdhanathI mukta karAve. potAnA zuddha svarUpane pragaTa karAve evI vidyAnuM dAna ApI rahyA buddhi ane ovarasmArTa banavA prere che, jene kAraNe namratA, samarpaNatA, vinaya, nItimattA jevo guNono bhoga levAI jAya che. buddhi ane saphaLatAno nazo cakAsavAmAM madada kare che, jethI e niSphaLatA pacAvavA samartha nathI banato ane jenA phalasvarUpa e snAtaka, anustAnaka, enjiniyara, vakIla, berisTara, DaoNkTara Adi to banI jAya che paNa niSphaLatA maLatAM AtmahatyA-ApaghAta karI bese che. Arthika saMkaTane TALavA lAMca-ruzvata jevA bhraSTAcArano sahAro laI le che. nItimattAnuM khUna karI de che. koI kSetramAM AgaLa nIkaLI jAya to vyasanomAM phasAI jAya che. vAstavikatAno svIkAra karI zakato nathI. paristhitine paDakArI nathI zakato, jethI nirutsAhI banI jAya che. Aje vijJAne bhautikavAda tarapha vaNathaMbhI kUca karI che, jene kAraNe keTalAka phAyadA thayA che to keTalAka geraphAyadAo paNa thayA che. Aje kamyuTarathI mAhitInI to chata thaI che, paNa lAgaNIonI achata thaI hoya evuM nathI lAgatuM? kelakyuleTarathI gaNitanA jaTila koyaDA AsAnIthI ukelAI jAya che, paraMtu saMbaMdhonA koyaDAo gUMcavAI gayA che evuM nathI anubhavAtuM ? konpharDa vimAna jagatanA sImADA najIka AvI gayA che, paraMtu samAjanA sImADA vaNasI gayA che evuM nathI vatatuM? A badhAne bhogasaMpattinA bhAre guNAkAra thayA haze paraMtu mUlyonA bhAgAkAra thatA jAya che tyAre enAthI bacavAnA upAya ApaNane dhArmika zikSaNamAMthI maLe che, je vijJAnanA vadhatA varcasvane nAthIne tattvajJAna 52 lagAma Ape che. tattvajJAna ho to manuSya koI paNa paristhitimAM samAdhAna karI zake che. saMtoSa mAnI zake che. rAgadveSathI rahita thaI zake che. gurubhagavaMto pote ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigrahane pUrNapaNe svIkArIne AcaraNamAM mUke che, jeno prabhAva aciMtya paDe che. e pramANe karavAnI preraNA paNa maLe che. jethI 12 vrata svIkArIne sAcA zrAvaka-zrAvikA bane che ne siddha banavA tarapha pagaraNa maMDAya che. yunivarsiTIomAM paNa jainIjhamanA korsa cAlu thaI gayA che, jemAM 'bejhika naoNleja' ApavAmAM Ave che. A uparAMta vividha seminAra, jJAnasatrayojIne jaina dharmanA siddhAMtone janatA samakSa mUkIne, dhArmika saMzodhanapatro dvArA paNa jaina dharmanA abhyAsa mATe preraNA karavAmAM Ave che. "zrutagaMgA' jenA projekTa dvArA haratapratonA kahelA tattvajJAnane sAcavavAmAM Ave che. have voTsaapanA jamAnAmAM voTsa epa para paNa jJAna pIrasavAmAM Ave che. vividha projekTa - pradarzano dvArA dharma ujAgara thAya che. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla jJAnadhArA - 19 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ onalAIna abhyAsanA korsa paNa cAlu thayA che. I-mela dvArA praznapeparo mokalIne parIkSAo paNa levAya che. nAnI vIDiyoklipa dvArA paNa dharmano abhyAsa karAvavAmAM AvI rahyo che. pAThazALA mATe protsAhita paNa karavAmAM Ave che, jenA pratApe bhaNelA-gaNelA nAnI vayanA aneka mumukSuo zikSita thaIne dIkSita thAya che, je eka garva levA jevI vAta che. Ama, vaccenA thoDAka samayamAM dhArmika zikSaNanI pravRtti maMda rahI haze paNa hAla to A pravRtti vega pakaDI rahI hoya ema lAge che. e jotAM lAge che ke ApaNo bhaviSyakALa paNa UjaLo ja haze. bhagavAna mahAvIranuM A zAsana A ArAnA aMta sudhI cAlavAnuM che tethI dhArmika zikSaNa paNa AgaLa jatAM vega jarUra pakaDaze. rAjA caMdraguptane AvelA svapna anusAra vaDIlo nahIM paNa navayuvAna-yuvatIo ja A dharmadhurAne AgaLa laI jaze. I-abhyAsakrama dvArA jaina dharmanA siddhAMtone deza-videzamAM jarUra phelAvavAmAM Avaze. dharma pracArano nahIM, AcArano viSaya che. sUrya prakAza para pravacana nathI Apato paNa prakAza ja Ape che. sumane saurabha para kyAreya vyAkhyAna karyuM che ? vRkSa kadI paropakAranA baNagAM nathI phUMkatuM. nadIne potAnA vaheNa vize vAta karavAnI phurasada ja kyAM che? vAyu sahaja vahana dvArA saune jIvana bakSIne vahI jAya che, ema bhaviSyamAM zikSA prApta karIne dIkSA lenArA saMtonuM prabhutva vadhaze ke jeo haLavAzathI ja sahaja rIte jJAnadAna karaze ane sUrya, vRkSa, havA AdinI jema satata paropakAra karIne lokonuM hita icchaze. hamaNAM videzamAM keTalIya jagyAe saMskRta bhASAnA klAsa cAlu thayA che, jemAM keneDA, jarmanI, jApAna vagere mokhare che; je vIDiyoklipa dvArA jANavA maLyuM che, jethI e bhASAno pracAra-prasAra thatAM ghaNo phAyado thaze. InTaraneTa para bhaNanAro eka Akho varga UbharI rahyo che, je bhale sAdhu, saMsthA ke saMpradAya-gaccha Adi sAthe saMkaLAyelo nathI paNa dharmanA mULabhUta siddhAMtono jANakAra to bane ja che. teo TivaTara, phesabuka, InsTAgrAma para potAnA vicAronI abhivyakti paNa kare che, jethI lAge che ke bhaviSyamAM dhArmika zikSaNa jarUra vadhaze. vyAkhyAno paNa onalAIna sAMbhaLIne potAnA vicAra, vANI-vartanamAM avazya sudhArA lAvI zake che. Ama, bhaviSya paNa umadA ja haze evI apekSA asthAne nathI. A rIte gaIkAla, Aja ane AvatIkAla dhArmika zikSaNa mATe yathAsthAne yogya ja che. (muMbaI sthita jaina darzananA abhyAsu pArvatIbahene zrAvaka kavi bhASabhadAsanA rAsa para saMzodhana karI Ph.D. karela che. lipivAcana ane jenA zikSaNamAM rasa le che.) jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina patrakAratvanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla - maNilAla gAlA vizvamAM patrakAratvane cothI jAgIra tarIke mAnavAmAM AvyuM che. zAsako, vahIvaTakAro, vahIvaTI taMtra prajA para damana gujAre yA temanI pharaja bajAvavAmAM uNI utare tyAre loko nyAyataMtra samakSa jAya, paraMtu AvA saMjogomAM samAjamAM janajAgRtinuM kAma akhabAro supere bajAve che ane e temanI pharaja che. vartamAna samayamAM patrakAratva ati zaktizALI banyuM che. enI sAthe sattAvALAonA kAna AmaLavAmAM paNa te pAchIpAnI karatuM nathI. Ama chatAM vartamAna yugamAM emAM paNa keTalAka dUSaNo peThA che. ApaNA bhArata jevA lokazAhI dezamAM A cothI jAgIranuM mUlya ghaNuM vadhI gayuM che. Aje ApaNe vAta karavAnI che te "jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatI kAla, jaina patrakAratva saMdarbhamAM." eka rIte jovA jaIe to patrakAratva e patrakAratva ja che. ene dharma, saMpradAya ke samAja sAthe bAMdhavo ThIka nathI. Ama chatAM ApaNe jainadharmane darzana, kalA ane sAmAjika utkarSanI sAthe mUlyAMkana karavAno prayAsa karIzuM. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI mAtra bhAratamAM ja nahIM, samagra vizvamAM tenI eka svataMtra ane alaga oLakha che. ApaNe jaina patrakAratvane traNa kALakhaMDamAM vibhAjita karIe to tene Ama vibhAjita karI zakAya - (1) prAraMbhikakALa (2) udayakALa ane (3) vartamAnakALa. prAraMbhika kALamAM saiddhAMtika tathyonuM nirUpaNa, saMskAro, jainatvanA mULabhUta siddhAMto, prAcIna ItihAsa sahita tIrtho aMge pravartatA matabhedo vagerenI carcAne vizeSa mahattva ApavAmAM AvI rahyuM hatuM. khAsa karIne zvetAMbara ane digaMbara e jainonA be mukhya phirakAnI saiddhAMtika bhinnatAone mahattva ApavAmAM AvI rahyuM hatuM. potapotAnA phirakAnI sabaLatA puravAra karavA mATe prayAsa thatA rahyA hatA. jainapatrakAro temanI patrikAo ane dainikapatronA mAdhyamathI jaina dharmanA viziSTa sAmAjika, Arthika saMjogonI sAthe vartamAna rAjakAraNanI sAthe paNa tAla milAvatA rahyA che. tIrthakaro dvArA upadezita siddhAMto, ahiMsA, satyAgraha, aparigraha, tapavagere paMcamahAvrata dvArA saMskAronuM siMcana paNa karatA rahyA. jaina patrakAra jyAre paMcamahAvratanI vAta kare tyAre te jainIjhamathI para vaizvika kalyANanA vatI kare che. dAkhalA tarIke zuM ahiMsAnI vAta mAtra jaino mATe che? zuM satya, ahiMsA, acaurya, aparigraha pUrNa vizva mATe saMdezavAhaka nathI? eka samaya hato ke jaina dharmanA siddhAMtone sAmAnya patrakAratvamAM je sthAna maLavuM joIe te nahotuM maLatuM. paraMtu have e samaya badalAyo che ane e pariprekSyamAM jaina patrakAratvanuM have vizeSa mahattva UbhuM thayuM che. kALakrame rASTrIya AMdolana, svAtaMtrya saMgrAmanI jvALA phelAtI rahI. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 4. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina patrakAro ane patrikAoe paNa temano rASTradharma bajAvyo. dezanI svataMtratA bAda navA samAjanI racanAmAM paNa temaNe mahattvanuM yogadAna ApyuM. Ama chatAM dareka patrikAne Arthika kaTokaTIno sAmano karavo paDyo. jaina samAja kahevAtI rIte to pragatizIla che, paraMtu tene jo koI kAryamAM napho nadekhAya to tenAthI te moM pheravI le che. samAjanA tavaMgaro patrikAone dAna ApIne tenuM astitvaTakAvavA phALo ApatA rahyA, paraMtu patrikAonI taMdurastI ane taTasthatA para dhyAna ApavAmAM na AvyuM. pariNAme aneka patrikAo samaye samaye baMdha thatI gaI. anekanA bALamaraNa paNa thayA. tene Arthika rIte sakSama rAkhavA samAjanA ucca varga ane bijhanesamenonI jAherAto para madAra rAkhavo paDe che, je samAja mATe lAlabattI samAna che. pharI samaya badalAyo, vIsamI sadImAM jainapatra-patrikAonI saMkhyA vadhatI cAlI. lokomAM jAgRti AvI, samAjane patrakAratvanuM mahattva samajAvA lAgyuM. vividha samAcAro, lekhonuM pramANa vadhavA lAgyuM, paraMtu temAM eka dUSaNa umerAyuM. potAnI prasiddhi mATe patrikAo vecAvA ane vaheMcAvA lAgI. vividha phirakAo, samAja, sAdhuo, maMDaLo dvArA patrikAo prasiddha thavA lAgI. jANe "jainIjhama" vividha phirakAomAM vaheMcAtuM gayuM. Aje dezabharamAMthI lagabhaga 400 jeTalA jaina patro-sAmayiko prasiddha thAya che. emAMnA keTalAka patro jainIjhamane ujAgara karavAne badale saMpradAyanA patro mAtra banI rahyA che. mArI dRSTie je patro-patrikAo mAtra jainatvanA lekha ane siddhAMto rajU kare che, je samanvayavAdI dRSTikoNa sAthe prasiddha thAya che, jemaNe ahiMsA, aparigraha, prema, karuNA, kSamA, zAkAhAra mATe kalama calAvI che te zreSTha che. temane ja kharA arthamAM jainatvanI pratinidhi patra-patrikAo mAnuM chuM. jo ke patrakAra saMpradAyamAM baMdhAI jAya to tenuM kada nAnuM thaI jAya che. teNe to mukta gaganamAM AjhAda pakSInI jema viharavuM joIe. samAcArapatro ane sAmayiko evA hovA joIe je prajAmAM saMskAra ghaDataranuM kArya kare, vikRtinuM saMskRtimAM, vyabhicAranuM sadAcAramAM, anyAyanuM nyAyamAM, azlIlatAnuM saMskAritAmAM pariNamana kare. je patra satyanuM puraskRta banI teno pracAra-prasAra karavA sakSama nathI ke tenA puruSArtha para nirbhara nathI te pratyeka prajAnuM hIra haNavA mATe mokalAvAyelA viSanA pyAlA samAna che. jaina patro ane jaina patrakAra asatya ane anyAyane sthAne satya temaja nyAya, hiMsAnA sthAne ahiMsA, parigrahanA sthAne tyAga ane dAna, vaicArika saMgharSanA sthAne anekAMta dvArA sAmaMjasyanI pratiSThAno samyakpuruSArtha kare che. jainapatrakAranuM kArya upabhoktAvAdathI upayoganI saMskRti tarapha laI jaI jana-jananA haiyAmAM viveka ane saMyamanA bhAvone pravAhita karavAnuM che. sAro patrakAra koIpaNa ghaTanAnuM talasparzI pRththakaraNa karI mArmikatAthI samAja-jIvananA hitamAM yogya lAge te nIDara rIte pragaTa kare. AjanA DIjITalAIjhezananA yugamAM samagra patrakAratvanA parimANa badalAI gayA che. vizvamAM soziyala miDIyAnI eka navI krAMti AvI che tyAre jainapatrakAratva paNa temAMthI bAkAta rahI zake nahIM. InTaraneTa, vaoNTsa apa, phesabuka, InsTAgrAma, TvITara, yuTyuba vagere soziyala miDIyAnI bharamAra vacce vizva eka muThThImAM samAI gayuM che tyAre patrakAratva celejIMga eTale ke vadhu paDakAramaya banI gayuM che. Aje soziyala miDIyAnA sahAre dareka vyakti eka patrakAranI bhUmikA bhajavavAno prayAsa kare che, paraMtu emAM sArAsArano viveka bhUlAya che ane jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 49. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhitInA dhodha sAthe eTalo badho 'kacaro' ThalavAI rahyo che ke sAcuM zuM ane khoTuM zuM enI kharAI karavI muzkela banI gaI che. 'sUkA bheguM lIluM baLe' tevuM paNa thAya che. tethI vivekapUrvaka vRttAMta lakhavuM. AvA saMjogomAM patrakAranI bhUmikA ati mahattvanI banI rahI che. prasaMgo ke ghaTanAonI kharAI tapAsI tene yogya pariprekSyamAM mUkavAnI tenI pharaja banI rahe che. bIjI bAju jo A soziyala miDIyAno vivekapUrNa upayoga karavAmAM Ave to te AzIrvAdarUpa paNa banI rahe che. jaina dharmanA vaijJAnika siddhAMtone dAkhalA, dalIla sAthe ane yogya pariprekSyamAM soziyala miDIyAmAM mUkavAmAM Ave to jaina dharmanA siddhAMtono pracAra-prasAra ati saraLa paNa banI zake che, paraMtu e mATe jaina patrakAroe vizvasanIyatA keLavavI paDaze. ghaTanAonI talasparzI tapAsa karIne te yogya lAge to soziyala miDIyAmAM mUke to kevaLa jaina samAjanuM ja nahIM, samagra vizvanuM bhaluM karavA te mahattvapUrNa yogadAna banI raheze. A samagra lakhANamAM jinAjJAviruddha kaMIpaNa nirUpaNa thayuM hoya to trividha micchAmi dukkaDam mAgIne viramuM chuM. (maNilAla gAlA janmabhUmi jUthanA variSTha patrakAra che ane teo 'jainaprakAza" nA saMpAdanakArya sAthe saMkaLAyelA che.) 50 jJAnadhArA - 19 caturvigha saMghane joDatI kaDI - DaoN. madhubena jI. baravALiyA jinazAsananA caturvidha saMghanA cAra staMbho che - sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA. emAM sAdhu-sAdhvIjI paMca mahAvratanA pAlana karanArA hoya che ane zrAvakazrAvikA aNuvrata-zrAvakanA bAra vrato aMgIkAra karanArA hoya che. sAdhuonI samAcArIne kAraNe sAdhusaMtone keTalAMka kAryo karavAnI maryAdA hoya che. zAsananA keTalAMka kAryomAM thoDe ghaNe aMze AraMbha-samAraMbha hoya che. AvA kAryo saMto karI zakatA nathI. saMtonA mArgadarzana heThaLa ane zrAvakonA sahayogathI, suvratI samudAyazramaNa-zramaNI zreNI, dharma prabhAvako, zrAvaka-zrAvikA ane sAdhu-sAdhvIjI vacce joDatI kaDI banI rahe. madhyakAlIna jaina sAhityamAM 'vidyAputro' no ullekha che, je AvuM zAsanaprabhAvanAnuM kArya karatA. zvetAmbara maMdiramArgI ane sthAnakavAsI saMpradAyamAM pahelAM jati (yatijI) jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 51 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga hato. digaMbara saMpradAyamAM AvA yatijIo bhaTTAraka kahevAtA. digaMbara saMpradAyamAM AvI aneka zreNI che. dIkSA mATe kramazaH brahmacArI, kSullaka ane elaka thayA pachI ja sAdhu dIkSA apAya che. jaina saMtonI jIvanacaryAno prabhAva janasamUha para paDe ane te ahiMsAdharma apanAve te jinazAsananI viziSTatA che, kAraNake jaina dharma AcArapradhAna che. sAMprata jIvanapravAhamAM Arthika, bhaugolika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti badalAi che. jaino deza-videzamAM cotarapha vasavATa karI rahyA che. sAdhujInI samAcArI ane saMyamajIvananI maryAdAne kAraNe saMto badhI jagAe javA asamartha hoya che. jyAM jainAnAM thoDAMghaNAM kuTuMbono vasavATa hoya, paraMtu vihAranI vikaTatAne kAraNe dUra ke durgama sthaLoe jaina saMta-satIjIo jai na zake ane AvuM lAMbo samaya cAle to jaina parivArone vArasAmAM maLela saMskAra navI peDhImAM na Utare, zrAvakAcAra lupta thai jAya ane anya dharmaguru ke dharmasthaLanuM AlaMbana maLatAM navI peDhI jinakathita ahiMsAdharmathI vaMcita rahI jAya. AvA kAraNe sAMprata paristhitimAM jaina dharmapracAraka ke pravartakanI jarUriyAta UbhI thaI che. terApaMtha saMpradAyamAM caturvidha saMghane joDatI AvI kaDInI racanA karavAmAM AvI che. amerikAnA hyusTana zaheranA terApaMtha bhavananuM saMcAlana samaNIjIvo kare che. A saMkulamAM meDiTezana mATe pirAmiDa haoNla, jaina maMdira, graMthAlaya, jaina pAThazALA, atithinivAsa, saMtanivAsa, bhojanAlaya vagere vividha vibhAgo AvelA che. ahIMyojAya che parisaMvAda, dhyAna, pravacano, gIta-saMgItanA nATaka vagere jaina dharma ane bhAratIya saMskRtine lagatA kAryakramomAM jainonA tamAma phirakAnAM zrAvakazrAvikAo tathA anya bhAratIya ane videzI jainetaro paNa ullAsabhera lAbha le che. terApaMthanI samaNa-samaNI zreNInI paraMparA rasaprada che. svapnadRSTA AcArya tulasIe, bhagavAna mahAvIre prarUpela dharmanA pracAra mATe deza ane videzamAM dharmapravartaka tarIke kArya karI zake te mATe sAdhu ane zrAvaka vacce joDatI kaDIrUpa samaNa zreNInI kalpanA karI. vi.saM. 2037, kArataka suda bIja, tA. 9-111980nA AcArya tulasInA janmadine cha mumukSu bahenone dIkSA lai samaNa zreNInI vidhivat zarUAta karI. zrAvakazreSThI chogamalajI copaDAnA pracaMDa puruSArtha ane AcAryazrInA AzIrvAdathI sthapAyela "pAramArthika zikSaNa saMsthA, lADanu" mAM samaNa zreNImAM dIkSA lenArane saMyamajIvananI tAlIma ApavAmAM Ave che. jainadarzana, anya darzano, hindI, aMgrejI, saMskRta, prAkRta ane Adhunika zikSaNano pAMca varSa sudhI abhyAsa karAvavAmAM Ave che. dIkSA be prakAranI hoya che - eka mahAvrata dIkSA, jemAM sAdhu-sAdhvIjI saMpUrNa paMmahAvratanuM pAlana kare che. vIramaNadIkSA-samaNI dIkSA eTale vratadIkSAmAM samaNa-samaNIjIoe niyama pramANe vrato pALavAnAM hoya che : ahiMsA - AMzika chUTa satya pUrNa pAlana pUrNa pAlana brahmacarya : pUrNa pAlana parigraha AMzika chUTa samaNa-samaNIjIe varSamAM be vAra kezaluMcana karavAnuM hoya che. rAtribhojanatyAga ane zveta vastra paridhAna karavAnAM hoya che. acaurya jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra: samaNIjI nimitte banAvelo AhAra khape. vihAra : jarUriyAta mujaba vAhanano upayoga karI zakAya. nihAra H ToileTa, bAtharUma, resTarUma ke zaucAlayano upayoga karI zakAya. saMdezAvyavahAranAM sAdhano Teliphona, inTaraneTa, kaoNmpyuTara ane mAikano upayoga karI zakAya. 1980thI atyAra sudhImAM 184 dIkSA thai, jemAMthI 80 sAdhvI thayA eTale emaNe samaNI thayAM pachI paMcamahAvratanI pAkI pUrNa dIkSA lIdhI. 102 samaNIo ane be samaNInI javAbadArI "tulasI adhyAtmanigama'' suMdara rIte saMbhALI rahela che. samaNanA sUcitArtho - samaNa samatAnI sAdhanA zramaNa : zramanI sAdhanA SamaNa : zAMtinI sAdhanA evA arthagAMbhIryane varelA A sAdhako eka ja gurunA prabhAvazALI netRtva heThaLa guruAjJAthI saMpUrNa samarpaNabhAva sAthe dharmapracAra ane vyavasthAnuM kArya saphaLa rIte pAra pADI rahyA che. sAdhu-sAdhvIjI mahAvrata, zrAvaka-zrAvikA aNuvrata ane samaNa-samaNIjI suvratanuM pAlana kare che. 54 tAjetaramAM sthAnakavAsI saMpradAyanA zrI jayamala jaina zrAvaka saMgha dvArA samaNasamaNI zreNI zarU karavAmAM AvI che. AjathI lagabhaga 200thI vadhu varSa pahelAM ekAvatArI moTI sAdhuvaMdanAnA sarjaka AcArya zrI jayamalajI mahArAje bhikSubhikSuNI dIkSAnA rUpamAM AvI paraMparA zarU karavAnI preraNA karI hatI. jJAnadhArA - 19 AcAryasamrATa jayajanmatrizatAbdI varSanA upalakSamAM jayagIya zrI AcArya pU. zubhacaMdrajI ma.sA. tathA upAdhyAya pU. pArzvacaMdrajI ma.sA. nI svIkRti sAthe pU. DaoN. padmacaMdrajI ma.sAhebe akhila bhAratIya zvetAMbara sthAnakavAsI jayamala jaina zrAvaka saMgha dvArA zrImatI vasaMtAjI mahetA ane suzrI dIptijI mahetAne samaNI dIkSA pradAna karI A pavitra paraMparAne pravAhita karI je zrAvaka-zrAvikA vRMdane sAdhusamAja sAthe joDatI majabUta kaDI rUpa banI raheze. sAMprata samayamAM caturvidha saMghane joDatI AvI kaDIrUpa zrRMkhalA racavAnI jarUra kema che tenA kAraNo tapAsIe to be kAraNo mukhyatve jovA maLaze - eka sAdhaka bAdhaka kAraNa ane yugaparivartana kAraNa gaNI zakAya. vastutaH darzanadRSTie be jAtanAM kAraNo jovA maLe che - eka sAdhaka kAraNa ane bIjuM bAdhaka kAraNa. sAdhaka kAraNa jema sAdhanAmAM upayogI che tethI paNa vadhAre sahayogI bAdhaka kAraNano abhAva che. bAdhaka kAraNo jyAM sudhI prabaLa astitva sAthe upasthita hoya tyAM sudhI sAdhaka kAraNane avakAza maLato nathI. jema ke, gADI game teTalI sArI hoya chatAM paNa mArgamAM paDelA moTA patharAo tene AgaLa vadhavA detA nathI. mATe bAdhaka kAraNono parihAra nitAMta jarUrI che. Ama, A bAdhaka kAraNone haTAvavA mATe kaThora kriyAnI AvazyakatA che. kriyA ke tapasyA sIdhI rIte mokSanI sAdhaka nathI, paraMtu parokSa rIte bAdhaka kAraNone haTAvanArI hovAthI mokSamArgane mokaLo kare che. Ama, atyaMtara ane bAhya sAdhanA banne sAdhaka mATe upayogI che. te mATe 'AcArAMga' mAM sAdhujIvananI AcArasaMhitA darzAvI che. jaina sAdhuonI jIvanacaryAno prabhAva janasAmAnya para paDe che ane te ahiMsA dharmathI prabhAvita thAya che, te ja jinadarzananI viziSTatA che. mATe ja jaina sAdhune vizvanI AThamI ajAyabI gaNavAmAM Ave che. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 55 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya baLavAna che. mAnava sabhyatAnA prAdurbhAvathI eTale ke rAjA RSabhadevanA jamAnAthI samayanI mAga vageyuge thatI rahI che. sahastrAdi, zatAbdI, dazAbdI ke tenAthI TUMkA gALAmAM parivartano thatAM ja rahyAM che. AkhIya mAnavajAtino itihAsa samayanI mukhyatAthI ja racAyo che. pachI e rAjakIya kSetra hoya ke dharmakSetra hoya, paNa samayanI mAgane pahoMcI vaLavA dravya, kSetra, kALa ane bhAva pramANe parivartano sadA thatAM ja rahyAM che. pahelAMnA samayamAM tIrthakaro, gaNadharo, kevaLI, zrutakevaLI, pUrvadhara puruSonI paraMparAmAM teo bhAratanI kSetramaryAdAmAM rahI vicaratA hatA. have yuga parivartanane kAraNe jaina gRhastho dUra dUra dezavidezamAM vasatAM thayAM mATe tene dharma pamADavA mATe dharmaprabhAvakonI jarUriyAta thai. varSo pahelAM akhila bhAratIya sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansanA mahAsaMmelanamAM AvA dharmapracArakanI zreNI zarU karavAno TharAva karavAmAM Avela ane tenuM prAthamika baMdhAraNa banAvavA kavivarya pU. nAnacaMdrajI mahArAjane vinaMtI karavAmAM Avela. pU. mahArAjasAhebe emanA musaddAnI rUparekhA zreSThIvaryane jaNAvela, paraMtu pachI koi kAmagIrI thai hoya tevI mAhitI maLatI nathI. A kAma kaoNnpharansa, mahAsaMgha, pariSada ke maMDaLo jevI mahAjana saMsthAnuM che. temaNe samartha saMtanA netRtva nIce AvI zreNI zarU karavAnI pahela karavI joie. A zreNI mATe samaNa zabdano prayoga kadAca gUMcavADo Ubho karanAruM ke bhrama utpanna karanAruM bane. paramadArzanika pU. jayaMtamuni kahe che ke, sArA vratadhArIo mATe suvrata zabda zAstramAM vAraMvAra Avyo che, jethI AvA vrato pALavAvALA samudAyane 'suvatI samudAya' kahI zakAya. sAMprata jaina zAsanamAM AvA tAlIma pAmelA dharmapracArako - zAsana prabhAvaka ke suvatIo chellI vaijJAnika zodhothI vAkepha thai Adhunika sAdhano ane upakaraNonA upayoga dvArA yuvAno ane pAzcAtya saMskRti tarapha DhaLI gayelI vyaktione dharmAbhimukha karI zake. vaLI, zAsananI keTalIka bAbatonuM sAdhujI ane sAdhvIjIo saMcAlana kare che ane je zramaNa samAcArImAM vikSeparUpa bane che tevA saMjogomAM AvAM kAryo dharmapracArako ke suvatI samudAya kare to sAdhujIvanamAM AvatA doSo TaLe che ane sAdhu-sAdhvI zuddha samAcArInuM pAlana karI zake che. saMpradAyomAM vivekapUrvaka niyamosaha gItArtha gurujanonA mArgadarzana heThaLa AvA suvatI samudAyanI zreNI zarU karavAmAM Ave to svAra kalyANakArI banI zake. vaLI, AvA dharmapracArako, suvratI samudAya ke dharmaprabhAvako zramaNa saMskRtinI pAvanadhArAne gatimAna rAkhavA, jaina dharmanA gahana rahasyone saraLatAthI aneka kSetromAM samajAvavAnA kAryane ane zramaNo ane zrAvako vacce joDatI kaDI rUpa suMdara kAryo karI ane jaina saMskRtinA saMrakSaNa ane saMvardhananuM suMdara kArya karI zake. (jaina dharmanA abhyAsu muMbaI sthita DaoN. madhubahena 'sohama maMDaLa' sAthe saMkaLAyelA che. temanA saMpAdita traNa pustako pragaTa thayA che.) saMdarbha sUciH(1) sAttvika sahaciMtana, jJAnadhArA-11, le. saM. guNavaMta baravALiyA jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 videzamAM jaina dharma -hiMmatalAla esa. gAMdhI anaMtaupakArI, karuNAsAgara, jIvamAtranuM kalyANa karanAra, parama tIrthaMkara zramaNa bhagavAnane vaMdana. e sarvavidita ane sarvamAnya che ke jaina dharma anAdi kALathI pravartamAna che. vartamAna jaMbudrIpa bharatakSetranA covIsa tIrthaMkaro vize to dareka jaina jANatA hoya che. jaMbudrIpa bharatakSetramAM thaI gayela atIta covIzInA tIrthaMkara bhagavAno vize jJAnavaMta pU. sAdhu bhagavaMto tathA vidvAna paMDito ane zAstronA abhyAsI sivAyanA alpa jaino jANatA hoI zake. jaMbudvIpa bharatakSetramAM have pachI thanAra anAgata covIzInA tIrthaMkara bhagavAno vize paNa e ja paristhiti hovAnI zakyatA che. paTa A traNe covIzI sivAya paNa atItamAM thaI gayelA tathA bharatakSetra ane airAvata kSetranA bIjA nava khaMDomAM paNa dareka atIta, vartamAna tathA anAgata ema traNa traNa covIzI thayela che. jaina zAstro mujaba. utsarpiNInA utkRSTa kALamAM jJAnadhArA - 19 manuSyonI saMkhyA ghaNI hovAthI e samaye pAMca bharatakSetramAM tathA pAMca airAvata kSetramAM darekamAM eka eka tIrthaMkara vicaratA hatA. taduparAMta pAMca mahAvidehanI 160nagarI - darekamAM eka eka tIrthaMkara vicaratA hatA. te ja rIte vartamAnakALamAM mahAvideha kSetramAM 20 tIrthaMkara prabhu vicarI rahyA che, jyAre 4 tIrthaMkara bhagavAna zAzvatA che. A rIte pAMca bharatakSetra ane pAMca airAvata kSetra, ema dasa kSetramAM, dareka atIta, vartamAna tathA anAgata - ema traNa traNa covIzInA 720 tIrthaMkara thayA. utkRSTa kALamAM mahAvidehakSetramAM dareka pAMca khaMDomAM, darekamAM 32 tIrthaMkara thayA. je 160 tIrthaMkara thayA. mahAvidehakSetramAM vartamAnamAM vicaratA 20 tIrthaMkara bhagavAna ane 4 zAzvatA tIrthaMkaro je dareka covIzImAM hoya che. Ama, kula 904 tIrthaMkara bhagavAno thayA. e mujaba jaina dharma sarva khaMDomAM hato. A dareka tIrthaMkaronA pratimAjInuM jinAlaya eTale sahastrakUTa jinAlaya - jemAM ApaNane Adi-anAdi-atIta-anAgata ane vartamAna dareka tIrthaMkara bhagavAnonA darzana-sevA-pUjAno amUlya, alabhya lAbha prApta thaI zake. paNa e jJAnanA abhAve ApaNe e alabhya lAbha prApta karavAmAMthI vaMcita rahIe chIe. sahasrakUTa pratimAjI 1024 hoya che, jemAM 904 pratimAjI upara jaNAvyA mujaba tIrthaMkara bhagavAnonI che. jyAre bharatakSetranI vartamAna covIzInA dareka tIrthaMkara bhagavAnonA pAMca pAMca kalyANakonI 120pratimAo siddhAvasthAmAM alagathI rAkhavAmAM Ave che. zAzvatA tIrthAdhirAja zrI siddhAcala mahAtIrthamAM traNa sthAna upara sahastrakUTa pratimAjInA jinAlaya che. (1) tIrthAdhipati mULanAyaka zrI AdinAtha bhagavAnanI jamaNI bAju bhatimAM (2) zrI motI zAha zeThanI TUMkamAM (3) gheTIyAga zrI siddhAcala zaNagAra TUMka pAsenA nUtana jinAlayamAM. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla che Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uparAMta kacchanI paMcatIrthamAM Avela sutharI tIrthamAM paNa sahastrakUTa pratimAjI jinAlaya che. anya sthaLe paNa hoI zake. bhagavAna mahAvIra svAmIe caturvidha saMghanI sthApanA karI. te samayamAM temanA samakAlIna gautama buddhe bauddha dharmanI sthApanA karela, je eziyA khaMDanA mahattvanA dezo - bhArata, cIna, jApAna, zrIlaMkA, nepALa, tibeTa, bhUtAna, kaMboDiyA, thAIlenDa vagere vividha dezomAM phelAyela hato. te pachInA samayamAM bhAratamAM eka mahApratApI samrATa saMprati mahArAja thayA, jemaNe keTalAye eziyA khaMDanA dezomAM potAnuM sAmrAjya phelAvyuM. teo bhagavAna mahAvIre prabodhelA jaina dharmanA anuyAyI hatA. temaNe potAnA sAmrAjyamAM, dareka dezomAM jaina dharmano phelAvo karela. cInanI aitihAsika dIvAla paNa cInanA rAjavIe mahArAjA saMpratinA AkramaNathI bacavA mATe banAvela. samaya jatAM bhArata sivAyanA eziyAkhaMDanA bIjA dezomAMthI jaina dharma lupta thato gayo, jyAre bauddha dharma phelAto gayo. jemajema yAtAyAtanA sAdhano vadhatA gayA tema tema ekabIjA dezo vacce vepAra vANijya vadhatA gayA, jenA kAraNe dharma-saMskRti vagerenI paNa arasaparasa jANa thatI gaI. vikasatA dezo - amerikA tathA yuropanA dezomAM eka prabaLa mAnyatA phelAI ke jaina dharma e bauddha dharmanI eka zAkhA che, kAraNa ke bannenA ghaNA badhA siddhAMto - ahiMsA - karuNA vageremAM sAmyatA hatA ane bauddha dharma ghaNA badhA dezomAM paLAto hato; tenA anuyAyIo hatA. 19mI sadInA uttarArdha sudhI upara mujabanI paristhiti pravartatI hatI. ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM amerikAnA eka svapnadRSTA DaoN. cArlsa bonIe eka bhavya Ayojana karyuM jemAM vijJAna, ItihAsa, vyApAra, dharma vagere vividha pariSadonuM Ayojana karyuM. 1893 sapTembaramAM zikAgo, (amerikA)mAM jJAnadhArA - 19 bharAyela prathama vizvadharma pariSada' A Ayojanano eka bhAga hatI. jenA mATe vizvanA dareka dezonA dhArmika guruo, vidvAno ane dhArmika netAone pariSadamAM sAmela thavA AmaMtraNa mokalavAmAM Avela. jaina dharmanA vidvAna mahAna AcArya zrImad vijayAnaMdasUrI - AtmArAmajI mahArAjane khAsa AmaMtraNa mokalavAmAM Avela. sAdhu AcAranI maryAdAnA kAraNe pUjyazrIe potAnI azakti darzAvela. Ayojakoe temane potAnI pratinidhi mokalavA Agraha karatA. AcAryazrIe jaina esosIezana opha InDiyAnA maMtrI, mahuvAnA vidvAna berIsTara zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne pratinidhi tarIke mokalavAnuM nakkI karyuM. zrI vIracaMdabhAI cauda bhASA jANatA hatA tathA temane jainadarzana, sanAtana hiMdu dharmazAstro, IsAI tathA IslAma dharmanA zAstrono UMDo abhyAsa hato. pU. AcAryazrIe vIracaMdabhAIne cha mahinA potAnI pAse rAkhIne jaina tattvajJAnano abhyAsa karAvI nipuNa banAvyA. vizvadharma pariSadamAM temaNe sauthI mahattvanuM kArya - jaina dharma eka ati prAcIna svataMtradharma che te pratipAdita karavAnuM karyuM. pariSadamAMnA temanA jainadarzana, tattvajJAna, siddhAMto aMgenA temanA pravacano sarvadharmanA vidvAnoe rasapUrvaka sAMbhaLyA-vadhAvyA. amerikAnI saMsthAo, carcA, klabo taraphathI maLelA AmaMtraNonA kAraNe temaNe amerikAmAM lagabhaga 550 pravacano ApyA. te ja rIte laMDana, jarmanI vagere dezomAM paNa ApyA ane videzanI paradharmI prajAmAM jainadarzana - dharmano pracAra-prasAra karavAnuM ati mahattvanuM kArya karyuM. videzI vidvAnomAM jainadarzana - tattvajJAnanA abhyAsanI jijJAsA UbhI karI. jainadarzana tattvajJAnanuM mahattva sthApita karyuM. e ja arasAmAM bhAratamAM sarva zAstronA jJAtA zAstra vizArada AcArya zrImad vijaya dharmasUrIzvarajI kAzIvALA dharmaprabhAvanAmAM vyasta hatA. teo paNa jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIya videza bhASAmAM pravINa hatA. temanI khyAti paNa dezavidezamAM phelAyelI hatI. IMglenDa, phrAnsa, jarmanI, ITAlI, norve tathA anya yuropIyana dezanA vidvAno pUjyazrI pAse AvIne abhyAsa karatA. DaoN. harmana jekobI, DaoN. johataka harTala, DaoN. gerInoTa, DaoN. thomasa, DaoN. rUDolpha, cArlsa elieTa, DaoN. belonI, DaoN. buza, DaoN. khaMDara, misa krAujha, DaoN. Dabalyu oriphUla vagere saMkhyAbaMdha videzI vidvAnone taiyAra karIne pUjyazrIe jainadarzanane vizvamAM pahoMcADavAnuM adbhuta kArya karyuM che. yogAnuyoga pUjyazrI paNa mahuvAnA hatA. banne vibhUtie jainadarzanane vizvanA dezomAM pahoMcADyuM. 20mI sadInI zarUAtathI ane 19 mI sadInA uttarArdhathI jaina parivAro vyApAra dhaMdhA arthe videza jaI tyAM sthAyI thavA lAgyA. zarUAtamAM AphrikA, laMDana, beljiyama vageremAM gaNanApAtra saMkhyAmAM tathA anya dezomAM nAnI saMkhyAmAM hatA. tyArabAda abhyAsa arthe amerikA ane yuropa gayA ane tyAM sthAyI thayA. potAno dharma sacavAya, dharmaArAdhanA thaI zake, bALakone dhArmika zikSaNa ane saMskAra maLe te mATe temaNe jaina caityo, upAzrayo, pAThazALA vagere zarU karyA tathA dhArmika parvo daramiyAna bhAratathI vidvAna paMDitone bolAvavA lAgyA. amerikAmAM to jaina dharmanI prabhAvanAnuM mahattvanuM kArya pU. suzIla muni tathA citrabhAnujIe karyuM. eTaluM ja nahIM paNa videzIone paNa zAkAhArI banAvyA. Aje to vizvanA ghaNA badhA dezomAM vasatA parivAroe jaina saMgaThano banAvyA che, ArAdhanA mATe jaina caityo, dhArmika zikSaNa mATe upAzrayo ane pAThazALAo banAvyA che. taduparAMta rASTrasaMta pU. namramuninI preraNAthI videzamAM 'luka enDa larna' jaina zikSaNanuM kArya kare che. temanI preraNAthI cAlatI dharma prabhAvaka zreNI' videzamAM aneka jagyAe ahIMnA vidvAna zrAvaka zrAvikAo paryuSaNamAM pravacana ArAdhanA vagere karAvavA jAya che. kara jJAnadhArA - 19 bhAratathI pU. rAkezabhAI, pU. caMdanAzrIjI, pU. lokeza muni tathA anya saMto, vidvAno paMDito - DaoN. jItubhAI zAha ane anya keTalAya vidvAna paMDito niyamita rIte videzomAM jaIne svAdhyAya, satsaMga tathA ArAdhanA karAve che. amerikAmAM JAINA saMgaThananA 80 karatA vadhAre senTaro che. tenA lagabhaga 1,60,000 thI vadhAre sabhyo che, jeo jaina ArAdhanA, dhArmika zikSaNa ane sabhyonA lAbhArthe ghaNI badhI pravRtti kare che. A ja rIte IMglenDamAM osavALa samAja, nava nAta tathA anya saMgaThano sarAhanIya kArya kare che. A badhA ja parivAro, saMgaThano jaina dharma - jaina AcAra sAcavavAnA pUratA prayatno kare che. JAINA to dara be varSe dvi-vArSika saMmelana goThave che, jemAM dezavidezanA saMto, gurudevo, paMDito, vidvAnone AmaMtre che; jeo jainadarzana, tattvajJAna ane AcAra aMge pravacano Ape che. taduparAMta jainatva sacavAI rahe te mATe lagnasaMbaMdho mATe paricaya meLAvaDo, jaina bALakonA kalA ane sAMskRtika kAryakramo paNa yoje che. dhArmika zikSaNa mATe aMgrejImAM pustako tathA abhyAsakramo paNa taiyAra karyA che. A ja rIte IMglenDamAM paNa saMgaThano saMmelano, sAMskRtika kAryakramo yoje che. DaoN. naTubhAI zAha eka bhavya varlDa jaina senTaranuM Ayojana karI rahyA che. caMderIyA parivAranuM paNa IMglenDamAM jaina dharmanI pravRttiomAM moTuM yogadAna che. anya dezomAM vasatA parivAro paNa dharmaArAdhanA, satsaMga, svAdhyAya vagere mATe niyamita rIte bhAratathI vidvAna paMDitone AmaMtre che ane jaina AcAranuM pAlana tathA ArAdhanA kare che. videzomAM sthAyI thayelA parivAronA saMtAnonuM zikSaNa tathA uchera tyAMnA vAtAvaraNa tathA samAjanI vacce thAya che. teo AvatIkAlanA jaino che. teomAM jaina dharma, jaina AcAra tathA saMskAra jaLavAI rahe ane teo tyAMnI saMskRtithI paNa alipta na thAya te khUbaja mahattvanuM che. teo bhautikavAda - Adhunika jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 63 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhasagavaDo vacce moTA thAya che, eTale teomAM AdhyAtmikatA, dhArmika saMskAra jaLavAI rahe tevI yojanA-vyavasthA karavAnuM kArya asaMbhava to nathI ja paraMtu kaparuM jarUra che. je mATe jaina AcAra-vicAra, AhAravijJAna, jaina kriyAo, tapa ane bhojana vagere siddhAMtone Adhunika vijJAnanA saMdarbhamAM saraLa aMgrejI bhASAmAM samajAvatA pustako taiyAra karavA paDaze tathA te aMgenuM zikSaNa ApavAnI vyavasthA karavI paDaze. zuM khAvuM ? zuM na khAvuM ? tapazcaryA, rAtribhojana niSedha, darzana-sevApUjA, caityavaMdana, sAmAyika, pratikramaNa vagere kriyAone vijJAnanA saMdarbhamAM - lAbhAlAbha batAvIne samajAvavI paDaze. zAkAhAranA lAbha, abhakSyathI nuksAna, tithi, garama pANI vagere bAbatone paNa vaijJAnika saMdarbha - lAbhAlAbha sAthe samajAvavI paDaze. jaina dharma saMpUrNa rIte vaijJAnika che - te samajAvavuM paDaze. A dareka mATe purAvA sAthenuM sAhitya taiyAra karavuM paDaze tathA pAThazALAnA abhyAsakramamAM teno samAveza karavo paDaze. A mATe niSNAMto - zikSako paNa taiyAra karavA paDaze. A ja hakIkata dezamAM paNa AvatIkAla mATe jarUrI che. zAstrAjJA viruddha kazuM lakhAyuM hoya to kSamA cAhuM chuM. (muMbaI sthita hiMmatalAla gAMdhI keTalIka dhArmika ane zaikSaNika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. jaina jJAnasatro, saMmelanomAM abhyAsapUrNa zodhapatro prastuta karatA rahe che.) 64 jJAnadhArA - 19 8 sAdhu to calatA bhalA vihAra DaoN. sejala zAha sarva mAyA choDI daine sAdhu to calatA bhalA, paMDathI paNa aLagA rahIne sAdhu to cAlatA bhalA, sneha rAkhe sauthI sADA bArI koinI nahIM, sAcuM moDhe-moDha kahIne sAdhu to calatA bhalA... AvuM nAnapaNathI sAMbhaLyuM che. evA aneka prasaMgo paNa AvyA ke jyAre raste cAlatA AvA saMtone-sAdhune joyA. vaMdana karatA zira namyuM. bhAratanA rastA AvA aneka pagalAothI aMkita thayA che ane varSothI A saDako AvI rIte pavitra thatI AvI che. eka samaya hato jyAre A saMto sAthe aneka prabhAvaka vyaktio paNa yAtrA karatI. A samaya hato jyAre saMtono vadhu saMsarga manuSyane AMtarika zakti ane cetanA Apato. eka gAmathI bIje gAma jatI vakhate keTalAya loko vaLAvavA AvatA ane sAme bIje gAma keTalAye loko sAmaiyuM karavA AvatA. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajA potAnA saMtanA saMsargamAM rahevA tarasatI paNa tyAre prajAnI jarUriyAta ochI hatI ane saMtoSa vadhu hato. kAlidAsanI khUba ja jANItI kRti 'meghadUta' mAM varNanano mahimA darzAvyo che. ahIM dakSiNathI uttara jatAM yakSane mArganA vividha sthAnono paricaya karAvavAmAM Avyo che. emAM pravAsanuM varNana che. AnI yAda eTalA mATe kAraNa hamaNAM ja eka pustaka vAMcyuM emAM vihAravarNana lakhyuM che. A varNana juoH pUjyapAda prAtaHsmaraNIya zAjyAdi guNAlaMkRta vRddha gurudeva pravartakajI mahArAja zrI 1008 zrI kAntivijayajI mahArAjajI tathA pUjya guruvarya zrI 108 zrI caturavijayajI mahArAja Adi munimaMDaLanI sevAmAM zizu puNya-prabhAramaNIkanI savinaya sabahumAna vaMdanA 1008 vAra svIkRta ho. Apa gurudevo dharmaprasAde sukhazAtAmAM hazo. ame zizuo paNa ApanI kRpAdRSTithI AnaMdamAM chIe. vizeSa, AburoDa sudhInA amArA vihAranA samAcAra zrI meghavijayajI mahArAjanA patramAM lakhyA hatA te Ape vAMcyA haze. have AgaLanA samAcAra ApanI sevAmAM nivedana karuM chuM. AburoDathI amAro irAdo Abugiri upara javAno hato, paNa ThaMDInA kAraNe upara javAnI nA AvavAthI ApathI AjJAnusAra upara javAno vicAra ame mAMDI vALyo, ane suratamAM nAnI moTI paMcatIrthayAtrAno krama goThavyo. paNa te arasAmAM amane samAcAra maLyA ke khIvANadImAM mahA sudhI 10no pratiSThA mahotsava che ane te samaye paM.zrI lalitavijayajI mahArAja paNa tyAM padhAravAnA che. A khabara maLavAthI mAravADamAM pratiSThA mahotsava kevo thAya che, e jovAnI utkaMThAthI paMcatIrthayAtrAnA vicArane vaheto mUkI ame AburoDathI mahA sudi 6 nA divase khIvANadI tarapha prayANa karyuM. AburoDathI vihAra karatAM amane - marudeze paJca ratnAni kAMTA bhAThAzca parvatAH / caturtho rAjadaNDazca paJcamaM vastraluNThanam / e mAravADa dezanA paMkAtAM pAMca ratno paikInAM 'kAMTA' 'bhAThA' ane 'parvato' e traNa ratnono, Dagale ne pagale sAkSAtkAra thavA lAgyo. jo ke sAmAnya rIte A ratnonuM darzana to amane pAMthAvADAthI ja thavA lAgyuM hatuM, paNa marubhUminAM alaMkArabhUta e rano potAnI rAjadhAnImAM savizeSa zobhI rahe emAM pUchavAnuM zuM hoya vAruM? A varNana sAthe aneka jagyAe eka tarapha prakRti to bIjI tarapha dharmanA ADaMbara aMge temanuM ciMtana maLe che. AgaLa lakhe che, ahIMnA lokone sAdhu pratye atIva prema che. sAdhuo mATe teo khUba ja talase che. sAdhuone joine to harSathI gagada banI jAya che. temano premabharyo Agraha tarachoDavo ghaNo ja muzkela thai paDe che. ame to ghaNeya ThekANe evA premabharyA Agrahane tarachoDIne AgaLa cAlyA chIe. kAraNa ke amAre amArI svecchAe viharavAnuM nahotuM. jo ApaNA munivargano AvA kSetromAM vihAra thAya to ghaNo ja lAbha thAya. ahIMnI prajAmAM udAratA ghaNI ja che. ahIMnA loko pratiSThA, jinamaMdira vageremAM dara varSe hajAro nahi paNa lAkho rUpiyA kharace che. jo pratibhAsaMpanna sAdhupuruSo temane samayAnukUla jaina dharmanI vRddhinA kAraNo samajAve to jarUra teo potAnI kharI pharaja samaje ane potAnI udAratAnA pravAhane mArgamAM vahAve emAM jarAye zaka nathI. jaina dharmamAM vihArane khUba ja AgavuM mahattva apAyuM che. sAdhu-bhagavaMtanA AcAramAM A eka mahattvanuM paribaLa che. vIra prabhu mahAvIra svAmInA vihAra jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMge aneka kathAo maLe che. comAsAnA cAra mahinA sivAyanA samayamAM bhaugolika sthaLAMtara karatA rahevuM ane na koi eka jagyAe ke na loko sAthe vadhu samaya rahevuM. anyanA manamAM paNa moha na janme, sAthe jAtane paNa koi eka Adata na paDI jAya. uparAMta dharmaprabhAvanA mATe te atyaMta Avazyaka paNa che. aneka bhaugolika paristhitinuM ane sAmAjika sRSTinuM Alekhana, vivaraNa maLe che. jaina AgamamAM Ave che ke, vihAracaryA, isihaM patthA sAdhuo mATe vihAracaryA zreSTha che. mArgamAM AvatA kSetromAM jaina dharmamAM siddhAMto ane prabhuvacanonI prabhAvanA karanArA jaina saMto sarvane sata ane satyanA mArge vALe che. temanI sAme joi anusarI prajAne eka baLa maLe che. eka AkhA samAjanI mUlya vyavasthA upADatA A saMta jyAre Aje nagara ane moTA zaheromAMthI pasAra thAya che tyAre Aje A rastA salAmata rahyA nathI. AjanA samayamAM manuSya sagavaDa ane bhautikatA pratye vadhu AkarSAyo che. saMpattimanuSyane kAbUmAM rAkhe che. samayanI bhAgadoDamAM te saMtonI sAthe vihAra karavA mATe samaya phALavI zakato nathI. pariNAme lAMbA aMtarano pravAsa temane ekalA karavo paDe che. vahelI savAranuM aMdhAruM, rastA para vadhelI vAhanonI bhIDa - A paristhitimAM vihAra karatA sAdhu-sAdhvInA akasmAtonI saMkhyAmAM vadhAro thayo che, je kharekhara samAja mATe khUba ja ciMtAjanaka che. manuSya samajavuM paDaze ke mAtra paisA nahIM paNa sagavaDa ane eka vyavasthA ubhI karavI paDaze, jene kAraNe A akasmAtonI saMkhyA ghaTe. nagaranA mahA-dhorI mArgo para vahelI savAre vAhanacAlako game-tema vAhana calAve che ane saDaka para cAlatA saMtone vAgI jAya che. akasmAta thAya che. zramaNa saMskRtino itihAsa khUba ja ujjavaLa ane preraNAdAyaka rahyo che. mAnava-pavitratAnI rakSA mATe A adhyAtmabharI saMskRtie haMmeza saMgharSa karyo che. eka tarapha samAja prati potAnI pharaja satata nibhAvatA A saMtonI koi apekSA nathI, temane potAnA dharmanA pracAra-prasAra ane e dvArA samAjane yogya raste vALavAno satata prayatna karyo che. eka tarapha saMta svAdhyAya dvArA potAnA AtmAno uddhAra karavAmAM masta hoya to bIjI tarapha samAjamAM dIvo peTAvAnuM paNa kArya teo kare che. vihAracaryA daramyAna te aneka prajA mATe Adarza bane, athavA te samAjane samaje ane samAja paNa temanA astitvane najIkathI joi zake, te mahattvanuM che. vihAra jaina sAdhunA svAthya ane samAjanA svAthya mATe paNa anurUpa che. vihAra daramyAna je keTalAka vikaTa anubhava thAya che tenI kalpanA karavI paNa agharI che. khUba lAMbA rastA sudhI chAMyaDo, pANI ke anya virAma-sthaLa nA maLe. pagamAM mAraga kApyAMnA chAlA paDyA hoya, gocarInI vyavasthA na hoya ane ghaNIvAra jaina prajAnA ghara paNa dhorImArga para na jovA maLe, tyAre ajANI prajAne jaina anna viSe samajAvavuM agharuM paDatuM hoya che. paNa A badhI ja muzkelIonI vacce je sauthI vadhu ciMtAspada che te che Aje dhorImArga para thatAM akasmAto, jenA mATe khUba ja gaMbhIratAthI vicAravAno samaya AvI gayo che. AjanA kALamAM jyAre prajA pAse ATalI suvidhAo upalabdha thai che, tyAre potAnA A gurujano pratye vicAravAno samaya AvI gayo che. manuSya potAnA mATe samaya anusAra mApadaMDo badalyA che, tema ja sahu mATe badalavA Avazyaka che. gAMdhIjI jyAre AphrikAthI bhArata dezamAM pAchA pharyA tyAre samagra bhAratanuM bhramaNa karavAnI gokhalee salAha ApI hatI. tyAre gAMdhIjIe A pravAsa dvArA bhAratano cahero jANyo hato. te samajAve che ke bhAratane samajavA, prajAne samajavA, samAjanI nADane parakhavAmAM pravAsa Avazyaka che. jo samAjane badalavo hoya to samAja sAthe sIdho saMparka jALavavo paDe. temaja saMta, manuSyane maLyA vagara potAnA jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla SG Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryane AkAra na ApI zake paraMtu e mATe, enA pravAsa mATe, vihAra mATe Aje thai rahyuM che te aMge mAtra be divasanA gaNagaNATa pachI potAnI jAtane enAthI mukta na karI zakAya. ApaNA saMghanA cAra mahattvanA staMbha ekabIjA para AdhArita ane joDAyelA che. zrAvaka-zrAvikAnuM kArya samaNa-samaNIjInuM pUratuM dhyAna rAkhavAnuM che. saMghanI e javAbadArI che. upAsanAnA mArge AgaLa vadhI rahelA A sAdhusaMto ane emanI pUratI takedArI Aje jarUrI banI che ane e mATe vihAra aMge keTalAka vicAro navesarathI karavA vicArI zakAya. jJAna, darzana, cAritranI vRddhi kAje je saMsArane choDyo che te ja saMsAranA jIvonA uddhAra arthe ekAMtamAM na jatAM temanI vacce rahevAnuM TharAvyuM ane eka gAmathI bIje gAma jai dharmapracAra karyo. paNa saMsAranI svArthI vRtti temane nukasAna pahoMcADatI gai ane tenI sAme temane to karuNAdRSTi ja rAkhI paraMtu zrAvakanI te pharaja che ke e guru-bhagavaMtanI pUratI kALajI levAya ane temanA vihArane aDacaNamukta banAve. jarUra hoya tyAM vAhananA upayoga mATe udAratA keLave. - jyAre najIkanA ja vistAramAM javAnuM hoya tyAre to eTaluM aMtara kApI zakAya paraMtu jyAre bahAragAma javAnuM hoya tyAre vadhatI uMmaranA prazno, mAraga salAmata nathI, rastAmAM jainonA ghara paNa na maLe, pariNAme gocarI nA maLe. AvA samaye bIje divase cAlavAnI zakti kyAMthI lAvavI? vagere prazno naDe che. e mATe cAlaNagADI, yuvAnonI ToLI je sAthe vihAra kare, je saMghamAMthI jatAM hoya tyAM ane je saMghamAM javAnA hoya tyAMnA loko badhI ja vyavasthA upADI le. arthAt ochAmAM ochA pAMca bhAi-baheno sAthe hoya, vhIlaceranI ke cAlaNagADI. jarUrI hoya to nirdoSa vAhano ke e prakAranI vyavasthA ubhI karAya. gurujanone samaya anusAra thoDAka badalAva mATe navA niyamo ghaDavAnI vinaMtI karI zakAya. je rIte cAra samudAyane eka karavA mATe koi eka kendrita biMdu para AvavA sahu koi AgaLa vadhyA hatAM. tema ja Aje ja mahattvanA viSaya para tAtkAlika koi eka nirNaya para AvavAno prayatna karavo joie. amuka samayamAM thoDI chUTano svIkAra karIne paNa potAnA svAthyane prAthamikatA ApavI joie, jethI bIjA AvanArA samayamAM jaDa, cetana avasthA potAnA AtmauddhAra pratye ja jAgRta rahe, anya koi nahIM. (Da. sejala zAha maNibahena nANAvaTI vimensa kolejanA gujarAtI bhASAnA adhyApaka ane vibhAgAdhyakSa che. "prabuddha jIvana' nA taMtrI che. teoe be pustako lakhyAM che. "muThThI bhItaranI AjhAdI' ane 'AMtaraskRtitva ane gujarAtI kavitAmAM teno viniyoga' uparAMta gujarAtI padhavimarza : phAgu, bAramAsInuM saMpAdanakArya karyuM che.) jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanI nArI - DaoN. jAgRti nalIna ghIvAlA koipaNa samAjanI sAMskRtika ane AdhyAtmika vAtAvaraNanuM sAcuM pratibiMba te samAjamAM nArInuM sthAna che. bhAratIya saMskRtimAM nArIne ati sanmAnanIya mAnavAmAM AvI che. temAM paNa jainadharmamAM nArInuM sthAna prAyaH gauravamaya rahyuM che. nArIne dAsI ke bhAgyA svarUpane nakArI puruSa samakakSa mAnavAmAM AvI che. tema chatAM paNa bhAratIya saMskRti mukhyatve puruSapradhAna rahI che ane nArInI sthitimAM parivartana thatuM rahyuM che. sUtromAM tathA prasiddha lekhakoe nArI viSe kaMika AvA abhiprAyo ApelA che. - yatra nArI pUjyante, ramante tatra devatAH / jyAM nArInI pUjA thAya che, tyAM devatAno vAsa che. lasez ou-"Men have light. Women have Enlighten.. All the reasoning of men is not worth one sentiment of woman.' mAnava dharmazAstra - 'eka pAyAno sAmAjika kAyado che ke nArI potAnA jIvanamAM bALapaNathI vRddhAvasthA sudhI kyAreya paNa puruSanI chatrachAyA vinA rahI nA zake, rasoDAmAM paNa enI sattA nA hoya." saMpUrNa jagatanI nArIo temanA AMtarika svabhAva pramANe ekabIjAthI khAsa judI nathI paDatI, paraMtu ghaNI sarakhI hoya che. tenA sAmAjika - dhArmika saMskArone laine te haMmezAM eka "nArI" nA svarUpamAM ja rahe che. prAyaH ApavAnI ja icchA kare che, temaja vaphAdAra ane kahyAgarI hoya che. puruSa karatAM ghaNuM vadhAre sahana karI zake che. nArI dareka saMskRtinA saMskAranI pratinidhi hoya che. * gaikAlanI dRSTie nArI : zvetAMbara ane digaMbara banne saMpradAyonA sAhityamAM pUrvanI zreSTha nArIonA ghaNA udAharaNo che. tIrthakara, cakravartI, baladeva, vAsudeva ane gaNadharone janma ApanArI nArIo temaja guNavatI - zIlavatI evI aneka satIo vagere uttama puruSo dvArA pUjanIya rahyA che. AgamagraMthomAM evA paNa udAharaNo che ke jemAM vAsudeva niyamita mAtAne vaMdana karavA jatA hatA. aMtaHkRtadazAMgamAM zrIkRSNa vAsudevadararoja potAnI mAtAne vaMdana karavA jatA tevuM vistRta varNana maLe che. tIrthaMkara prabhu mahAvIrasvAmI paNa mAtAne duHkha na thAya te hetuthI mAtA-pitAnI hayAtImAM saMsAratyAga nahi karavAno nirNaya garbhakAlamAM ja karyo hato. tIrthaMkara neminAthanA pagale temanI vAgdattA rAjImatIe paNa dIkSA lIdhI hatI ane eka samaya rAjImatInApUrvAvasthAnAdiyara rathanemine temaja RSabhadevanI putrIo brAhmI-suMdarI dvArA bhAi muni bAhubalIne pratibodhita karyAnA ullekho prApta thAya che. AvI aneka zramaNIo, zrAvikAonA jIvanacaritra jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdarzarUpa siddha thayelA che ane ghaNI zrAvikAo AvuM Adarza jIvana jIvavAnAM prayatna kare che. deSTAMtarUpe thoDA udAharaNo saMkSiptamAM joie - marudevA mAtA H jaina itihAsamAM prathama tIrthaMkara RSadevanA mAtA marudevAnuM nAma agrasthAne che. jyAre RSabhadevane kaivalya prAptinAM samAcAra mAtAe sAMbhaLyA, tyAre tarata ja pautra bharata cakravartI sAthe hAthInI aMbADI upara savAra thaine prabhunA darzana karavA AvyA. prabhunuM apUrva teja ane AbhA joine marudevI dhyAnastha thai gayA ane temane tyAM ja kevaLajJAna utpanna thayuM. teo siddha-buddha-mukta thai gayA. marudevI vartamAna samayamAM kevaLajJAna pAmanAra prathama nArI hatA. brAhmI ane suMdarI : brAhmI ane suMdarI banne RSabhadevanI putrIo hatI. RSabhadeve brAhmIne 18 bhASAnI lipinuM jJAna ane suMdarIne aMkagaNitanuM jJAna ApyuM hatuM. te sAthe bannee strIonI 64 kalAonuM zikSaNa grahaNa karyuM hatuM. akSarajJAna ane bhASA jJAna zIkhanArI A banne prathama mahilAo hatI. tIrthaMkara prabhunI prathama dezanAthI ja pratibodhita brAhmIe dIkSA aMgIkAra karI. sAdhvI-saMghanA pramukha thayA. temanI nIce 3 lAkha sAdhvIo ane 54 hajAra zrAvikAo hatI. suMdarIne paNa jJAnavRddhi tathA tyAganA pratyakSa pramANa phaLarUpe sAMsArika sukhonI nazvaratAno anubhava thai cUkyo hato ane te kAraNe dIkSA lai AtmakalyANa karavA icchatA hatA. paraMtu bharatanI AjJA nahIM maLavAthI suMdarI zrAvikApaNe kaThina tapa ane brahmacaryanI sAdhanA karatA. aMte bharatanI saMmati prApta thai ane dIkSA lai saMyamajIvananuM utkRSTa pAlana karatAM teo paNa siddha-buddha ane mukta thai gayA. lor jJAnadhArA - 19 tIrthaMkara mallinAtha H mallikumArI mithilAnAM kuMbharAjAnI prabhAvatI rANInI kukSie janmyA. samaya jatA mallikumArI bALapaNa pUrNa karI yuvAnImAM pravezyA. temanA rUpa-guNanI prazaMsA cAre tarapha phelAvA lAgI. temane meLavavA ghaNA mahAna rAjAo utsuka rahetA. temAM te samayanA 6 gaNarAjAo paNa sAmela hatA. jeo mallikumArInA pUrvabhavanAM mitro hatA. mallikumArIe avadhijJAnathI potAnA 6 mitronuM jIvana joyuM. temanI paNa potAnI sAthe paraNavAnI utsukatA nihALI temane pratibodha karavA potAnI buddhi, cAturya ane kauzalyatApUrvakanA prayoga dvArA samajAvyuM ke, "bahArathI svarUpavAna dekhAtuM A zarIra azucimaya, nAzavaMta che. tethI bhautika sukha tyAgI Atmasukhane prApta karo.'' aMtamAM mallijIe 300 strIo ane 300 puruSo sAthe mAtA-pitAnI AjJA saha dIkSA lIdhI ane dIkSAdine ja teo ghAtIkarmo kSaya karI kevalajJAnane pAmyA. prathama dezanA samaye samavasaraNamAM sAdhu-sAdhvIzrAvaka-zrAvikArUpa caturvigha saMghanI sthApanA karI. pratibodhita te chae rAjAoe muni dIkSA grahaNa karI. mAtA-pitA sAthe anekoe zrAvakadharma svIkAryo ane samagra janamAnasane Atmazuddhino mArga batAvatAM, AyuSya karma pUrNa thatAM aghAtI karmo kSaya thatAM malliprabhu muktipadane pAmyA. A uparAMta paNa aneka evA zreSTha nArIo thai gayA; jemAM rAjImatI, draupadI, sItA, maMdodarI, mayaNA suMdarI tathA prabhu pArzvanAthanA samayamAM puSpacUlA, kAlI, rAjI, sudarzanA, vasumatI Adi Adi anekAneka nArIo ke jeoe potAnuM AtmakalyANa sAdhI uccagatine prApta thayA. tIrthaMkara mahAvIrasvAmInA samayanI vidUSI sAdhvIo ane nArIoH tIrthaMkara prabhu vIravardhamAna mahAvIrasvAmI samagra mAnavajAtane ekasamAna najare jotA hatA. temanI pAse nAta-jAtanAM koi bhedabhAva na rahetA. teo A jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArazreNImAM samaya karatAM prabhu ghaNA AgaLa hatA. teoe sAdhu-sAdhvI mATe ekasarakhA ja niyamo ane AcArasaMhitA banAvyA hatA. te ja rIte zrAvikAo mATe paNa zrAvako samAna niyamo rahetA. teozrI sAdhvIo-zrAvikAone paNa dhArmika jIvana jIvavA samajAvatA hatA. te samaye paNa ucca samAjanI kanyAo bhaNatI. sAthe nRtya, saMgIta Adi kalAomAM pAraMgata thatI. rAjavI kuTuMbomAM nArI mATe khAsa ghera zikSaNa ApavAnI sagavaDa karavAmAM AvatI. tIrthaMkara vIraprabhunA kuTuMbanI nArIonA varNanathI jANavA maLe che ke teo zikSaNapUrNa ane dhArmika vRttinI hatI. mAtA devAnaMdAH- mahAvIrasvAmInA prathama mAtA jemanI kukSimAM sADA LyAsI rAtri rahyA hatA. tevA devAnaMdAnA vivAha kuMDagrAmanA cAra vedanAM jJAtA, dhanADhya ane prasiddha paMDita evA zrI RSabhadatta sAthe thayA hatA. teo banne pArzvanAtha prabhunI paraMparAnA munionA saMparkathI zramaNopAsaka dharmadhAraka banyA hatA. devAnaMdA svayaM jIva-ajIva Adi nava tattvanA jANakAra saraLa suzrAvikA hatA. tIrthakara mahAvIra prabhunA kevaLajJAna bAda prabhunI dezanA sAMbhaLI pati-patnI bannee dIkSA lIdhI. utkRSTa sAdhanAnA phaLarUpe muktipada prApta karyuM. mAtA trizalA rANI :- mahArAjA ceTakanA putrI trizalAnA vivAha rAjA siddhArtha sAthe thayA. pati-patnI banne suzikSita, prabuddha, udAra ane saraLa svabhAvI hatA. prabhu pArzvanAthanA anuyAyI hatA. zrAvakadharmanuM pAlana karatAM aMtamAM anazanapUrvaka samAdhimaraNa pAmI bAramAM azruta devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI AyuSya pUrNa thatA, mahAvideha kSetramAM janma laI utkRSTa ArAdhanA karatAM siddha-buddha mukta thaze. patnI yazodA :- jeo vasaMtapuranA rAjA samaravIranA putrI hatA. atyaMta suMdara ane guNavaMtI evA A nArIe svayaM sAMsArika sukhonI Ahuti ApI pativardhamAna mahAvIranA paMthane ujALyo hato. temano tyAga anupama ane durlabha che. bhale te samaye samAja puruSapradhAna hovAthI A Adarza nArInuM jIvana, tenI manovyathA, tenA kAryonI upekSA karavAmAM AvI hoya paraMtu ciMtanano viSaya jarUra che. putrI priyadarzanA pitA vIra vardhamAna ane mAtA yazodAnA ekamAtra putrI hatA. temanA vivAha mahAvIranA benanA putra jamAlI sAthe thayA hatA. A parivAra te yugano ati vaibhavazALI parivAra hato. eka samaya prabhu mahAvIrasvAmInA samavasaraNamAM jamAlI ane priyadarzanA darzana-vaMdana ane dharmopadeza sAMbhaLavA gayA. prabhunI dezanA sAMbhaLI teone arihaMtanA dharma para zraddhA thai ane guruvaDIlajanonI anumati lai jamAlIe 500 puruSo sAthe ane priyadarzanAe 1000 strIo sAthe dIkSA grahaNa karI. priyadarzanA Arya caMdanAnA sAdhvI-saMghamAM saMmilita thai 11 aMgonuM adhyayana karyuM ane ugra tapanI ArAdhanA karatAM uttama saMyamajIvananI pAlanA karI. A uparAMta mahAvIra prabhunA bahena sudarzanA, moTAbhAI naMdivardhananA patnI suyeSThA, dohitrI zeSavatI Adi rAjavI kuTuMbanI nArIo jeoe paNa prabhu pAse dIkSA grahaNa karI, uttama ArAdhanA karatAM jainadharmanI garimA vadhArI hatA. prAtaH smaraNIya soLa satIo jemanI nitya stuti thAya che, tevI satIo - caMdanabALA, rAjematI, draupadI, kauzalyA, sItA, subhadrA, mRgAvatI, sulasA, kuMtI, damayaMtI, zivAdevI, celaNA, prabhAvatI, padmAvatI Adi nArIo utkRSTa saMyamajIvana pALatA mokSamAM temaja prAyaH devagatie padhAryA che. te sarva nArIcaritroe bhAratIya nArIsamAja samakSa ucca Adarza sthApita karyo che. te uparAMta zreNikamahArAjAnI naMdA, naMdavatI, sujAtA, sumati Adi 13 rANIo jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja kAlI, sukAlI, kRSNA Adi 10 rANIo Adi aneka nArIono uttama, vaibhavazALI kuLamAM janma hovA chatAM bhautika sukhonI nazvaratA jANI dIkSA aMgIkAra karI. jJAna ane tapanI utkRSTa ArAdhanAo dvArA dharmamaya banIne karmonI nirjarA karI potAnuM jIvana UrdhvagAmI karyAnuM varNana AgamagraMthomAM upalabdha che, je nArImAM zraddhA, caritra ane zaktinA guNo puravAra kare che. te samayanI zrAvikaomAM paNa jayaMtI, revatI, sulasA Adi nAmo prasiddha che. kauzAMbInA rAjAnI dharmatattvanI jANakAra putrI zrAvikA jayaMtI mahAna vidUSI hatA. te vIraprabhunI dharmasabhAmAM niHsaMkoca prazna pUchatI. zrAvastI nagarInI revatI zrAvikA prabhunA upadeza ane siddhAMto para deDha vizvAsa dharAvatI hatI. te dAnadharmanI udAtta bhAvanA bhAvanAra nArI svayaM auSadhi banAvavAnI kaLAmAM nipuNa hatI. tenI banAvelI auSadhi vaDe AsapAsanA vyAdhigrasto temaja sAdhu-parivrAjako paNa potAnA zArIrika kaSTa dUra karatAM. to sulasAjI potAnA zubha karmonAM kAraNe tIrthaMkara nAmakarma upArjita karyu, jeo AgAmI covIsImAM soLamAM tIrthaMkara padane prApta karaze. eka nArI potAnA puruSArthanA jore utthAna pAmI tIrthaMkara ane siddhapadane pAmI zake che. mahAvIrakAlIna nArIomAM caMdanabALAnuM caritra jAjvalyamAna che. je tyAga, tapasyA, dhairya, sahiSNutAnI sAthe potAnA lakSya para aDaga rahetI hatI. teozrI tIrthaMkara mahAvIranA zramaNa-saMghanI 36000 sAdhvIonuM saphaLa netRtva karanAra nArI aMte muktipadane pAmI gayA. e yuganI nArIo dareka kaThina paristhitiomAM saMyama ane vivekathI potAnA kartavyanuM pAlana karatI. vinaya, sevA, samarpaNa, tyAga, dAna, dharma Adi temanA svAbhAvika guNo rahetA. potAnI samakSa utpanna Apattione karmanuM phaLa, karmano udaya mAnI sAhasa ane dhairyathI sAmano karatI. ta jJAnadhArA - 19 tIrthaMkara mahAvIrasvAmInAM nirvANathI vartamAna samayanI nArIo : mahAvIrasvAmI pachI temanA zAsananI dhurA pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmIe saMbhALI. vIra nirvANa 1mAM zreSThI jaMbukumAra sAthe temanI mAtA dhAriNIdevI, samudrazrI, padmazrI, padmasenA Adi 8 zreSThI kanyAo ke jeo sarva kaLAomAM nipuNa, sauMdaryavatI, guNavatI hatI ane lagnanI prathama rAtrie ja pati jaMbukumArathI pratibodhita pAmI hatI te ATheya patnIo, AThe patnIonI mAtAo kula 17 nArIo dIkSita thai. dhAriNI (bIjI) je rAjA pAlakanA nAnA putranI patnI hatI. guNavaMtI ane rUpavaMtI hovAnA kAraNe satItvanI kasoTI AvI. potAnA zIlanI rakSA kAje rAjyano tyAga karI kauzAMbImAM sAdhvI-samudAyamAM bhaLI dIkSA lai uttama AtmakalyANa sAdhyuM. mahAsatI caMdanabALA pachI yakSA, yakSadattA, bhutA, bhUtadattA Adi sthUlibhadranI 7 baheno, naMdarAjAnI putrI suprabhA, pUrNamitrA, sAdhvI sarasvatI, dhanapAla zreSThInI putrI sunaMdA, dhanakubera devanI putrI rukmiNI Adi aneka sAdhvIo, zrAvikAonAM jIvana zreSTha daSTAMtarUpa che. te samaye gRhastha nArIo upAzrayamAM jai sAdhu-sAdhvIo pAse dharmacarcA sAMbhaLatI tathA vrata, tapa AdimAM sadA jAgrata rahetI. Ama, jaina nArIo samaya Avye koipaNa kasoTIono sahajapaNe sAmano karatI jaNAya che. te uparAMta anya guNo paNa samaya samaya para pragaTa thayelA jaNAya che, je nIce pramANe che H nArI - tyAga ane preraNArUpa :- yugapradhAna AcArya AryarakSita ane bhAi muni phAlgunarakSitanA mAtA rudrasomA jaina dharmanI zrAvikA hatA. te vidyAbhyAsa jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla UG Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne AvelA rakSitane sva-para kalyANa temaja AdhyAtmika abhyatthAnamAM jarApaNa sahAyaka nathI tema kahI putrane adhyAtma mArganA saphaLa pathadarzaka rUpe jIvanabhara potAnA banne saMtAno mATe tyAga ane preraNAmUrti banI rahyA hatA. vIra nirvANanAM lagabhaga 1227 varSa bAda yAkinI mahattarAnuM nAma paNa khUba prasiddhine pAmyuM hatuM, jemanI preraNA ane vyavahArakuzaLatAe prakhara paMDita haribhadra jevA jaina dharmanA kaTTaravidveSIne jainadharmanA yugapradhAna AcArya haribhadrasUrizvarajInA rUpamAM pratiSThita karyA. kozA nAmanI gaNikA syulibhadra muninA upadezathI zrAvikA dharma pALavA lAgI hatI. tyArabAda potAnA AvAse cAturmAsa karavA padhArelA muninA saMyamathI calita thai javA para te munine sanmArgevALe che. satIprabhAvatI potAnI dharmaniSThAthI pati udAyanane dharma mArge cAlavAnI preraNA maLe che. jyAre mRgAvatIe pote dIkSita thaine yuddhano raktapAta aTakAvyo hato. gujarAtanI dhaMdhukA nagarInA zrAvaka cAciMganI dharmapatnI pAhiNInI preraNA putra kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrajI mATe mahattvapUrNa banI rahI hatI. kavi dhanapAlanI 'amarakoza' racanAnI preraNA bahena suMdarI, jeo svayaM prAkRta, saMskRta bhASAnI vidUSI hatA. caMpA zrAvikAnA 6 mahinAnA upavAsathI prabhAvita mugala samrATa akabare te divaso daramyAna potAnA rAjyamAM thatI hiMsA baMdha rakhAvI hatI. nArI - smaraNa ane sAhitya sarjananI zakti - A kSetramAM paNa jaina nArIonuM yogadAna mahattvapUrNa che. sthUlibhadrajInA bahena yakSA sAdhvI kaThina gadya ke lAMbA padyane ekavAra sAMbhaLyA pachI yathAvata kahI ApatA hatA. dhArAnagarInA rAjA bhojanA rAjakavi dhanapAlanI navavarSanI putrIe 'tilakamaMjarI' mULa pratano artho bhAga potAnI smaraNazaktithI kahI saMbhaLAvyo hato. vIranirvANanI 4thI sadImAM Arya poyaNIe rAjA khAravela dvArA Agama sAhityane surakSita ane vyavasthita karavA mATe yojAyelI pariSadamAM mahattvanI kAmagIrI bajAvI hatI. AcArya susthitanI paraMparAnAM pAMcaso zramaNa sAthe AryA poyaNInA netRtvamAM 800 sAdhvIoe AgamavAcanA pariSadamAM bhAga lIdho hato. chaMda ane sAhityanI jJAtA paMDita tarIke pravartinI merulakSmI saM. 1445 mAM temaja saM. 1670 mAM megha sAgarajInI 'gahulI' kRti dvArA gurunI guNastuti karanAra lekhikA sAdhvI vimalazrI vagerenuM sAhitya jagatamAM yogadAna rahyuM che. nArI - rAjyakuzaLa ane vIra:- belagoDAnA eka pASANa paranA zilAlekha para hAthamAM talavAra sAthe azvArUDha nArI saviyabbe gajaArUDha yoddhA para nirbhayatAthI prahAra kare che tevuM citra che. tenI nIce lakhANa che, jemAM udaya vidyAdharanI patnI saviyavaLee begapuranA yuddhamAM potAnA patinI paDakhe rahI laDatA laDatA vIragati meLavI. to atimaLee satIprathAno virodha karyo hato. i.sa. 1037mAM cAlukya vaMzanA rAjA sayAzrayanI bahena akkAdevInI tenI rAjyakuzaLatA joine eka prAMtanuM rAjya soMpavAmAM AvyuM hatuM. dakSiNa bhAratamAM zAMtaladevI, ketaladevI, acaladevI vageree jinamaMdiro baMdhAvyA hatA. vartamAnamAM digaMbara paraMparAnI ArthikA kamalazrI, zrullikAzrI, raNamatIzrI, ratnamatIzrI, vinayazrI, cAritrazrI Adi aneka zramaNIo temaja zrAvikAoe jaina dharma ane saMskRtinA vikAsa mATe noMdhanIya kAryo karyA che. prAcIna tAmrapatra, zilAlekha Adi lekhanakArya saMbaMdhI varNano paNa upalabdha che. zvetAMbara paraMparAmAM aneka gaccha jemAM upakezagaccha, tapAgaccha, jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acalagaccha Adi gacchomAM hajAronI saMkhyAmAM sAdhvIonuM jainasamAjane mahattvanuM yogadAna rahyuM che. evI aneka zramaNI ratno paNa thayela che jeo potAnA vyaktitvathI mahilAo mAtra nahi, paraMtu puruSone paNa pratibaMdhita karI, temane svayaM dIkSita karI AcAryapadane yogya paNa banAvyA che. temAM khaMbhAta saMpradAyanA zramaNI ziromaNi zAradAbAi ma.sA. jeo 46 varSanA dIkSAparyAyamAM AcArya kAMtiRSijI, zrI sUryamunijI, zrI araviMda munijI ane vartamAna AcAryazrI navInaRSijIne dIkSAnA dAna dIdhA che te sAthe 46 ziSyAone saMyamadAna dIdhA che. AvA keTakeTalA sAdhvIratnoe jainazAsananuM nAma ujAgara karyuM che. A prakAre gaIkAlanI nArIo karatAM vartamAna yuganI nArIno darekadRSTie vikAsa thayo che. samAjamAM nArInI vizeSa bhUmikA rahI che. te svabhAvathI vizeSapaNe komaLa, saMyamI, sevA ane tyAganI pratimUrti che. nArI puruSanI samakakSa thai rahI che, pachI te cAhe eka mA, eka patnI ke dIkarI kema na hoya. jIvananA dareka kSetramAM te DokTara, vakIla, adhyApaka, pAyaloTa, vaijJAnika, saMgItajJa, sAhityakAra, kavayitrI, rAjanItijJa, vidUSI banIne potAnI sevAo dezane ApI rahI che. udAharaNa rUpe - zrImatI aruNA abhaya osavAla (ludhiyANA) bI.ela.ela.Ai. insTITyuTane 100 karoDa rUpiyA dAna pradAna karyu hatuM. sAthe sAthe temano jainamaMdiro - sthAnakonAM nirmANamAM paNa amUlya sahayoga rahyo che. jodhapuranI zrImatI zazI mahetA pratibhAzALI vidyArthInIe vizva vidyAlayanA abhyAsa daramyAna potAnI dakSatAthI chAtravRtti prApta karI hatI. sonagaDhanA 'bhagavatImAtA' tarIke prasiddha pU. bahenazrI caMpAbahena jeo svAnubhUti prApta, jagatanA advitIya AdhyAtmika mahilAratna, atizaya vairAgI ane puruSArthI hatA. teo AtmArthIonA mahAna Adarza che. "bahenazrInAM vacanAmRto' pustakarUpe gujarAtI, hindI, marAThI, kannaDa ema judI judI bhASAomAM prakAzita thayA che. navI dilhInA DaoN. sunItA jaina sulekhikA che. teo bhArata sarakAra dvArA 'padmazrI' evorDathI vibhUSita temaja anya sAhityika sanmAna prApta karI cukyA che. DaoN. vINA jaine anusUcita jAtinI mahilAo, bALako vagere mATe komyuTara zikSaNa, iMglIza spIkiMga korsa Adi vibhinna prakAranA prazikSaNa kendro mAdIpura dilhImAM kholyA che. A prakAre anekAneka nArIratno che, jeo ghara-gRhasthI saMbhALatA aneka kSetromAM mahattvapUrNa yogadAna ApI rahyA che. nArInI prazaMsA karatA AcArya jinasenajI lakhe che ke, "guNavatI nArIo potAnA guNo vaDe saMsAramAM zreSTha pada prApta kare che." nArInA uparokta ujaLA pAsAthI viruddha doSayukta deSTAMto paNa hoi zake che. paraMtu e viSe 'bhagavatI ArAdhanA' graMthamAM spaSTapaNe darzAvyuM che ke, "A doSavarNana e sAmAnya ane zithila nArIone dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvyuM che. jyAre guNavAna - zIlavAna nArIone AvA koi doSo hotA nathI.' A graMthamAM ethIya vizeSa prazaMsA karatAM darzAvyuM che ke, "guNavAna strIono yaza badhe phelAya che ane te manuSyalokamAM devatA samAna pUjAya che." AthI ja jainAgamomAM patnIne dhammasahAyA' dharmanI sahAyikA mAnavAmAM AvI che. AvatIkAlanI jainadharmanI nArI :- je rIte gaikAlanI nArIoe samAjamAM saMskAritAno eka majabUta pAyo racyo che te rIte vartamAnamAM paNa hajAro jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArIo e dizAmAM ujAgarapUrNa kAryo karI rahI che. tevI ja rIte AvatIkAlanI nArIonuM paNa vibhinna kSetromAM mahattvanuM yogadAna raheze temAM zaMkAne sthAna nathI. nArImukti, nArI svAtaMtrya ane nArI vikAsa e traNe bAbato jainadharmanA pAyAmAM che, je AvatIkAlanA jagatane nArI svAtaMtryanI bAbatamAM navI dizA cIMdhI zake tema che. sAdharmika bhakti (amadAvAda sthita jaina dharmanA abhyAsu DaoN. jAgRtibena gujarAta vidhApITha sAthe saMkaLAyelA che. jaina sAhitya satromAM niyamita zodhapatro prastuta kare che.) saMdarbha sUci:(1) zrI jinazAsananA zramaNI ratno, saM. naMdalAla devaluka (2) jaina zrAvikAoM kA bRhad itihAsa, saM. : DaoN. pratibhAzrI 'prAcI' (3) jinazAsananI kIrtigAthA, ke. kumArapALa desAI (4) anokhA nArI ratno, le. DaoN. haMsAbena gAlA - guNavaMta baravALiyA pUrvAcAryoe 'jinazAsanamAM sAdharmika bhaktinuM utkRSTa sthAna che" e vAta samaye samaye kahI che. vaLI, zrAvakanA kartavyomAM sAdharmika bhaktine eka agatyanuM aMga gayuM che. bhagavAna mahAvIranI vANI, jinAgama zrI bhagavatI sUtranA soLamAM zatakanA bIjA uddezakanA sAdharmikanuM kathana avagrahanA saMdarbhe jovA maLe che. samAna dharmanuM, eka ja dharmanuM AcaraNa karanAra sahadharmiko, te sAdharmika che. tethI eka rIte joIe to sAdharmika bhakti te jinazAsananI prabhAvanA ja che. AvA prakAranuM kArya karanAra ane lAbha lenAra bannenI dharmamAM zraddhA baLavattara bane che. pUrvAcAryo AcaraNa dvArA sAdharmika bhaktinI preraNA karatAM te ghaTanAo jaina ItihAsamAM suvarNAkSare aMkita che. zAkaMbharI nagarImAM dhanAzAha nAme zrAvaka rahetA hatA. nAma dhanAzAha, jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dhananuM nAmanizAna na maLe. temanI strI reMTiyo kAMte, sUtara kADhe ane dhanAzAha tenuM kApaDa vaNAvI vece. Ama karI pati-patnI potAnuM gujarAna calAvatA hatA. eka vakhate dhanAzAhe potAnA mATe ja sUtara kaMtAvI temAMthI cophALavaNAvyo, jethI ziyALAmAM oDhavA kAma Ave. eka divasa zAkaMbharI nagarImAM mahArAjA kumArapALanA guru pU. zrI hemacaMdrAcArya padhAryA. emane mana to zrImaMta ane raMka sau samAnahatA. AvA mahAna AcArya potAnI nagarImAM padhAratAM dhanAzAhane khUba bhAva Avyo eTale temaNe sUjhato AhAra vahorAvyo ane pelo cophALa paNa vahorAvI dIdho. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArye tene grahaNa karyo. keTalAka divasa pachI zrI hemacaMdrAcArya pATaNa padhAryA. tyAM temanuM bhavya svAgata thayuM. sAmaiyAnI zobhAyAtrAmAM mahArAja pote paNa sAmela hatA. zrI hemacaMdrAcAryano cophALa joI rAjAe kahyuM, "bhagavAna, Apa to mArA guru gaNAva, Apa jo AvA jADA cophaLa jevAM kapaDAM pahero te joI mane zarama Ave che." zrI hemacaMdrAcArye dhArmika javAba Apyo, "hA, bIjI rIte paNa tame zaramanA adhikArI to cho ja." rAjAe Azcaryasaha pUchyuM, "gurudeva ! bIjI rIte eTale?" zrI hemacaMdrAcArye kahyuM, "jo bhAI, amane munione zuM? amane alpa, mUlyavAna, jADAM ane jIrNa vastro paNa zobhe, paNa tame to rAjA cho, tamArA ja rAjyamAM sAdharmika garIba ane kaMgALa hAlamAM rahe te zaramajanaka kahevAya ke nahIM?" rAjA marma pAmI gayA. AcAryanI vAta sAdharmika vAtsalya bhakti mATe preraka banI. AcaraNane kAraNe A upadezanI evI asara thaI ke kumArapALe sAdharmika bhakti pAchaLa dara varSe eka karoDa sonAmahora kharcavAno nirNaya karyo ane A rIte satata 14 varSamAM cauda karoDa sonAmahorono savyaya karyo. ItihAsamAM kumArapALe sAdharmika vAtsalyamAM mokharAnuM sthAna prApta karyuM. bhagavatIsUtranA bAramA zatakanA pahelA uddezakamAM zaMkha pokalInI vAta Ave che, je avAranavAra samUhabhojana yojato. hAla gurubhagavaMto paryuSaNanA kartavyomAM zrAvako mATenuM eka kartavya svAmIvAtsalya gaNAve che, jemAM sAdharmikonI samUhabhojana dvArA bhakti karavAnI vAta abhipreta che. jaina kathAnuyogamAM tAmalI tApasanA caritramAM saMnyAsa vakhate te bahu ja moTA pAyA para samUhabhojananuM Ayojana kare che. vartamAne dIkSA mahotsava prasaMge svAmIvAtsalyanuM je Ayojana thAya che te sAdharmika bhakti ja che. mAnavasarjita ke kudaratI Aphato vakhate karAtI sAdharmika bhakti mUlyavAna che. kaparA samaye kahevAya che ke jagaDuzA zeThe lADavA banAvaDAvyA. e lADavAnI aMdara sonuM-rUpuM mUkatA. koInI sAme hAtha laMbAvI zakatA nahatA ane bhUkhe maravAno vAro Avato hato evA kuTuMbo ghaNA hatA. dararoja vahelI paroDhe jagaDuzA khuda jAte jaI jarUriyAtavALA, AbarUdAra evA kuTuMbomAM lADavAnI prabhAvanA karatA. A lADavA 'jagaDuzAnA lajjApiMDa' nA nAme prasiddha thayA. varSo pahelAM pATaNamAM hajAro jaina kuTuMbo vasavATa karatA. AjIvikA, Arogya ke koI agamya kAraNasara koI jaina kuTuMbane potAnuM vatana choDI pATaNa vasavATa karavA AvavuM hoya to pATaNanA pratyeka samRddha kuTuMba tene ekaeka sonAmahoranI madada karatA. hajAra sonAmahorathI te mANasa ghara ane dhaMdhA jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasAyamAM sthira thaI zakato. thoDAM varSomAM saddhara thaIne pharI te samAjane A madadanI rakama parata karato. Ama, sekaDo kuTuMbone sthira vasavATa karavAmAM sahAya thatI sAdharmika bhaktino A ananya dAkhalo che. vyavahAra samaktinA 67 bolamAM dasa prakAranAvinayamAM eka sAdharmika vinaya kahyo che, je sAdharmika bhaktino eka prakAra che. aupapAtika sUtramAM dasa prakAranI vaiyAvaccamAM sAdharmikanI vaiyAvaccane sthAna ApyuM che, je sAdharmika bhakti ja che. bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanA zAsanamAM zrIkRSNa jAhera karela che, je parivAramAMthI tenuM saMtAna bhagavatI dIkSA aMgIkAra karI saMyamapaMthe jAya tenA mAtApitA ane parivAranI jarUriyAta pramANe huM bharaNapoSaNanI vyavasthA karIza. A prakAranI sAdharmika bhakti jinazAsananI utkRSTa prabhAvanA kahevAya. jaina kathAnuyogamAM to TheraThera sAdharmika bhaktinA jvalaMta udAharaNa jovA maLe che. have vartamAna paristhitinA saMdarbhe sAdharmika bhaktinuM vizleSaNa jarUrI moTAM zaheromAM vayasko mATeTiphina ane bhojanAlayonI vyavasthA rAhatanA alpa dare karavI jarUrI che. haoNspiTala, DAyagnosIsa senTara, Ayurveda ane kudaratI upacAra kendro dvArA nirdoSa cikitsA ane upacAra vAjabI dare sAdharmikone ane niHzulka saMta-satIjIone maLe te jarUrI che. sattvazIla, sAdharmika pratibhAvaMtane sthAnika svarAjanI saMsthAo rAjyasabhA, lokasabhA ane vidhAnasabhAmAM cUMTIne mokalavAthI zAsana ane sAdharmikono utkarSathaze. jaina soziyala grupa ane jainajAgRti senTarsa ucca abhyAsa, tabIbI sahAya ane svarojagAra mATe kArya kare che te anumodanIya che, paraMtu aneka TrasTo karI zake te khUba ja jarUrI che. - siniyara siTijhana sAdharmiko mATe nivRttinivAsa kevAtsalyadhAmonuM sarjana karavuM joIe, jethI te amuka samaya tyAM rahIne adhyAtma sAdhanA ane saMsthA ke samAjane upayogI kAryo tenI kSamatA pramANe karI zake te paNa sAdharmika bhaktino eka prakAra che. udyogapati ke vepArIo potAnI peDhImAM jainone prAyoriTImAM nokarI Ape te mATe prayatna karavo jarUrI che. ApaNA vepAramAM kharIda-vecANamAM jaina pArTIne prAyoriTI ApavI joIe. nAnA sAdharmika vepArIne sahAya karavI. jainomAM AgamayugathI A prathA astitvamAM che. upAsaka dazAMga sUtranA prathama adhyayanathI chaThThI gAthAmAM AnaMda zrAvakanA caritranA vivecananA rasaprada aMzo joIe. AnaMda zrAvaka potAnI saMpattino dviguNA lAbha mATe prayoga karato hato, arthAt jarUriyAtamaMdane dAna Apato ane vyApArAdika sahAyaka banato hato. A rIte te sAdharmikone sahAyaka banato hato. A rIte te zAhukArI pravRtti karato hato. moTA zahera ane madhyama kakSAnA zaheromAM sAdharmikone yogya jagyAe AvAsanI vyavasthA khUba muzkela banI che. sAdharmiko mATe dharmasthAnako sahitanI kaoNlonI-sosAyaTImAM rAhatanAdare AvAsa maLe tevI vyavasthA jarUrI che. jainonuM mAtabara Donezana keLavaNI kSetre che. anya TrasTo calAvatI kaoNlejomAM jainonA saMtAnonA eDamizana mATe kaeNpiTezana phI peTe jaino karoDo rUpiyA prativarSa kharce che, to jainonA TrasTa dvArA ja AvI kaoNlejo ane gurukuLanI sthApanA jarUrI jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhyayananI AThamI gAthAmAM jaNAvyuM che ke te vaibhavazALI, zreSThI temaja nAnAnAnA vepArIone sAthe laIne vepAra karanAro sArthavAha hato. jarUriyAtavALA sAdharmika parivArone maphata anAja-mIThAI ane thoDI rakama tabIbI ke keLavaNI sahAya mATe ApI saMtoSa mAnI levAthI sAdharmikonuM daLadara phITatuM nathI. tene pagabhara karavAnI yojanAnI jarUra che. jainonAM TrasTonA abajo rUpiyA beMkomAM thApaNarUpe paDyA che, jene beMko katalakhAnA, mAMsaniyaMta, hiMsaka ane karmAdAnanA dhaMdhArthIone lonarUpe Ape che. tenI AvakamAMthI beMka jaina TrasTone sAta TakA vyAja Ape te AvakamAMthI ApaNe dharmanA sAta kSetromAM vAparIe chIe, ApaNI sAdhanazuddhi gaI -pApanA bhAgIdAra rAjayanI paoNlIsIno amala karavAvALA T.A.S. InDIyana eDamInIsTreTIva sarvisa keT.C.S. InDIyana sIvIla sarvisa. AvA ophIsaro sacivAlayanA sekreTarI ke kalekTara jevA hoddedAronA korsa mATe AcArya bhagavaMto prerita keTalIka saMsthA lona skolarazIpa Ape che, te anumodanIya che. sarakArI kSetranA UMcA hoddA para jaino haze to bhraSTAcAra ghaTaze ane nItimattavALo, svaccha pAradarzaka vahIvaTa dezane maLaze. gItArtha gurubhagavaMtonA mArgadarzana heThaLa ApaNe sau sAMprata pravAhane oLakhI sAdharmikonA utkarSanI yojanA banAvI, jinazAsananI zramaNa saMskRtinuM rakSaNa ane saMvardhana karIe. (guNavaMtabhAIe sI.e. sudhI abhyAsa karyo che. teo zaikSaNika, dhArmika ane Arogyane lagatI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. temanA lakhelA ane saMpAdita thayelA 60 pustako pragaTa thayA che. jJAnasatronA AyojanamAM rasa le che. jaina vizvakoza, gujarAta vizvakoza ane jaina Agama mIzana sAthe joDAyelA che.) banyAM. jo TrasTonA paisA tabIbI, zikSaNa ane ghara banAvavAmAM rokavAmAM Ave ne tenuM sAdharmiko pAsethI vAjabI vaLatara-vyAja levAmAM Ave to te TrasTanI Avaka paNa jaLavAze ane sAdhanazuddhi jaLavAze temaja sAdharmikonuM kalyANa thaze. dareka rAjyamAM jainone potAnI beMka hoya ane TrasTo AvAM nANAM te beMko dvArA roke to rokANane yogya sAcI dizA maLI zake. A beMko dvArA sAdharmikone svarojagAra mATe saraLatAthI ochA vyAje lona paNa ApI zakAya. keTalAka zaheromAM jaino slama eriyA-jhUMpaDapaTTImAM rahe che, jemane potAnuM ghara levA sastA vyAje lona ApavI te sAdharmika bhakti che. vaLI, ucca zikSaNa ane videzamAM jaI zikSaNa lenAra vidyArthIone skolarazIpa ke sastA vyAje lona ApavI te sAdharmika bhaktinuM kArya che. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityasarjana - bhAratI dIpaka mahetA jaina sAhityanA nabhomaMDaLamAM racanAsAla dharAvatI sau prathama jaina kRti maLe che saM. 1185 nI, nAme 'bharatezvara-bAhubali rAsa', jenA kartA che AcAryazrI zAlibhadrasUrijI. AnI sAme jainetara prathama kRti maLe che saM. 1371 nI, nAme 'haMsAulI', jenA kartA che asAIta. ItihAsa kahe che tema jaina sAhitya 98% zramaNa-zramaNIjI bhagavaMtoe tathA phakta 2% zrAvakoe raceluM maLe che. madhyakAlIna sAhityamAM 1600 kartAonI nAmAvali maLe che ane jainetara kartAonI saMkhyA mAtra 500 maLe che. 11 mI thI 18 mI sadI vacce jainetara kRtio je 750maLe che, tenI sAme jaina kartAonI 1800 kRtio Aje prApya che enA kAraNo che : jainasaMghonI Arthika saMpannatA, AgamazAstro tathA anya sAhityasvarUpo uparanI ajoDa prIti, graMtha sAcavaNInI sUjha tathA hastapratonI saMcayakaLA. 200 saMcayomAMthI Aje pATaNanA saMcayamAM 20,000prato, phArbsa saMcayamAM 1500 tathA gujarAtI vidyAzAkhAmAM 1000prato maLe che. jaina sarjako haMmezAM viziSTa zreNInA tyAgI, saMyamI, tapasvI, paropakArI sAdhu mahAtmAo hovAnA kAraNe vAcanA-pRcchanA-parAvartanA-anuprekSAthI aMjAIne je sarjana thAya che, te ajoDa banI rahe che. yaza-nAma-kIrti-dhana kamAvAnI lAlaca vinA ane AtmakalyANa tathA parahitaciMtA sAdhI mokSaprAptino ja hetu hovAthI te uttama sarjako dvArA neviziSTa koTinuM sAhitya sarjAI zakAyuM che. jaina sAhitya mukhyatve cAra svarUpa ke prakAromAM vibhAjita maLatuM AvyuM che : paurANika (tIrthakaronA caritro), caritAtmaka (mahApuruSo tathA satIonA caritravarNano), lokakathAtmaka (pAdaliptAcAryanI 'taraMgalolA', AharibhadrasUrijInI 'samarAIaikahA') tathAsaMgraharUpa (prabodhaciMtAmaNi, kathA batrIsI, upadezamAlA, triSaSThi zalAkApuruSa Adi). gaIkAlanA sAhityasvarUpomAM praveza karI temAM vaividhya joIe to : phAgu, bAramAsA, pada, kavitA, gajhalo, pavADo, chaMdaracanA, hariyALI, gItAkAvyo, pUjA sAhitya, horIpado, rAsa, hAlaraDAM vageremAM sarjana thayelA jovA maLyA che. pUrvanA vaidika, jaina ane bauddha - ema bhAratanA AryadharmanI mukhya 3 zAkhAonA samakAlIna sAhityanI tulanA karIe to saMskRta-apabhraMza-prAkRtaardhamAgadhI-jUnI gujarAtI Adi bhASAmAM jaina sAhitya tathA vyAkaraNa racAyuM, jemAM mukhyatve viSayo hatAH 45 Agamo, Sadarzana tulanAtmaka abhyAsa, 63 zalAkApuruSonuM jIvanacaritra, kALacakra gaNanA, 4 gati, phirakA-gaccha paricaya,zaMtrujayatIrthanA 16 uddhAro, zrAvakanA 12 vrato, tapanA 12 bheda, 7 kSetra, tIrthayAtrAnuM mAhAbhya, 8 karmanI prakRti, 9puNyabaMdha tathA 18 pApasthAnako, kAyotsarga, namaskAra mahAmaMtrano mahimA, 9 tattvo, 6 vezyA, 12 devaloka, 7 jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 93 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naraka, 4 kaSAyo, 4 saMjJA, paMcAcAra, zrAvakanA 14 niyamo, yoga, kAyotsarga, jIvanA 563 bheda, taqtrI-ratnatrayI, ahiMsA, anekAMtAdi. Ama, pUrve viSayomAM mULa ane mukhya tattvaciMtana rahetuM... have Aje zilpakaLA, citrakaLA, saMgItakaLA, sthApatyakaLA AdiviSayo tarIke temAM umerAyA che tathA aMgrejI bhASAmAM tenA anuvAdo paNa thaI rahyA che. onalAIna maLatA sAhityanuM pramANa paNa Aje vadhyuM che. AjanA sAhityasarjananI vAta karIe to: AcAramAM ahiMsA, jIvanamAM aparigraha, vicAramAM anekAMta ane hRdayamAM kSamApanA evA sAttvika jIvananA siddhAMtone laIne prabhuvIranA bhekhadhArI anekAneka mahAtmAoe chellA 100 varSamAM paNa sAhityanuM suMdara sarjana karyuM 'A paDatAM kALe ApaNane dhArI rAkhe, te dharma ja che" ema samajAvanAra ane 'sukha padArthamAM nahIM, dharmamAM - AtmAmAM che' ema lakhanAra aneka sarjakonA ApaNe Aje RNI chIe, jeoe ApaNane mokSapatha upara adyapi cAlatA rAkhyA che. AtmaviSayaka tattvaciMtanathI bharyA-bharyA rAkhanAra AvA sarjako A yugamAM ochA jarUra che, kintu jeo che teoe karma, bhakti ane yogamArge kheDANa karyuM ja jotAM zraddhA che ke AvatIkAle paNa jaina sAhityanuM dastAvejI mUlya amUlya ja raheze. have to bhasmagrahanI asara paNa UtarI gaI che tathA je zAsana 21,000 varSa paryata cAlavAnuM che, temAM svAdhyAya ja saMjIvanI banI rahenAra che. potAnI 224 rojanIzIomAM uttamottama anuprekSAo lakhIne sauthI mahattama upakAra karI gayA che evA 40 varSa pUrve kALadharma pAmanAra pUjya paMnyAsazrI bhadraMkaravijayajInI 'hastAkSaranuM akSayapAtra' nAme 50 thI adhika graMthonI zreNI atyAre prakAzita thaI rahI che, te A vAtanI sAkSI pUre che. jaina sAhityano ItihAsa ratnAkara sama agAdha-vizALa ane himAlaya samAna unnata che. Aje kyAMka te sthiti nimna banelI paNa bhAse che. tenI UMcAI ane UMDAI ghaTatI joIne evuM lAge che ke jANe bahuzrutapaNAnI e gaMgA have Aje kyAMka-kyAMka mAtra gaMgotrI banI che, to bIjI bAju 'hastAkSaranuM akSayapAtra' ke 'yazolatA' jevA ya udAharaNo che! 18 mI sadInA paMDita dharmadatta jhA dvArA saMskRtamAM likhita gUDhArtha tattvAloka', je mULa graMtha phakta 41 pAnAno ane 900 zloka dharAvato che, tenuM vivecana AcArya pUjaya yazovijayajInA mAtra 21 varSanA ziSya mahAtmA bhaktiyazavijayajIe 4500 pAnA tathA 90,000 zlokamAM karyuM che. A vyAkhyA graMtha 'yazolatA' mAtra 3 varSamAM racAyo che. tarkazAstra jevA gahana zAstranuM jJAna saMpAdana karI 14 bhAgamAM vistarita A graMthanuM sarjana ApaNA AzAdIpamAM dhRtanuM (ghI nuM) kAma kare che. patrasAhitya - gadya-padya-nibaMdha - kavitA vagere sarjano thakI jaina saMghanI zrutabhakti Aje paNa prazasya rahI che. Adhunika yuvAnonI vicArasaraNI evI che ke guNIjanoe dayA-ahiMsA-saMyama-brahmacarya-tapa-tyAga, A badhA guNonI saMgAthe AgamodvAraka, 14 bhASAnA jANakAra pUjya jaMbuvijayajI samIpe jApAna vagere dezothI yuropiyana vidvAnoe AvIne karela abhyAsa haju paNa Aje sau smare che. AgamonA sArano gujarAtImAM bhAvAnuvAda vagere dizAo paNa Aje khUlI che, kemake A yuga mAne che ke sAhitye paNa prajAkIya ane rASTrIya hita jovA paDaze. jaina tattvajJAna upara thatAM sImpojhIyamsa, konpharansIsa, jaina kalcara enDa lITarecara samA yunivarsiTImAM thatAM korsamAM navayuvAnonI ruci, zakti ane pravRtti jJAnadhArA 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 5. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya sAthe cAlatAM ye zIkhavuM ja paDaze. nUtana peDhI khUba sAlasa, saraLa, nikhAlasa ane buddhivaMta che. aMgrejI sivAyanI bhASAmAM tene samaja pADavI agharI banatI jAya che, to zrI saMghanA cAre staMbhoe aMgrejI bolatAM-lakhatAM-samajatAM-zIkhavuM ja paDaze, nahIMtara A navI peDhIno jIvanarAha avaLe phAMTe phaMTAze ema ghaNAne lAge che. joke Aje dIkSAo vadhI che, jJAnopArjana vadhyuM che chatAM have sAhitya sarjananI bhAta pahelA jevI rahI nathI, evo ya eka mata che. dareka sAdhake potAnuM svarUpa taiyAra thAya tyAM sudhI sugurunI aMguli pakaDIne satsAhityanI zreNIne pagathiye caDatAM javAnuM ja che... te pachI ja eka evI zUnyatAnI pUrNatAnI zakyatA Ave che ke UrdhvacetanA svayaM sAhitya banI te AtmA thakI avatarita thAya che ja. Aje zatAvadhAnanA prayogo vadhyA che. pAzcAtya dezomAM paNa tattvanI bhUkha ughaDI che. AvatIkAle tattvajJAnIo karatAM vadhu saraLa rIte tyAM pahoMcI zakaze kinDala ane varlDavAIDa vebaporTala. ApaNI AvatI kAla jJAnakSetre vadhu krAMti lAvaze. te IlekTronika yugane paNa bhavijano avazya mANaze, vadhAvaze tathA lekhita mULa tattvone sAcavavAnI paddhatine ya AvakAraze, e vAta niHzaMka che kemake A saMskRti TakI raheze sAhityathI ja. AvatI kAlanA yugamAM paNa abhyAsanuM grahaNa, manana, nididhyAsana karyA pachI saMpUrNa svAdhyAya karIne temAMthI tolana-paddhatipUrvaka sAmAnya ane vizeSa tattvone tAravIne pachI niyamana-paddhati eTale ke svataMtra rIte vastunA mULa svarUpamAMthI ja prastuta viSayamAM siddhAMto ghaDavAnI paddhati, jene anusaravAthI tAttvika ane Akasmika aMzano bheda pADI zakAya... e apanAvAI rahI ja che. yogya adhikAra meLavI zrutasarjana karAze to pharIthI e 'hemayuga' avatAravo agharo nahIM bane ! 96 jJAnadhArA - 19 ucca buddhiAMka dharAvatA ne nIco zraddhAAMka dharAvatA have pachInI peDhInI sAhityanI khIlavaNI mATe mULa vicAraka banavuM jarUrI che, jene mATe nUtana jIvajAti taiyAra to che ja paNa keLavaNI arpavA mATe ApaNe eTale ke AgalI peDhIe taiyAra thavuM ja rahyuM. ati mAnasanI cetanA jyAre mAnavacetanAmAM pravezIne pragaTe che, to e pragatimAM sAhityanuM maMthana bahu moTo bhAga bhajavatuM hoya che. ApaNuM kartavya che A sAttvika-tAttvika-sAhityika dhArAne sAcI gati maLatI ja rahe. ApaNA prAcIna vArasAnI dharohara maLe che sAhityamAMthI. kALa zAzvata che ane dareka kALamAM sAhityanI anAhUta sahAya paNa zAzvata rahevAnI ja che. sAhityanuM sAtatya sanAtana satya upara nabhatuM hovAthI huM mAnuM chuM ke sAhityanI gaIkAla-Aja-AvatIkAla surdaDha hatI-che-raheze. (rAjakoTa sthita jainadarzananA abhyAsu bhAratIbahenanA cAra pustako pragaTa thayA che. hAlamAM teo 'hastAkSara' aMtargata pU. zrI bhadraMkara vijayajInA sAhityanA saMpAdana-prakAzananuM suMdara kArya karI rahyA che.) jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla GU Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina paraMparA -mitezabhAI e. zAha paramakRpALu zrImad rAjacaMdrajIe jainadarzana aMge pratipAdana karyuM che, 'jainanA akkekA pavitra siddhAMta para vicAra karatAM AyuSya pUrNa thAya, topaNa pAra pAmIe nahIM tema rahyuM che. bAkInA saghaLA dharmamatonA vicAra jinapraNIta vacanAmRtasiMdhu AgaLa eka biMdurUpa paNa nathI. eka viSayane anaMta bhede paripUrNa kahenAra te jainadarzana che. prayojanabhUta tattva enA jevuM kyAMya nathI. eka dehamAM be AtmA nathI; tema AkhI sRSTimAM be jaina eTale jainanI tulya ekke darzana nathI.'' 98 binasya rUpAsa: naina: / arthAt jinanA upAsakane jaina kahe che. Ama, jaina e guNavAcaka zabda che. jaina dharma anAdikALathI cAlyo Ave che ane anaMta kALa sudhI raheze. aDhI dvIpamAM 5 bharata, 5 airAvata ane 160 videhakSetromAM tIrthaMkaro thatAM rahe che. vartamAna covIzInA aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAna nirvANa padhAryA tyAre cothA ArAno 3 varSa ane 8.5 mahinAno samaya bAkI jJAnadhArA - 19 hato. mULa paraMparA (digaMbara AmnAya) nA saMdarbhamAM ApaNe jainadharmanI gaIkAla vicArIzuM. bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda jaMbudvIpanA bharatakSetramAM koI tIrthaMkara thayA nahIM, paraMtu kevaLI, zrutakevaLI, AcArya vagere mahApuruSo thaI gayA, jeoe jinazAsanane AgaLa dhapAvyuM. (1) traNa anubaddha kevaLIH- bhagavAna mahAvIranAnirvANa bAda zrI gautamasvAmI (12 varSa), zrI sudharmAsvAmI (12 varSa) ane zrI jaMbusvAmI (38 varSa) traNa kevaLI thayA. (2) pAMca zrutakevaLI :- dvAdazAMgarUpa samasta zrutane jANanArA mahAmunione zrutakevaLI kahe che. traNa kevaLI bAda 100varSamAM viSNukumAra, maMdimitra, aparAjita govardhana ane bhadrabAhu nAmanA pAMca zrutakevaLI thaI gayA. ahIM sudhI jJAnapravAha avirata cAlato rahyo ane tyArabAda AcAryonI smRti kSINa thavA lAgI. (3) 11 aMga - 10 pUrvadhArI :- tyArabAda 183 varSamAM vizAkhAcArya, proSThilAcArya, kSatriya, jayasena, nAgasena, siddhArtha, dhRtiSaNa, vijaya, buddhiliMga, gaMgadeva ane dharmasena nAmanA 11 AcArya 11 aMga - 10 pUrvadhArI thaI gayA. (4) 11 aMgadhArI AcAryaH- tyArabAda 220varSamAM nakSatra, jayapAla, pAMDu dhruvasena ane kaMsAcArya nAmanA pAMca munio thayA, jeone 11 aMganuM jJAna hatuM. (5) AcArAMgadhArI :- subhadrAcArya, yazobhadra, yazobAhu ane lohAcArya nAmanA cAra AcArya eka aMga (AcArAMga) nA dhAraka hatA. (118 varSa) tyArabAda jaMbudvIpanA bharatakSetramAM koIpaNa AcArya aMga-pUrvanA dhAraka thayA nahIM; temanA aMzonA jANanAra thayA. guNadhara, vinayadatta, zrIdatta, jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla GE Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivadatta,arhadatta, ahaMndgali, mAghanaMdi ane dharasena vagere AcAryo thaI gayA; jeo kSINa aMganA dhAraka hatA. A adhi sudhI koI zAstralipibaddha thayA nahotA. zrI dharasenAcArye vicAryuM ke munionI smRti kSINa thavA lAgI che ane A prakAre zrutano lopa thaI jaze. dharasenAcArye sAdhu saMmelana bolAvI puSpadaMta ane bhUtabali nAmanA be vidvAna ziSyone pasaMda karyA. banne ziSyoe maLIne mahAna siddhAMta graMtha 'pakhaMDAgama' nI racanA karI. I.sa. 156 mAM jeTha zukla pAMcamanA divase caturvidha saMgha ane devoe A graMthanI pUjA karI. A tithi jainomAM 'zrutapaMcamI' nA nAme prasiddha thaI. tyArabAda aneka mahAna AcAryo thaI gayA; jemAM mukhya che - zrI kuMdakuMdAcArya, zrI umAsvAmI, zrI samaMtabhadra, zrI pUjyapAda svAmI, zrI yogIndu deva, zrI mAnatuMgAcArya, zrI akalaMka, zrI raviSeNa, zrI jinasena, zrI vidyAnaMdI, zrI vIrasenA vagere. 12 thI 16 sadI daramiyAna bhaTTAraka paraMparA cAlI. bhaTTArako parigraha rAkhatA. zAsrarakSA ane tIrtharakSA teoe karI. 16 mI sadImAM digaMbaramAM terApaMtha ane vIsapaMtha alaga paDyA. tyArabAda tAraNapaMtha, kahAnapaMtha astitvamAM AvyA. 13 thI 19 mI sadI daramiyAna digaMbara muniono abhAva rahyo. vIsamI sadInA prAraMbhamAM cAritra cakravartI AcArya zAMtisAgarajI "dakSiNa", AcArya zAMtisAgarajI 'chANI'' tathA AcArya AdisAgarajIe digaMbara munirAjonI paraMparAne AgaLa vadhArI. aMtima zrutakevaLI bhadrabAhusvAmIe nimittajJAnathI jANyuM ke 1 2 varSa dukALa paDavAno che. eTale ujjaina choDI saMgha sAthe dakSiNa bhArata tarapha vihAra karyo. keTalAka sAdhuo sthUlibhadra AcArya sAthe uttara bhAratamAM rahyA. sthAnika jJAnadhArA - 19 100 paristhitiothI pIDita te sAdhuoe vastra, pAtra Adi aMgIkAra karyA. Ama, sAdhusaMghamAM be bheda paDI gayA. vastra, pAtra rAkhanArA sAdhuo zvetAMbara ane vastra vinAnA sAdhuo digaMbara tarIke oLakhAyA. Ama, jainasamAja zvetAMbara ane digaMbara saMpradAyamAM vaheMcAI gayo. AgaLa jatA lokAzAha munie sthAnakavAsI saMpradAyanI sthApanA karI. temAMthI terApaMthI saMpradAya astitvamAM Avyo. Aje to aneka saMpradAya ane peTAsaMpradAyomAM jainasamAja vibhakta thaI gayo che. Aje paraMparApoSaka AcAryo, munio, bhaTTArako, jJAnIo ane saMto jinazAsananI prabhAvanA karI rahyA che. zvetAMbara saMpradAyamAM paNa zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya, zrI AnaMdaghanajI mahArAja vagere aneka mahApuruSo thaI gayA. vartamAnamAM ghaNI jagyAe jinazAsanamAM matAgraha, haThAgraha, kadAgraho vadhI gayelA jovA maLe che. zrI zAMtibhAI zAhe vartamAnanA matabheda aMge vyathA vyakta karI cheH "eka kahe huM zvetAMbara, bIjo kahe digaMbara, sthAnakavAsI terApaMthI keTakeTaluM aMtara ? judI kriyAo, sUtro judA, anumAno paNa nokhAM ema ja lAge jANe sahunA mahAvIra nokhAM nokhAM.'' zrI AnaMdaghanajI mahArAja eka stavanamAM kahe che, "gacchanA bheda bahu nayaNa nihALatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje; udarabharaNAdi nija kAja karatAM thakAM, moha naDiyA kalikAla rAje.'' paramakRpALu zrImad rAjacaMdrajI 'AtmasiddhizAstra' mAM jaNAve che, "gaccha matanI je kalpanA, te nahi sarvyavahAra; bhAna nahIM nija rUpanuM, te nizcaya nahi sAra." jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 101 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uparAMta teozrI jaNAve che, "mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che. cAlatA matanA prakAranI vAta kAne paDe che ke hRdayane viSe mRtyuthI adhika vedanA thAya che. jIvane jyAM sudhI saMtano joga na thAya tyAM sudhI matamatAMtaramAM madhyastha rahevuM yogya che. jIve sarva prakAranA matamatAMtarano, kuLadharmano, lokasaMzArUpa dharmano, oghasaMjJArUpa dharmano udAsabhAva tajI eka AtmavicAra karttavyarUpa dharma bhajavo yogya che. sarvajJa bhagavAnanuM kaheluM gupta tattva pramAdasthitimAM AvI paDayuM che, tene prakAzita karavA tathA pUrvAcAryonA gUMthelA mahAna zAstro ekatra karavA, paDelA gacchanA matamatAMtarane TALavA temaja dharmavidyAne praphullita karavA eka mahAna samAja sadAcaraNI zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne sthApana karavAnI avazya che ema darzAvuM chuM. pavitra syAdvAdamatanuM DhaMkAyeluM tattva prasiddhimAM ANavA jyAM sudhI prayojana nathI, tyAM sudhI zAsananI unnati paNa nathI.'' mArgaprAptinA paMtha alaga hoya, mAnyatA alaga hoya paNa manabheda to ja na rAkhIe. vartamAnamAM jaina dharmanA samasta phirakAoe eka thavAnI jarUra che ane samasta vizvamAM ahiMsA, anekAMta, aparigraha vagere aneka jainadarzananA mahAna siddhAMtono prasAra karavAnI jarUra che. ApaNe ekabIjAnI sadbhAvanAono Adara karIe, paraspara maitrIbhAva rAkhIe, ekAMtane choDIne anekAMtane apanAvIe ane bhagavAna mahAvIre kahelA jinadarzananA mULabhUta siddhAMtone apanAvIzuM to jainadharmanI AvatIkAla ujjavaLa banaze. ApaNe sau A mATe prayatna karIe tevI maMgala kAmanA. (amadAvAda sthita jainadharmanA abhyAsu mitezabhAI 'divyavadhvani' nA taMtrI che. temanA lekho sAmayiko ane vartamAnapatromAM avAranavAra prasiddha thAya che.) saMdarbha graMtha : (1) jaina dharma jAnie, lekhaka aura saMkalanakartA: zekhara candra jaina 102 jJAnadhArA - 19 13 jaina dharmamAM tapa - DaoN. utpalA modI karmone tapAve te tapa. anAdikALathI AtmA para lAgelA karmonI nirjarA karavA mATe tapa eka utkRSTa sAdhana che. bhagavAna RSabhadevathI zarU karIne prabhu mahAvIra sudhInA tamAma tIrthaMkaroe to sAdhanA karI ane mukti meLavI che. bhUtakALamAM aneka sAdhu bhagavaMto, aneka sAdhvIjI, zrAvaka ane zrAvikAo potAnA jIvanamAM bAhya-AtyaMtara tapanI zRMkhalA racI hatI te AgamagraMtho ane jaina kathAnakomAMthI ApaNe jANI zakIe chIe. ItihAsamAM aneka saMlekhanA tapa thayA te paNa suvarNa akSare aMkita che. AvA mahAna tapasvIonI preraNAthI vartamAnamAM khUbaja sArI rIte jaina zAsanamAM tapazcaryA thaI rahI che. vartamAnakALamAM paNa ghora tapa karanArA aneka bhavya jIvo che. praphullacaMdra varajIvanadAsa bakhAIe paNa ghaNI ugra tapazcaryA karela che ane karI rahyA che. cAra upavAsathI laIne 451 sudhI upavAsa karela che. varasItapa, AyaMbila, comAsItapa, doDhamAsI ta5, 24 tIrthaMkaranuM tapa, siddhitapa, rajoharaNa tapa, dharmacakra jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 103 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa, paradezI rAjAnA chaThThanuM tapa, utkRSTa gaNadharatapa, zaMtrujaya tapa, svastika tapa karela che. atyAre paNa tapazcaryA cAlu ja che. pa.pU. sahaja muni mahArAja sAhebe 201, 301 ane 365 upavAsanI ugra tapazcaryA karela che. hAla devagati-kALadharma pAmyA che.pa.pU. zAlibhadra muni ma.sA. paNa moTA tapasvI che. pa.pU. mohanamAlAjI mahAsatIjIe 251 upavAsa karela che. hIrA ratana mANeke 101 thI vadhu upavAsa karela che. kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya haMsaratnavijayajI mahArAja sAhebe 200 thI vadhu ugra tapazcaryA karela che. saurASTra kesarI prANagurunA zilpa tapasamrATa zrI ratilAla mahArAjazrIe 13 varSa sudhI ekAMtarA AyaMbila ane ekAMtarA upavAsanA varasItapa karela che ane pAraNAmAM mAtra chAzanI parAza laIne ghora tapazcaryA karela che. A kALamAM nAnA nAnA bALako cAra varSanA, ATha varSanA paNa aThThAI ane tethI vadhu upavAsanI tapazcaryA kare che. pArasamunizrIe paNa 50 varasItapanI tapazcaryA karela. anazanamAM alpa samayathI zarU karIne lAMbA divaso athavA yAvat jIvanaparyata AhArano tyAga karavAmAM Ave che. uNodarI (bhUkhathI ocho AhAra levo) te tapa che. UNodarI tapathI zarIramAM rti Ave che. pariNAme saMyamamAM apramattatA, alpanidrA, saMtoSa vagere guNono lAbha thavAthI svAdhyAya Adi saghaLI sAdhanA sukhapUrvaka sArI rIte thAya che. uNodarI tapa saMyamanI rakSA Adi mATe atizaya Avazyaka che. AhAranI lAlasAne ochI karavA mATe amuka prakArano ja AhAra levo e pramANe AhAranuM niyamana karavuM tevRttisaMkSepa tapa che. bhojanamAM ghaNA dravyomAMthI pa/10/15/20/25 dravyonI maryAdA karavI, mAre ATalA ja dravyo vAparavA te vRttisaMkSepa tapa che.vartamAna samayamAM ghaNA zrAvaka-zrAvikAo A vratanuM pAlana kare che. vaiyAvRtyamAM sAdhu-sAdhvIone saMyama-nirvAhamAM koIpaNa prakAranI pratikULatA na rahe te rIte tamAma sevA karIne paNa saMyamayAtrA sukhethI karI zake te rIte bhakti karavI. svAdhyAyano mukhya dhyeya jJAnaprApti ane karmanirjarA che. svAdhyAya e anaMta karmanI nirjarA karAvanAra che. enA vaDe ja tapanI pUrti thAya che. mATe arihaMtoe svAdhyAyane sarvotkRSTa tapa kahela che. sarvajJa paramAtmAe prarUpela bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya jevuM koI tapa che paNa nahIM ane thaze paNa nahIM. badhA mokSagAmI jIvo bAreya prakAranA tapanuM AcaraNa kare te jarUrI nathI, paNa dhyAna tapa badhA mokSagAmI jIvone hoya ja che. AdhyAna, raudradhyAna AtmA mATe ahitakArI che, mATe tene tajI devA. dharmadhyAna ane zukladhyAna AtmAne mATe hitakArI che, mATe tenA svarUpane samajIne jIvanamAM te dhyAna karavAno puruSArtha karavo jarUrI che. dhyAna eTale cittanI ekAgratA. Thera Thera dhyAnanI zibiro yojAya che, je ekAgra thavAno abhyAsa keLavavAmAM madadarUpa thAya che. AvatIkAla eTale ke bhaviSyamAM paNa tapanI zRMkhalA cAlu raheze ja. tenA mATe vartamAnamAM athAga parizramanI jarUra che. pAThazALAmAM, jainazALAmAM, mahilAmaMDaLamAM, vyAkhyAno vageremAM tapanI samaja ApavAmAM Ave to cokkasapaNe bhaviSyamAM paNa tapazcaryA vadhu ne vadhu thaze. avAranavAra upadhAna tapa, zibiro, jJAnasatra, seminAro yojAya che, jemAM vadhune vadhu viSayonuM jJAna ane sAcI samaja ApavAmAM Ave che ane Apaze to AvatIkAla eTale ke bhaviSyamAM paNa tapanI mahattA samajIne jaina zrAvaka, zrAvikAo, sAdhu, sAdhvIone tapa karavAnI preraNA maLaze ane tapa karaze. je saMskAranA bIja atyAre vAvavAmAM Avaze te jarUra bhaviSyamAM aMkura phUTIne vaTavRkSa banaze. (U. utpalAbahene M.A.Ph.D, sudhI abhyAsa karyo che. teo somAnI bhavansa kolejanA phliosophInA heDa opha DipArTamenTa che. teonAM traNa pustako pragaTa thayA che.) jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jainamaMdironA sthApatyanI racanAo : atIta, Aja ane bhaviSyanA saMdarbhe emAM anAyAse sthApatya paNa joDAya. sthApatyano artha gRhanirmANanI vidyA ke bhavananirmANanI zailI thAya. sthApatyanI kauzalatA prathama stUpamAM AkAra pAmI. tyArabAda guphAmaMdiromAM vikasita thaI ane aMte vartamAnamAM nirmANa pAmatAM bhavya derAsaronA rUpamAM parivartita pAmI. A thaI jaina sthApatyanI vizeSatA. atItanA maMdirono vikAsakrama (caitya, stUpa tathA guphAo) caitya: prAcIna samayamAM mahApuruSonA nirvANa sthaLa para emanI yAdamAM bhavana nirmANa karavAmAM AvatuM. A prathA bhAratIya mULanA dareka dharmamAM sarakhI jovA maLe che. vizeSa prakAre taiyAra thayela A bAMdhakAmane ceIya ke caitya kahevAya. AvA caityo puNyabhUmi tarIke vikAsa pAmatA gayA ane kALakrame maMdira ke derAsaranA bhavana tarIke prakhyAta thayA. jainomAM caityAlaya zabda derAsaro mATe Aje paNa vaparAya che. "caityavaMdana ke arihaMte ceIyAIma' vagere rojiMdA zabdo caitya zabdanA uttarottara vikAsa pachI nipajela che. nirvANasthaLa para nirmANa pAmela bAMdhakAma jo ardhagoLAkAra hoya to ene stUpa kahevAya. - DaoN. reNukA poravAla viSayapraveza : derAsarone sthApita karanAra zreSThIo, sthapitA ane dareka jIvane saMsArasAgara pAra karAvanAra jaMgama tIrthanuM biruda meLavanAra gurujanonI preraNAno jayAre triveNI saMgama racAya tyAre ja manuSyalokanI A bhUmi para maMdironI benamUna racanAo thAya. temAM kalAkAro potAnA prANa reDInezilpa ane pratimAne cetanavaMtI banAve. zAsananA AvA durlabha anuSThAnonA kAryo ghaNIvAra traNathI cAra peDhI sudhI paNa cAle che. ApaNA manamohaka derAsarono ItihAsa jeTalo rocaka ane rasamaya che eTalo ja jANavA ane samajavA jevo to jarUra ja che. jyArathI manuSyamAM kalAnI parakha AvI tyArathI te kalAne vadhu ne vadhu mahattva ApavA lAgyo, jene pariNAme kaLAno uttarottara vikAsa thato gayo. kalAnI sAthe tene abhivyakta karavA mATe bhASA, zilpa, citra ane saMskRtino sumeLa jAmyo. jainadharmamAM stUpanI avadhAraNA ke vicAra ke concept bauddhadharmathI paNa vadhu prAcIna che. jainazAstromAM traNa sthaLe vizALa stUpa hovAnA ullekho maLe che - aSTApada :- bharata cakravartIe prabhu RSabhadevanA nivaNasthaLe siMhaniSighA Ayatana-aSTa saupAnIya stUpanuM nirmANa karyuM hatuM. bharate sthApita karela e stUpanuM nAmasiMhaniSaghAyatana hatuM. A vizALa sUpamAM bharata cakravartIe covIsa jina ane potAnA bhAIonI pratimAo bharAvI hatI. A saMpUrNa kSetranA jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla | 106 jJAnadhArA 19 100 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSaNArthe temaNe lohamAnava arthAt yaMtrapuruSanuM surakSAkavaca dvArapALanA rUpamAM banAvyuM hatuM, jethI koI AkramaNakArI eno nAza karI zake nahIM. A kAraNe tyAM koI pahoMcI zakatuM nathI. gautamasvAmI ahIM sUryakiraNanI sahAyathI darzanArthe AvyA hatA. vaizAlI- A sthaLe munisuvratasvAmIno ativizALa stUpa hato, jeno kRNikarAjAe vaizAlI para jIta meLavavA mATe nAza karyo. mathurA :- mathurAnA devanirmita stUpanA ullekho Avazyaka niryukti, Avazyaka cUrNa - TIkA, vyavahAra cUrNI-TIkA, yazasatilaka caMpUkAvya vagere ghaNA jaina zAstromAM jovA maLe che. vividha tIrthakalpa' kharataragacchanA AcArya zrIjinaprabhasUrie I.sa. 1333 mAM racyo hato. emAM stUpa nirmANanI kathA, enA sthApatyano prakAra, gurumahArAjAonI mathurAnI yAtrA vagere vipula mAhitI bharI che. kAzmIradezamAM I.sa. pUrva traNasomAM azoka maurye jaina stUponuM nirmANa karAvyuM hatuM evo ullekha kalhaNa racita "rAja taraMgiNI' mAM maLe che. A graMtha kAzmIranA ItihAsa mATeno pramANabhUta graMtha gaNAya che. enI racanAdazamI sadInI AsapAsa thaI hatI. bhAratamAM jyAre AjathI doDhasothI baso varSa pUrve purAtattvanA aitihAsika sthAno para utpanana karavAmAM AvatA ke koI graMthano anuvAda thatAM tyAre yuropiyana vidvAnone jaina dharma vizenI ajJAnatAne kAraNe prAcIna jaina dharmane bhUlamAM 'orthoDala buddhisTa' kahI detA. je kALakrame e sarve bauddhadharmanA avazeSo tarIke khyAtanAma thayA. 'rAjataraMgiNI' graMthamAM bhAvArthamAM 'jina sUpa' mATeno artha "orthoDakSa buddhisTa' no sUpa e pramANe samajAvyuM che. sUpanuM sthApatya jANavA ane jovA mATe ApaNI pAse zAstro uparAMta mathurAnA jaina stUpamAMthI prApta thayelA keTalAka zilpo che, jemAM saMpUrNa stUpanuM sthApatya deSTigocara thAya che. guphAmaMdiro: prAcIna samayamAM sAdhuo kudaratI guphAo ane jaMgalomAM rahetA tathA kevaLa cAturmAsa daramyAna vastImAM AvatA. guphAomAM dhyAna karavA mATe tIrthakaronI pratimAo hatI. A guphAomAM tIrthakaronA jIvana prasaMgonA zilpo tathA citro doratA, je Aje kalAno adbhuta vAraso gaNAya. dA.ta. rAjagirinI sonabhaMDAranI guphAo, udayagiri-khaMDagiri, elorA, badAmI, aihole, sitAnAvatsala, devagaDha vagere. rAjagirinI sonabhaMDAranI guphAoH naMdarAjAonA samayamAM ke enAthI paNa pUrvanA samayanI e guphAo che. eka lokavAyakA mujaba ahIM naMdavaMzI rAjAoe sonArUpAnI pATo chupAvelI che. sAMketika bhASAmAM daravAjo kholavA mATeno upAya tyAM batAvyo che, paraMtu haju koIne saphaLatA maLI nathI. eka ati prAcIna pratimA guphAnI dIvAla para kotaralI dekhAya che, enA pachInA samayanI paNa ghaNI pratimAo ahIM najare paDe che. udayagiri-khaMDagirinI guphAomAM khAravelanA zilAlekha uparAMta pArzvanAthanA jIvanaprasaMgo che. badAmInI guphAomAM adbhuta kotaraNI che. A sarva guphAomAM zilAlekho hovAthI jainono maMdirono kaDIbaddha vikAsakrama ane ItihAsa jANavA maLe che. elorAnI guphAomAM staMbhonI vacce gavAkSa-gokhalAmAM deva-devInI pratimAo kotarelI che. e haoNlamAM paNa evI ja racanAo jovA maLe jJAnadhArA - 19 ( 12 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 109 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, je AjanA garbhagRhanuM ardhavikasita svarUpa hoI zake. ahIMnI traNa mALanI guphA draviDazailInuM pUrva rUpa che. sitAnAvatsala, tirUmalAI, tirupatikuMdaram, jinakAMci vagere dakSiNa bhAratanI ghaNI TekarIo para sAdhuonA suvA mATe ozIkAo sahitanI zaiyAo paththara para kotarelI che. uparAMta pahADonI Toca para jinapratimA tarAzelI che. AvI UMcAI para kevI rIte kayA sAdhano vaDe AvuM durgama kArya karyuM haze te Azcarya pamADe che. tamilanADunA 89 brAhmI bhASAnA zilAlekhomAMthI 85 jainonA che. A sarva guphAo jeno kyAre dakSiNa bhArata ane silonamAM gayA hatA tenI mAhitI maLe che. vartamAna derAsarono udbhavaH aiholenI mainAbasatInI guphAnuM sthApatya adbhuta rIte taiyAra karAyuM che. guphAmAM dAkhala thatAM chata upara mithuna, vizALa nAgarAja ane nakzIdAra svastikanuM zilpAMkana che. garbhagRhane alaga darzAvavA mATe traNa staMbhonI ADaza laIne mULanAyakane sthApita karyA che. badAmInI guphAmAM bAhubalInuM aMkana chaThThI sadInuM che. rASTrakUTavaMzanA rAjA amoghavarSa ahIM saMlekhanAvrata laI mokSe gayA hatA. guphA maMdironI sAthe samAMtare nagaromAM paNa maMdiro bAMdhavAnI kaLA A samaye cAlu thaI gaI hatI. maMdironA sthApatyanA graMtho: maMdironA sthApatyane vigatavAra varNavatA solaMkIkALanA graMtho nIce mujaba che - (1) vAstuzAstra vizvakarmA (2) vAstuvidyA-vizvakarmA (3) aparAjita pRcchA - bhuvanadeva (4) zrI devyAdhikAra (5) vRkSArNava -pUrva solaMkIkALano graMtha derAsaronA alaga alaga bhAgonI oLakha nIce mujaba che - jagatI -laMbacorasa pleTaphorma. peseja - nalI madhyakAlIna, prAsAda - mukhya maMdira, gUDhamaMDapa -gabhAro. trika-pradakSiNA patha, raMgamaMDapa -gabhArAnI bahArano maMDapa, bhamatI valanaka - maMdiramAM dAkhala thavA mATenuM bhavana, devakulikA - bahAranI derIo, vitAna-chata, toraNa, staMbha. vartamAna derAsaronA sthApatyaH derAsaronA sthApatyamAM mukhyatve be prakAra jovA maLe che - nagarazailI ane draviDazailI. uttara bhAratanI derAsara nirmANanI zailI dakSiNa bhAratanI zailI karatAM ghaNI rIte judI paDe che, pachI bhale e maMdiro jaina hoya ke zaiva kevaiSNava. derAsaronA sthApatyamAM mukhyatve be prakAra jovA maLe che - nagarazailI ane draviDazelI. nagarazailI : uttara bhAratanA maMdiromAMnuM sthApatya nagara ke nAgarazailInuM gaNAya, jemAM mukhyatve zikharonI racanAmAM pharaka hoya che. ahIM paMcaratha prakAra uparAMta zikharanI goLAkAra racanA ane tenI upara kalaza jovA maLe che. khajUrAhonuM pArzvanAthanuM maMdira zAMdhAra prAsAda kalAnuM kahevAya. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANakapuranuM 'vailokyadIpaka prAsAda' caturmukha maMdira enA sthApatya ane kaLA mATe ajoDa che. zikharonI racanA naLInI gulma vimAna jevI che. ahIM traNa mALanuM vaLanaka che, jemAM aMdara dAkhala thavA mATe eka peseja - naLImAMthI pasAra thavuM paDe che. jenuM kArya darzanArthIone eka najaramAM saMpUrNa maMdiranA darzana karAvavAnA hoya che. jyAre bhakta pagathiyA caDhIne vaLanakanA daravAje Ave che tyAre ene lagabhaga vIsathI paccIsa phUTa lAMbI A UMcI naLI-TanalamAMthI pasAra thavuM paDe che. ahIM baMne tarapha gavAkSamAM eka eka zAsanadeva ke Indra hoya che. jevo peseja pUro thAya ke turaMta upara caDhavA mATe aSTa sopAna najare caDhe che ane aMte darzanArthI potAnI jAtane koI svapnalokamAM AvI gayo hoya evuM anubhave che, pachI e derAsaranI bhavyatAne dharAIne nihALe che. A vizeSatA pazcima bhAratamAM agiyAramI sadImAM vikAsa pAmI. rANakapura, mIrapura, kesariyAjI, pAlitANA vagere sthaLoe A prakAranI bAMdhaNI jovA maLe che. jyAre maMdira pharate sattAvIsa nAnI derIo hoya to satAvIsa derI kahevAya.cittoDamAM satAvIsa derI che. bAvana nAnI derIo hoya to ene bAvana jinAlaya ane botera derIo hoya to botera jinAlaya kahevAya che. draviDazailIH draviDazelImAM staMbha ke catuSkoNa AkRtio hoya che, je upara tarapha jatAM kramazaH nAnA thAya che ane aMte skUpikA jevo AkAra grahaNa kare che. aiholenuM medhuTI maMdira sauthI prAcIna ane tyArabAda paTaTaDakalanuM maMdira gaNAya, je chaThThI sadInuM che. zravaNabelagolAnuM dasamI sadInuM maMdira vizvanI ajAyabI gaNAya. te uparAMta kAMcipuramu, halibiDU, mULabadrI, humaca, lakuMDi, kArakala, vagere ghaNe sthaLe basadI ane beTaTA prakAranA maMdiro che. basadI prakAra :- basadI prakAramAM vipula pramANamAM staMbho hoya che ane koIka vAra ja parikramA jovA maLe che. mULabadrInuM maMdira AvuM kahI zakAya. enA zikharopirAmiDiyala zailInA che. beTaTA prakAra :- beTaTA prakAramAM maMdira nAnI TekarI para bAMdheluM jovA maLe che. digaMbara saMpradAyanA maMdiromAM pravezamAM eka vizALa staMbha hoya che, je mAnastaMbha kahevAya che. bhArata dezanI bahAra AvelA maMdiro: jainadharmano prasAra sadIothI bIjA dezamAM thato Avyo che. mahArAjA saMprati mauryayuropa ane eziyAnA ghaNA dezomAM jaina dharmanA anuyAyIone mokalyA hatA. Aje paNa e bAbatamAM jaina saMgha pAchaLa nathI. AjathI lagabhaga eMzI varSa pahelAnuM jaina nAnuM derAsara ane pratimA buDApesTamAMthI maLI AvyA hatA. AphrikAmAM doDhaso varSathI paNa prAcIna maMdirono jIrNoddhAra thaI gayo che. amerikAnA moTA bhAganA rAjyomAM suMdara, kalApUrNa vizALa maMdiro sthApita thaI gayA che. laMDana, jApAna, dubaI vagere dezo paNa A bAbatamAM pAchaLa nathI. bahumUlya dharohara: jaina dharmanI bahumUlya dharohara prAcIna pratimA ane derAsaro che. e sAcavavAnI ApaNI javAbadArI ghaNI moTI che. keTalAye sthaLoe pratimA ane zilponI corIo thAya che to kaMI keTalAye sthaLoe jIrNoddhArane nAme sArAmAM sArA derAsarone pAyAmAMthI laIne navA taiyAra karavAmAM Ave che. ahIM devadravyano apavyaya uparAMta tIrthanA zilAlekho ke citrakArI ke anya zilpo para pUratuM dhyAna nahIM rAkhavAthI saravALe jaina dharmanI prAcInatA siddha karavAmAM kaThinAI Ave che. jyAre AvI bAbatomAM anya paraMparA phAvI jatAM jaina paraMparA prAcIna hovA chatAM jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla ( 112 jJAnadhArA - 19 113 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANonA abhAvamAM pAchaLa rahI jAya che. paradezIo ApaNI aDhaLaka kaLAsaMpadA ane saMpatti lUMTI gayA chatAM bAkI rahela kiMmatI virAsatane samajI vicArIne bacAvavA pUratAM pagalA laIe. jyAre derAsarone jIrNodvAranI jarUra hoya tyAre eka niSNAtonI TIma banAvI emanA mArgadarzanamAM plAna taiyAra karAvavo ane tyArabAda kAma karAvavuM vadhAre hitAvaha gaNAya. pratimAne paNa jyAre opa Apavo ke lepa karavo ke sthAna para sthAyI karavI hoya tyAre paNa kALajI laIe to enuM pariNAma sAruM Ave che kAraNa ke ene mATenA kArIgaro ghaNIvAra aNaAvaDatavALA hovAthI pratimAnI pAdapITha uparanA zilAlekhane paNa bekALajIthI simenTa vaDe DhAMkI de che. saMkalana : jaina zAstro pahelA maukhikarUpe ja hatA paraMtu mahAmArI ke bIjI koI kudaratI Aphata ke samasyA udbhave to e bhUlI na javAya ke smRtizeSa thAya to ene satata smaraNamAM rAkhavA mATe eno upAya ApaNA mahAna gurujanoe zodhyo. temaNe jaina dharmanA AcAro, siddhAMto, prabhupUjanavidhi, guruparaMparA, gocarI vahoravAnA niyamo, caturvidhasaMghano paheraveza, jinakalpI ane sthavirakalpI sAdhuonA pAtra ane pratilekhanA sAthenA paridhAna. samyagdarzana, jJAna ane cAritranI ratnatrayI vagerene zilpomAM maDhI lIdhI. A sarva Aje paNa mathurAnA stUpamAMthI prApta thayela zilpo upara tathA Abu. jUnA delavADA, oziyAjI, mirapura, zravaNabelagolAnI caMdragiri pahADInA maMdiromAM vizeSarUpe jaLavAyela che. be hajAra varSathI vadhu jUnA maMdironA avazeSo, mUrtio, uttama kArIgarIyukta staMbha, toraNa, bArazAkha, chatra, pUtaLI vagereno vipula jaththo ane 114 jJAnadhArA - 19 vartamAnanA maMdiromAM jaLavAyela zilpo anepratimAo jainonI kalA ane sthApatya pratyenI UMDI samajane pratibiMbita kare che. sAthe sAthe Atmika siddhi meLavavAnI jhaMkhanA sevatA jIvane mokSaprAptinA sopAno darzAve che. (muMbaI sthita jaina darzananA abhyAsu reNukAbahene AcArya buddhisAgarajInA jIvana ane kathana para saMzodhana karI Ph.D. karyuM che. "jaina jagata" sAmayikanA hindI vibhAganA saMpAdana sAthe saMkaLAyelA che. temanA cAra pustako pragaTa thayA che.) saMdarbha sUci H (1) kalhaNa - rAja taraMgiNI, prathama taraMga, zloka - 101 thI 105 (2) madhukara muni - rAyapraseniya sUtra (3) jinaprabhasUri - vividha tIrtha kalpa jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 115 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmamAM dAna - DaoN. bhAnubena je. zAha (satrA) tyAganA paMthe jatAM pahelAM eka varSa sudhI lagAtAra nitya eka prahara dAna ApyuM hatuM. temaNe traNa abaja, aThThayAsI karoDa, eMzI lAkha sonAmahoro dAnamAM ApI hatI. A dAna 'saMvatsara ke varSIdAna' tarIke kahevAyuM. dAna dharmano jaina jagatamAM A bhavya bhUtakALa hato. A silasilo covIsa tIrthakaronI sIriyala sudhI rAbetA mujaba jaLavAI rahyo. A mahAbalI naravIro mahApuNyanA dhaNI hatA. devo temanI sevAmAM hAjarAhajUra rahetA hatA. vaizramaNa devonI AjJA thatAM kubera deva mumukSu (bhAvinA bhagavAna) nA khajAnAne dhanathI chalakAvatA hatAM. binavArasadAronuM temaja jamInamAM daTAyelA dhananA sAta peDhI sudhI koI mAlikanahoya temanuM dhana dAnadharmano mahimA vadhAravA devo lAvatA hatA. yAcakone temanA bhAgyAnusAra dhana maLatuM. enI sarva vyavasthA devo dvArA thatI hatI. tyAganA paMthe prayANa karatAM karatAMya janakalyANanI bhAvanA e karuNAsAgara bhUlyA nathI! tIrthakaronA karakamaLathI janmelI A divyadAnanI gaMgotrInI bhavyatA tyAra pachI saMkelAI gaI. te daramiyAna A paraMparAno uchera rAjA, mahArAjA, zreSThIputro ane mumukSu AtmAo dvArA thayo. samayanA vaheNamAM A varSIdAnanI gaMgotrI sukAIne eka nAnakaDI vIraDI banI gaI. Aje paNa dIkSArthI dIkSA pUrve varSIdAna jarUra Ape che ane bhaviSyamAM paNa tIrthakaranI nakalarUpa varSIdAna thaze ja, paraMtu maryAdita haze. parivartana jIvanano niyama che. paristhiti badalAya tema tenA ghATaghUTamAM pheraphAra thatAM ja rahe che. sayuganI bIjI agatyanI noMdhanIya ghaTanA e hatI ke jyAM tIrthakaronAlAMbI tapazcaryAnApAraNA thatAM tyAM dAnano aciMtya mahimA pradarzita karavA devo 'ahodAna' nA divyadhvani sAthe AkAzamAMthI pAMca divyavRSTi karatA mAnavajIvanamAM dharmanuM mahattva adakeruM che. bhautika ke AdhyAtmika sukha, Toca kakSAnI sadgati ke bhogabhUminA sukho, enAthI paNa caDiyAtuM muktinuM zAzvata sukha dharmane ja AbhArI che. tIrthaMkara pradatta dharma cAra prakArano che -dAna, zIla, tapa ane bhAva. A cAre prakAranA dharmamAM dAnanI prAthamikatA che. dAna e dharmanuM prathama sopAna che. anugraha mATe potIkI milakatanuM saharSa samarpaNa e dAna che, je dhananI mUccha - Asakti pAtaLI pADe ane parigrahanI mamatAne toDAve che. dAna svaparanuM kalyANa kare che. dAnanA vizvamAM dRSTi karIe to tenI gaIkAla kyArathI zarU thaI ? A avasarpiNIkALanA prathama rAjA RSabhadeve dAnanA zrIgaNeza karyA hatA. temaNe jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 110 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. caMdanabALAnA hAthe prabhu vIranuM pAMca mAsa ane paccIsa divasanA upavAsanuM pAraNuM thayuM tyAre ane jIvaNazeThane tyAM punaH cha mAsika upavAsanuM pAraNuM thayuM tyAre temanuM prAMgaNa sonAmahoranA varasAdathI chalakAI gayuM. janasamUhamAM dAnano prabhAva jAmyo hato. sAMpratakALe AvI camatkArika ghaTanAo sadaMtara adRzya thaI gaI che. tenI niSphaLatAnuM zuM kAraNa hoI zake? eka to AptapuruSono viraha paDyo che. kaLiyuganA lokonA mAyakAMgalA puNyathI deva-devIoe moM macakoDI lIdhuM che. sauthI Thosa kAraNa e che ke anItithI upArjana kareluM dhana dAnamArge vAparavAthI divyatA pragaTAvI zake kharuM? pAtrazuddhi, bhAvazuddhi ane arthazuddhi traNe atyaMta Avazyaka che. dAnanuM nAma paDe ne AMkho sAme saMgama (zAlibhadrano jIva) nI tasavIra taravarI uThe. koI parva prasaMge mitro pAsethI khIranI vAta sAMbhaLI saMgamane khIra khAvAnI adamya talapa jAgI. bALasahaja svabhAvathI mAtA pAse khIranI mAMgaNI karI. vidhavA, nirdhana mAtA chAza ane vAsI roTalo mAMDa pAmatI hatI tyAM khIra kyAMthI lAve ? bALaka jIde caDyuM. potAnA chorunI icchApUrti na karI zakavAthI duHkhI mAtAnI AMkho varasI paDI. bALakanuM AkraMda vadhyuM. mAtA ane bALakanA rudanano avAja sAMbhaLI pADozaNo doDI AvI. svamAnI mAtA pahelAM to kAMI na bolI. strIonA atizaya AgrahathI teNe kAraNa jaNAvyuM. tyAre dayALu ane paragaju pADozaNoe aMdaroaMdara gupacupa nathI karI ke nathI mazkarI -upekSA-avamAnanA karI. 'AvA garIbane te vaLI A zA cALA? jevA enA karama!bicArI raDe nahIM to zuM kare ?" AvAM eka paNa dilane DAmanArA veNa kahyAM nathI, paraMtu khabhekhabho meLavIne hRdayanA umaLakAthI khIranI sAmagrI bharapeTa ApI. A hato dayAbhAva, RjutA ane aucityAM mAtra sahAya!duHkhInuM duHkhaTaLe, tenA haiyAnI TADhaka jaLavAya, vAcakane potAnuM jIvana bojIla na lAge evI te kALanI lokabhAvanA paDaghAtI hatI. sakhAvata (sahakhAvata) no bhAva Ama to, badhA dharmoe ekasUre svIkAryo che. A bhUtakAlIna gaurava gaNAya. bhagavAna mahAvIre anukaMpAthI prerAI nidhana brAhmaNane khabhA para raheluM devadUSya ApI dIdhuM hatuM.. teramI sadImAM zreSThivarya jagaDuzAe (vi.saM. 1313 thI 1315) uparAuparI AvelA traNa duSkALamAM cAra kroDa, navvANu lAkha, pacAsa hajAra maNa dhAnya kharIdI takavAdI na banatAM vinAmUlya AmajanatAmAM vitaraNa karyuM. temaNe 115 jeTalI dAnazALAo kholI, jemAM roja pAMca lAkha lokone bhojana ApavAmAM AvatuM hatuM. kacchanA AMtararASTrIya vepArI suMdarajI zivajI sodAgare 1813nAduSkALa samaye roja ATha hajAra mANasone bhojana khavaDAvI AMtaraDI ThArI hatI. lakSmInI prApti e eka vAta che ane tenuM aMtima to lakSmIno sadvyaya karavAno ja che. bAkI, takavAdI banI zoSaNavRtti karavI e to narI zetAniyata che. koI samAja koIpaNa jamAnAmAM dAnanI ujaLI paraMparA vinA cAlyuM nathI ane cAlavAnuM paNa nathI. hA, temAM caDatIpaDatI Ave kharI. Aje paNa jinAlayonA nirmANa, jIrNoddhAra, anAthAlayo, gharaDAgharo, gauzALAo, zALA, kaoNlejo, vidyApITho, haoNspiTalo, upAzrayo, cauvihAra hAuso, AyaMbilakhAtAo, vihAradhAmo ItyAdi saMsthAonuM cAlakabaLa dAnanI maLelI dhanarAzi ja che. ativRSTi, anAvRSTi, bhUkaMpa, sunAmI jevI kudaratI AphatonA samaye IjAgrasta jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 119 jJAnadhArA - 19 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokone ugAravA, madadarUpa thavA Aje paNa nANAMbaLiyA loko doDI Ave che. bhekhadhArI saMtonI preraNAthI Aje keTakeTalI saMsthAo janakalyANanA kAryo karI rahI che. temanI preraNAthI cauvihAra hAusa zarU thayA che. A sarvamAM zrImaMtonI mAtabara rakama sahAyarUpe maLe che. abhayadAnanA saMdarbhamAM joIe to nemakumAra, megharatha rAjA, metArya muni ane kumArapALa rAjA acUka yAda Ave. kevA sattvazALI hatA ApaNA pUrvajo ! kevA macI paDyA paramArtha mATe ! nokhI mATImAMthI banelA ApaNA pUrvajoe mAnavahitanI ciMtA to karI ja che, sAthe sAthe pazu-pakSIone ugAravA paNa pAchIpAnI karI nathI. hIravijaya sUrijIe mogala bAdazAha akabarane pratibodhI paryuSaNanA ATha divasa sudhI katalakhAnA baMdha karAvyA. rAjA kumArapALe potAnA rAjyamAM amAri pravartana karAvyuM. vartamAnakALe jIvadayAnA suMdara kAryo aneka saMsthAo dvArA thaI rahyA che. kIDIone kIDiyAruM pUravuM, kabUtarone caNa nAkhavA, kAgaDAne gAMThiyA nAkhavA, kUtarAne dUdha ane roTalA nAkhavA ane gAya-bheMsane ghAsanuM nIraNa A saMsthAo dvArA thAya che. hA, pUrve saMyukta kuTuMba vyavasthA hatI eTale gAmaDAomAM pratyeka zerImAM thoDA thoDA aMtare kuMDIo mUkavAmAM AvatI hatI, jemAM khIcaDI, roTalA ItyAdi vadheluM anna temAM rAkhavAmAM AvatuM. zerInA kUtarA, bilADAo A eMThavADamAM potAnuM peTa bharI letAM. Aje gAmaDAo paDI bhAMgyA. lokoe zahera tarapha doTa mUkI. zaheranI raheNIkaraNI ane khAnapAna badalAyA. vadheluM anna kAM to gaTaramAM jAya athavA phrIjamAM mUkAya, paraMtu abolA prANIonA peTe paDatuM nathI ke nathI veMta UMDA khADA paDelA garIbonA peTe jatuM. teno vasavaso anubhavAya che. 120 jJAnadhArA - 19 zuM bhaviSyamAM svabhUminA vArasAgata jIvana saMskArono ujAsa punaH pradIpta thaze kharo ? ApaNA pUrvajo kevA dIrghardaSTA ane gaNatarIbAja hatA. teo prAyaH abhaNa hatA paraMtu atyaMta vicakSaNa pratibhAvaMta hatA. potIkA vyavasAyamAMthI AvakanA cAra bhAga karatA. eka bhAga dhaMdhAmAM, eka bhAga gharakharcamAM, eka bhAga dAnapuNyamAM vAparatA ane cotho bhAga bacata karatA. bhaviSyamAM muzkelI trATake tyAre koInI pAse hAtha laMbAvavo na paDe ke na karaja levuM paDe. kevA svAvalaMbI ! ApaNe temanA ja saMtAno chIe. Aje bhaNatara khUba vadhyuM che paNa gaNataranA nAme mIMDuM che. rAtorAta zrImaMta banavAnA udhAmA, vicAryA vinAnA utAvaLA nirNayo, avaLA dhaMdhA, vyasanonA ravADe caDI Arthika saMkaDAmaNamAM phasAya che. devALiyAo bilADInA TopanI jema Aje phUTI nIkaLyA che. samAjamAM temano rAphaDo phATyo che. teo svayaM to DUbe che, bIjAne paNa DUbADe che. AvA devALiyAonA kAraNe samAjano pAyo hacamacI uThyo che. madhyama varganA loko paNa AnAthI bAkAta rahyA nathI. lokomAM dhIme dhIme paropakAra ane hamadardInI bhAvanA kSatavikSata thatI jAya che. AnuM pariNAma evuM AvyuM che ke, have jene kharekhara madadanI jarUra che, tene paNa koI Arthika sahAya karavA taiyAra nathI. potAnA kuTuMbIjanone saddhara karavAnI bhAvanA para grahaNa lAgI gayuM che. bhaviSya ApaNuM kevuM aMdhakAramaya haze! paDatAne UMcakI levAnI ucca bhAvanA kaye khUNe dhakelAI gaI che ? supAtradAna viSe vicArIe to dAnanI paLomAM dAtAnuM haiyuM gadgadita banI yAcakanA upakArane mAthe caDAvatuM hoya, dilamAM evA anokhA bhAvo vAraMvAra uchaLatA hoya ke, jo mane yAcaka na maLata to dAna kevI rIte karI zakata ? yAcaka jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 11 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna upakArI che. AvuM haiyuM dAnane varadAnamAM parivartita karI zake che. AvI sajAgatAthI ApanArano aham na vadhe ane lenArane laghutAno bhAra na paDe. ApanAra ane lenAranA harSano saravALo thAya. A supAtradAnano maMtraghoSa che. saMgame raDI raDIne meLavelI priya khIra moDhe lAge te pahelAM ja romAMcita thaI, khacakATa vinA, saharSa supAtrane vahorAvI 'sva' nA bhUgoLa ane ItihAsa bhUMsI nAMkhyA. kyAM garIbaDo, nirdhana bharavADano putra saMgama ane kyAM gobhadra zeTha ane bhadrAmAtAno lADakavAyo putra zAlibhadra! kyAM roTalAnA TukaDA mATe valavalato saMgama ane kyAM daivI riddhi-siddhimAM ALoTato zAlibhadra ! AnuM ja nAma 'jevuM vAvo tevuM laNo !' bhUtakALamAM sadAkALa AvuM ja hatuM evuM ekAMta na kahI zakAya. sikkAnI bIjI bAju nihALIe to kapilA dAsI, nAgazrI ane naMdamaNiyAranI tasavIra dRSTi samakSa upasI Ave che, jemanuM dAna kalaMkita banyuM. rAjA zreNikanuM dhana hovA chatAM devAnuM mana ja na thayuM. tethI kamane ApeluM kapilAdAsInuM dAna niSphaLa gayuM. AbarU sAcavavA AMgaNe AvelA tapasvI dharmaruci aNagArane ukaraDo samajIne ApeluM nAgazrI brAhmaNInuM dAna jagatamAM vagovAI gayuM. pratiSThA-kIrti ane svaprazaMsAnA dhakhArAthI kareluM naMdamaNiyAranuM dAna vakhoDAI gayuM. dAnanI prakriyA suMdara hovA chatAM "khATale moTI khoDa bhAvanI hatI. jIvanane suMdara banAvavAnuM rasAyaNa eTale 'bhAve dIje dAna !' dAna ApatAM anAdara, apazabdo, vilaMba, aruci, kheda e dAnanI melI matharAvaTI che, jenAthI dAnanuM phaLa bhasma thAya che. Aje tarkayuga ke yaMtrayuga che. A yugano mAnava bedhaDaka dAna karatAM khacakAya che. bhIkhamaMgo kAkalUdI karI madadano hAtha laMbAve che tyAre potAnA mojazokhamAM aDhaLaka dhana veDaphanArAo garIbanI AMkhomAM tagatagatI tarasa ke caherA para lAcArInI lakIra dekhAvA chatAM phadIyo devAnuM mana thatuM nathI. teo mastaka dhuNAvatA kaTu vAkabANo varasAvatAM kahe che: 'haTTAkaTTo thaIne bhIkha zuM mAMge che? kAma karavuM nathI ane kAkalUdI karI bIjAne pIgaLAvI paisA paDAvavA... AvA bhikhArIono dezamAM toTo nathI. AvI uTapaTAMga vAto yAcakanA svamAnane Thesa pahoMcADe che. te lajjita thaI khAlIpo-adhUrapanI lAgaNI anubhave che. tenA tarapha hamadardIno hAtha laMbAvavAthI, tenI suSupta zaktio jAgrata karavAthI te kAma karI IjjatathI jIvI zake che. bhaviSyamAM avaLe mArge caDato nathI ke kUvoTUMpo karato nathI. vinobAjIe 'dAna saMvibhAgaH" nA AdhAre UMDA sAMskRtika mUlyo pragaTa karyA che. ApaNe koIne dAna nathI ApatA, tene teno bhAga ApIe chIe." zrI mallI bhagavatI (jJAtAdharmakathAMga sUtra - 1/8/76) nA kathAnakamAM sUtrakAra kahe che: 'temanA hAthanuM dAna levA sanAtha, anAtha, pathika, zreSya, bhikSuka AvatA hatA. temane teo mukta hAthe dAna ApatA hatA." ahIM sUtrakAra evI puSTi kare che ke, Akho samAja dAna dharma para ja nirbhara hato. vartamAna pratyeka dharmanA sAdhu, saMnyAsI, bhikSuka, brAhmaNo, goramahArAja, bhaTTa, cAraNo Adi paropajIvI che. dAnathI garIba-tavaMgarano bheda bhUMsAya che. nirAzritone hUMpha maLe che. gRhasthadharma A sarvano bhAra upADe che. zrI upAsakadazAMga sUtrAnusAra tuMgiyAnagarInA zrAvakonA dvAra supAtradAna mATe sadAkhullA rahetA hatA. Aje A paristhitimAM sadaMtara badalAva AvI gayo che. "smArTa sITI" mAM vasanArA, zAstrokta 'ammApiyA' nuM biruda pAmelA zrAvako UMcI ImAratonA UMcA majale rahevAnuM ja vadhu pasaMda kare che. havAujAsa ane jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 123 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhanA abharakhAmAM saMto pratye kevI upekSA? A avasarpiNI kALanA paMcama ArAmAM dinapratidina saMghayaNabaLa nabaLuM thatuM jAya che. nAnI uMmaramAM goThaNanI bImArIo phUTI nIkaLI che tyAre gRhasthadharma para nabhanArA saMtone DhALa ane mALa caDhavA kaparAM thaI paDyA che. zrAvakonA ApakhudI valaNathI saMtone nirdoSa gocarI maLaze kharI? bhaviSyamAM zuM thaze? A moTIviDaMbanA para vicAra karavo rahyo. hajI sAta-ATha dAyakA pUrve ja ApaNI grAmya jIvanazailImAM 'atithi devo bhava' nI bhAvanA dhabakatI hatI. supAtra sAthe sAdharmikanI bhakti karavA grAmajano tatpara rahetA hatA. pelA pUnamacaMda zeTha, parigrahanI maryAdA karI puNiyo zrAvaka thayA. mAtra be jaNanuM bharaNapoSaNa thAya eTaluM ja kamAvavuM. AmAMthI ekalapeTA ke ApagadAIyA thaI na khAvuM, paraMtu nitya eka sAdharmikane jamADI pachI pati-patnImAMthI koI eka jame ane bIjo upavAsa kare, evI bhISmapratijJA hatI. kevuM paropakArI bhaktimaya jIvanacakra ! zreNika ghara choDI benAtaTa nagare AvyA tyAre naMdAnA pitAe temane paradezI hovA chatAM mahemAna samajI ghara AMgaNe notaryA. temanuM uSmAbharyuM svAgata karyuM, bheLA besI zirAmaNa karAvyuM. aMte zreNikanI yogyatA joI potAnI kanyAno hAtha Apyo. A daMpatIe jaina jagatane buddhinidhAna abhayakumAranuM amUlya najarANuM ApyuM. vItelA divasonI jAhojalAlI rahI nathI. vikaTa tabakko zarU thayo che. puruSa samovaDI banelI AjanI nArIe gharakAma, gharanI dekharekha pratye udAsInatA sevI che. te vyavasAyamAM gaLADUba rahevA lAgI che. teNe UMbaro oLaMgyo eTale atithi ke sAdharmika bhakti para sannATo chavAI gayo che. puNya upArjana karavAnA viniyoganuM gaLuM ghuMTAI gayuM che. bhUtakALano nirmamavI puNiyo mAtra ItihAsanA pRSTho para ja rahI gayo. kaLiyuganuM A kevuM vAvAjhoDuM! A viNasatI paristhiti thAmI zakAya kharI? prAcInakALamAM tabIbI vyavasAyamAM nANAMnuM calaNa sarvasva na hatuM. jIvAnaMdA vaidyane tyAM gocarI mATe AvelA guNAkara nAmanA tapasvI munirAja kRmi rogathI gherAyelA hatA. temanI cikitsA mATe lakSapAka tela, gozIrSa caMdana ane ratnakaMbala jevI kiMmatI vastuonI AvazyakatA hatI. AvI mahAmUlI vastuo mATe aDhaLaka nANuM joIe. jIvAnaMdA vaidya pAse mAtra lakSapAkatela ja hatuM. bAkInI vastuo meLavavA tenA mitro eka vRddha vaNika pAse AvyA. te vastunAdAma pUchavA. tenuM lAkha sonAmahora mUlya hatuM, mitro vicAramAM paDyA tyAre vaNike mitro pAse vigata jANI, dayALu vaNike sevAnA bhAvathI vinAmUlya gozISa caMdana ane ratnakaMbala ApyA.navaidyo paNa khacakATa vinA lakSapAka tela ApI munine nIrogI karyA. A mAnava ItihAsanuM mahAna preraNAdAyaka prakaraNa che. Aje tabIbI vyavasAyamAM nANAnuM calaNa vadhyuM che, vyavasAyika sevA mATenI phInA dhoraNo nakkI karavAmAM saghaLA tabIbI saMgaThano manasvI rIte vartI rahyA che. phInA satata vadhI rahelA dhoraNonI sAme tabIbI sevAnuM dhoraNa sudharyuM nathI. temAMthI uttarottara mAnavatAvAdI abhigamanI bAdabAkI thatI gaI che. DaoNkTaroe umadA vyavasAyamAM naphAnI mAnasikatA UbhI karI che. mAMdA paDelA mAnavInI lAgaNIone pichANAtI nathI. muThThIbhara loko vipulatAmAM jIve che ane jIvananI saghaLI suvidhAo bhogave che. moMghIdATa sAravAra temane hAthavagI thAya che. khoTakAyeluM aMga sAjuM jJAnadhArA 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 12pa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jhAjhA hAtha raLiyAmaNA !' dareka vyakti potAnI bacatano thoDo thoDo hisso dAnamAM Ape to zuM asaMbhava che? AvuM karavAthI samAjanI dhyeyalakSI yojanAo jarUra AkAra leze. (jaina darzananA vidvAna DaoN. bhAnubahena zAha (satrA) e zrAvakakavi aSabhadAsanI racanA sumitra rAjazrI rAsa para mahAnibaMdha lakhI Ph.D. karyuM che. hastalikhita graMthonA saMzodhanakAryamAM khUba rasa dharAve che.) karavA lakhalUTa nANAM verI zake che, jenI sAme asaMkhya zizuo bhUkhamaro ane nirjalIyatAno zikAra banIne mRtyunA mukhamAM dhakelAya che. mAnavatAnI sAme A ghora aparAdha che, jemAM Adhunika tabIba paNa bhaLelo che. takanIkI jJAna ane sAdhanathI sajja tabIba chANathI lIMpelA gharaAMgaNe paga mUkato nathI. garIba, pIDita ane zoSita vizALa mAnava samudAya mATe enI korporeTa haoNspiTalanA dvAra khullA nathI. Ajano tabIba potAnI mAnavatAvAdI oLakha gumAvI beTho che. kharcALa tabIbI sAravArathI ruNa mAnavajAtane kaMI lAbha maLaze nahIM. Adhunika cikitsA Aje tribheTe AvIne UbhI che. ahIMthI bhaviSyamAM e kayA mArge AgaLa vadhaze te kahevuM muzkela banI gayuM che. samAjaciMtakoe tenI pahela karavI paDaze. aMte samAjanA utkarSa mATe, svastha samAjanI racanA mATe bhaviSyamAM dhanikoe vadhune vadhu udyamazIla banavuM paDaze. ochI AvakavALA sAdharmiko mATe AvAsayojanA; bALazizu AvatIkAlanA zAsananA rakhevALa che temanA ghaDatara mATe saMskAravardhaka pAThazALAo; garIbo ane achatagrasta parivAro mATe niHzulka cikitsA, davAo ane boDI cekaapa, ema.Ara. AI. mATe auSadhAlayo; moMghAdATa zikSaNa na khamI zakanArA vidyArthIo mATe skUlo, kaoNlejonI ati AvazyakatA che. vaLI, tejasvI vidyArthI abhyAsa mATe videza javA icchato hoya to tene skolarazIpa ApavI, phI ItyAdi mATe Arthika sahAya karavI joIe. A kArya koI eka, be vyaktiothI zakya nathI. te mATe sarvano sadhiyAro joIze. kahyuM che ke - 'TIpe TIpe sarovara bharAya, kAMkare kAMkare pALa baMdhAya." jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pustakonI sUci H (1) nATyadarpaNam H lekhaka : rAmacandrasUri - guNacandrasUri prakAzaka : parimala pablikezansa, dilhI (2) nATyasAhityamAlA bhA-1, 2, 3 nATaka : jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla - jhonI kIrtikumAra zAha 128 saMpAdaka : pa.pU. A.de. zrImad vijaya yogatilakasUrIzvarajI prakAzaka : vIrazAsanam (3) phleza beka : lekhaka H rasikalAla vakIla prakAzakaH asAIta sAhitya sabhA, UMjhA (4) jaina saMskRta sAhityano ItihAsa bhAga - 2 (5) prabuddha rauhiNeyam : lekhaka H zrI rAmabhadramuni anuvAdaka : vijayazIlacandrasUri prakAzakaH jaina sAhitya akAdamI, gAMdhIdhAma jJAnadhArA - 19 (6) tathAkathita dhArmika nATakonI adhArmikatA : gItArtha gurubhagavaMtonuM mArgadarzanaH saMkalanaH zrI saMjaya kAntilAla vorA prakAzaka : zrI jinavANI pracAraka TrasTa bhUmikA : kalikAlasarvajJa AcArya hemacandrasUrIzvarajInA jIvana ane kavana upara AdhArita ekokita 'pAhiNIdevI' nuM maMcana ame varSa 2012 thI karIe chIe. paraMtu varSa 2017 mAM amadAvAda jaina yuvaka saMgha dvArA Ayojita eka kAryakramamAM tathAkathita vIrasainiko dvArA dhAMdhala macAvavAnI koziza karavAmAM AvI. Ayojako dvArA bAunsara bolAvavAmAM AvyA. polIsa proTekzana heThaLa Akho kAryakrama yojAyo. prayoga sabhUtapUrva saphaLatAne varSo ane tyArabAda 'pAhiNIdevI' nA ghaNA badhA kAryakramo umaLakAbhera yojAI rahyA che. nATaka (jaina dharmanI gaIkAla) : jaina AgamagraMthanA 'rAyapaseNI sUta' nAmanA pavitra graMthamAM lakhyuM che ke, eka samaye bhagavAna mahAvIra azokavRkSanI nIce eka moTI kALI zilA para birAjyA hatA. e ja samaye sUryAbhadeva emane vaMdana karavA AvyA ane sUryAbhadeve batrIsa prakAranA abhinayAtmaka nATaka karI batAvyA. A batrIsa prakAranA abhinayomAM keTalAka to evA che ke bharatamuninA nATyazAstramAM paNa nATyaprakAro tarIke maLe che. zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAno lekha prAcIna samayamAM bhajavAyelA jaina nATako ('jaina satya prakAza', varSa 19, aMka 1) mAM anya nAmono paNa ullekha maLe che. jema ke, raDhavAla nATaka, mahuyarIgIya nATaka, soyAmaNI nATaka, vRSabhadraja jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 19 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) caritra. nATaka e 'dezya-kAvya" che. prAcIna samayamAM tene 'rUpaka' tarIke paNa oLakhavAmAM AvatuM. jaina sAhityamAM paNa ghaNA rUpakonI racanA thaI che. sauprathama keTalAka digaMbarIya rUpakono nAmollekha karuM chuM - (1) jIvantara-carita: vikramanI 13 mI sadI kartAH dharmazarmAbhyadayanA praNetAdi.harizcandra nATyakAra hastimalla dvArA racAyelA nATako : aMjanA pavanaMjaya, maithilI kalyANa, subhadrAharaNa, vikrAnta karavA kiMvA sulocanA, arjunarAja, udayanarAja, bharatarAja, meghezvara vagere. (3) jJAnacandrodaya : vikrama saMvata, 1620 kartA: 'rAyamallAbyudaya' racanArA padmasuMdara (4) jJAnasUryodaya: vikrama saMvata 1648 kartA: di. vAdicandrasUri (5) zrI candrakevali caritra (6) padusuMdara mahAkAvya (7) ratnasAra caritra RSabhadevanirvANAnanda nATaka: kartA - kezavasena have keTalAka zvetAMbarIya rUpakono nAmollekha karuM chuM. (1) vibudhAnanda: lagabhaga vi.saM. 925 kartAH zIlATTAcArya | (2) mahAkavi rAmacandrakRta agiyAra rUpako: kalikAlasarvajJa AcArya hemacandrasUrijInA A vidvAna ziSya 100 rUpakonI racanA karI hatI evuM kahI zakAya. kAraNa ke temane 'prabandhazatakartA" nuM biruda maLeluM. temAMthI hAlamAM 11 rUpako maLe che. temaNe jAtajAtanA rUpako racyA. jemake,nATaka,nATikA, prakaraNa ane vyAyoga. keTalAka rUpako ekAMkI, paMcAMkI, SaDaMkI, saptAMkI ane dazAMkI che. 11 rUpakonA nAma A pramANe che : - pAdavALyudayama: lagabhaga vi.saM. 1195 - rAdhavAnyudayamuM: lagabhaga vi.saM. 1200 - nalavilAsanATakam Hlagabhaga vi.saM. 1200 - kaumudI-mitrANAndaprakaraNa : lagabhaga vi.saM. 1200 - raghuvilAsam - satyaharizcandra nATakam: lagabhaga vi.saM. 1205 -nirbhaya bhImavyAyoga - mallikA makarandaprakaraNam - paduvilAsa - rohiNI - mRgAprakaraNam - vanamAlA nATikA kalikAlasarvajJa hemacandrAcAryanA ziSya devacandragaNie racela nATakoH candralekhA vijaya: lagabhagavi.saM. 1207 mAna-mudrA bhaMjana: lagabhagavi.saM. 1210 (4) mudrita kumudacandra lagabhagavi.saM. 1210 kartA: yazazcandra (jainagRhastha) (5) moharAjaparAjayaH lagabhagavi.saM. 1230 kartAH yazapAla (jaina gRhastha) jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla jJAnadhArA - 19 131 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) prabuddha rauhiNeyaH lagabhaga vi.saM. 1240 kartAH rAmabhadramuni driaupadI svayaMvara :lagabhagavi.saM. 1260 kartA: vijayapAla (jaina gRhastha) (8) karuNA vajAyudhaH lagabhaga vi.saM. 1277 kartAH vasantavilAsanA racanArA bAlacandrasUri (9) kAkulthakeliH lagabhaga vi.saM. 1280 kartA: alaMkAramahodadhinA praNetA narendraprabhasUri (10) hammIramadamardanaH lagabhaga vi.saM. 1282 kartA: jayasiMhasUri (11) dharmAbhyadaya lagabhaga vikramanI 13mI sadI kartA meghaprabhasUri (12) raMbhAmaMjarIH lagabhaga vi.saM. 1490 kartA: nayacandrasUri (13) zrIpAla nATakaH vi.saM. 1531 kartAH dharmasuMdarasUri urphe siddhasUri (14) zamAmRta: vikramanI 17mI sadI kartAH ratnasiMha nATyadarpaNam: jaina nATyakSetre sauthI mahattvanuM kArya kalikAlasarvajJa AcArya hemacandrasUrizvarajInA be vidvAna ziSyo zrI rAmacandrasUri tathA zrI guNacandrasUrie karyuM. bharatamuninA nATyazAstranI paraMparAno eka graMtha racyo - 'nATyadarpaNa'. temanA jaNAvyA pramANe AcAryazrInI prIti mATe 'zrI hemacandrapAdAnAM prasAdAya' (nA.da.vi.4), A ziSyoe potAnI vidyA-pravRttinA phaLarUpe 'nATyadarpaNa' racyuM hatuM. Ano eka artha evo paNa kADhI zakAya ke "nATyadarpaNa" graMtha racavA mATe kalikAlasarvajJae anumati ApI hatI. A graMtha cAra vivekamAM racAyo che. prathama vivekamAM nATakanuM klevara bIja jevA viSayonI chaNAvaTa karI che. bIjA vivekamAM nATakasivAyanA rUpaka prakAronI carcA karI che. trIjA vivekamAM rasavicAra, rasa-svabhAva, caturvidha abhinaya jevA viSayo carcavAmAM AvyA che. cothA vivekamAM nATakane lagatI prakIrNa sarvasAmAnya mAhitI ApI che. pa.pU.A.de. zrImavijaya yogatilakasUri saMpAdita nATya sAhityamAlA bhA-1 mAM potAnA prAkathanamAM DaoN. tapasvI nAndI tathA sahAyako DaoN. sanata jozI ane DaoN. dilIpa paTela lakhe che : zrI hemacandra tathA temanA ziSyo jainadharmanA anuyAyI tathA prakAMDa vidvAna hatA. sAthe e paNa noMdhapAtravigata che ke A AcArya tathA temanA ziSyomAM koI dhArmika kaTTaratA jaNAtI nathI paNa ApaNe Aje jene 'hindu dharma' kahIe chIe tenA tarapha samabhAva-AdarabhAva teo dharAve che tathA vAlmikInA rAmAyaNa ke vyAsajInA mahAbhAratanA pAtrone potAnI racanAomAM netArUpe nirUpI te sahunuM sanmAna paNa teo vyakta kare che. zrIrAma ke pAMDavo vize kyAMya koI jAtano kaTAkSa athavA je te pAtro ke rAmAyaNa vagere kRtio ochI AdarapAtra hatI tevo koI ADakataro IzAro paNa temaNe karyo nathI ane AmAM te AcAryonI mahAnubhAvatA, tejasvitA ane guNavattAnA ApaNane darzana thAya che. te jaina vidvAno, dharmAcAryo, adhyAtmaguruo koI saMkucita manovRttivALA nahotA te ApaNe mATe gaurava tathA garvanI vAta che." jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAkAra paM. thAnezacandra upretI A graMthanI vizeSatA batAvatA lakhe che, "vizva ko nyAya mArga kA pradarzana karanevAle ina dvAdazAMga AcAra kI taraha dvAdaza rUpoM kA phala bhI caturvarga (dharmArthakAmamokSa) batalAyA hai, jabaki anyatra kevala "trivargasAdhanaM nATyam" kahA hai|" caturvargaphalAM nityaM, jaiMnI vAcamuvAsmahe / rUpaidvAdazabhirvizvaM, payA nyApye dhRtaM pathi / / 1 / / prAcIna nATakonI bhajavaNI : AcArya vijaya zIlacandrasUrIzvarajInA mate A saMskRta nATako jinamaMdiranA prAMgaNamAM bhajavAtA hatA. maMdiranI sthApanA, dhvajArohaNa, vArSikotsava ke pachI koI vizeSa nimitte aSTAAikAdi mahotsava jevA prasaMge bhajavaNI thatI. AvA navatara nATakanI racanA kuzaLa kavi - sAhityika dvArA thatI ane tenuM maMcana nipuNa naTasamUha dvArA te te avasare thatuM ane rasajJa nAgarikono vizALa samUha moDI rAta paryaMta te maMcana nirakhavA - rasAnubhUti pAmavA haMmezAM upasthita raheto. madhyakALanA 'prabuddha - rauhiNeya' jevA aneka nATakonI prastAvanA jovAthI A vidhAnone samarthana maLatuM anubhavAze. nATakanI kathAvastu jaina sivAyanA viSayanI paNa rahetI. bilhaNakavinuM 'karNasuMdarI' nATaka pATaNanA mahAmaMtrI zAnt - saMpatjhara mahetAnA jinamaMdiranA mahotsava nimitte sarjAyeluM tathA bhajavAyeluM. bhagavAnanA darabAramAM sAmAnya janasamUhane AkarSavA mATe, potAnA caityano mahimA tathA khyAti vadhAravA mATe, bhagavAnanI nRtya-nATyAbhinaya vagererUpa bhaktinA prakAralekhe saMpanna sagRhastho AvA upakramo racAvatA hoya tema niHsaMkoca kalpI zakAya. 134 jJAnadhArA - 19 hemacaMdrAcAryanA ziSya devacaMdre 'caMdralekhAvijaya' lakhIne zrI kumArapALanA darabAramAM rajU karyuM hatuM. kavi bAlacaMdre lakheluM nATaka 'karuNAvajayuddha' zatruMjaya parvata para vRSabhanAthajInA maMdiranA cogAnamAM bhajavAyuM hatuM. A nATakamAM vajrayuddha nAmanA rAjAe eka kabUtarano jIva bacAvavA potAno jIva kema samarpaNa karyo ane ahiMsAno dhvaja UMco rAkhyo evI kathAvastu che. nATaka H- (jaina dharmanI Aja) mogalonA AkramaNo pachI prAcIna jaina saMskRta nATyaparaMparAno hrAsa thato gayo. gaI sadImAM tA.07-08-1906 nA roja dezI nATaka samAje saMsthAnA sthApaka sva. DAhyAbhAInI janmajayaMti nimitte mAMgaroLa jaina sabhAnA lAbhArthe temanuM 'vINAvelI' je zrIpALa mahArAjAnA rAsa uparathI lakhAyeluM hatuM te bhajavyuM. A gujarAtI jaina nATaka mAMgaroLa jaina sabhA eTale AjanI zakuMtalA kAntilAla jaina hAIskUlanA lAbhArthe bhajavAyuM. sadgata zrI govardhana paMcAle I.sa. 1994 mAM 'prabuddha rauhiNeyam' saMskRta nATakanuM amadAvAdanI InDiyana InsTITyuTa opha menejamenTanA khullA prAMgaNamAM maMcana karyuM. bharatamuninA nATyazAstranA saMketo pramANe A nATakanuM maMcana thayuM hatuM. bAramI sadImAM eka maMcana pachI lagabhaga sAtaso varSe thayeluM A maMcana paNa eka avismaraNIya ghaTanA hatI. A uparAMta 'prabuddha rohiNeyam' nATaka upara AdhArita eka nRtya nATikAnI bhajavaNI zrI vasaMta deDhIyAe sevAbhAvI kalAkAro dvArA ekathI vadhu sthaLe karI che. A uparAMta keTalAka jaina nATako je vyAvasAyika raMgabhUmi upara bhajavAyA temAMnA thoDAno nAmollekha karuM chuM. mRtyuMjaya (zivam proDakzana), jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 135 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA dhaMdhAdArI kalAkAro sTeja upara tIrthaMkara paramAtmA ke jaina sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtano veza paridhAna karIne Ave e jainazAsananI ghora AzAtanA che. A vezadhArIo pavitra evAdeva ane gurutattvanuM bhAre avamUlyana karanArA hoya che. amuka nirmAtAo evo dAvo kare che ke temanA dhArmika' nATakamAM tIrthaMkara paramAtmA ke sAdhu sAdhvIjI bhagavaMtonuM koI pAtra sTeja upara lAvavAmAM AvatuM nathI. joke AvA nATakomAM paNa caMdanabALAnI sAdhvI banatAM agAunI avasthA ke sulatA jevI zrAvikA ke zreNika mahArAjA jevA nirmaLa samyakaSTi AtmAne sTeja upara rajU karavAmAM Ave che. A mahApuruSo ane mahAsatIonA pAtro bhajavanArA kalAkAromAM temanA paganI jUtI banavA jeTalI paNa pAtratA hotI nathI. vyavasAyika kalAkAronuM saMdehAtmaka cAritrya AvA nATakone dharmanA upahAsa svarUpa banAvI de siddhahema (AIDiyAjha analimiTeDa), yugapuruSa (zrImad rAjacaMdrajI mizana, dharamapura). paraMtu, vartamAna samayamAM uttama jaina nATakonuM pramANa khUbaja ochuM rahyuM che. AnuM mukhya kAraNa che sAdhu samAjanI nATakapratye nArAjagI athavA gerasamaja. thoDA varSo pahelAM saMjaya kAntilAla vorA dvArA eka pustikAnuM saMkalana thayuM hatuM. tenuM zIrSaka hatuM 'tathAkathita dhArmika nATakonI adhArmikatAH gItArtha guru bhagavaMtonuM mArgadarzana'. temAMthI keTalAMka avataraNo TAMkuM chuM. (1) muMbaI zaheramAM 'aMdhI dauDa' nAmanuM dharmanI ThekaDI uDADatuM nATaka bhajavavAne prazna moTo vivAda thayo ane 'bhagavAna vardhamAna mahAvIra' nAmanI nRtyanATikA bhajavAI. tene kAraNe A gaMbhIra prazna vAstavika paristhiti zI hovI joIe te bAbatamAM aneka zAsanapremIonA manamAM UMDuM manomaMthana pedA thayuM che. (2) dhaMdhAdArI raMgabhUmi upara je tathAkathita dhArmika nATako bhajavAya che, tene dhaMdhAdArI rIte saphaLa banAvavA mATe temAM anivAryapaNe 'manoraMjana'nuM tattva umeravuM paDe. jo dharmano upadeza paNa manoraMjananA hetuthI karavAmAM Ave to te adhArmika pravRtti banI jAya che. vaLI, je kalAkAro mahenatANuM meLavavA mATe abhinaya karatA hoya teo kyAreya prekSakomAM vizuddha vairAgya ane paropakAranA bhAvo pedA karI zake nahIM. AvA kAraNosara dhaMdhAdArI dhArmika nATako dharmanI ghora khodanArA ja banI rahe che. (3) pAtro bhajavavA mATe dhaMdhAdArI raMgabhUminA raMgarAgamAM raMgAyelA kalAkAronI ja madada levAmAM Ave che. A kalAkAronA potAnA cAritryanA koI ThekANA nathI hotA. amuka kalAkAro to sUrA ane suMdarIomAM DUbelA hoya che. (4) je nATyagRhamAM tathAkathita dhArmika nATaka bhajavavAno dAvo karavAmAM Ave che temAM paNa agAu aneka seksa, hiMsA, mAradhADa ane vikRtione protsAhana ApatA nATako bhajavAI cUkyA hoya che. AjakAla raMgabhUmi upara dviarthI saMvAdo dharAvatA bibhatsa nATakonI bharamAra jovA maLe che. je oDITorIyamamAM satata A prakAranA ja nATako bhajavAtA hoya tenuM vAyumaMDaLa paNa kharAba saMvedanAthI dUSita thayeluM jovA maLe che. AvA sabhAgRhamAM kharekhara dhArmika bhAvanAne poSaNa ApatuM hoya tevuM koI nATaka hoya to te paNa bhajavavuM icchanIya nathI kAraNa ke tyAMnA vAyumaMDaLanI asara ja prekSakomAM asAttvika bhAvo jagADanArI hoya che. AvA vilAsapracura vAtAvaraNamAM dhArmika nATaka bhajavIne hakIkatamAM dharmanuM ja avamUlyana karavAmAM Ave che. (5) pUrvanA prabhAvaka jainAcAryoe nATyagraMtho lakhyA che te badhA bhajavavA mATe jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAlA 130 jJAnadhArA - 19 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI lakhyA paNa sAhityanA prakAra tarIke mukhyatve vAMcavA mATe ane vairAgyarasamAM plAvita thavA mATe lakhyA che. bhUtakALamAM kyAMka pUrvAcAryoe lakhelA nATako bhajavAyAnA paNa dAkhalAo che, paNa te kALa alaga hato. A ja pustikAmAM lagabhaga bAvIsa pUjanIya gItArtha guru bhagavaMtonA mArmika saMdezAo chApavAmAM AvyA che. be-traNa saMdezAo paNa joIe. (1) kacchavAgaDa samudAyanA gacchAdhipati zrI vijaya kalAprabhasUrizvarajI mahArAjA : aMdhI dauDa' mAM ghaNA prasaMgo vAMdhAjanaka che, je tyAgI vargane ane sarvaviratidhara AtmAone kharAba citaravArUpa che. nATako - sine dezyothI bALakomAM kusaMskAro ropAya che, jethI nATako-sine dezyomAM ucca dhArmika pAtronA ja AvavA joIe, anyathA ghora AzAtanA -pAparUpa thAya che. bhAratIya nATako - sine dezyomAM bhAratIya saMskRtinA Adarzone anurUpa niyamo karavA joIe. maryAdAviruddha dezyo na ja bhajavI ke mUkI zakAya. (2) gaNizrI yugabhUSaNavijayajI mahArAjA (paMDita mahArAja) : je loko dhaMdhAdArI vyavasAyalakSI pravRttirUpe dharmanA nATako, sinemAo rajU kare che teo hajAro varSathI sthapAyelA ane samAjamAM svabaLathI TakanArA dharmanA pavitra AdhyAtmika pratIkono vyApArI upayoga kare che, je te te dharmanA sthApita adhikAro paranI tarApa che. Ama, ghaNA badhA jaina sAdhubhagavaMtonA virodhane kAraNe jaina dhArmika nATakonuM pramANa vartamAnamAM bahu ja ochuM rahyuM che. tenA keTalAMka pariNAmo joIe (1) "nATaka pApa cheevuM zrAvakonA magajamAM ThasAvyA chatAMya muMbaInA vyAvasAyika nATakonI jIvAdorI jaina soziyala grupo ane jaina jAgRti senTaro ja rahyA che e sarvasvIkRta che. Ama chatAM jaina dhArmika nATakono virodha karanArAoe A vAstavikatA tarapha durlakSya sevyuM che. (2) ghaNI kharI jaina zaikSaNika saMsthAo, pAThazALAo ke pachI upAzrayomAM nATaka ke saMvAdone nAme je pravRtti karavAmAM Ave che e ghaNIvAra to eTalI bAlIza hoya che ke temAM kalAno eka aMzamAtra dekhAto nathI. kalAnI devI sarasvatImAtA ane nATyadarpaNa graMthanA kartAonuM apamAna thatuM hoya evuM kyAreka lAge. AvA nATako dvArA saMsAra pratye koIne vairAgya upajato haze ke kema e prazna che. pUjya baMdhutripuTI mahArAja, pUjya namramunijI, rAkezabhAI jhaverI, bhAIzrI vageree dhArmika nATyapravRttine protsAhana ApyuM che. nATako paNa karAvyA che. pariNAme keTalAMya bALako ane yuvAno A mAdhyama dvArA dharmamArge vaLyA che. mAruM mAnavuM che ke nATaka e sAhityano eka utkRSTa prakAra che. nATaka ke philma e to mAtra eka mAdhyama che. koIpaNa mAdhyamano upayoga vyaktinI vivekabuddhi upara AdhAra rAkhe che. koIka dvArA A mAdhyamano durupayoga thato hoya to eno artha evo karI zakAya ke e mAdhyama ja pAparUpa che? kalAtmaka ane susaMskArI dhArmika nATakone ghaNA pAraMparika sAdhubhagavaMto paNa protsAhita kare che. be dAkhalA noMdhuM chuM - (1) "prabuddha rohiNeyam' nI bhajavaNI vize muni bhuvanacaMdrajI lakhe che: "dharma ane saMskRtine miSTa-madhura rUparaMga sAthe jIvaMta karatA AvA nATya prayogone jaina saMgha dvArA ujavAtA bhavya mahotsavamAM sthAna maLaze to vaLI savizeSa AnaMda thaze." jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAlA 139 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) ItihAsa ane upakramaH prabuddha rauhiNeyanA pariprekSyamAM' zIrSakavALA lekhamAM pUjya AcArya zrI zIlacaMdrasUrIzvarajI lakhe che : "jinamaMdiramAM nATaka bhajavavAnI vAta Aje to taddana ajugatI, aprastuta, hAsyAspada ane jaDa sAMpradAyiko mATe to DUbI maravA jevI lAge. paraMtu ItihAsanA pAnAM pheravIe to ane AvI nATyaracanAo vAMcIe to tarata khyAla Ave ke ApaNA pUrvajo, mahAna jainAcAryo temaja mahAna zrAvako - saMghonI najara samakSa ja ApaNA bhavya jinAlayomAM AvA nATako bhajavAtA hatA ane jaina-jainetara samagra janatA uparAMta rAjAo ane maMtrIo paNa te jovA upasthita rahetA hatA ane hemacaMdrAcArya jevA seMkaDo mahAna dhuraMdhara AcAryoe paNa A prathAno niSedha-virodha karyo hoya tevuM hajI sudhI to kyAMya jANavA - vAMcavA maLyuM nathI. balke te AcAryoe ke temanA ziSyoe to AvA prayojano mATe ja nATyaracanAo karI hovAnuM jANavA maLe che." AvI adbhuta paraMparA zAne kAraNe baMdha thaI ane tenAthI zuM nuksAna thayuM te vize AcArya zIlacandrasUrIzvarajI lakhe che, "maMdiromAM kharekhara to jAheramAM nATako bhajavavAnI A rasaprada paraMparA kyArathI baMdha paDI te viSe koI spaSTa ke aspaSTa nirdeza maLatA nathI. evuM anumAna thAya che ke mUrtibhaMjakonA AkramaNo vadhI gayA haze tyArathI A pravRtti saMkelI levAmAM AvI haze kema ke maMdira ane mUrtino bhaMga, strIjana para atyAcAra ane nirdoSone akAraNa haNavA - lUMTavAnI vRtti e badhuM ja AvA jAhera samAraMbho thatA rahe to vadhu vakare; enA karatAM evA prasaMgo ja TALI devA e vadhu zreyaskara - AvA zANapaNAthI prerAIne tatkAlIna sAmAjikoe A badhA prayojano baMdha karAvI dIdhA hoya tema mAnI zakAya. arthAt, A prayojano baMdha karAvavA pAchaLa koI AzAtanA ke A ayogya hovAnA khyAle jJAnadhArA - 19 140 bhAga bhajavyo nathI, paraMtu maMdirathI mAMDIne jIvananI surakSAnI samayocita anivAryatA ja temAM kAma karI gaI che - ema mAnavAnuM vadhu samucita - susaMgata lAge che. AnuM sIdhuM pariNAma e AvyuM ke caudamA zataka pachI jaina vidvAno dvArA nATakonI racanA thavAnuM lagabhaga baMdha paDI gayuM. jaldI najaramAM na Ave tevo A sAMskRtika hrAsa, jo UMDA utarIe to keTalo badho tIvra che ! keTalo hAniprada banyo che ! AmAM mAtra thoDIka praziSTa ke ziSTa racanAo gumAvavAnI thaI teTalo ja savAla nathI; AmAM to eka jIvaMta - rasika samAjanI AkhI jIvanazailI kevI rIte asta thaI gaI ke gharamULathI badalAI gaI te samajavAnuM ja mahattvapUrNa che.'' nATaka :- jaina dharmanI AvatIkAla mAruM spaSTa mAnavuM che ke pharI ekavAra AvI sarasa nATyakalAnI paraMparA jaina samAjamAM zarU thaze. upAzrayomAM khelAtAM nATako ke saMvAdomAM paNa kalAnuM tattva umerAze. hAsyAspada ane bAlIza saMvAdonuM sthAna kalAtmaka nATako leze. nATyakalA paNa saMgIta, nRtya ane anya sAhitya prakAranI jema ja bhaktinuM ucca mAdhyama che evuM bahujana samAja svIkArato thaze. atyArathI ja e vaheNa zarU thaI cUkyuM che. be dAkhalA TAMkuM chuM H (1) paMDita mahArAja dvArA protsAhita be dhArmika philmo banI che. 'cala mana jItavA jaIe' to khUba lokapriya thaI. kharekhara, khUbaja suMdara philma ! ame A philma kAMdIvalInA raghulIlA molanA eka malTIpleksa thiyeTaramAM joI hatI. eka vAta cokkasa kahevAnuM mana thAya che ke je sinemAgRhamAM ame A philma nihALI temAM mAtra dhArmika philmo ja nathI pradarzita karavAmAM AvatI, eDalTa philmo paNa batAvavAmAM Ave che. chatAMya A philma jotI vakhate tyAMnA vAyumaMDaLanI koI jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 141 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharAba asara prekSakonA mAnasa upara paDI hoya evuM jarA paNa lAgyuM nahIM. A philmano bIjo bhAga TUMka samayamAM ja rajU thanAra che evuM jANavA maLyuM che. gItArtha gurubhagavaMte paMDita mahArAja dvArA philmanA mAdhyamano svIkAra e 'nATaka' nA ujjavaLa bhaviSya mATe sUcaka che. (2) upamitibhavaprapaMca kathA' parathI muMbaInA vyAvasAyika kalAkAro dvArA eka nATaka bhajavavAmAM AvyuM. borIvalInA cIkuvADI medAnamAM eka mahotsava nimitte AcArya zreyAMsaprabhasUrijInI nizrAmAM A nATaka bhajavAyuM. A banne gItArtha gurubhagavaMto pa.pU. AcArya rAmacaMdrasUrIzvarajInA ziSyo che. jaina dhArmika nATakono mukhyatve virodha candrazekhara vijayajI ane rAmacandrasUrIjInA nAme karAto rahyo che. A banne gItArtha gurubhagavaMto dvArA anukrame philma ane nATakanA mAdhyamano svIkAra e dhArmika nATakonA bhAvi aMge ghaNuM badhuM sUcita karI jAya che. (muMbaI sthita jainadarzananA abhyAsu jhonI zAha nATya lekhaka, nAca digdarzaka che. teo stavano, bhajano, jainakathAgIto ane ekAMkitanuM suMdara Ayojana kare che.) 142 jJAnadhArA - 19 17 Avazyaka sUtra - pratikramaNa - pUrNimAbena mahetA eka mahAna anuSThAnane mAre traNa DAyamenzanamAM rajU karavAnuM che tyAre kRtajJatAne abhivyakta karavAnI A veLA, 'artha' thI cha AvazyakonA uddhAtA zrI tIrthaMkara bhagavaMto, sUtraracayitA zrI gaNadhara bhagavaMto ane niryukti-bhAvA-cUrNi, vRttikAra, pUrva maharSione yAda karavA sAthe suvidita guru paraMparAnuM smaraNa karatAM karatAM huM dhanyatA anubhavuM chuM ane mArA alpa kSayopazama anusAra huM rajUAta karuM chuM. 'pratikramaNa' zabda 'kriyA' ne sUcave che. 'Avazyaka' zabdano artha - sAdhu, zrAvaka Adi caturvidha saMghe avazya karavA yogya jJAnAdi guNone tathA mokSane prApta kare te Avazyaka che. 'anuyogadvAra sUtra'mAM AvazyakanA paryAya zabdo A pramANe darzAvela che - Avazyaka, avazya karaNIya, dhruva, nigraha, vizodhi, adhyayanaSaDvarga, nyAya, ArAdhanA ane mArga. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 143 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakanI mahattA: Avazyaka jaina sAdhanAnuM pramukhatama aMga che. A AdhyAtmika samatAnamratA Adi sadguNono AdhAra che. dareka sAdhaka mATe AvazyakanuM jJAna Avazyaka ja nahIM paNa anivArya che. jema vaidika paraMparAmAM 'saMdhyA'nuM, bauddhamAM upAsanAnuM, pArasIomAM khoradRddha avasthAnuM, yahUdI ane IsAIomAM prArthanAnuM, IslAma dharmamAM namAjhanuM jeTaluM mahattva che, teTaluM ja mahattva jaina dharmamAM doSonI zuddhi mATe ane guNonI abhivRddhi mATe Avazyaka che. je divasa ane rAtrinA aMtabhAge zramaNa ane zrAvaka vaDe Avazyaka karavA yogya che, tethI te Avazyaka kahevAya che. "varaphyu karavuM Avazya" arthAt je avazya karavAnuM ja hoya te Avazyaka. Avazyaka ane sAdhu zrAvakasaMgha: jaina samAjanI mukhya be zAkhAo che, (1) zvetAMbara ane (2) digaMbara. digaMbara saMpradAyamAM munione mATe AvazyakavidhAna' te saMpradAyamAM mAtra zAstramAM che; paraMtu vyavahAramAM nathI tevuM keTalAka vidvAnonuM maMtavya che. zvetAMbara saMpradAyanI be mukhya zAkhAo che, (1) mUrtipUjaka ane (2) sthAnakavAsI. A baMne saMpradAyanA sAdhu temaja zrAvakomAM chaye Avazyakanoniyamita pracAra adhikAra pramANe yathAsthita cAlu ja che. uparokta banne zAkhAomAM sAdhuone to sAMja ane savAra Avazyaka avazya karavAnuM hoya che, kAraNa ke zAstramAM enI AjJA che ke pahelA ane chellA tIrthakaranA sAdhuo Avazyaka niyamapUrvaka kare ja. A AjJA pALavAmAM na Ave to te sAdhupadano adhikArI nathI. zrAvaka ke gRhastha vargamAM Avazyaka vikalpa che, arthAtu je bhAvika ane niyamavALA hoya che, te te avazya kare che ane bAkInA mATe to A aicchika che. je vyakti bIje koIpaNa prasaMge dharmasthAnamAM na jatI hoya te paNa sAMvatsarika parva prasaMge dharmasthAnamAM Avazyaka kriyA karavAne mATe ekatrita thAya che, ane te kriyA karI potAne ahobhAgya mAne che. Ama, zvetAMbara saMpradAyamAM uparyukta kriyAnuM mahattva adhikatara che. tethI ja A saMpradAyanA anuyAyIo saMtAnone dhArmika zikSaNa ApatI vakhate sauthI pahelA Avazyaka kriyA ja zIkhavavAno prabaMdha kare che. AvazyakanuM svarUpa: Avazyaka sUtranA vibhAgo ke aMga A pramANe che. (1) sAmAyika (2) caturvizati stava (3) vaMdana (4) pratikramaNa (5) kAyotsarga (6) pratyAkhyAna. (1) sAmAyika: sarvapApakAryothI viramI, mana-vacana-kAyAne zAMta karI, Indriyone vazamAM rAkhI je vyakti samatAno abhyAsa kare che tenuM sAmAyika sthira thAya che ema kevaLI bhagavAne kahyuM che. zAstromAM sAmAyikanA traNa bheda darzAvela che - (1) samyakatva sAmAyika (2) zruta sAmAyika (3) cAritra sAmAyika. A traNa dvArA ja samabhAvamAM sthira rahI zakAya che. cAritra sAmAyika paNa adhikArInI apekSAe deza ane sarve ema be prakAra che. deza sAmAyika cAritragRhasthane ane sarva sAmAyika cAritra sAdhuone hoya che. sAmAyikanI sAdhanAvize gaNadhara gautama svAmI tIrthaMkara mahAvIra svAmIne prazna pUche che. he pUjya! sAmAyika kriyAthI jIvane kayo lAbha prApta thAya? zrI mahAvIra prabhu H gautama ! zatru ke mitra tarapha, mahela ke masANamAM sAmyabhAva rUpa sAmAyika karanAra jIvane saMpUrNa pApajanaka yogono tyAga thAya che; jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla jJAnadhArA - 19 14pa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI navIna karmano baMdha thato nathI ane pUrvakarmonI nirjarA thAya che; kramazaH samasta karmonI zIghra nirjarA thaI mokSa prApta thAya che. puNiyA zrAvakanI sAmAyika to zAstraprasiddha che. temanI eka sAmAyikanuM mUlyAMkana karavuM asaMbhava hatuM. bhagavAna mahAvIra svAmIe zreNika rAjA sanmukha puNiyA zrAvakanI sAmAyikanI prazaMsA karI hatI. AthI spaSTa thAya che ke puNiyA zrAvakanI sAmAyika zreSThahatI. (2) caturviMzati stava : RSabha Adi covIsa jinonA nAma uccAravA, temanA guNonuM kIrtana karavuM, ucita padArthothI temanI pUjA karavI ane mana-vacana-kAyAnI zuddhi sahita vaMdana karavAM e caturvizati-stava nAmanuM bIjuM Avazyaka che. covIsa tIrthaMkaronI stuti karavI te caturvizati stava che. sAdhaka stuti dvArA vItarAga paramAtmAnA guNonA guNagAna kare che, ane A mAdhyama dvArA sAdhaka potAnA ahaMkArano nAza ane sadguNonI vRddhi kare che. guru gautama svAmI : he bhagavana ! covIsa tIrthaMkaronI stuti karavAthI jIvane zo lAbha prApta thAya ? zrI mahAvIra prabhu H he gautama! covIsa tIrthaMkaronA guNonuM kIrtana karavAthI mithyAtva mohanIyano kSayopazama thaI darzanamAM (samyaktva) mAM vizuddhi (nirmaLatA) utpanna thAya che tathA tIrthaMkaronA guNomAM anurAga-prema thavAthI te guNonI prApti thAya che ane alpakALamAM saMsArathI mukta thAya che. (3) vaMdana : jenA dvArA pUjya ke gurujana prati bahumAna pragaTa karI zakAya te prakArano mana, vacana ane kAyAno vyApAra ke pravRtti te 'vaMdana' che, zAstramAM vaMdanane citi jJAnadhArA - 19 146 karma, kRtikarma, pUjAkarma Adi paryAya zabda dvArA paNa oLakhAvela che. guruvaMdanamAM cha bAbatono samAveza thAya che. guru samakSa vaMdana karavAnI icchA darzAvavI, anujJA maLatA gurunI nikaTa javuM, svAsthyanI pRcchA karavI, gurunI saMyamayAtrA nirvighna che ke kema tenI pRcchA karavI, temanA saMyamanI anumodanA karavI ane potAthI thayela aparAdhonI kSamA yAcavI. 'samaNasutta' mAM vinayanuM phaLa darzAvatA jaNAve che ke vaMdana karavAthI guruno vinaya thAya che, potAnA abhimAnano nAza thAya che, gurujanonuM pUjana thAya che, tIrthaMkara prabhunI AjJAnuM pAlana thAya che, jJAnanI ArAdhanA thAya che ane tenA phaLasvarUpe dhyAna ane mokSanI prApti thAya che.' (4) pratikramaNa : 'pratikramaNa' A zabdamAM 'prati' ane 'kramaNa' be zabdo che. 'prati' eTale pAchuM ane 'kramaNa' eTale 'cAlavuM', 'phUMkavuM', 'AvavuM' ke 'pharavuM'. pAchAM AvavuM ke karavuM paNa zenAthI ? teno javAba nIceno zloka Ape che. "svasthAnAvat parAnuM, pramAdasya vezAda gataH / prati prati vartanaM vA, zubhevu yogeSu mokSaphaladeSu / ni:zasvaca yatervat, tava vA jJeyaM pratiSThamaLa meM ||'' arthAt pramAdane vaza thayelo AtmA potAnA sthAnathI 5rasthAnane viSe gayo hoya tene tyAMthI pAcho pheravI potAnA sthAnamAM lAvavo te 'pratikramaNa' kahevAya che. zalyathI rahita evA muninuM mokSarUpa phaLa denArA zubha yogone viSe vAraMvAra vartana te paNa 'pratikramaNa' jANavuM. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 147 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDikkamaNuM eTale 'atikramaNa'nuM pratikramaNa. pApathI pAchA haThavAnI kriyA darzAvatA sUtro dvArA kSaNe-kSaNe mana, vacana, kAyAthI thatA pApo-doSothI AlocanA, kSamA mAMgavI, zuddha thavuM tenuM nAma pratikramaNa che. daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika AdipratikramaNanA pAMca bheda paNa prAcIna ane zAstrasaMmata che kAraNa ke teno ullekha zrI bhadrabAhusvAmIe paNa karela che. kAryabhedathI traNa prakAranA pratikramaNa paNa kahyAM che , - bhUtakALamAM lAgelA doSanI AlocanA karavI. - saMvara karI vartamAnakALanA doSathI rakSaNa karavuM. -pratyAkhyAna dvArA bhaviSyakALanA doSone rokavA. AtmAnI uttarottara vizeSa zuddha rUpe sthiratA thAya te mATe pratikramaNa karavAnuM che arthAt -mithyAtvatajI samakita meLavavuM. - avirati tajI virati (tyAga) svIkAravo. - kaSAya dUra karI kSamA Adi guNo pragaTAvavA. - saMsAra vadhAranAra pravRtti tajI AtmasvarUpanI prApti karavI. (5) kAyotsarga: kAussaganuM saMskRta rUpAMtara 'kAyotsarga' che. A pAMcamuM Avazyaka che. zarIra parathI mamatAno tyAga karavo te kAyotsarga che. kAyotsargathI deha ane buddhinI jaDatA dUra thAya che kAraNa ke te dvArA vAyu Adi dhAtuonI viSamatA (samAnatA) dUra thaI, pariNAme buddhinI maMdatA haThI jAya che ane vicArazaktino vikAsa thAya che. anukULa ane pratikULa evA banne prakAranA saMyogomAM samabhAva rAkhavAnI zakti prApta thAya che, bhAvanA ane dhyAnano abhyAsa paNa puSTa bane che temaja aticAranuM ciMtana paNa kAyotsargamAM sArI rIte thaI zake che. Ama, kAyotsarga e bahu ja mahattvanI Avazyaka kriyA che. (6)pratyAkhyAna - tyAga te 'pratyAkhyAna' che. rAtanA yathAzakti AhAra, pANIno vividha rIte tyAga karavAno niyama karavo. AthI chaThThA AvazyakanI ArAdhanA thAya che. jIvanane saMyamI banAvavuM, vividha kuTevothI bacavuM, sadAcaraNamAM pravRtti karavI ane pApAzravathI aTakavuM e pratyAkhyAnano hetu che. zrI gautama svAmI prabhu vIrane pUche che, he pUjya, pratyAkhyAna karIne jIvane zo lAbha prApta thAya? zrI mahAvIra prabhu he ziSya'pratyAkhyAna vaDe jIva hiMsAdika AmravanA tArone rUMdhe che ane pUrva upArjana karelA karmone khapAve che. pratyAkhyAna (tyAga) thI icchAno nirodha thAya che. icchAnirodhathI sarvadravyonI lAlasArUpa agnino nAza thAya che. AthI jIva zAMta cittayukta banI sukhapUrvaka vihAra kare che. parikramaNamAM cha AvazyakanA sUtro dvAra paMcAcArano samAveza thAya che, jema ke, paheluM Avazyaka sAmAyikathI cAritrAcAra bIjuM Avazyaka caturvizatistavathI (logassa) -darzana AcAra trIjuM Avazyaka - vaMdanAthI jJAnAdi AcAra cothuM Avazyaka-kAusaggathI pratikramaNamAM bAkI rahI gayelA jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 149 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aticArathI cAritrAcAra chaThThA Avazyaka - paccakakhANathI tapAcAra ane A cha Avazyaka vaDe vIryAcAranI zuddhi thAya che. pratikramaNa AjanI daSTieH vartamAnamAM jainadharmanI tamAma paraMparAmAM pratikramaNanI kriyAne atyaMta Adara ane bhAvapUrvaka karavAmAM Ave che. Ama to vizvanA tamAma dharmo thayelI bhUlonA pazcAttApa ane kSamApanA mATenA siddhAMta potapotAnA anuyAyIone batAve che. jaina dharma AcAra ane vicAra pradhAna hovAthI dainika jIvanamAM rojiMdI pravRttiomAM thatI hiMsA pratye jAgRta banavA mATe satata preraNA kare che, kAraNa ke ahiMsA e jaina dharmano pAyAno siddhAMta che. eTale jaina AcAryo jIvananI dareka kriyAne hiMsAne ahiMsAnA mApadaMDothI mUlave che. aMtaranirakSaNanI prakriyA dvArA thayelI bhUlonuM Akalana, enA mATe pazcAttApano bhAva, thayelI bhUlo mATe prAyazcittano bhAva ane mananI bhUlo mATe vadhu sajAga banAvavAnI prakriyA, sAthe kAyotsarga ane pratyAkhyAna (paccakakhANa) nI sAdhanAno mArga batAve che. sAmAnya rIte AnA mATenI vidhi alaga paraMparAomAM judI paNa batAvAya che. chatAMya cha AvazyakatAnA siddhAMta sAthe dareka paraMparA ekamata che. jaina dharmanA keTalAka saMpradAyomAM vartamAnamAM pratikramaNa gurujano sAdhusAdhvIjInI sAkSImAM arthAt enA sAnnidhyamAM karavAmAM Ave che, jemAM zrAvakopuruSavarga, sAdhu puruSonA sAnnidhyamAM e kriyA kare che. zrAvikAo sAdhvIjInA sAnnidhyamAM A kriyA kare che. jyAre keTalAka saMpradAyo ane paraMparAomAM gRhastha strI-puruSanA pratikramaNanI alaga-alaga vyavasthA paNa kare che, jemAM sAdhusAdhvIjInI hAjarI hotI nathI. pratikramaNanI kriyA mukhyatve zrAvakajIvananA bAra vratonI sAthe saMkaLAyelI hovAthI te vratomAM thatI alanAo - bhUlone yAda karIne ane enAviSayaniMdA ane gahano bhAva vyakta karavAmAM Ave che. jo ke vartamAna samayanI jIvanapaddhatinA kAraNe e vratonI thoDIka vAto AjanA saMdarbhamAM aprastuta lAgatI hoya che e svAbhAvika che. jyAre rojiMdA jIvanamAM thatI mana-vacana-kAyAnI aneka duSTa pravRttiono samAveza vartamAnamAM bolAtA mukhya sUtromAM nahovAthI prAyazcittanI prakriyA adhUrI rahI jatI hoya evo ahesAsa thAya che. e mATe vyaktigata rIte potAnuM AMtaranirIkSaNa karIne thatI bhUlone smaraNamAM lAvIne tenA pazcAttApa ane prAyazcitta mATe sajAga thavuM joIe. hAlamAM thatI pratikramaNanI kriyAnA sUtro moTAbhAge ardhamAgadhI prAkRta bhASAmAM hovAthI na samajAvAnI phariyAda paNa uThatI hoya che eTale keTalIka paraMparAoe gujarAtI bhASAmAM pratikramaNano konsepTataiyAra karIne paNa pratikramaNa karatA hoya che. vartamAnamAM bhASAno prazna vadhune vadhu vikaTa banyo che. AvanArI peDhI je ahIMyA ke videzamAM rahe che temanA mATe bhASAnI samasyA khAsa karIne sUtro ane zAstronI bhASA moTA paDakArarUpa banI rahI che... amerikA jevA dezamAM aneka ThekANe IMglIza pratikramaNanuM pracalana paNa vyApaka banavA lAgyuM che. samajAtI bhASAmAM kahevAthI abhivyakti saraLatAthI grAhya banI jAya che. paNa emAM 1che. jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 151 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtma tattva pratyenI zraddhA, guru pratyenuM samarpaNa, svayaMnuM aMtaranirIkSaNa, sthiratA ane ekAgratAno abhyAsa, saMtulita ane anuzAsita jIvana vyavasthA - A badhI vAto jIvananA aneka pAsAone samajaNapUrvaka jIvanamAM cokkasapaNe sahAyaka banI zake ema che. Avazyakamaya pratikramaNanI avadhAraNA pUrepUrI sAcavavAnI saMbhAvanA nathI. paNa bhUlo pratyenI sabhAnatA ane enA mATe aphasosa ane pazcAttApanI lAgaNI cokkasa anubhavI zakIe. paramapUjya vaMdanIya zrI lalitAbAI mahAsatIjIe khUba suMdara rIte bhAvapratikramaNanuM Alekhana karyuM che, je pustaka rUpa ApaNe prApta thayuM che. "AlocanAnI AMkhene prAyazcittanI pAMkhe" temano uddezya e hato ke A bhAva pratikramaNanuM mahattva jANIne vyakti pratikramaNanA mULa-pAThano abhyAsa karavA prerAya. pratikramaNa AvatIkAlanI dRSTie H AjanA ane AvanArA bhaviSyamAM ochA samayamAM pratikramaNanI kriyA karavAnuM mAnasa vadhatuM javAnuM che. kAraNa ke vadhu paDatI lAMbI kriyAo kaMTALAjanaka bane che, eTale dhArmika kriyAo karavAnI mAnasikatAvALo varga cokkasapaNe AvA parivartano tarapha doravAze. khAsa karIne jyAM sAdhu-sAdhvIjInI upasthiti athavA emanuM mArgadarzana nahIM hoya tyAM AvA badalAva AvI zake che. alabatta, dharma ane dharmaguruo tathA dharmazAstro pratye zraddhA-sadbhAva ane samarpaNa rAkhanAro varga to pAraMparika rIte pratikramaNanI kriyA karaze ane karavAno Agraha rAkhaze. jayAre dharmane mAtra vaicArika ane valaNa (eTITyuDa) nI bhUmikAmAM jonAro varga bhASA, samaya, paristhiti, vAtAvaraNa vagere aneka kAraNone AgaLa karIne emAM parivartana karaze ane svIkAraze. vartamAnanI tanAvapUrNa jIvanazailI ane mAtra bhautika padArtho taraphanI doDanA yugamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmazAsanamAM kathita cha AvazyakatAo aneka rIte mAnavane anivAryapaNe upayogI banI zake ema che. samatva bhAvanI sAdhanA, These 6 Essentials will be Essential for the future generations FOREVER and EVER... as it will be a source to lead one from STRESSFUL TO PEACEFUL LIFE. | (amadAvAda sthita DaoN. pUrNimA esa. mahetA gUjarAta vidhApITha, amadAvAda jaina vidhA adhyayana kendranA IncArja che ane jJAnasatromAM abhyAsapUrNa zodhapatro prastuta kare che.) saMdarbha sUci:(1) A. niAvazyaka niryukti, gAthA - 796 (2) sumana sui - 430 (3) ejana - 431 (4) Avazyaka vRtti -pR. 551 (5) uttarAdhyayana sUtra, a.29, sUtra - 21 jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prabhubhaktinuM zreSTha AlaMbana jinadarzana ane jinapUjA - kanubhAI ela. zAha arihaMta Adi bhagavaMto vItarAga che, sarvajJa che, parama kalyANane karanArA che, jIvonA uttama kalyANanA hetu che. arhat paramAtmA tIrthanI sthApanA kare che. bhagavAnanuM vacana e tIrtha che, kAraNa ke enAthI saMsAra-sAgarane tarI zakAya che. A tIrthanuM je sarjana kare che tene tIrthaMkara kahevAya che. tIrthamAM Atmahitakara sarva vidhAno sarvAMga saMpUrNa hoya che. tIrthanuM mukhya saMcAlana jyAM sudhI gaNadhara bhagavaMto hoya che tyAM sudhI teo kare che, tyArabAda temanI paTTaparaMparAmAM je AcArya bhagavaMto Ave teo kare che. 154 zrAvaka-zrAvikAnA jIvananuM mahattvanuM aMga che - prabhubhakti. prabhue ApaNA para je karuNA vahAvI, ApaNuM kalyANa karavA mATe emaNe je kaThora sAdhanA karI ane ApaNane duHkhamuktino je mArga batAvyo teno badalo vALavA ApaNe samartha nathI. prabhu sarvaguNasaMpanna hovAthI pUjyatama che, mATe prabhunI ucca bhAvanA jJAnadhArA - 19 bhakti karavAmAM Ave che. A bhaktinuM nAma che, aSTaprakArI pUjA. prabhubhaktinuM aMga che, jinadarzana ane jinapUjA. jinapUjA divasamAM traNavAra karavA jaNAvela che ene kahevAya che 'trikALapUjA' : (1) prAtaHkALanI pUjA, (2) madhyAhnakALanI pUjA ane (3) sAMyakALanI pUjA. (1) prAtaHkALanI pUjA :- rAtri saMbaMdhita pApono nAza kare che. svaccha vastro dhAraNa karIne pUjAnI sAmagrI lai, derAsare pahoMcatAM, prathama pagazuddhi karI praveza karatAM 'pahelI nissIhi' bolavI. prabhujInA mukhadarzana thatAM 'namo jiNANaM' aDadhA kamarethI namIne bolavuM. prabhujIne hRdayamAM sthApana karI traNa pradakSiNA ApavI. pradakSiNA ApIne baMne hAtha svaccha pANIthI zuddha karI, ATha paDavALo mukhakoza bAMdhI, vATakImAM vAsacUrNa (kSepa) lai, gabhArAmAM praveza karatAM 'bIjI nissIhi' bolavI. prabhujInA pabAsanathI dUra ane yathAyogya aMtare rahI aMgUTho + anAmikA (=pUjAnI AMgaLI) nI capaTImAM vAsacUrNa lai prabhujIne sparza karyAvinA (pUjAnAM vastro hoya to paNa) adhdharathI bahumAna bhAvapUrvaka nava aMge khUba zAMtithI pUjA karavI. vAsacUrNa pUjA karatAM pahelAM ke pachI prabhujInA aMge caDhela vAsacUrNa potAnA hAthe laine mastake nAkhavAthI prabhujInI ghora AzAtanA lAge. vAsacUrNa pUjA karI prabhujIne pUMTha na paDe tema gabhArAnI bahAra AvIne puruSoe + bahenoe prabhujInI DAbI bAju UbhA rahI dhUpapUjA dhUpasaLI sthira rAkhIne karI pachI puruSoe jamaNI bAjue ane bahenoe DAbI tarapha UbhA rahIne dIpakapUjA karavI. pATalA para akSata-naivedya-phUla pUjA karavI. (madhyAhnakALanI pUjAmAM vistArapUrvaka vidhi jaNAvela che) traNavAra bhUmi pramArjana karI 'trIjI nissIhi' jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 155 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolIne pachI iriyAvahiyaM karIne caityavaMdana karI paccakhANa levuM. jinAlayathI upAzraye jaine pU. gurubhagavaMtone guruvaMdana karI paccakhANa grahaNa karavuM. gaucarIpANI vahoravA padhAravA vinaMtI karavI. tyArabAda gurubhagavaMtone pUMThana paDe tema upAzrayethI nirgamana karavuM. (rAi pratikramaNa karatAM pahelAM derAsare na javAya. derAsara jaine AvyA bAda rAi pratikramaNa na thAya. prAtaHkALanI pUjAno samaya arUNodayathI 12.00 kalAka sudhI) (2) madhyAhnakALanI pUjA :- A bhavanA pApano nAza kare che. (jinapUjA vidhimAM vigatavAra varNana sAthe batAvela aSTaprakArI pUjA jANavI) A pUjA madhyAhnakALanA bhojana pahelAM parimuhu paccakhANanI AsapAsa karavAnuM vidhAna (3) sAyaMkALanI pUjA:- sAta bhavanA pApano nAza kare che. sAMjanuM vALuM patAvI, pANI sUkavI, svaccha vastro paherI cAMdI,pittaLanI thALImAM dhULiyuM + dhUpasaLI ane phAnasa sAthe dIpaka laine jinAlaye javuM, ' nissahi' bolI praveza karavo, prabhunAM mukhadarzana thatAM 'namo jiNANa' namana karI bolavuM. sUryAsta pachI pradakSiNA ApavAnuM vidhAna nathI. prabhu samakSa stutio bolavI. "bIjI nissIhi' bolIne prAtaH kALanI pUjAnI jema ja dhUpapUjA ane dIpakapUjA karavI. traNa vAra bhUmipramArjanA karI 'trIjI nisTrIhi' bolI, iriyAvahiyaM karI, caityavaMdana karavuM. tyArabAda paracakhANa levuM. upAzraye jai pU. gurubhagavaMtonI nizrAmAM 'devasIya pratikramaNa' karavuM. (devasIya pratikramaNa pahelAM A pUjA karAya, pachI nahi) sau prathama snAna maMtra bolavApUrvaka yogya dizA samakSa besI jayaNApUrvaka snAna karavuM. vastramaMtranA uccArapUrvaka dhUpavAsita ati svaccha vastra, svaccha garama zAla para UbhA rahI dhAraNa karavAM. aSTaprakArI pUjAnI sAmagrI grahaNa karavI. derAsare jatAM dUrathI jinAlayanAM zikhara, dhajA ke anya koi bhAganAM darzana thatAM mastaka jhukAvI 'namo jiNANuM' bolavuM. derAsaranA mukhya pravezadvAre praveza karatAM 'pahelI nissIhi' traNavAra bolavI. mULanAyaka bhagavAnanA darzana karI 'namo jiNANaM' bolIne sukhaDagharamAM dAkhala thavuM. sukhaDagharamAM orasIyA para kesaraaMbara-kasturI-caMdanamizrita kesara eka vATakImAM lai, mastake tilaka karI, pUjA mATe upayogI badhI ja sAmagrIhAthamAM lai mULanAyaka bhagavAna samakSa jai 'namo jiNANaM' bolIne mULanAyaka prabhujInI jamaNI taraphathI jayaNApUrvaka sAmagrI sAthe rAkhIne traNa pradakSiNA ApavI. pradakSiNA ApyA bAda prabhujI sanmukha ardha-vinata thai yogamudrAmAM bhAvavAhI stutio maMdasvare bolavI. pachI aSTapaDa mukhakoza bAMdhI pUjAnI sAmagrI sAthe gabhArAmAM jamaNo paga prathama mUkI pravezatAM aDadhA namIne bIjI nissIhi' traNavAra bolavI. gabhArAmAM prabhujIne caDhAvelAM vAsI puSpa, hAra, mugaTa, kuMDala, bAjubaMdha, cAMdInuM khokhuM Adi utArI nizcita jagyAe mUkavAM. pabAsaNamAM ekatrita thayela nirmAlyane dUra karavAM svaccha pUjaNIno upayoga karavo. gabhArAmAM bhUmitalane jayaNApUrvaka sApha karavuM. zuddha pANIthI kaLaza bharIne caMdanAdi bhInuM karavuM. pachI bhInA potAthI kesara dUra karavuM. tyArabAda paMcAmRtane suvAsita karI kaLazamAM bharIne maunapUrvaka mastakethI pakSAla karavo. pakSAla karyA bAda zarIra-vastra-pabAsaNa-nakhapasIno AdinA sparzavagara komaLatAthI aMgalUchaNAM karavAM. kapUra-caMdanamizrita vATakImAMthI pAMceya AMgaLIo vaDe prabhujInA aMgoe maunapaNe caMdanapUjA karavI. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 150 madhyAhnakALa pUjA : jJAnadhArA - 19 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilepana pUjA karyA bAda suyogya svaccha vastrathI prabhujIne lUchavA. prabhujIne sApha karyA bAda maunapUrvaka manamAM duhA bhAvatAM bhAvatAM kezara-aMbara-kastUrI mizrita caMdanathI prabhujIne nava aMge pUjA karavI. zuddha-akhaMDa-suvAsita puSpothI/puSpamALA manamAM maMtroccAra karI puSpapUjA karavI. dazAMga Adi uttama dravyo dvArA gabhArA bahAra DAbI tarapha saue maMtroccArapUrvaka dhUpapUjA karavI. tyArabAda bhAioe jamaNe ane bahenoe DAbe ubhI rahI dIpakapUjA karavI. nRtya sAthe cAmara pUjA karavI. zubhabhAve darpaNapUjA, darpaNamAM prabhujInA darzana thatAM paMkho vIMjhavo. zuddha akhaMDa akSata dvArA aSTamaMgaLa / naMdAvarta/svastikanuM Alekhana maMtraduhA bolavA sAthe karavuM. darzana-jJAna-cAritranI traNa DhagalI ane tenI upara siddhazilAnuM Alekhana akSatathI karavuM. rasavaMtI zuddha mIThAiono thALa maMtra-duhA bolavA sAthe svastika upara naivedya caDhAvavuM. zreSTha phaLo (Rtu pramANenAM) no thALa maMtra-duhA bolavAM sAthe siddhazilA para phaLa caDhAvavuM. aMga pUjA ane aMgrapUjAnA samApanapUrvaka 'trIjI nissIhi' traNavAra bolavI. tyArabAda bhAvapUjAmAM praveza karavo. bhAvapUjA :- eka khamAsamaNa ApI iriyAvahiyaM no kAusagga karI logassa bolI traNa khamAsamaNAM ApavAM. yogya mudrAmAM bhAvavAhI caityavaMdana karatAM prabhujInI traNa avasthAnuM bhAvana karavuM. caityavaMdanamAM zAstrIya rAgo mujaba stavana dvArA prabhujInA guNagAna pragaTa karavAM. caityavaMdana bAda paccakhANa karavuM. pAchaLa dhImA pagale prabhujIne potAnI pUMThanadekhAya tema bahAra nIkaLatAM ghaMTanAda karavo. derAsaranA oTale besI prabhujInI bhaktinA AnaMdane mamaLAvavo. derAsaranI bahAra nIkaLatAM "Avassahi" bolavuM temaja prabhujInI bhaktino AnaMda ane prabhujInA virahano viSAda sAthe rAkhI jayaNApUrvaka ghara tarapha prayANa karavuM. daza-trika= (dazaprakAre traNa-traNa vastuonuM pAlana) (1) nissIhitrika (2) pradakSiNAtrika (3) praNAmatrika (4) pUjA trika (5) avasthAtrika (6) traNa dizA nirIkSaNa tyAga svarUpa dizItyAga trika (7) pramArjanAtrika (8) AlaMbana trika (9) mudrAnTika (10) praNidhAnatrika. dareka kriyA vakhate yogya samaye Atrika bolavAnI hoya che. uparokta jinadarzana-pUjA vidhi taddana saMkSiptarUpe darzAvI che. ekeeka kriyAvidhipUrvaka karavAnI che. tenA mATenI sUcanAo ApavAmAM AvI che. dA.ta. snAna kevI rIte karavuM, pUjAnAM vastro kevAM hovAM joie, vastro kevI rIte paheravAM, paheratI vakhate yogya sAvadhAnI rAkhavI vagere aMgenI sUcanAo ApavAmAM AvI che. jinapUjA mATe potAnAM ja vastro vAparavAM, saMsthAnAM nahi. jayaNApUrvaka derAsare gamana karavuM. potAnA vaibhava sAthe ane mobhA pramANe ADaMbarapUrvakariddhi sAthe suyogya nayanaramya pUjAnI sAmagrI laine ja derAsara javuM. derAsaramAM praveza karavAnI vidhi, pradakSiNA karatAM duhA bolavA, yogya kALajI rAkhavI, caMdana ghasatI vakhate yogya kALajI levI, tilaka karavAnI vidhi, jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 159 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiSeka mATe kaLaza bharavAnI vidhi, gabhArAmAM praveza vakhatanI vidhi, prabhujI paranuM nirmAlya utAravAnI ane pakSAla karavAnI vidhi, pakSAla karyA bAda aMgalUchaNAM karatI veLAe rAkhavA yogya kALajI, prabhujIne vilepana karavAnI vidhi, prabhujInI kezarapUjA veLAe rAkhavA yogya sAvadhAnI, puSpapUjAnI vidhi, dIpakapUjAnI vidhi, cAmarapUjAnI vidhi, darpaNadarzana tathA paMkho viMjhavAnI vidhi, akSata-naivedya ane phaLapUjA pachI yogya sAvadhAnI, caityavaMdana pahelAM samajavA yogya vAto, caityavaMdana vidhi, derAsara bahAra nIkaLavAnI vidhi, prabhujIne vadhAvavAnI vidhi, havaNa jaLa lagADavAnI vidhi, derAsaranA oTalA para besavAnI vidhi, daherAsaranI bahAra nIkaLatI vakhatanI vidhi vagere vidhionI vigatavAra samajaNa ApavAmAM AvI che. jinadarzana ane jinapUjA, bhakti jaina parivAro mATe haMmezAM karavA jevI yogya evI prakriyA che. paraMtu ApaNe A jinabhakti ApaNI jIvanazailInA eka bhAgarUpe vaNI lIdhI nathI. vyavahArika abhyAsane ApaNe khUba ja mahattva ApyuM che ane te jarUrI paNa che, chatAM dhArmika abhyAsa tarapha ApaNe durlakSya sevyuM che e hakIkata AMkhe UDIne vaLage che. samAjamAM Aje mahattvano prazna che - dhArmika jJAna viSayaka. emAM aneka bAbato saMkaLAyelI che. Aje vaDIloe eTale ke mAtA-pitAe dhArmika zikSaNane gauNa banAvyuM che. teo A bAbatanI mahattA samajatA nathI ke tenI avagaNanA karavAmAM AvI rahI che? ApaNI pAThazALAo vyavasthita cAlatI nathI, kAraNa ke enA para saMghanI dekharekha kepUratI kALajI levAtI nathI. bALako paNa pAThazALAmAM pUratI saMkhyAmAM AvatAM nathI kAraNa ke dhArmika zikSako ke paMDitoe bALakomAM rasa laine premathI zikSaNa ApavuM joie tevI rItanI kALajI levAtI nathI. enuM kAraNa paNa jovA jaie to samAjamAM dhArmika zikSakone je sanmAna (sTeTasa) maLavuM joie te maLatuM nathI vagere vagere. ApaNo dharma-jaina dharma vaijJAnika che. vanaspatimAM jIva che, kaMdamULa abhakSya che kAraNa ke emAM asaMkhya jIvo che, je narI AMkhe joi zakAtA nathI. jaina AhArasaMhitAnA niyamo ArogyanI dRSTie paNa vaijJAnika che te rIte sAcA puravAra thayA che. rAtribhojanatyAganuM dharmamAM agatyanuM pAsuM gaNAya che. Ayurveda ane Adhunika meDikala sAyansa Arogya mATe rAtribhojana na karavAnI salAha Ape che. jo AjanI peDhIne dharma tarapha vALavI hoya ke rasa letI karavI hoya to vaijJAnika dRSTie tArkika rIte temane samajaNa ApavI paDaze. AjanI peDhI smArTa che, hoziyAra che. temane dharmanI dareka kriyAmAM vaijJAnika dRSTino samAveza thayelo che tenI vyavasthita rajUAta karIzuM to temane sArI rIte samajAze. padmazrI DaoN. kumArapALabhAie yogya rIte ja kahyuM che ke ".. enA pratyeka kriyAkAMDomAM mAnavInuM svastha jIvana agrasthAne che. AjanA yuvAnone A badhI ja bAbatovaijJAnika rIte darzAvavAmAM Ave to ene khyAla Ave ke A badhA kriyAkAMDonI pAchaLa sAdhanA ane svAcya baMne saMkaLAyelA hatAM. Aje AvA vijJAnanI khoja karanAra ApaNI pAse keTalAM che? hakIkatamAM to A saghaLI bAbatano moha vaijJAnika saMzodhana kendra hovuM joie ke jyAM jIvanazailI pAchaLa rahelA vijJAnanuM saMzodhana - parIkSaNa vizenI ApaNI vicAraNAne paNa vaijJAnika dRSTie jovI joie". jJAna - kriyAbhyAM mokSaH / paDhamaM nANaM tao dayA / jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla 161 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zAsana prabhAvanA jJAna dvArA jIvanane maghamaghatuM banAvavuM hoya to jJAna ane kriyAnI joDIne sAthe rAkhIne cAlavuM paDaze. temaja 'dayA' no bhAva jANavo hoya to tenA vize prathama jJAna dvArA tenI samajaNa prApta karavI paDaze. hajAro jaino pratidina svayaM A rIte prabhu-bhakti kare che. prabhuno zaNagAra race che, prabhunI stuti kare che ane potAnA doSo dUra thAya e mATe prabhune hArdika prArthanA kare che. prema-karuNA-sadguNo-sadAcArathIya jIvana jIvavAnI UrjA vagerene pAmavA mATe prabhubhakti e pAvarahAusa jevI che. (amadAvAda sthita kanubhAI zAhane lAIbrerI ane graMthabhaMDAronI jALavaNI ane vyavasthAno bahoLo anubhava che. teo gujarAta vidhApITha - amadAvAda, mahAvIra jaina adhyayana kendra vagere aneka saMsthAomAM sevA ApI cUkyA che.) saMdarbha sUciH(1) saMpUrNa sacitra Avazyaka kriyA - sAdhanA saMpAdakaH zrI ramyadarzanavijayajI ma.sA., pI. parezakumAra jI. zAha (2) Adhunika yugasaMdarbha ane jainadarzananA tattvo, saMpAdakaH nalinI desAI - hemAMga ajamerA lokAloka prakAzaka kevaLajJAna prApta karI pratyeka tIrthakara, devo racita bhavya ane divya samosaraNamAM besIdezanAnI asmalita dhArA vahAvatA vaizAkha suda 11 nA zubha dine bhagavAna mahAvIre "namo tiththasa" kahIne jinazAsananI zramaNazramaNI, zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. koIpaNa baMdhAraNa vinA 2600 varSathI bhagavAnanuM A zAsana cAlI rahyuM che. jijJAsAvRttithI aneka loko samosaraNane jovA AvatA ane aneka loko bhAvapUrvaka darzana - zravaNa karavA AvatA, paraMtu te badhA ja bhavya jIvo prabhuthI prabhAvita thaIne paramAtmAne pAmI jatA hatA. pATAnusAra sudharmA svAmI, jaMbusvAmI A bodhane aneka loko sudhI pahoMcADyo. te samayakhaMDamAM AcArya sAdhu bhagavaMtonuM jIvana ja preraNAtmaka hatuM. emanA darzana mAtrathI zrAvakonI zraddhA vadhune vadhu deDha thatI. jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla jJAnadhArA - 19 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya bhagavaMta saMtoSa pAmIne ugravihAra karI, AgaLanA kSetromAM jai ane bhagavAnanA upadezano pracAra karatA hatA. kALanA prabhAve devAdhiMgaNI mahAzramaNane lAgyuM ke have A kALamAM smaraNazakti ochI thavAne kAraNe AgamarUpI prabhunI vANIne AgaLa vadhArI pracAra karavo muzkela thaze eTale temaNe vallabhIpuramAM 500 sAdhuonA sAnnidhyamAM AgamavAcanA dvArA Agamane kaMThasthamAMthI graMthastha karavAnI zarUAta karI. A pavitra Agamo tADapatrIya graMtha rUpe zAsanane maLyA. dhIre dhIre A tADapatrIya graMtho paNa jarjarita thavA lAgyA. parivartana e prakRtino niyama che. tyArapachInA samayamAM kAgaLa para hastalikhita graMtho thayA. sacitragraMtho thayA. e graMthopaNa jarjarita thavA lAgyA ane tenI jALavaNI muzkela banavA lAgI. samUha mAdhyamo ane TekanolojIno vikAsa thatA A zruta jJAnarUpI jinavANI sAMbhaLavA ane vAMcavA mATe TI.vI., oDIyo keseTa, DIvIDI, sIDI, komyuTara vagereno upayoga thavA lAgyo. vaLI, A graMthone sAcavavA mATe skena karI sIDI, DIvIDI, penaDrAiva vageremAM sTora karI devAmAM AvyA. graMthabhaMDAronuM AdhunikaraNa thayuM. temAM saMgrahita tamAma graMthonA keTaloga banavA lAgyA, jethI saraLatAthI viSayavAra graMtho zodhI zakAya. ApaNe bIjAne dharma pamADavAnuM kArya karIe to bhaviSyamAM bhavAMtare paNa ApaNe paNa dharma pAmI zakIe. mATe dharmaprabhAvanAnuM kArya jIvanamAM mahattvanuM che. savAso varSa pahelA berIsTara zrAvaka vIracaMda rAghavajI gAMdhIne paMjAbakesarI pU. AtmArAmajI ma.sA. 1893mAM zikAgonI vizva dharma pariSadamAM potAne maLelA AmaMtraNane kAraNe potAnA pratinidhirUpe temane dharmaprabhAvanA mATe mokalyA ne te yAtrA saphaLa aitihAsika yAtrA banI rahI. dharmaprabhAvanAnI A zRMkhalA haju avirata gatithI cAlu che. keTalAya guru bhagavaMto pAtra zrAvaka zrAvikAone dezavidezamAM zAsanaprabhAvanA karavA mokale che. bhaviSyamAM vadhu sArI rIte A kArya AgaLa calAvavA i-buka upalabdha karAvavI, i-lAyabrerI, inTaraneTa dvArA zruta prabhAvanAnuM kArya thai zake. i-buka mobAila phonamAM paNa vAMcI zakAya - pravacanarUpe sAMbhaLI paNa zakAya. "lUka ena larna' paddhati dvArA bALakone Adhunika upakaraNonA upayoga dvArA jaina zikSaNa ApI zakAya. onalAina konpharansa dvArA paNa svAdhyAya - satsaMga karI zakAya. rASTrasaMta pU. namramuni ma.sA. prerita saMbodhi satsaMga dezavidezamAM aneka sthaLe konpharansa dvArA vAMcaNI-svAdhyAya ane satsaMganuM kArya karI rahela che. 'tattvArtha sUtra" ane Agama graMtho jevA agatyanA graMthone aMgrejImAM anuvAda karI prakAzita karavAthI videzamAM vasatA jaino tathA dezavidezanA yuvAnone jaina dharmanuM jJAna maLaze. sozyala mIDIyAmAM TUMkA AdhyAtmika pravacano, suvicAra ane rojabarojanA jIvananI samasyAonuM ApaNA dharmamAM zuM ane kai rIte ukela ke samAdhAna batAvela che tenA TUMkA lakhANo aMgrejI sahita agatyanI bhASAomAM mUkI zakAya. jJAnasatro, sAhitya saMmelano ane zAsanaprabhAvanA karanArane TrenIMga ApavAnA kAryakramo jaina saMskRtinI asmitAne ujAgara karaze ane saMskRti saMrakSaNa ane saMvardhananuM kArya karaze ja. | (cennaI sthita hemAMgabhAI jaina dharmanA abhyAsu che. teo M.Tech., II.T. erospesa enjinIyara che ane muMbaI yunivarsiTImAM jenolojI DiplomA karela che. teo rASTrasaMta pU. gurUdeva namramuni ma.sA. prerita 'saMbodhI satsaMga sAthe saMkaLAyelA che.). jJAnadhArA - 19 jaina dharmanI gaIkAla, Aja ane AvatIkAla Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavaMta baravALiyAnAM pustako sarjana tathA saMpAdana khAMbhA (amarelI) nA vatanI guNavaMtabhAIe ... sudhI abhyAsa karyA bAda, hAla TeksaTAIla InDasTrImAM pravRtta che. jaina konpharansanA maMtrI, munizrI saMtabAlajI prerita vizvavAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI - cIMcaNI, kalpataru sAdhanA kendra-devalAlI, pArasadhAma saMgha-ghATakopara, prANaguru jaina senTara, ema.bI. baravALiyA phAunDezananI spaMdana holIsTika InsTiTyUTa vageremAM TrasTI che. ghaNI saMsthAonAM mukhapatramAM taMtrI tarIke sevA Apela che. amerikA, siMgApora vageremAM temanAM saphaLa pravacano yojAyAM che. temanAM dharmapatnI madhubahene hindI sAhityamAM DokTareTa karela che. temanA muMbaI samAcAramAM pragaTa thayelA lekhanA "prathama jaina patrakAra evorDa'" tathA mahArASTra rAjya gujarAtI sAhitya akAdamIno temanA pustaka vizva kalyANanI vATe ne prathama evorDa maLela che. * hRdayasaMdeza * prIta-guMjana * zrImad rAjacaMdra eka darzana * amRtadhArA samarasena vayarasena kathA saMkalpa siddhinAM sopAna Glimpsis of world Religion oIntroduction toJainisim. Commentray on non-violence Kamdhenu (wish cow) * Glorry of detechment upasarga ane pariSaha pradhAna jainakathAo * vinayadharma * bhAratIya saMskRtimAM dAnabhAvanA - bhAratIya * saMskRtimAM gurumahimA Agama avagAhana * jJAnadhArA (bhAga - 1 thI 19) (jaina sAhitya jJAnasatramAM vividha vidvAnonA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatronA saMgraha) - kalApIdarzana (DaoN. dhanavaMta zAha sAthe) * vicAramaMthana * dArzanika deSTA - adhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) *jaina dharma (paricaya pustikA) ahiMsA mImAMsA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * caMdrasena kathA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) - amaratAnA ArAdhaka - jainadarzanamAM keLavaNIvicAra * jainadarzana ane gAMdhIvicAradhArA * adhyAtmaniSTha saMtabAlajI * ApanI sanmukha marma sparza (DaoN. jayaMta mahetA sAthe) - vItarAga vaibhava Agamadarzana * jainadarzanamAM sadbodhanA spaMdano * jJAnasAdhanA ane sarasvatIvaMdanA * vizvavAtsalyano saMkalpa vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanAM vividha svarUpo) * AdhyAtmika kAvyomAM Atmadarzana jIvana saMdhyAe aruNodaya - sarvadharmadarzana (vizvanA mukhya dharmono paricaya) Adarza keLavaNInuM upaniSada - aNagAranAM ajavALAM (pro. pravINAbahena gAMdhI sAthe uranirjharA (kAvyasaMgraha) tapAdhirAja varSItapa dAmpatyavaibhava (dAmpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) uttama zrAvako bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana mRtyunuM smaraNa (mRtyuciMtana) * AagamAn Introduction* Development & Impact of Jainismis India & ahroads jaina patrakAritva adhyAtma AbhA zrI uvasaggaharaM stotraH eka adhyayana - zrutajJAnanAM ajavALAM zaileSI (AlocanA ane upAsanA) * jaina dharmanA covIsa tIrthaMkaro * jaina vizvakoza khaMDa : 1 - 2 (DaoN. kumArapALa desAI sAthe) pAkistAnanA jaina maMdiro (anuvAda) * E-mail: gunvant.barvalia gmail.com 022-25000900 saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikksa enDa liTararI risarca senTara, muMbaI - ghATakopara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAjasAhebanI zrutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthono saMgraha ane jALavaNI, zAstrabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMdabhamAM pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. lalitabAI ma.sa. nAM vidvAna pU. DaoN. tarulatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU. prANaguru janmazatAbdI samiti, mubaMInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophI enDa liTararI risarca senTaranI sthApanA karI che. senTarano uddeza A pramANe che : * jaina tattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. saMskRti, dharma ane adhyAtmanAM sAhityanuM prakAzana karavuM. jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. * prAcIna hastalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityamAM adhyayana ane saMzodhana mATe Work-shop kArya-zALAnuM Ayojana karavuM. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. * vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM, saMskAralakSI, sattvalakSI ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading), lipi-vAMcana ane prAcIna jaina graMtho (OldJain Manuscript) nuM vAMcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A., Ph.D., M.Phill karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMtasatIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagere sI.DI. taiyAra karAvavI. deza-videzanamAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana - Ayojana, InTaraneTa para 'vebasAITa' dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa liTararI risarca senTa2, arhama spIrIcyula senTara ApanA sahayoganI apekSA sAthe TrasTI ane mAnad saMyojaka guNavaMta baravALiyA mo. 09820215542 E-mail : gunvant.harvalia @ gmail.con Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna e AtmAno mULa guNa che. jahA sUI paDiA na viNassai / tahA jIve rasutte saMsAre na viNassai / / Just as a threaded needle does not get lost even when it falls on the ground, Similarly the soul with knowledge of scriptures is not lost in the world of birth and death jema doro parovelI soya paDI jAya to paNa khovAI jatI nathI, tema zrutajJAnI jIva saMsAramAM rakhaDato nathI. (uttarAdhyayana sUtra, 29-59) jI ) vidyAM cAcidyAM ca yastad vedomayaM saha avidhayA mRtyuM tItvAM vidhayAmRtamaznute / vidyA ane avidyA baMne sAthe ane yathArthataH jANe che te avidyA dvArA mRtyu tarI jAya che ane vidyA dvArA amRtane pAme che. | - IzopaniSadaH 11 jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koI; jJAnI vede dhairyathI ajJAnI vede roI. - zrImad rAjacaMdra