________________
થયેલા ભસ્મગ્રહની અસર હવે ઉતરી ગઈ છે. ધર્મ માટેનો અત્યંત પ્રતિકૂળ કાળ હવે લગભગ પૂરો થઈ રહ્યો છે. ધર્મના ઉત્થાનનો સમય હવે આવી ગયો છે. પાંચમો આરો ૨૧000 વર્ષનો છે. તેમાંથી લગભગ ૨૬૦૦ વર્ષ વ્યતીત થયા છે. હજી પાંચમા આરાનો ઘણો દીર્ઘકાળ શેષ છે અને પાંચમા આરાના અંત સુધી જિનશાસન જયવંતુ રહેવાનું છે. આ તીર્થંકર પરમાત્માનું અબાધિત વચન છે. તેથી અનેક પ્રકારના ચડાવ-ઉતાર વચ્ચે જૈનધર્મ રહેવાનો છે, તે નક્કર સત્ય છે.
આ કળિયુગમાં ભૌતિજ્વાદના ભૂતમાં ફસાયેલા જનસમાજને જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતો જ રાહબર બની શકે તેમ છે. તેથી જ જૈન ધર્મનો અભ્યદય ક્યારે અને કેવી રીતે થાય, તે સહુને માટેવિચારણીય પ્રશ્ન છે. જૈન ધર્મના અભ્યદયમાટે પુરુષાર્થશીલ બનવું, તે શાસનમાં સ્થાન ધરાવતી પ્રત્યેક વ્યક્તિની ફરજ છે. જેટલી જવાબદારી સંતોની છે, તેનાથી અધિક જવાબદારી શ્રાવકોની છે. સંતોના માર્ગદર્શન પ્રમાણે શ્રાવકોએ ક્રિયાશીલ બનવાનું છે. “બહુરત્ના વસુંધરા” એ ઉક્તિ અનુસાર કેટલાય સંત-સતીજીઓ પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિના પવનની દિશાને ફેરવવા માટે, શાસનના ઉત્થાન કાજે પ્રયત્નશીલ બની ગયા છે. શાસનની જ્વલંતતામાં જ વ્યક્તિનો કે સમાજનો વિકાસ છે. શાસનના અભ્યદયમાં જ જીવમાત્રનો અભ્યદય છે. જિનશાસનના પ્રચારમાં જ વિશ્વમૈત્રી અને શાંતિ-સમાધિના બીજનું વાવેતર છે, તે પ્રત્યેક મનુષ્યના લાભનું કારણ છે.
જૈન ધર્મના ઉજજવળ ભવિષ્ય માટે નીચેના મુદ્દાઓ વિચારણીય છેઃ(૧) જૈન ધર્મ પૂર્ણતઃ વૈજ્ઞાનિક છે. જૈન ધર્મના અનેક સિદ્ધાંતો આજના વૈજ્ઞાનિકોએ સંશોધન કર્યા પછી પ્રસિદ્ધ કર્યા છે. એટલે પ્રભુ મહાવીર Super Scientist હતા, તે વાત જો આજના યુવાનોને સમજાવવામાં આવે તો તેઓને
પ્રભુ વીર પ્રતિ જરૂર શ્રદ્ધાનો ભાવ અને ધર્મ પ્રતિ આદરભાવ પ્રગટ થશે. તેમજ તેઓ આવા સિદ્ધાંતો જાણવા અને સમજવા ધર્મગુરુઓની નજીક આવશે અને ધર્મના સંસ્કાર પામશે. તેથી વૈજ્ઞાનિકોએ સિદ્ધ કરેલા જૈન ધર્મના અધિકતમ સિદ્ધાંતોનો પ્રચાર થવો જોઈએ. (૨) આજની શિક્ષણપદ્ધતિમાં પરિવર્તન થવું જોઈએ. જૈન સંતોએ ઉપાશ્રય કે દેરાસર બનાવવાની પ્રેરણા આપવાની સાથે જૈન સ્કૂલો અને જૈન કૉલેજોના નિર્માણ માટે જોરશોરથી પ્રેરણા આપવી જોઈએ. આજે કોનવેન્ટ સ્કૂલમાં અભ્યાસ કરતા બાળકો પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિને સહજ રીતે પામે છે, તે જ રીતે જૈન સ્કૂલો થાય તો એકસાથે સેંકડો યુવાનોમાં જૈનત્વના સંસ્કારનું સિંચન સરળતાથી થઈ શકે છે. (૩) સંતોના પ્રવચનો ફક્ત ઉપાશ્રયમાં જ નહીં, પરંતુ સ્કૂલ, કૉલેજો અને મોટી સોસાયટીઓ વગેરે જાહેર સ્થાનોમાં થવા જોઈએ. (૪) ટી.વી., મોબાઈલ વગેરે યુવાનોના વપરાશના સાધનોમાં “સંસ્કાર સજાવો - ધર્મ બચાવો” જેવા વિશિષ્ટ પ્રોગ્રામો વધુમાં વધુ આવવા જોઈએ. (૫) આદર્શ, સુસંસ્કાર સંપન્ન માતાઓ તૈયાર કરવા માતાઓ માટે પણ શિક્ષણની અલગ પ્રકારે વ્યવસ્થા થવી જોઈએ. સંસ્કારસંપન્ન માતા સુસંસ્કાર સંપન્ન સંતાનોને જન્મ આપે છે. ક્રમશઃ સમાજની પરિસ્થિતિ સુધારી શકાય છે. (૫) જૈન સમાજના યુવાનો માટે એજ્યુકેશન, મેડિકલ સહાય તેમજ તેના ભવિષ્યમાં નિર્માણ માટે તેને સારામાં સારી રોજગારી મળી શકે તે માટે વિવિધ યોજનાઓ થવી જોઈએ. જૈન સમાજના ડોનેશનનો લાભ અધિકતમ જૈનોને જ મળે, યુવાનોની માંગ જો જૈન સમાજ તરફથી જ પૂર્ણ થાય તો આજના યુવાનોને સહજ રીતે જૈન ધર્મ પ્રતિ આદરભાવ પ્રગટ થાય છે.
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ