Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
श्रीजैनधर्म प्रकाश.
و و و و و
પુસ્તક રર સુ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.............
SUJAYU
હરસ. મનુજન્મ પામીકરી, કરવા જ્ઞાત્રિકા; તેહયુકત ચિત્તે કરી, વાંચેા જનપ્રકાશ, --પ્રથ
સ, ૧૯૬૨ અષાડ
અક
परदारा गमन करवाथी थता गैरफायदा.
( રાગ ચંદ્રહાસના રાસડાના )
અધું પરનારીની પ્રિત તો સહુ પરહરારે, નથી સાર એમાં જાણેા તલ ભાર; શાણા શીખામણ સાચી આ ઉરમાં ધારે જે નર ફસાયા છે પરનારીના ફ્દમાંરે, તેને સુખ કદી આવે ન લગાર;
સાખી,
For Private And Personal Use Only
શાણા
દોષ ઘણું પરનારમાં, લખ્યું શાસ્ત્ર માઝાર; અણધાર્યું મૃત્યુ અને, ભાગવતા પરનાર. નહિ ગમે તને ધધા કરવા તાલુકારે; જીવ તારાં. કદી રહે નહિ હાર;
શાણા ર
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
સાખી. લેહી માંસ ચુસી જઈ, પિંજર કરશે દેહ;
દોલત સઘળી ધૂતીને, ધક્કા મારશે એહ. મન મેલું રાખી મળે તને પ્રિતથીરે, બાદલ છાયા જે જાણે તેને પ્યાર. શાણા ૦ ૩
સાખી. લાજ ઘટે તુજ કુળતણી, ઘટે તાહરૂ જ્ઞાન;
આયુષ્ય ને ચેતન ઘટે, ઘટે શરીરને વાન. વ્યભિચારી છાપ પડે તારી લોકમાં રે, ઠાર ઠાર તને મળે ફિટકાર;
શાા૦ ૪ સાખી. નદી કિનારે રૂખડું, ઉભું ઘાલી મૂળ;
મોટું કરી નીર તાણશે, જાણો તમે જરૂર. તેવી જાણે તમે પરનારીની પ્રિતડીરે, મૃત્યુ પછી પણ મારે ચમ માર; શાણું૦ ૫
સાખી, લંપતિ રાવણ જુઓ, હતો મહા ભૂપાળ;
દેવ માત્ર સેવા કરે, કર જે ત્રણ કાળ. તેને નાશ થયે પરનારીના ફંદમાં, રાજ ખાયું કાયાને સંહાર;
સાખી. વિષની વેલી જાણીને, ભજ ભાવે અરિહંત;
શાંતિ મળે ત્રણ લેકમાં, આવે દુઃખને અંત, દે સુર ઇંદુ વાણી આ વિચારીને, સત સંગ થકી તરે ભવ પાર;
શાણા ૭ અમીએ કરસનજી શેઠ
વાંકાનેર,
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જિનધની દશ મહાશિક્ષા,
ન ધર્મનો સૂર મંદીરાલા,
. ( અનુસંધાન પૂર્ણ ૫ થી ) સારાભાઈ પ્રબોધચંદ્રનું આ વિવેચન સાંભળી સડક થઈ ગ, પિતાના વિચારો અને વર્તનમાં ભૂલ થતી હોય એમ જ@યું અને જે વિષયે તેના મનમાં કોઈ દિવસ વિચાર પણ આ નહેતો તે વિષયની પૂરેપૂરી અગત્યતા સમજાઈ. પિતાના બાળકે પ્રત્યેની ફરજમાં અદ્યાપિ પર્યત રાખેલી બેદરકારી માટે પશ્ચાત્તાપ થવા લાગ્યા, અને હવે શું કરવું તે વિષે તર્કવિતર્ક થવા લાગ્યા. તેને વિચાર થયો કે સ્વાભાવિક રીતે મારાં બાળકે સદાચારી થયાં છે, પરંતુ સંગતિષથી અથવા કેઈ કારણથી તેઓ દુરાચારી, દુર્વ્યસની અથવા અનીતિમાન થયા હતા તે મારી બેદરકારીનું કેવું ફળ મળત! ભાગ્યવશાત્ બાળક સદાચારી.થયા, પરંતુ મનુષ્યજીવનમાં ઉત્તમ સુખનો અનુભવ કરાવનાર અને પરભવને વિષે સદ્ગતિ પ્રાપ્ત કરાવનાર જે ધર્મ તેને બેધ મારા તરફથી તેઓને ન મળે એ કેવી હાની ! દ્રવ્ય પ્રાપ્ત કરી બાળકોને સોંપવું તે કરતાં તેઓને નીતિ અને ધર્મમાનું જ્ઞાન આપી નીતિમાનું અને ધાર્મિક કરવા એ ફરજી માબાપની મુખ્ય છે એટલું આજ સુધી હું ન સમજ્યા એ મારી કેવી ભૂલ ! હું એમજ સમજ હતો કે દ્રવ્યસંચય કરી બાળકેને પશું અને તેઓને ચાલુ પદ્ધતિ પ્રમાણે શાળા (કુલ) અને પાઠશાળા (કેલેજ)ની કેળવણી મળે તેવી યોજના કરશે તો તેઓનું જીવન સુખમય વ્યતીત થશે એમાં કેટલી અવાસ્તવિક્તા હતી ! માબાપના દ્રવ્ય વારસે મળેલ એવાં ઘણાં બા. ળિકોને ભીખારી સ્થિતિમાં જોઉં છું અને હાલની કેળવણી લીધેલા કેટલાએકેને નાસ્તિક, ધર્મહીન અને અયોગ્ય વર્તને વર્તતાં જેઉં છું છતાં તેમના પ્રત્યેની મારી મુખ્ય અને અવશ્ય આદરવા લાયક ફરજનો મને ખ્યાલ પણ ન આવ્યું. અલબત પૂર્વ કર્મના
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ ચિંગે દ્રવ્યપ્રાપ્તિ થાય તો તે બાળકોની જ છે અને ચાહુ માનાની કેળવણી આપી તેને ચાલુ જમાનાને લાયક બનાવવાની પણ જરૂર છે; પરંતુ તેની સાથે જ તેઓને નીતિમાન અને ધામિક કરવાનો વિચાર કરવો, તેઓને તે રસ્તે પણ ચઢાવવા પ્ર.. યત્ન કરે અને તેને માટે પોતાના વખતને ભેગ આપ એ ફરજ મુખ્ય છે એવું મારી જેવાને ન સુઝયું તે બીજા પણ કેટલાં એક માબાપને ન સુઝે તેમાં શું આશ્ચર્ય! માસ્તર (પ્રબોધચંદ્ર) કહે છે તે સત્ય છે. જનસમુહને મોટો ભાગ વિચાર કર્યા વિનાજ પિતાના મનમાં જે આવે તેને એગ્ય ગણું–માની તેની ધૂનમાં વર્તન કર્યા જાય છે, અને પિતે યોગ્યઘટિત કરે છે એવું અભિમાન રાખે છે. તેની તે અભિમાનનિદ્રામાંથી સત્સંગતિ, સવિચાર અને સજ્ઞાનવિના જગાડે પણ કોણ? મારૂ સદ્ભાગ્ય છે કે માસ્તરને પ્રસંગ મા જેથી મારી બાળકે પ્રત્યેની ફરજ વિષે મને વાસ્તવિક જ્ઞાન થયું. હવે એ વિષે કાળજી રાખી મારી થયેલી બેદરકારી અને ભૂલને બદલે વળે તેવું વર્તન કરવા ભેજના કરીશ.
તે દિવસથી સારાભાઈના મનમાં પોતાના કુટુંબને દ્રવ્યવાન કરવા કરતાં નીતિમાન, ધામિક અને ભક્તિમાન કરવાની પ્રથમ આવશ્યકતા છે અને તેને માટે પ્રયત્ન કરવાની પ્રથમ દરજે જરૂર છે એ વિચાર સુદઢ થયા અને તે કેવી રીતે અમલિમાં મૂકવો તેને માટે તર્ક થવા લાગ્યા. સુશીલાને પ્રસંગની વાત કરી અદ્યાપિ પર્યત બાળકો પ્રત્યેની પોતાની ફરજ બજાવવામાં બેદરકારી અને ભૂલ થઈ છે એ સમજાવ્યું. દંપતીએ જુદા જુદા પ્રકારની યેજના કરવા વિચાર કર્યો. તેઓએ પોતાના બાળકોને ભક્તિમાન અને ધામિકકરવા માટે પહેલાં પોતેજ ભક્તિમાન અને ધામિક થવાને નિશ્ચય કર્યો. જ્યારે જ્યારે નવરાશ મળે ત્યારે ત્યારે બાળકોની પાસે નીતિમય વાતે તથા પરમાત્માની સ્વતિ ભક્તિના વિષયોની ચરચા કરવા ઠરાવ્યું. તે પછી એક ધાતુમય સુંદર જિનપ્રતિમા લાવી પોતાના બંગલામાં ગૃહદેરા
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મની દશ મહાશિફ. ૧૧ સર કરી કુટુંબના સર્વેએ ભક્તિપૂર્વક હંમેશા પૂજા કરવાને આદર કર્યો. કોઈ વખત રત્નાત્ર ભણાવતા, કેઈ વખત અષ્ટપ્રકારી કે સત્તરપ્રકારી પૂજા કરતા, કોઈ વખત ઉત્તમ પૂજાઓનું પઠન કરી તેમાં કહેલા ભાવની સમજણ પૂર્વક દ્રવ્યપૂજા કરતા અને કઈ કોઈ વ્રત સંગીતકુશળ લેજકને લાવી ઉત્તમ સંગીત સાથે પૂજાભક્તિના અને સ્તવનાના સ્તોત્રના ગાનપૂર્વક દ્રવ્ય અને ભાવપૂજા કરતા, સ્ત્રી પુરૂષ બંનેએ સામાયિક કરવાનો નિયમ કરી તેમાં ધર્મસંબંધી પુસ્તકોનું વાંચન તથા અધ્યયન શરૂ કર્યું; હરિજાને દિવસે અને અભ્યાસમાંથી નિવૃત્ત થયા હોય ત્યારે સર્વ બાળકોને પણ સામાયિક કરવાના અને ધર્મસંબંધી અભ્યાસ કરવાને સ્વભાવ પાડી દીધે; કઈ વખત એકલા અને કેાઈ વખત બાળકને સાથે લઈ લાલબાગમાં મુનિ મહારાજના દર્શન કરવા અને વ્યાખ્યાન સાંભળવા જવાનું રાખ્યું અને રાત્રે ક - અને સર્વ માણસોને બેસારી એક કલાક પોતે નીતિ તથા ધર્મસંબંધી પુસ્તક વાંચવાની શરૂઆત કરી. છોકરાંઓ પર્વે આસ્તિક, સરલ અને બુદ્ધિમાન હોવાથી તેઓના આ નિયમો યથાસ્થિત ચાલવા લાગ્યા અને થોડા વખતમાં સારાભાઈનું ઘર ભક્તિગૃહ અને બોધગૃડના નમુના રૂપ થઈ પડ્યું. રાત્રિના વાંચન સમયે બાળક અને બાળકીઓને વ્યવહારમાં ઉપગી થઈ પડે, તેઓનું નીતિબળ દઢ થાય, તેઓના હદયમાં ધર્મની આસ્થા પરિપૂર્ણ પ્રકટે, તેઓનું મનોબળ વૃદ્ધિ પામે, તેઓ પોતે ગુણવાન્ થઈ ગુણ અને ગુણ ઉપર રાગદ્રષ્ટિ રાખતાં શીખે, સંસામરમાં તેઓ ઉત્તમ મનુષ્ય નીવ પોતાની જીંદગી સુખમય ગાળી શકે અને તેઓને પરલોક સુધરે–એ સુંદર ધ લક્ષપૂર્વક આપવામાં આવતું હતું. કોઈ ગુણપ્રાપ્તિના રહસ્યને પ્રસંગ આવે ત્યારે તેઓમાં ઉત્તમગુણે દઢ રીતે વાત કરે તેવી રીતે દરેક વિષ્ય ઉપર પુષ્કળ વિવેચન, તર્કવિચાર અને દષ્ટાંત આપ-- કરવાનું સાથે ચાલતું હતું. કેઈ કઈ વખત પ્રધચંદ્ર પણ વાંચન સમયે બેસતા તેથી તેઓનાં જ્ઞાન અને અનુભવને. લાભ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ પણ સર્વને મળતો. તેઓ કોઈ વખત એક વિષય લઈ તેને એવી “અપૂર્વ રીતે સમજાવતા કે સાંભળનારના મનમાં તેની છાપ બરાઅરે પડતી હતી. એક બે માંગરોળનિવાસી જૈનક નજીકમાં રહેતા હતા તેઓને ખબર પડવાથી તેમણે ૫૭ પિતાનાં છોકરાંઓને રાત્રે ત્યાં મોકલવા માંડયા હતા અને એ ઉત્તમ પ્રનાલિકાથી પિતાનાં બાળકમાં થયેલો સુધારો તથા લાભ જાણી તેઓ પણ પ્રવૃત્તિમાંથી નિવૃત્ત થઈ જ્ઞાનગોષ્ટીનો લાભ લેવા આવતા હતા.
દ્રવ્ય વધવાની સાથે માણસને વૈભવ અને મેશેખ વધે છે અને વખતના વધારા સાથે વિકથાને પ્રમાદ વધે છે. તેમાં પણ હાલના સમયે મોજશેખનાં નવાં નવાં અનેક સાધન ઉદ્ભવેલાં હોવાથી અને વિકથાના પ્રસંગે પુષ્કળ વધી ગયેલા હોવાથી તેની કાંઈ સમાજ રહી નથી. સારા બાગ બગીચા કરાવવા, મારાં સારાં કપડાં ખરીદવાં, સારા સારા મિષ્ટાનો ઉડાવવાં, સારાં ગાડી ઘોડા લેવાં, નાના પ્રકારનાં નાટક જેવાં, સ્ત્રી અને બાળકને માટે નવી નવી તરાહુના આભૂષણે ઘડાવવા વિગેરે એશઆરામ અને મોજશોખનાં નવાં નવાં સાધનો મેળવવાના વિચાર દ્રવ્ય વધવાથી થાય છે, અને પ્રવૃત્તિમાંથી જેમ જેમ વધારે ફુરસદ મળે તેમ તેમ આખી દુનિયાનાં દેશ, રાજ્ય અને લેકેની વાત કરવી, પ્રાતઃકાળથી વર્તમાન પાના ગપાટા વાંચવા, હરવું ફરવું, હાંસી મશ્કરી કરવી, રમતચાળા કરવા, તડાકા મારવા અને ઉંધવું-વિગેરે વિકથા અને પ્રમાદન પ્રસંગોમાં વખતનો ઉપગ થાય છે. પરંતુ ધાર્મિક ક્રિયાઓ, સદા ચારી અને નીતિમય ગષ્ટીઓ અને ઉત્તમ જ્ઞાનાનુભવને તદ્દન વિસારી મુકવામાં આવે છે. જે નિર્મળ દ્રષ્ટિથી નિરીક્ષણ કરૂ "વામાં આવે તે જ્ઞાનીઓએ કહેલો ભાવ પ્રત્યક જણાય છે કે “દ્રવ્ય વધવા સાથે કોણ જાણે કેવી રીતે સમજુ અને અણસમજુ સર્વ માણમાં જડતાજ વધે છે, કેઈ અપૂર્વ ભાગ્યદય હેય, લઘુ યમાંથી જ્ઞાન અને રસદાચારની વાસનાઓ.. દઢથઈ હોય,
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મની દશ મહાશિક્ષા,
*
શક્તિમાન્ અને ધામિક માબાપની તેવી ક્રિયાએએ શુક્રિયાની ટેવ પાડી હાય અને નિરતર સત્સંગને પ્રસંગ રહેતા હાય. તે!જ દ્રવ્યવાને સારાભાઈ જેવી ભાવના પ્રકટે છે અને તે પ્રમાણે વક્ત્તન થાય છે. ખાકી ઘણે ભાગે તે! આપણુ શ્રીમાન શેઠીએને સઘળેા વખત સાંસારીક કૃત્યામાં, પાંચ ઈંદ્રેયના ભાગ વિલાસમાં અને વિકથા પ્રમાદમાંજ નિર્ગમન થાય છે અને તેથી તેએનાં બાળકે પણ સ્વચ્છ દાનુગામી, દુરાચારી અને ધર્મહીન
થાય છે.
તે દિવસથી સારાભાઇએ પેાતાની એ પ્રવૃત્તિ અદ્યાપિ પ ચૈત શરૂ રાખી હતી. સુશીલા અને સર્વ ખળકાને રાત્રે નિયમિત પુસ્તકશ્રવણની ટેવ પડી ગઈ હતી. કેઈ વખત કારણવશાત્ દિવસ પડતે તે તેઓને અકારૂ લાગતુ હતુ. આગલેજ દિવસે ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્રને છેલ્લે ભાગ (મહાવીર સ રિત્ર) ઘણા દિવસથી વાંચવા શરૂ કરેલા હતા તે પૂર્ણ થયે હુ તે અને આજે કોઈ નવી ચાપડી વાંચવાની શરૂઆત કરવાની હતી. વાળુ કર્યા પછી અગીચામાં ફરતાં પિતાજી આજે કર્યું. ચાપડી વાંચવી શરૂ કરશે એ વિષે વાત નીકળતાં શારદા અને બાજી વચ્ચે મતભેદ પડચા. શારદ! કહે સુલસા ચરિત્ર વાંચવાના છે અને માજી કહે કે હમણાંજ લીલાવતી જીવનકળા નામની ચાપડી બહાર પડી છે તે વાંચવાના છે. આ નિર્દેષ વિવાદને નિવેડો એ અને વચ્ચે આણ્યેા નહિં તેથી તે રકઝક કરતા પિતાજી પાસે આવ્યા અને તેમણે સારાભાઈના અંતઃકરણમાં અત્યારે ચાલતી વિચારશ્રેણિને અટકાવી.
પિતાજી ! આજે તમે લીલાવતી જીવનકળા શરૂ કરવાના છે કે સુલસા ચિરત્ર ?” ન્હાના બાબુએ એકદમ પ્રશ્ન કર્યા. પિતાજી ! તમે નહેતુ કહ્યું કે મહાવીર ચરિત્ર પૂર્ણ થયા પછી આપણે સુલસા ચરિત્ર વાંચશું?' શારદાએ શરમાતાં શરૂ માતાં ધીમેથી કહ્યું.
આવી બાબતમાં તમે આગ્રહ કેમ કરે છે ? મને ચેપ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. ઠીઓ વાંચવાની છે. મહાવીર ચરિત્રમાં સુલક્કાની હકીકત આવી ત્યારે આપણે સુલસાચરિત્ર વાંચશું એવો વિચાર કર્યો હતો અને ને તે પછી હમણાં સાક્ષર શ્રી વરધનરામ કૃત લીલાવતી જીવનકળા પ્રસિદ્ધ થઈ ત્યારે તે વાંચવાનો વિચાર પણ થયે હતો. હવે સુભદ્રા અને ચીમનભાઈ આવ્યા પછી સર્વને એકમત થશે તે શરૂ કરશું.”
શારદા અને બાબુ બંને શાંત થઈ ગયા અને પોતાના આગ્રહને માટે પિતાજીએ જરા કહ્યું તેથી શરમાઈ ગયા. એવામાં સુભદ્રા નીચેથી પોતાનું કામ પરવારી ઉપર આવી અને કહ્યું કે “પિતાજી ! વખત થવા આવ્યું છે. મારી માતાજી પણ હમણુજ આવે છે. આજે ચીમનભાઈ કયાં ગયા છે ?” - “આજે વિજયાદશમી છે. સવારે આપણે પાયધેની ઉપર દર્શન કરવા જઈ આવ્યા ત્યારે ચીમનભાઈ સાથે આવી શક્યા નહતા તેથી અત્યારે બાઈસીકલ લઈ દર્શન કરવા ગયા છે. હું મણાંજ આવશે.” સારાભાઈએ કહ્યું. | ડી વખત ગઈ એટલે સુશીલા અને ચીમનભાઈ અને આવ્યા. બાબુના મનમાં પિતાના મત પ્રમાણે વાંચન શરૂ કરાઇ વવાની અભિલાષા હતી. તેથી ચીમનભાઈ આવ્યા કે તરત તે બલી ઉઠયા. “મોટા ભાઈ ! તમારો મત આજે કઈ ચેપ શરૂ કરાવવાને છે ?”
પિતાજી ! અત્યારે હું શાંતિનાથજીને દેરે દર્શન કરવા ગયે ત્યાં “ધર્મની દશ મહાશિક્ષા એવા મથાળાના મોટા કાગળે એક છોકરો વેચતો હતે. ઉપરઉપરથી જોતાં મને તે કીક લાગ્યા અને એ વિષે આપની પાસેથી કેટલુંક જાણવાની જિજ્ઞાસા થઈ તેથી એક કાગળ હું લાજો છું.’
એ કાગળ કેણે છપાવ્યા છે ?” સુશીલાએ પુછયું.
“વડોદરાવાળા ઝવેરી માણેકલાલ ઘેલાભાઈએ છપાવ્યા છે. ઉપર દશ મહાશિક્ષાના ભાવાર્થનું કવિત છે તેની નીચે મૂળ માગધી લે છે અને પછી તેના ટુકા અર્થ છે.” ચીમનભાઈએ જવાબ દીધો.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈનધર્મની દશ મહાશિક્ષા,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
il
‘ચીમન ! તુ' વાંચી જા જોઇએ.'
પિતાજીની આજ્ઞા થવાથી ચીમનભાઈએ તે કાગળ ફેંકેલ્મે અને સર્વના સાંભળતાં નીચે પ્રમાણે વાંચ્યા.
जैनधर्मनी दश महाशिक्षा.
(એક વાકયમાં)
ભલા, સાદા, સરળ, આનંદી, મહેનતુ, સાવધ, સાધા, પવિત્ર, નિઃસ્વાર્થી ને સુશીલ રહે. (દશ વાકયમાં)
ૉમા) (ખુલસે ) ♦ મછારૂ વો-સર્વ જીવતુ ભલુ કરશે, કાઇનુ ભુડુ કરતા ના. ૨ સારા રો-સાદાઇ ને નરમાશ રાખા, પેાતાની બડાઇ કરતા ના. ફ્સર થાશે-સમજી ને સરલ થાએ, કપટી, દાખાર કે ટુ
મ્યા થતા ના.
For Private And Personal Use Only
૪ બામંકી નો-ધીરજ રાખી આનંદી રહે!, લેભિયા થઇ હાયવાય કરતા ના.
૬ મહેનત પો-મહેનત અને તસ્દી યા, આળસુ થતા ના. ૬ માવધ રહો-મનને વશ રાખી સાવધ રહા, લાલચેામાં ફસતાના ૭ સાચું ચોકો-સાચા અને પ્રમાણિક થા, જુઠ્ઠું ખેલતા ના. ૮. જોવા રદ્દો-સફાઇ અને ચોખવટ રાખે, ગંદા કે ઝેરીલા થતા ના, ૨ કાર્ થાઓ-ઉદ્ગાર દિલ રાખા, મતલમિયા થતા ના.
૨૦ પેજ રો-સુશીલ રહેા, વ્યભિચારી થઈ નબળા થતા ના, કવિતા
મન કરે!, માફ કરો, ભલાઇ બધાની કરી, ઈ તરના ધરી સાદાઇને સાચવે;
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
a
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ,
મુ
મુ રહેા, સીધા રહા, સાલસ હંમેશ બનો, તે.સ તાવ ખરા આનદને દાખવેા. સત્ત્વ તે શરીર અને ઇંદ્રિયાને વશ કરો, સંયમ તે મન વશ રાખે દૃઢતા ધરી; સત્ય સાચું ખરૂ ળેલા પ્રમાણિક પૂરા થઇ, શોષ તે સફાઇ રાખો પવિત્રાઇ આદરી. ગશિપને માથું તારૂ મેલી ઉદારતા રાખે, ત્રણ તે પવિત્ર શીળ ધારી બળ જાળવા; દર એ હુકમ જૈનધર્મના મહાન્ ધા, પૂરી રીતે આદરી પરમધર્મ સાચવે. (ગાથા.)
વંતી-૫૬ન-અજ્ઞત્ર-મુન્ની-ત-તંત્રમેય નાસ્ત્રે મચ-મોય-દ-૬ વર્ષ ૨ ધો.
ખેદજનક મૃત્યુ—જૈનમતની પ્રાચીનતા અને શ્રેષ્ઠતાને અનેક ભાષણા દ્વારા સ્પષ્ટ રીતે સ્વીકારનાર કાશીના પતિ રામભક્ત શાસ્ત્રીનું મૃત્યુ કયા જૈનને ખેદ નહિ પમાડે ! અનારસ પાઠશાલા તરફ અતિશય રૂચિ ધરાવનાર, અન્ય કામના આ અંકિત પડિતના મૃત્યુની નોંધ અમે ઘણી દીલગીરી સાથે લઈએ છીએ.
જાહેર સેવા—પાદરા નિવાસી વકીલ ન ઢલાલે પેાતાના કિમતી વખતનો ભેગ આપી સુરત જીલ્લ્લાના દરેક ગામાના જૈન ભાઇઓને જીવદયાનાં કાર્યોમાં પ્રેરિત કર્યા છે તે ખાતર તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે. જ્યારે દરેક સ્થળના આવા આગેવાને આવી રીતે સ્વતઃ લાગણીથી વખતને ભેગ આપી પેાતાના જા અથવા પ્રાંતમાં જીવદયા વિગેરે કેન્ફ્રન્સના ખાસ ઉદ્દેશ તરફ ધ્યાન ખેંચશે ત્યારેજ કાન્ફરન્સના કાર્યને સ`ગીનતા મળશે. આ પ્રસંગે અમે દરેક સ્થળના જૈન આગેવાન તથા ઉત્સાહી યુવાનેાને આ બાબતમાં ખાસ અપીલ કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃદ્ધિ પામતે ભ્રષ્ટાચાર, वृद्धि पामतो भ्रष्टाचार.
નવા જમાનાના લાગેલા પવનથી આપણી પ્રવૃત્તિમાં એટલા ખધા ફેરફાર થઇ ગયા છે અને ભાલક્ષના વિવેક એટલે અધેા નાશ પામી ગયા છે કે તેને માટે જેટલા બેદ બતાવીએ તેટલા થાડે છે.
For Private And Personal Use Only
૧૦૭
હાલમાં વૃદ્ધિ પામતી સ્થિતિત્રાળા ચા, આઇસક્રીમ ને સેડાયેટરની પ્રથમ ખખર લઇએ. ચાએ દરેક કુટુંઅમાં પ્રવેશ કરીને તેના વ્યસનવાળા નાના આળકાને પણ બનાવી દીધા છે. પરંતુ એટલેથી તેનું મૂળ અટકયુ નથી. તેણે તેનુ ખળ એટલે સુધી ફેરવ્યુ છે કે હાલમાં ગામે ગામે ને સ્થાને સ્થાને ચાની દુકાના મડાઇ છે અને તેની અંદર જાણે ભ્રાતૃભાત્ર વધારતા ન હોય તેમ હિંદુ ને મુસલમાન, વાણી ને બ્રાહ્મણ, કેળી ને કુ ભાર એક પાત્રમાં-એકના એક વાસણમાં ચા પીવા લાગ્યા છે. પ્રથમ ના વખતમાં એક જાજમ ઉપર મુસલમાન સીપાઈ કે જમાદાર એડેલ હાય તે હિંદુ અધિકારી તેને જાજમ નીચે ઉતાર્યા પછી જ પાણી પણ પીતા હતા. એટલે ધેા પર પર સ્પર્શ વર્તવા માં આવતા હતા ત્યારે હાલમાં એક પાત્રમાંજ મુસલમાન ચાં પી ગયા પછી હિંદુ પીવે છે અને વાણીઆના પી ગયા પછી બ્રાહ્મણુ પીવે છે. ફક્ત તે પાત્રને પાણી ભરેલા ઠામમાં બેવામાં આવે છે કે જે ક્રિયા ઘણા વખતથી શરૂ થયેલી હેાય છે અને ઘણાનાં પીધેલાં વાણા તેમાં મેળવામાં આવેલાં હોય છે.
આ ઘેાડા ભ્રષ્ટાચાર છે ? બુદ્ધિને મલીન કરવાનું આ જેવું તેવું કે નજીવું કારણ છે ? જૈન રીતિ પ્રમાણે તેા ખીજા પણ અનેક દયાને તેમાં સંભવ છે. પાણી ગળવાપણું. કે ત્રસ જીવેાની યત: ના કરવાપણું ત્યાં ખીલકુલ હતુંજ નથી. અનેક ત્રસ જીવેાની વિરાધના થતી પ્રત્યક્ષ ષ્ટિએ પડેછે, છતાં ચાના બ્યસની જીન્હા ઈંદ્રીના લેાલુપી જીવડાંએ ચાને સ્વાદ છેાડી શકતા નથી. તેવી દુકાને જઈ ને પીવે છે અથવા પેાતાની દુકાને મંગાવીને પીવેછે આ કેટલુ ખેદકારક છે !
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
浅议
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
આઈસકીમમાં તો દોષ કે આભડછેટ કાંઇ ગણુવામાંજ
આવતી નથી. અંતે દુધના પદાર્થ છે. દુધનેજ માત્ર જમાવવામાં આવે છે તેમાં બીજુ શું છે કે ના પાડાછે ? આવે પ્રશ્ન થાયછે. અરફ કે કાચા મીઠા વડે થતી એકદ્રી અસખ્ય જીવાતી વિરા ધનાની તા કાંઇ ગણુત્રીજ નથી પરંતુ દુધ જેવા સ્વાદિષ્ટને સ્નિગ્ધ પદાર્થને અંદર નાખ્યા પછી તેના સંચા સાફ કેવા ક્રુરવામાં આવે છે તે તપાસવામાં આવે તે ખબર પડે કે દર કેટલી ગલીકુ ચીએ છે કે જેની અંદર રહે દુધનો રસ ખરાઅર લુહીને સાફ કરવામાં ન આવવાથી એઇંદ્રી વિંગેરે જીવાની ઉત્પત્તિ કેટલી થવાના સ'ભવ? પણ તે વેબિચારા બહુ સી. ા-સૂક્ષ્મ હવાથી દષ્ટિએ પડે નહીં અને નવું દુધ પડતાં ૫તાં તરતજ વિનાશ પામી તેના દેહ દુધ સાથે મળી જાય આવી વિરાધનાના વિચાર જૈન શિવાય ખીન્દ્ર તાં ક્યાંથી કરે! પણ જૈન કહેવાતા આપણા એનાં નેત્ર પણ આઇસક્રીમ ખાવાના રસમાં જીન્હે ઇંદ્રીને સહાયભૂત થવા માટે મીંચાઈ જાય છે. ખાદ્યચક્ષુ મિંચાય તેા ફીકર નહીં પણ અંતચક્ષુ પણ મીંચાઈ જાય છે. આ ઘેાડુ ખેદકારક છે !
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાડાવેટર પ્રથમતે ઘરે સેડાને એસીડ લાવીને બનાવતા શીખે છે, અને એમાં શુ' ખાધક છે ? એમ સમજી એને છુટથી ઉપયોગ કરવા માંડે છે. એમ કરતાં કરતાં ટેવ પડી જાય છે. પછી દર વખત કાંઇ બનાવવાની ભાંજગડ થઇ શક્તી નથી એટલે દુકાનદારની દુકાન ખુલ્લી થાય છે. ઘણું કરીને દારૂ બનાવનારાજ સાડાવાટર પણ બનાવે છે, નેતેની બાટલીએ ભરી રાખે છે, તે ખરીદી. લાવીને પાનસેપારીના દુકાનદારો વેચે છે. હવે બનાવવાના સ્થાનની વિવક્ષા તે શું કરવી ! પણ ગમે તેણે ઢેઢે કે મુસલમાને માઢે માંડેલી ખાટલી સાડાવાટરને રસીયેટ છત્ર ભિન્નભાવપણું તજી દઈને મોઢે માંડે છે. તે વખત વિચાર માત્રને દૂર રાખી મનને મેટુ કરે છે. આનુ પ્રવર્તન ઐષધના નિમિત્તમાં ને વ્યાધિના પ્રસ’ગમાં વૃદ્ધિ પામેલ છે. પણ તેથી કેટલા વ
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃદ્ધિ પામતા ભ્રષ્ટાચાર,
lee
નાશ છે તેના સામી દ્રષ્ટિ પણ કરવામાં આવતી નથી. આ ઘેાડી મેદકારક વાત છે !
હાલમાં ગાર્ડનપાર્ટી, ઈવીનીંગપાર્ટી, ચાપાર્ટી ઇત્યાદિ પાર્ટીઓનું કામ વધી પડ્યુ છે. ત્યાં એક ટેબલ ઉપર વર્ષો વગ્રેના ગૃહસ્થા ખીરાજી ઐક્યતાનું સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ બતાવી આપેછે. પછી ત્યાં ચાને ટીફીનનુ કામ શરૂ થાય છે. કેાના પ્યાલા, કેણે વાપરેલા, 'અ'દર શું ભરેલું ને તે ક્યાંથી લાવેલા તેને ખ્યાલ આપણા દૂરદેશી ભાઈએ કરતાજ નથી. નાગર અને બ્રાહ્મણ જેવી પવિત્રતાના ફ્રાંકા રાખનારી કામ તે સાથી આગળ પડતા ભાગ લેછે, ચા કાફીના પ્યાલા ને ટીફીન તથા આઇસક્રીમની રકેમી ખાલી થઇ થઇને અદર જાય છે ત્યાંથી નવી 'ભરાઇને આવેછે અને આગળ પાછળના વિચાર કરવાની મહેનત કે તપાસ કયા શિવાય વગર પૈસે મળેલા માલ બેવડા ત્રેવડા અમે ત્રણત્રણ વાર ઉઠાવે છે. આ વખતની ધમાલમાં ખારીક ષ્ટિએ જોવાથી જણાન આવે છે કે શ્રીમંત ગણાતા ગૃહસ્થા ને ગૃહસ્થપુત્રા પણ કેવી તુચ્છતા બતાવે છે અને માગીમાગીને અમે ત્રણવાર એકની એક પસંદ પડતી ચીજ લઈ ભક્ષ પુરૂ કરે છે. આવા પ્રસંગમાં ચાલતા ભ્રષ્ટવાડા જોઇને હૃદય કમકમે છે. જે કામ મુસલમાન રાજાએ ને તેના અધિકારીએ જોરાવરીથી કરી શક્યા નહેાતા તે ઇગ્રેજ સત્તાવાળાઓએ આપણી લાગણીને ઘસવી નાખીને આ પણી પાસેજ કરાવ્યુ: છે. અત્યારે તે કિ તેના પાડે. તેપણું આપણે વટલવા તૈયાર થયા છીએ એવી સ્થિતિ આવી પડી છે. આ ખખત કેટલી ખેદકારક છે !
હાલમાં હોટેલાનુ કામ વધી પડયું છે. હિંદુહાટેલ, બ્રાહ્મણીઆ હાટેલ, હિંદુ સુખશાંતિગૃહ, આર્ય વિશ્રાંતિગૃહ ઈત્યાદિ અનેક પ્રકારના નામાવાળાં ખાવા પીવાની તૃષ્ણા પૂરનારાં મકાના વધી પડ્યાં છે. તેમાં ખાવા પીવા જનારાઓની સખ્યા પણ વધી પડી છે. તેની અંદર બધું બ્રાહ્મણી મળે છે. ચા દુધ બ્રાહ્મણી, ભજીયાકચારી બ્રાહ્મણીઆ, બાસુદીપુરી બ્રાહ્મણીઆ, નાનખટાઇ બ્રાહ્મણીઆ, બીસ્કુટ બ્રાહ્મણીઆ ને આઇસ્ક્રીમ બ્રા
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ હાણીઆ, બધું બ્રાહ્મણીઆ-હવે માત્ર દારૂ બ્રાહ્મણીઆ મળવાનું બાકીમાં છે. તે પણ આગળ ઉપર મળી રહેશે. આ મકાનમાં બને નતી તમામ ચીજોની બારીકેથી તજવીજ કરવામાં આવે તો તેના ભક્ષાભક્ષપણાનો વિવેક પ્રાપ્ત થાય. તે સાથે તેના પાત્રની તપાસ કરવામાં આવે તે ખબર પડે કે તેને કણ કણ વાપરે છે? પણ તેવી તજવીજ કરવાનું કામ શું! હિંદહટેલ ઠરી એટલે બધું પાવન જ હોય. વધારે તપાસવા જઈએ તે પછી ખવા ય પીવાય કેમ ? માટે એવી બાબતમાં આંખ વાંચી રાખવી ને આવાના પદાર્થની સુંદરતા જોઈ મેહ પામવા માટે જ આંખ ઉઘાડવી. આ શું થોડું ખેદકારક છે! જીહાઇદ્રી મનુષ્યને કેટલી હેરાન કરે છે અને કર્તવ્યભ્રષ્ટ કરે છે તે જુઓ!
ઇગ્રેજી દવાઓએ તે ડાટ વાળ્યો છે. સિને મદિરાપાન કરતા કરી દીધા છે. કારણ તો ગમે તે હો, પરંતુ અંગ્રેજી દવાને પ્રચાર વધ્યા પછી જેમ વકીલો વધતાં કજીઆઓ વધ્યા તેમ ડાક્તરે વધતાં વ્યાધિઓ વધી પડયા છે. પ્લેગે તો આ દેશમાં ઘર ઘાલ્યું છે. પ્લેગના નિવારણ માટે અનેક પ્રકારના પાપારભથી–અનેક જીના વધથી–અનેક જાતની રસી અને દવાઓ બનાવી છે પણ તે બધી નકામી કરી છે. તે દવા એક લીંબડાના રસ જેટલો પણ ગુણ પ્રબળ વ્યાધિમાં કરતી નથી. આ પ્રપ્રમાણે બીજી દવાઓ પણ મોટે ભાગે ત્રસજીવોની વિરાધના વડે બનાવવામાં આવે છે. મદિરાપાનનો દોષ તે પ્રવાહી ( ટીંકચર) તમામ દવાઓમાં લાગે છે. બ્રાન્ડીના મેળવણ શિવાય પ્રવાહી દવા લાંબે વખત રહી શકતી નથી. દેશી દવામાં કષ્ટીક દવાઓ પણ સંગીન ફાયદો કરે છે તે પછી રસાયણી દવાનું તે કહેવુંજ શું! તેમ છતાં તાત્કાલિક ફાયદે બતાવનારી અંગ્રેજી દવા ઉપર લલચાઈને આપણું શ્રાવક ભાઈઓ પોતાના દેહને ભu કકરે છે અને ધર્મથી ભ્રષ્ટ થાય છે. વધારે ખેદ તો એટલા માટે થાય છે કે મુનિરાજોને પણ એને તિરસ્કાર રહ્યા નથી. સામાન્ય વ્યાધિમાં પણ અંગ્રેજી દવા મંગાવીને પીતાં શંકાતા નથી. આ શા છે કે હવે તેઓ સાહેબ કાંઈક વિચાર કરી ઈએજી દવાથી
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃદ્ધિ પામતે ભ્રષ્ટાચાર
૧૧૧ દૂર રહેશે અને બીજા શ્રાવકાદિને દૂર રહેવા ઉદેશ કરશે. કેટલાક ગૃહસ્થ તો હશે હશે દવા પીએ છે. કેટલાક કેવત હે માટે પીએ છે, પરંતુ તેમાં શું આવે છે તે વિચાર કરતા નથી. લખતાં કલમ અટકે છે, પરંતુ કેટલીક દવામાં ગાયના આંતરડાં, કુકડીનાં ઈંડાં, માછલાંઓનું તેલ અને બીજા પણ ૫ શ્રી અને જળચર જીવોનાં અંગોપાંગ અને તેના અર્ક વિગેરે ઘણે ભાગે વાપરવામાં આવે છે. પ્રવાહી ઉપરાંત ભુકી જેવી, ગાંગડા જેવી અને મલમ જેવી દવાઓમાં પણ એવા પદાર્થો આ વે છે કે જેનું વર્ણન સાંભળતાં કંપારી છૂટે છે. આ થોડો ભૂછાચાર છે? હવે આપણી બુદ્ધિ તે નિર્મળ કયાંથી રહે અને તે માં દયાની પુરણ શી રીતે રહી શકે?
આપણુ આર્ય બંધુઓની તેમજ જૈન બંધુઓની અવનતિ થતાં તેના હૃદયમાં “પિતાનું બધું ખરાબ અને પારકું તેટલું સારૂં” આ વાત ઠસી ગઈ છે, જેથી બધી બાબતમાં અન્ય કેમના–પારસી અને યુરોપીયનના બે મોઢે વખાણ કરવા મંડી પડયા છે. પરજીવને પરિતાપ ન ઉપજાવવા માટે તેનું દ્રવ્ય અમે નીતિએ ન લેવું અને સત્યતા તેમજ પ્રમાણિકપણું જાળવવું. જે દ્રવ્ય એકવાર ગયા પછી બીજીવાર પાછું મળી શકે તેવું છે તેને માટે પ્રમાણિકપણું બતાવવું અને જે પ્રાણુ ગયા પછી પાછા મળી શકે તેમ નથી તે વગર ગુહે લઈ લેવા. આવા માણસનું પ્રમાણિકપણું વખાણવું તે કેવું ડહાપણ ગણાય ! કદી બચાવમાં એમ કહેવામાં આવશે કે “તેઓ કાંઈ મનુષ્યના પ્રાણ તે લેતા નથી, પણ પશુઓના લે છે.” પુછીએ છીએ તે કોણ છે ? તે શું પંચૅકી જવો નથી ? બીજાઓ ભલે તેમાં જીવ ન માને ૫ણ આપણે જે તેનામાં જીવત્વ સ્વીકારીએ છીએ તે તે તેના હિંસકને પ્રમાણિક કેમ કહી શકીએ ? શું આપણી શ્રદ્ધામાં પણ ભેદ પડે છે? આપણે તેના પ્રાણની રક્ષા કરવાનું મનુષ્ય સાથેના પ્રમાણિકપણ કરતાં ઓછું જરૂરનું સમજીએ છીએ ? - નમાં હોય તે મેઢે કહી દેજે કે પછી અમે તમારે માટે પણ પશ્ચાત્તાપ ન કરીએ,
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
112
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
વળી સહેજ મતભેદ પડતાં જેની સ્ત્રીએ છુટા છેડા મેળવાની ફર્યાદ કરતાં વિચાર કરતી નથી અને અછતા આરોપ મુકી દંપતી એક બીજાથી છુટા પડે છે, તેમજ કામારાવસ્થામાં પરસ્પર સ્નેહુ બાંધવાને પરિણામે વિષયેચ્છાને આધીન થાય છે અને પછી ગર્ભસ્થિતિ થવાથી અણુછુટકે તેની સાથે લગ્નના સમ'ધથી જોડાય છે, અથવા કેઇ નાદાન થાય છે તે પેલીની જીદગી રદ કરી નાખે છે. આવી કેામના ગૃહસ'સારને માત્ર તેના રૂપરંગ ઉપર મોહ પામવાથી અથવા તેની વાણીની મધુરતામાં આસક્ત થવાથી વખાણવા કે જેમાં સતીપણુ, પતિવ્રતમચ્છું કે એક પત્નીવ્રતપણુ શેથ્યુ જડતું નથી તે શું થાડા ખેદની વાત છે ! આપણામાં રહેલા અપ્રતિમ ગુણને તુચ્છ ગણી બીજાના ખાટા ડાળને સાચા માની તેના પર બ્યામેાહ પામવું અને તેવી સ્થિતિને ઇચ્છવી તે શું ચેડા અષની નિશાની છે ! આપણા ગુણના વ્યાખ્યાન ન કરવાં તે ઠીક છે પણ મીનમાં વા સ્તવિક ગુણવિના પરિણામ સુધી દષ્ટિ પહેચાડચા શિવાય જે વખાણુ કરવા ઉતરી પડવુ તે ડહાપણ ભરેલું કામ ગણાતુ નથી.
આ પ્રમાણે બીજી પણ અનેક ખાખતા આ સ’બંધમાં લ ખવા જેવી છે પણ કડવું ઔષધ વધારે આપવાથી અરૂચી થવા સભવ છે, તેથી હાલ તેા આટલુ જ લખીને આ વિષય સમાપ્ત કરવામાં આવે છે. છેવટે એટલું જણાવવું જરૂરનું છે કે નવી રાશનીવાળાને રાત્રિèાજન ન કરવાનું કે કંદમૂળ ન ખાવાનું અથવા તિથિ પાર્દિકે લીલેાતરી ન ખાવા વિગેરેનું કહેવામાં આવે છે અને તેમાં લાગતા દોષ બતાવવામાં આવે છે ત્યારે આ પણા કેળવાયેલા કહેવાતા ભાઇએ સ્વચ્છ દે વર્તવાની બુદ્ધિથી અને સેંદ્રીને! વિષય છેાડી ન શકવાથી સવાલ કરે છે કે શું એમાં ધર્મ સમાઇ ગયા છે ?” સત્યતા કે પ્રમાણિકપણું મળે નહીં અને આવું ઝીણું ઝીણું જાળવ્યા કરે તેમાં શું વળ્યું !' આ વચના ધર્મ ઉપર અનાદર બુદ્ધિનાં છે. પેાતે સત્યતા કે પ્રમાણિકપણુ કેવુ" જાળવનારા હાય છે તે તે તે પોતે અથવા પરમામ જાણે, પરંતુ પેાતાની એઝ ઢાંકવા માટે બીજાના અણુ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૃદ્ધિ પામતે ભ્રષ્ટાચાર.
૧૧૩ વાદ બોલવા તૈયાર થઈ જાય છે. તે સાહેબને ધર્મશેમાં સમા
છે તે જાણવાની અપેક્ષા ક્યાં છે? જે તે અપેક્ષા હોય તે ખરી ખબર પડે અને યોગ્ય વર્તન પણ થાય, પરંતુ આતો બધું અજ્ઞાનનું વિલસિત છે. આ વિષે પણ હવે પછી બીજે પ્રસંગે વધારે લખશું.
ઉપર જણાવેલા ભ્રષ્ટાચારની ચર્ચા બીજા માસિક અને જૈન પત્રના અધિપતિઓ પણ જે વાસ્તવિક જણાય તે ઉપાડી લેશે એમ આશા રાખવામાં આવે છે.
સ્વદેશ તરફ દષ્ટી-ઈડરના જૈનસંઘે પરદેશી ખાંડ નહિ વાપરવાનો ઠરાવ કીધો છે. સ્વદેશી તથા વિદેશીના ભેદે પણ જે જૈનભાઈએ ભ્રષ્ટ ખાંડ વાપસ્તાં અટકે તે તે સ્તુત્ય છે. આશા છે કે દરેક શહેરના જૈન આગેવાને આ બાબત ઉપર વિચાર ચલાવી ઈડરના સંઘનું અનુકરણ કરશે ને સ્વદેશીને ઉત્તેિજન આપશે.
બેરસદ સમાચાર–બેરિસદમાં જૈન જ્ઞાનાલયની સ્થાપના થઈ છે અને ત્યાંના વિશાઓસવાળ જ્ઞાતિના શ્રાવકેએ કન્યાવિકય નહિ કરવાને અને જે કંઈ કરે તેને પાંચ વર્ષ જ્ઞાતિબહાર અને ૩ ૧૦૦૦) દંડ તરીકે લેવાનો સ્તુતિપાત્ર ઠરાવ કર્યો છે. - અમદાવાદના વિશાશ્રીમાળી જૈન–અમદાવાદના વિશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિના એક ગૃહસ્થ લલુભાઈ સુરચંદે પોતાના પિના લગન જૈનવિધિ પ્રમાણે કરવા જ્ઞાતિના શેઠની રજા માગી; પરંતુ ઉક્ત શેઠે તે પ્રમાણે લગ્ન કરવાની રજા આપી નહિ. અને તમારી કરેલી અરજીમાં કેટલાક શબ્દ અસભ્ય છે એમ કહીને ઉલટા તેમને ગુનેગાર ઠરાવી રૂના દંડ કર્યો. જ્ઞાતિને શેઠનું આ વર્તન દરેક સુજ્ઞ જેનેને ખેદ કરાવનારૂં છે. સત્કાર્ય તરફ રૂચિને બદલે ઉલટો તિરસ્કાર બતાવી અમદાવાદની વિશાશ્રીમાળી કેમે જૈન કોન્ફરન્સના ઠરાવનું અપમાન કર્યું છે. અમને આશા છે કે ઉક્ત જ્ઞાતિના આગેવાનો જે ઉંચી સમજણવાળા તેમજ પુત અનુભવી છે તેઓ હવેથી આ બાબત તરફ અભાવ તજી દઈ જૈનવિધિ પ્રમાણે લગ્ન કરાવવા પ્રવૃત્તિ કરશે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪
www.kobatirth.org
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
مد
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
परम निग्रंथेभ्यो नमः सामायिक विचार. લેખક મનસુખ કીર મહેતા વિનય મુલા ધમ્મા.”—વિનય એ ધર્મનું મૂળ છે. ગમે તે કાર્યની સિદ્ધિને અર્થ ગુરૂની આવશ્યકતા છે; ગુરૂની સામાયિક ફ્રેમ નિશ્રા વિના કાર્ય ક્લીભૂત થતું નથી. વ્યવહારમાં પણ આ વાત અનુભવ સિદ્ધ છે. તે પછી પરમાર્થ જેમાં જીવે પેાતાના પરમ અર્થ પ્રગટ કરવાના છે, તેમાં તે ગુરૂની આવશ્યકતાનું પુછ્યુંજ શુ? તે આત્માને સમતાના પરમ લાભ આપનાર એવા સામાયિકરૂષ પવિત્ર શિક્ષાવ્રતને જેણે ઉપદેશ કર્યેા છે, જે એ સામાયિકમાં નિરંતર સ્થિત છે, એવા મહાત્મા ગુરૂની નિશ્રાએ તેના આલખન તળે તે પ્રતિ વિનયભાવ, અહુમાન સહિત સામાયિક કર્તવ્ય છે,
કરવુ?
સામાયિકના બે ભેદ પાડી શકાય; (૧) દ્રવ્ય સામાયિક(ર) ભાવ સામાયિક. ભાવ સામાયિક-આત્માનું સદા સર્વ સામાયિકના ભેદ થા સમતાભાવને વિષે રહેવું, તેની સહજ સમાધિરૂપ સ્થિતિ હૈાવી તે. આ સામાયિક સર્વથા તે તેરમે ગુણસ્થાનકે વર્તતા જીવનમુક્ત કેવલીને વિષે ઘટે, જૈન પરિભાષામાં જે યથાખ્યાત ચારિત્ર” ના નામે એળખાય છે તે સંપૂર્ણ ભાવ સામાયિક. તે પ્રાપ્ત કરવાનુ પ્રબળ સાયન વ્ય સામાયિક, નીચે પ્રમાણેના પ્રચલિત વિધિથી તેમજ મોટા પુરૂષા આત્માર્થને લઇને એ ખાખતમાં પ્રવર્તે તેથી સમજવું. દ્રવ્ય સામાયિકના આ પ્રચલિત વિધિપર પરમાર્થથી વિચારતાં તે પરમ કલ્યાણનું નિમિત્ત થાય એવી પ્રતીતિ થશે.
દ્રવ્ય સામાયિકમાં આવશ્યક ઉપકરણે:'
૧ ઉપદેશપ્રાસાદમાં વ્યાખ્યાત ૧૪૩ માં સામાયિકના ઉપકરણનુ સ્વરૂપ વર્ણવ્યું છે ત્યાંથી બ્લેકેવુ,
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાયિક વિચાર,
૧૨૫
૧ ચરવળે, ૨ પથ્થરણું, પેાંચણું કે કટાસણું, ૩ ગૃહપત્તી, ૪ નકારવાળી અથવા જરૂર હોય તે પુસ્તકે, ૫ બીજી ઉપધિ તથા સ્થાપનાચાર્ય.
૧ ચરવળે!-જયણા માટે તેની જરૂર-ચરવલેા રાખવામાં મુખ્ય વૃત્તિએ જયણાના, જીવરક્ષાના હેતુ છે. આત્માર્થી પ્રાણી સર્વ જીવને પેાતાના જેવા ગણી તે પ્રતિ જેમ બને તેમ સાચવી—– સાંભાળીને દરેક કામમાં તેને પરિતાપ ન ઉપજે એમ પ્રવર્તે તે પછી સામાયિકમાં તે વિશેષ વિશેષ ઉપયેાગવત થઇ જયણા પાળવી જોઇએ. ચરવલા એ જયણાનુ' ઉત્તમ સાધન છે. હાલતાં, ચાલતાં, બેસતાં, ઉઠતાં, ભૂમિ આદિ પ્રમાર્જન માટે એ નિર્દોષ અને જીવને મચાવનારૂ સાધન છે, માટે એ અવશ્ય રાખવે જોઈએ. બહાર શરીર આદિ જયણા પૂર્વક પુજવા પ્રમાર્જવામાં આત્માને પ્રતિક્ષણે પુજવાના હેતુ રહેલ છે.
૨ કટાસણુ’-પથરણું કે કટાસણું', (કોઈ લોકો એને પાંચણ કે આસનીયુ કહે છે) આ પણ ઉનનું હોવું ઘટે છે. ઉનનું અને જાડું હાવાથી એ પર જીવ એછા આવવાના સભવ છે, તેમજ તેનું રક્ષણ થાય એમ છે. (૧) એવા પથરણાપર બેસવાથી એક તો સામાયિકીકાળમાં ક્ષેત્રાવગાડુ નિયમિત થઈ શકે છે, એટલે અંશે દેશાવકાશને લાભ મળે છે, કેમકે એ પેાંચણુ પરિમિત હાય છે. લગભગ એક ગજ કે દોઢ હાથ લાંબુ ને હાથ સલાહાથ પહેાળુ' હાય છે. એટલે સામાયિકી કાળમાં બેસે તેટલે વખત પથરણા જેટલુ જ ક્ષેત્ર મેકણું ગણુાઇ ખીાનું પચ્ચખાણ થઈ શકે છે. (૨) ખીજું વખતપરત્વે એ પ્રતિબંધ તથા અડચણ દૂર કરવાનું સાધન થાય છે. એટલે કે કેાઈ એવા પથરણા વિના એમનેએમ સામાયિક લઇ બેસે, તેને ખહારની અડચણ નડશે. ગમે તે જાણે અજાણે એલાવશે, ત્યારે ખીને જે પથરણા ઉપર બેઠેલ હશે, તેને બહારના માણસે સામાયિકમાં અથવા બીજી ધર્મક્રિયામાં છે, એમ ગણી કાંઈ પણ અડચણ નહિ કરે. મુખ્ય વૃત્તિએ તે પૂર્વકાળના પરમજ્ઞાની ગુરૂઓએ નિર્દેશેલ કટાસણા
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૬
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ, વિના સામાયિક કહ્યું જ નથી, એટલે એવા કટાસણ વિના સામાન્ય યિક કરનારને આજ્ઞાભંગને જ દોષ લાગે છે. છતાં હાલના કેળવાચેલા કે શુક જ્ઞાનીઓ એમ આગ્રહ કરે કે સામાયિક એ સંવર રૂપ આત્મપ્રતિગિ અનુષ્ઠાન છે, તેમાં પથરણાદિ બાહ્ય ઉપકરની કોઈ પણ આવશ્યકતા કે અપેક્ષા રહેતી નથી. આમ આગ્રહ કરનારાઓએ સમજવાનું છે કે પરમેનગ્રંથને ગ્ય એવાં નિશ્ચય કે ભાવ સામાયિકમાં બાહ્ય ઉપકરણોની અપેક્ષા ન રહે એ વાસ્તવિક છે, અને આત્માની પરમ સંવરરૂપ સ્થિતિ એજ સામાયિક છે. પણ આ વિધિ જે બતાવેલ છે, તે તે પરમ જ્ઞાનીઓની બાળજીવ પ્રતિ નિષ્કારણ કરૂણાજ સમજવી. તે આત્મહિતના ઈછનારા બાળજીએ તો એ વિધિ મુજબ કરવાથી બે પ્રકારના લાભ હાંસલ થશે, એમ ચોક્કસ સમજવાનું છે – કોઈ પણ કારણું વિશેષે આ પ્રમાણે કરવાની પરમ જ્ઞાનીની પવિત્ર આજ્ઞાનું આરાધન. અને (૨) જે પરમાથે હેતુએ એ વિધિ પરમજ્ઞાનીએ બતાવેલ છે તે પરમાર્થને તે વિધિ પ્રમાણે આચરવાથી લાભ. ભલે પછી બાળજીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના દેશે તેને પરમાર્થ-હાર્દ સમજી ન શકે. અત્રે પણ પ્રાંછનક (કટાસણું) રાખવાથી એક તે જ્ઞાનીની આજ્ઞા માથે ચડાવવારૂપ આરાધના થઈ. “આણાએ ધમ્મા–પરમજ્ઞાનીની આજ્ઞા પાળવી એ ધર્મ, આ સૂમ, પરમ, વિનયાન્વિત પવિત્ર ધર્મ આ પ્રકારે આરાધી શકાય છે. અને બીજું આપણું બાળજીવોને દષ્ટિગોચર ન થઈ શકે એવા અનેક પરમાર્થ હેતુ ઉપરાંત એક પરમાર્થ લાભ તે આપણે એ જોઈએ છીએ કે પ્રચછનક કે કટાસણું વાપરવાથી આપણે અમુક ધર્મક્રિયામાં બેઠા છીએ, એવું સમજી બીજા માશુ આપણને આપણું ધર્મનુષ્ઠાનમાં વિના કારણે ખલેલ ન પહોંચાડે. આમ પ્રાંછનકને ઉદ્દેશી સામાન્યપણે કહેવાનું તાત્પર્ય એ કે પરમ જ્ઞાનીઓએ નિર્દેશેલ અથવા આચરેલ (જેને બીજા કેઈજ્ઞાનીએ નિષેધન કર્યો હોય તે) વિધિ પ્રમાણે વર્તવાથી અનેક હિત છે, અને સમજ્યા વિના તેને ઉખવામાં અનેક અહિત છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાયિક વિચાર
૧૧૭ (૩) મુહપત્તી-મુખ વસીક–(૧) આ રાખવાને મુખ્ય પરમાર્થ તે એ છે કે સાવદ્ય વચન, વિચારવિનાનું બોલવું, કમંજનક વાણીઆશ્રી વિરમવું, વચન ઉચ્ચારતાં ઉપગ રાખવો; ભાષા સમિતિ જાળવવી, વચન ગુતિ આચરવી, ઉસૂત્ર, અને સત્ય કે અપ્રિય વચન ન ઉચ્ચારવાં; પરમાથે અહિતરૂપ, અપ્રિચ, અસત્યબલ મુખમાંથી બહાર ન કાઢવાં. આ પારમાર્થિક બોધ મુહપત્તી આપે છે. (૨) બીજી રીતે વિચારતાં મુહપત્તીથી જ્ઞાન, જ્ઞાની અને જ્ઞાનપકરણને થુંક ન ઉડે-એ રૂપે વિનય સચવાય છે. એ રૂપે થતી આશાતનાને પરિહાર થાય છે. ઉઘાડે મુખે બોલવાથી, વચન ઉચ્ચારવાથી, પાસે પડેલ-રહેલ વસ્તુને થુંક ઉડવાનો સંભવ છે. સામાયિકમાં પ્રાયઃ પુસ્તક, પા. ટી, નકારવાળી એ આદિ જ્ઞાનેપકરણે તથા સ્થાપનાચાર્ય વગેરે સમીપમાં હોવાથી તે પર થુંક, મલિન શ્વાસ ઉડવા સંભવ છે, જે આશાતનાનું કારણ છે. તે આશાતના ટાળવાનું મુહપત્તી એક સાધન છે. (૩) વળી એ મુહ૫ત્તીને વિવેકથી ઉપચાગ કરવામાં આવે તે સંપાતિમત્રસ જીવોના સંરક્ષણને પણ એથી લાભ મળે છે. (૪) વળી વૃદ્ધ આમ્નાયમાં મુહપત્તીની પડિહણ તથા તેવડે અંગની પડિલેહણના પચીશ પચીશ મળી પચાશ પરમાર્થરૂપ બલ છે. કાળ દોષને લઈ, કે પ્રમાદ કે અજ્ઞાનને લઈ હાલ એ વિધિ પ્રમાણે કવચિત જ થતું જોવામાં આવે છે; પણ ધીરજથી એ પચાશ બોલો વિચારી, તે વિચારવાની સાથે જ મુહપત્તીની પ્રતિલેખના કરવી તે બહુ ઉપકારપ્રદ છે.
(૪) પુસ્તકાદિ–આ સિવાય પુસ્તક, ચાપડ, નકારવાળી આદિ જે સાધનેથી સામાયિકી કાળ સુખરૂપ નીવડે, સમતાને લાભ મળે, જ્ઞાન વૃદ્ધિ પામે, આત્મા નિર્મળ થાય, એ આદિ પાસે રાખવાં. પિતાને જે વાંચવું, વિચારવું, ગણવું હોય તે સામાચિક લેવા પૂર્વે પાસે રાખવું, કે જેથી સામાયિક લીધા ૫, છી બનતાં લગણ ચળ-વિચળ પરિણામ ન થાય, અથવા ઉઠવું ન પડે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ આ વગેરે જે સાધન, ઉપકરણો જણાવ્યાં છે જે સામા
યિકના હેતુઓ હોય, તેથી જે સમતાને લાભ ઉપકરણ અને મળતો હોય, તેજ ઉપકરણ (ઉપકારનાં કારઅધિકરણ, ણ) કહેવા યોગ્ય છે, નહિતો એ અધિકરણ
(હિંસાનાં કારણ) થાય છે. એટલે કે ઉપર જણાવેલા હેતુ ભુલી જવાય, અને હેતુ પ્રતિ દષ્ટિ રાખ્યા વિના અંધ પરંપરાથી એમ કહેવામાં આવે કે આમજ જોઈએ. અને એ કદાગ્રહમાં પરિણામ પામે, તો તે અધિકારણે જ લેખાય. ચરવલ, પ્રચ્છનક એ આદિ ઉનનાં રાખવામાં કારણ એ છે
કે–(૧) ઉનમાં સુતર કરતાં વધારે ગરમી રહેલી ઉનની ઉપ- છે. અને તેની શારીરિકગ ઉપર, ચળવિચળગિતા. પણાપર, પરિણામે મનગ ઉપર પણ સારી
અસર છે. (૨) કાપડની બનાવટમાં જેટલે આરંભ આદિ દોષ લાગે છે તેટલો ઉનમાં સંભવતો નથી. કેમકે કાપડ કર્ષણ આદિ મહારંભ પછી જ બને છે, જ્યારે ઉન બકરાં કે ઘેટાંના નકામા વાળ છે. આ કારણસર ઉનને પવિત્ર ગણ્ય સંભવે છે. દેવપૂજન આદિમાં અશુચિષ નહિ લાગવામાં ઉનને મુખ્ય ગયું છે. તેમાં ઉપર જણાવેલાં બે કારણો હોવાં ઘટે છે. હાલ ઠેર ઠેર રેશમની પવિત્રતા મનાતી ચાલી છે; અને દેવપૂજન
આદિમાં એને ઉપગ થવા સાથે સામાયિકાદિમાં રેશમ છાંડવા પણ એના વપરાશની હિમાયત થતી જોવામાં યોગ્ય, આવે છે, તે આ કારણોથી અગ્ય લાગે છે.
પ્રથમ વૃત્તિએ તે દેવપૂજન આદિમાં રેશમન ઉપયોગ ચાલુ છે તે કઈ રીતે નભાવે ય નથી. રેશમ એક ઉચી અને શોભિતી વસ્તુ છે, એ ખરી વાત છે. અને દેવપૂજનાદિ પવિત્ર, આત્મહિતરૂપ દ્રવ્યક્રિયામાં એનાં શોભનિક, અમૂલ્ય, સંવાળાં, મનહર વસ્ત્રોને ઉપયોગ એ તે પવિત્ર ક્રિયાને છાજતે તથા ભક્તિ-બહુમાન સૂચક હોવાથી ખરેખર અનુમોદવા અને પુષ્ટિ કરવા ગ્ય છે. છતાં જે એ વસ્તુની ઉત્પત્તિનો આપણે
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાયિક વિચાર,
૧૧૯
વિચાર કરીએ તેા આપણને ચાક્કસ લાગશે કે એ વસ્તુ નિધ છે; ઘણી હિંસા પછી તો એ રેશમ અને છે. આપણા ભાઇઓને વિદિત છે તેમ રેશમ એક જાતના કીડામાંથી બને છે. થેાડાં વર્ષ પહેલાં ચીનમાંથી એ કીડા કેઇએ અને ભરતખંડમાં દા ખલ કર્યેા આ ઐતિહાસિક વાત છે. એ કીડા શેતુરનાં પાન ખાઇ જીવે છે, શેતુરનાં પાનથી એને ઉછેરવામાં આવે છે. એ કીડા મેટેડ થતાં તેના પેટમાં સુંવાળા રેશાનુ` કેાકડું ખવાય છે; જ્યારે તે પરિપક્વ સ્થિતિમાં આવે છે, ત્યારે તે કીડાને ઉના ધખધખતા પાણીમાં ઝબાળી તેને તેના વ્હાલા પ્રાણ (જીવ ગમે તે યુનિમાં હાય ચાહેતા ચઢવી હાય, ચાહેતા ભુંડ હાય, પણ તેને તે તે ટ્રેડમાં માડુ રહેલા છે, તે દેહ પ્રતિ એને એવી વ્હાલપ વળગી હેાય છે કે તે દેહે ગમે તેવાં દુઃખ સહન કરવાં પડે તે કબુલ, પણ તે દેહથી છુટા થવું ન ગમે. આ અનુભવ સિદ્ધ વાત છે. મરણ કોને ગમે?) થી વિખુટા પાડવામાં આવે છે. એક કાશેટામાંથી તે પાવલી કે અરધાભાર રેશમનુ† (nvr Silkકાચું રેશમ) કાકડુ નીકળે; તે કાચું રેશમા પણ સાફ કરતાં માંડ બેઆનીભાર રહે, આમ એક જીવડામાંથી કદાચ બેઆનીભાર સાકુ રેશમ નીકળે, તે અત્યારે લાખા રતલ સાક્ રેશમ પ્રતિ વર્ષે ક્રયવિક્રયમાં જાય છે, તે માટે કેટલા નિરપરાધી ક્રીડાના સાર થતા હરશે, એ ખ્યાલમાં આવી શકે એમ છે; એ ખ્યા લમાં આવતાં આપણી આંતરડી કવ્યા વિના, દુભાયા વિના રહે એમ નથી, અને એ વિચાર આવતાં છતાં આપણા મંતરમાં કાંઇ દયાની લાગણી ન સ્ફુરે તેા નિચે સમજવાનું છે કે આપણી મનસ્થિતિ પાકવાને હજી ધણા ઘણા વખત છે, તેા રેશમી વસ્ત્રોના ઉપયાગ કરવે અને આવા હિંસાજન્ય કાર્યને ઉત્તેજન આપવું એ ખરાખરજ છે. આ ખાખત લક્ષમાં લઇએ તે ગૃહવ્યાપારમાં પણ રેશમ નિષેધવા ચાગ્ય છે; પરંતુ વિપરીત દેશકાળને લઈ અથવા પ્રચલિત દેશરૂઢિને લઇ કદાચ ગૃહવ્યવહારમાં એ જોખમ ચલાવી લઇએ, પણ દેવપૂજનાદિ પવિત્ર આત્મહિતરૂપ વ્યવહારમાં તે એ ચલાવી લેવું એ મેહનું સામ્રાજ્યજ લાગે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
રેશમની ઉત્પત્તિ કેમ થાય છે એ જેણે જાતે જ્ઞેયુ છે, એવા કઇ કઇ ભાઇઓએ તા દયાર્દ્ર થઇ એને ઉપયેગ છાંડી દીધા છે. પ્રથમજ કહ્યું છે કે વ્યવહારમાં બહુ મૂલ્યવાન, ગેાનિક વસ્તુ હેવાથી એ રૂપે પ્રભુભક્તિ બહુમાનરૂપ થાય છે. અને એમજ ભક્તિ કર્તવ્ય છે. એવાં પવિત્ર શાભનિક વચ્ચેાવડે દેવપૂજા આદિને વ્યવહાર લાંખા કાળથી ચાલ્યા આવે છે, તે પણ વાસ્તવિક છે; એને એા પવિત્ર વ્યવહાર કેાઇ પણ રીતે નિષેધવા કે ખડવા યેાગ્ય નથી તે પણ વાસ્તવિક છે. પણ સવાલ ઉભા એ થાય છે કે જે પવિત્ર સુંવાળાં શાનિક રેશમના નામે ઓળખાતાં કાપડ હિંદમાં શેતુરના કીડા દાખલ કર્યા પહેલાં વપરાતાં તે અને હાલ વપરાય છેતે એકજ છે! અત્રે મીલેા થઈ અને પરદેશી કાપડ આવવા લાગ્યું તે પહેલાં આપણા પૂર્વજોકપડાં નહાતા પહેરતા ? ના, તેઓ પણ દેશી વણાટનું શક્તિ અનુસાર કેાઇ ઉંચુ ખારિક, કાઇ જાડુ ખાદીનું કાપડ વાપરતા. દેશમાં મીલ આદિના યાંત્રિક પ્રચારથી જેમ એ દેશી વણાટ ઘણે ભાગે ખંધ થઇ ગયેલ છે તેમજ આ શેતુરના કીડામાંથી અનતા રેશમના પ્રચાર પછી રેશમ જેવું, કેળના થડ આદિના રેસામાંથી કે અન્ય રીતે શેલનિક કાપડ બનતું હશે તેનું નામ નિશાન પણ નથી રહ્યું, એમ કલ્પનામાં આવે છે. પૂર્વે રેશમી કાપડનો વ્યવહાર હતેા એતે આપણને ઇતિહાસ અને તે વખતનાં સાહિત્યથી પ્રતીત થાય છે, અને તે અહિંસારૂપ અથવા જેથી ઘણી ઘેાડી હિસા (હાલ બનતા રેશમની અપેક્ષાએ) થાય તે રૂપે બનતુ હશે એમ પણ પ્રતીત થાય છે, કેમકે પૂર્વકાળમાં દેહશેાભા, દેહસુખ એ વગેરે અર્થે જેટલાં જેટલાં સાધને બનતાં તે તદ્ન સરળ, નિરામય સાદા ઉપાયાથી સધાતાં; તે સાધનારાએ પાપભીરૂ હતા, હિંસાથી ડરતા હતા, જેમ બને તેમ આછી હિંસા ઈચ્છતા, અથવા આછી હિંસા ઇચ્છે કે ન ઇચ્છે, પણ તે વખતની સામાજિક પ્રવૃત્તિજ એવી હતી કે જેથી સહેજે ઓછી હિ'સા થાય. આવા સમયમાં રેશમાદિ આછી હિંસાએ થતું હશે એ માની શકાય એવું છે. રેશમની (હાલ વપરાતાં) ઉત્પત્તિનું આ
-
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સામાયિક વિચાર, ૧૨૧ સામાન્ય દર્શન થયું. સર્વ જીવ પ્રતિ દયાને ગુંડે ઉઠાવના૨ દયાધર્મીઓએ પ્રાણહિંસાથી થતી વસ્તુનો ઉપયોગ સર્વથા ગ્રહવ્યવહારમાંથી પણ બંધ કરવો જોઈએ છે; તે પછી દેવપૂજન કે સામાયિકાદિ પવિત્ર અનુષ્ઠાનમાં એવી ચીજને ઉપયોગ કઈ પણ રીતે વિકષ્ટિએ ગ્ય લાગતો નથી. કોઈ એમ કહે કે શેતુરને જીવડે તે થોડા વખતમાં મરી જાય એમ છે, અને આતો એને ખવડાવી–પીવડાવી મેટો કરીએ છીએ, એને સુખી કરીએ છીએ, અને તરતમાં મરી જવાને તે છે, તો આતે ઉપકારને બદલે છે. આ વિચારણાજ મેહનું સામ્રાજ્ય સૂચવે છે. પ્રથમ તે હિંસાના પરિણામે- હંસા કરવાના ભાવથી તો એને ઉછેરે છે, તેમાં ઉપકાર ક્યાં રહે? કેવળ અજ્ઞાન છે. આમ રેશમના ઉપગ બાબતમાં સામાયિક વિધિ વિષે જાણવું..
૫ બીજી ઉપાધિ-આ સામાયિકનાં કેટલાંક ઉપકરણોની વાત થઈ; હવે શરીરપર પહેરવાનાં કપડાં સંબંધી વિચાર કરીએ. પુરૂષે શુદ્ધ અખંડ ધોતીયું પહેરવું, તેને કંદરે બાંધવે ટાઢ સહન ન થઈ શકતી હોય તો તેથી દેહના રક્ષણ માટે (કાઉસગ્ગ આદિમાં તો ન જ જોઈએ.) પછેડી, ધોતીયું કે શાલ રાખવી. શરીર સત્કાર, વિભૂષાદિ ત્યાગવાં. મુખ્યવૃત્તિએ જેથી દેહાધ્યાસ છૂટે અને સમતાભાવ આવે એવી રીતે સામાયિક કરવાનો અભ્યાસ. પાડ. (ઉપર જણાવેલાં કપડાં આદિ ઉપકરણમાં) જેના વિના ચાલી શકે તેમ હોય તેના પરથી તો સામાચિકી કાળમાં અવશ્ય મૂચ્છા ઉતારવી- મૂરછા ઉતારવાની ટેવ પાડવી. એમ કરવાથી સમભાવે પરીષહ વેદનાને અભ્યાસ પડશે; જે પરિણામે કલ્યાણકારી છે. દ્રવ્ય, દેશ, કાળ, ભાવ જોતાં જે સમર્યાદ ગણાય તેવા પહેરવેશમાં સ્ત્રી પુરૂષે વર્તવું યોગ્ય છે. ઉપર કદરે રાખવાનું સૂચવ્યું છે, તે મુખ્યવૃત્તિએ સુતરને રાખવા એગ્ય છે. તે ધોતીયાને બંધનના હેતુએ છે; ધોતીયું નીકળી જવાને વિક૯પ ટળવાનું સાધન છે. બીજી રીતે જોતાં સામાયિકની સ્મૃતિ કરાવનાર એક સાધન ગણાય. આમ કદોરાની જરૂરિઆત હાવી ઘટે છે. છતાં ઉપર જણાવેલ હતુ અન્યથા સરતો હોય તો ડાહ્યા
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૨
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ માણસ પ્રવર તેમ પ્રવર્તવું ય છે, એ શુદ્ધ, કત અને અખંડ રાખવાં. કત એ ઉજ્વળ ભાવ સૂચવે છે, અર્થાત્ સામાયિકમાં ઉજવળ, નિર્મળભાવ રાખવા. અખંડ એ સામાયિક એક ધારાએ યથાવિધિ કરવાનું સૂચવન છે. શુદ્ધ એ સામાચિકમાં શુદ્ધ, નિર્મળવૃત્તિને બોધ કરે છે. સારા-નરસા પુગળની મન ઉપર અસર થાય છે, તે જેથી મનને નિર્મળ રહેવાનું બને, તેને સદ્વિચાર, સાત્વિકભાવ પુરે એવાં નિમિત્તો મેળવવા ઉપારી છે. નિશ્ચય નથી સામાયિક ઉપર મુજબની જરૂર જોતું નથી, તથાપિ શુદ્ધ ભાવના નિમિત્તરૂપ શુદ્ધ દ્રવ્ય, શુદ્ધ વ્યવહાર જે શિષ્ઠ પુરૂષોએ પ્યાં હોય અને આચર્યો હોય, તે પ્રમાણે વર્તવું શ્રેયસ્કર છે. “નિસિતવાસી આતમાં મન મેહન મેરે)તેમ આત્મા જ્યાં સુધી તેની સહજસ્વભાવરૂપ સ્થિતિ ન થાય ત્યાં લગણ નિમિત્તવાસી છે, અર્થાત્ સ્વરવભાવમાં આવવા પૂર્વે તેના પર ગદ્વારા સારાનરસા મુગલોની અસર થાય છે. “ધ હિ વન હે, વન હિ ઘર હે” એમ ઝુંપડું અને મહેલ, ઘર અને વન એ જ્ઞાનીને સરખાં છે; એની અસર જ્ઞાનીને થતી નથી, પરંતુ બાળજીને શુદ્ધ દ્રવ્ય, સારા પુગળ, સારાં નિમિત્તની પરમ આવશ્યકતા છે, અને એ હેતુએ બાળજીવોને ઉપકારક સામાયિકમાં શુદ્ધ વસ્ત્રાદિને વિધિ કહ્યા છે. અપૂર્ણ
श्री जैन यशोविजय पाठशाळा
संबंधी स्वानुभव, (લેખક સન્મિત્ર ધૃવિજય મહાશય સજજને ! આજ હું બનારસસીટીમાં ગત ત્રણ વર્ષ થયાં સ્થાપિત થયેલી શ્રી જૈન યશોવિજય સંકૃત પાઠશાળા સંબંધી સ્વાનુભવ મુજબ મારી ખાસ ફરજ સમજી જાહેર અભિપ્રાય આપવો દુરસ્ત ધારું છું, એવા આશયથી કે ઉક્ત પાઠશાલા સંબંધી જેઓએ ચગ્ય અનુભવ કર્યા વિના ઉતાવળા
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જેન યશવિજય પાઠશાળા સંબંધી સ્વાનુભવ. ૧૨૩ વિચાર કર્યા હોય યાતો ઉતાવળા થઈને પિતાના વગર વિચાર્યા અભિપ્રાય જાહેર કર્યા હોય તેમને તેને સુધારવાને યાતે તે સંબંધી સાક્ષાત્ અનુભવ કરી જવાને અનુકૂળ વખત મળી શકે.
હાશ જે વિદ્યાને પ્રસાર કરવા રૂપ ઉત્તમ હેતુથી પ્રથમ આવેલા સપ્તર્ષ વિકી ત્રિપુટી અહીંથી દુર્દેવવશાત્ અગ્નિરથારૂઢ થઈ અનેક ભવ્ય રતનરાગી સજજનોના મનમાં ભ્રમ પેદા કરી પલાયન કરી ગઈ ત્યાર પહેલાં ઉક્ત પાઠશાળા આપણામાં બહુ પ્રતિષ્ઠાપાત્ર થઈ હતી, અને તેથીજ અનેક સ્થબેથી શ્રદ્ધાળુ લોકો તરફથી આ પાઠશાળાને હજારો રૂપીઆની ભેટ થતી હતી, જે કે આજકાલ ઉક્ત ત્રિપુટીના ગયા બાદ લગભગ અટકી ગઈ જણાય છે. આવી મેટી સંસ્થાના નિર્વાહ માટે જરૂર યેય 'onation ભેટમાં વિદનભૂત થયેલી ત્રિપુટી સંબંધી તપાસ કરતાં એવો પત્તા મળે છે કે તેઓ ભાદ્રપદ શુદિ ચતુર્દશીને દિવસે એક પછી એક સ્પંડિત જવાદિકનું બહાનું કાઢી સંકેતિત સ્થળે મળી ગયા હતા. મોડી રાત્રે ખબર પડતાં અહીંથી પાછા બોલાવી લાવવા ગયેલ મુનીમ તથા તેમના પરમ ઉપગારી મહારાજ શ્રી ધર્મવિજયજીને કેવળ અનાદર કરી ત્વરાથી રેલ દ્વારા સ્વાભિપ્રેત સાધુને જઈ મળ્યા હતા. ઇચ્છિત સ્થળે પહોંચ્યા પછી તેઓએ કેવળ પરમાર્થ દવે પ્રયત્ન કરનાર મુનિ શ્રીધર્મવિજ્યજીને ઠામઠામ વિગેવવાનું શરૂ કર્યું, જેમાં તેઓ કેટલેક અંશે ફાવ્યા પણ ખરા; અથવા તો તેવાં કામ કરવામાં વિશિષ્ટ પુરૂષાર્થની જરૂર પડતી જ નથી તેથી તેમને તે કામ સુસાધ્ય થયું.
- અહી કલિકાળ! તારૂં માહાસ્ય ! અહા મેહ ! તારૂં પ્રાબલ્ય ! પ્રાણી કેવા ઉદ્દેશથી કાર્ય આરંભે છે અને તેમાં તે કેવી કડી સ્થિતિમાં આવી પડે છે ! પરંતુ આવા બારીક સમયે મહારાજ શ્રી ધર્મવિજયજીએ અત્યંત સહનશીલતા વાપરી પાઠશાળા પાછળ પિતાની જીંદગી અર્પણ કરવા નિશ્ચય કરી ગુજ. રાતમાં સારા સારા સાધુ જનોની અને શ્રાવકની સહાય માગી. પ્રતિષ્ઠિત જનો તરફથી મને પ્રેરાણા ચતાં આવાં પવિત્ર કામને
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ ચોગ્ય આલંબન આપવા મારૂં મન લલચાયું. ચતુર્માસ અનંતર આ તરફ પ્રયાણ શરૂ કર્યું અને માળવા વિગેરે સ્થળની સ્પના કરી, માર્ગમાં બની શકે તેટલું જિન ચૈત્યવાળાં શ્રાવકની કંઈક વસ્તીવાળાં શહેરે જેવાં કે ઝાંસી, કાનપુર, લખનેર વિગેરે સ્થળે ટકી, હિતોપદેશ દઈ અત્ર લગભગ છ માસે આવી પહોંચવાનું બન્યું. માર્ગમાં રત્નપુરી અધ્યાજી વિગેરે કેટલીક કલ્યાણક ભૂમિની સ્પર્શના થઈ શકી. અંતે શ્રી પાર્વ પ્રભુના કલ્યાણકથી પવિત્ર ભૂમિ પર્શવા ભાગ્યશાળી થઈ શક્ય. અહીં આવ્યા બાદ હું પાઠશાળા, પાઠશાળાના પ્રવર્તક સાધુઓ તેમજ વિદ્યાથી સંબંધી કંઈ કંઈ બનતી તપાસ કરવા લાગે. તપાસ કરતાં અંતે મને તત્ તત્સંબંધી સંતોષ જાહેર કરવા કારણ મળી આવ્યું. મારા અત્ર આવ્યા બાદ વાર્ષિક પરીક્ષા શરૂ થઈ, જેમાં ઓરલ (મોઢેથી) પરીક્ષામાં મેં પણ હાજરી આપી હતી. પરિણામ ઘણું જ સંતોષકારક આવ્યું છે તે જનપત્રાદિકથી સ્પષ્ટ સમજાશે.
અહીં આવ્યા બાદ બાળકોમાં નૈતિક તથા ધાર્મિક શિક્ષની અભિવૃદ્ધિ આવશ્યક જાણું તેવાં વ્યાખ્યાન આપવાં શરૂ કર્યા. બાળકે પણ પ્રેમપૂર્વક શ્રવણ કરવા લાગ્યાં. મને ભાસ્યું કે વિવિધું લેખો લખવા કરતાં આવાં ઉછરતાં બાળકને કેળવવામાં વિશેષ હિત રહેલું છે. પાઠશાળાના વિદ્યાથી બાળકો પિકી કેટલાંક બહુ સારી બુદ્ધિ ધરાવે છે. કેટલાક વિદ્યાર્થીએ સંસ્કૃતમાં અચ્છી રીતે વાત કરી શકે છે. યાવત્ પ્રબંધ પણ રચવા હિંમત ધરાવે છે. અત્ર પ્રાયઃ જન વ્યાકરણ, ન્યાય, કાવ્ય, કોશ વિગેરે ભણાવવામાં આવે છે. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓને હેમ લઘુવૃત્તિ પૂરી થઈ રહેવાથી લગભગ દશ જણાએ સિદ્ધ હેમ બહતુવૃત્તિ શરૂ કરી છે. સાધુઓમાં મંગળવિજયજીને અભ્યાસ બહુ સારે છે. વ્યાકરણમાં હાલ છેલો ગ્રંથે શેખર વાંચે છે. ન્યાયમાં સારો બોધ થયે છે. તે પિતે ૧૧ વિદ્યાર્થીએને વાંચના આપે છે. વહૃભવિજયજીને પણ બોધ ઠીક લાગે છે. ઇદ્રવિજયજી પાઠશાલા તરફથી છપાતાં પુસ્તકના મુરૂ સુધારવાના
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન યશવિજજી પાઠશાળા સબધી અગત્યની સુચના. ૧૫ કામમાં રોકાવા ઉપરાંત સાધુઓની વૈયાવચ્ચ કરે છે. એક દર સાધુએ નમ્ર, ગુણગ્રાહી અને તત્ત્વજિજ્ઞાસુ છે. મારી સાથે આવેલા સાધુએ પણ પાતપેાતાને ચાગ્ય વ્યાકરણાદિ અભ્યાસમાં ોડાઇ ચુકવ્યા છે. ચેગિજી અને મુનિજીએ સિદ્ધહેમ શરૂ કર્યુંછે. ભક્તિવિજયજી તથા પુણ્યવિજયજી કાવ્ય વાંચે છે. ચારિત્રવિજયજીએ લઘુવૃત્તિ માંડી છે. દરેકજણુ અભ્યાસમાં બહુ સારા શ્રમ ઉઠાવે છે. અત્ર જ્ઞાનનુ અથ્થુ વાતાવરણ બન્યું રહે છે, જેથી દરેક જિજ્ઞાસુ અભ્યાસ કરવા લલચાય છે, પ્રાયઃ જ્યારે ત્યારે દિનરાત વિદ્યાથીઓમાં ન્યાય કે વ્યાકરણની ચર્ચા ચાલ્યા કરે છે. અનેક અન્યદર્શની ખાવા સન્યાસીએ પાડ વિચારવા આવે છે. આ પાર્ટશાળાની આ નગરીવિષે સારી પ્રતિષ્ઠા જામી છે. અનેક વિદ્વાનોમાં પણ પાડાશાળા ચાવી થઈ છે. તેઓ જૈનધર્મ વિષે અને જનસાધુએના સદાચાર વિષે બહુ સારા મત ધરાવે છે. મુનિશ્રી ધર્મવિજયજીએ અલ્હાબાદ ભારતવર્ષીય મહાસભામાં વિદ્વાનેા સમક્ષ સંપ વિષે અસરકારક ભાષણ આપી મહુ સારા ચશ સ’પાદન કરવા સાથે જૈનધર્મને યશપાડુ વગાડયા છે. આવા પ્રભાવક પુરૂષોના પૂર્ણ પ્રેમપૂર્વક ચશેાગાન કરવાને બદલે તેમના અવર્ણવાદ મેલે છે તેઓ કેવુ અઘટિત કાર્ય કરે છે તેને તેમણેજ વિચાર કર” અમે તે દિન પ્રતિદિન ઉક્ત પાડશાળાને વિજય થાએ એવું અ`તઃકરણથી ઇચ્છીશું. ઇત્યલમ્
શ્રી યોાવિજયજી પાઠશાળા સબંધી અગત્યની સુચના. (લેખક સન્મિત્ર પૂવિજય.)
મહાશય જૈનભાઈઆને વિદિત થાય કે આ પાઠશાળાની સાક્ષાત્ સ્થિતિ તપાસી તત્સુખ શ્રી સતેષ જાહેર કરવા જરૂરનું છે કે અત્ર જૈન પાઠશાળામાં પઢતા સર્વ વિદ્યાર્થીઓની ભણવા ગણુવા, ખાવા પીવા, આઢવા પહેરવા, ફરવાહરવા સંબધી સ'ભાળ ચેાગ્ય રીતે લેવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીએ નમ્ર, માયાળુ, સરલ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
શ્રો જૈન ધર્મ પ્રકાશ
તથા જીજ્ઞાસુ સાથે સતત અભ્યાસી-મહેનતુ છે. પોતપાતાની ઉચિત ક્જ તેઓ સારી રીતે બજાવે છે. ધર્મવ્યાખ્યાને સાંભળે છે. અચિત્તજળ વાપરે છે, રાત્રિભોજન કરતા નથી. અલક્ષ્ય અન`તકાયાદિક તજે છે. શ્રી દેવગુરૂની ઉચિત ભક્તિ સાચવેછે, પરસ્પર સ`પીને રહી અભ્યાસ કરે છે, અને અભ્યાસ કરવામાં અરસ્પરસ જોઈએ તેવી સહાય અર્પે છે, સાધુજનોના અભ્યાસ પણ સારા ચાલે છે. અત્ર જૈન વ્યાકરણ, કાવ્યકૅશ, ન્યાય, અલંકારાદિક શાસ્ત્ર ભણાવવામાં આવે છે. હાલમાં અત્ર લગભગ ૫૦ વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરે છે, જેમાંના ૧૧ જણા સિદ્ધહેમ બૃહત્કૃત્તિ ભણે છે અને માકીના સિદ્ધહેમ લઘુવૃત્તિ ભણે છે. મુનિ મંગળવિજયજી શેખર ભણે છે તથા ન્યાયને પણ અભ્યાસ કરે છે. બીજા પણ સાધુએ સિદ્ધહેમ (માટુ) ન્યાય તથા કા ન્યાદિકના અભ્યાસ કરે છે. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓનું ભવિષ્ય મહુ સારૂ અનુભવાય છે. વાર્ષિક પરીક્ષા થઇ ચુકી છે તેનું પરિણામ જોવાથી ખાત્રી થશે કે વિદ્યાર્થીએ કેટલા પરિશ્રમ કરે છે. ઈનામના મેળાવડા હવે પછી થવાના છે, તે વખતે પ્રતિષ્ઠિત મા સા આવી મળવા સારી વક્કી રહે છે. અભ્યાસીજાને આ પાઠશાળાનું સ્થાન બહુ અનુકૂળ લાગે છે. આટલું પ્રસંગે પાત કહી કેટલીક અતિ અગત્યની બાબતે તરફ સજ્જનેનુ ધ્યાન ખેંચુંછું, જે તરફ આશા છે કે તેએ દુર્લક્ષ નહિ કરશે. ૧ સજ્જના! આપ આપણા અધુ માળકા વગેરેને ઇંગ્રેજી કેળવણી આપવા જેટલેા શ્રમ લ્યે .અને કાળના તથા ધનને વ્યય કરો તેના સામે ભાગે પણ પવિત્ર ગિર્વાણુ ( સકૃત ) ભાષા શિખવવા માટે કરતા નથી. તેથી દિન પ્રતિદિન પવિત્રજ્ઞાન વિચારમાં આપણે પશ્ચાત પડતા જઈએ છીએ. માટે ઉચિત છે કે શ્રીમ'ત કે ગરીબ જૈનબચ્ચાએ પેાતપાતાથી બનતા આત્મ ભાગ આપી પવિત્રજ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરવાના પાવત્ર હેતુથીજ સતત મહેનત કરી તેવા તીક્ષ્ણ બુદ્ધવાળા જૈન વિદ્યાર્થીઓને તૈયાર કરવા કે જેથી આપણે છતી સામગ્રીએ અન્યદર્શની વિદ્રાનાનું મેાં ખેલાવવા જવું પડે નહિ.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન યશવિજયજી પાઠશાળા સંબંધી અગત્યની સુચના. ૧૨૭
આવાજ પવિત્ર ઈરાદાથી કાશી જેવી વિદ્યાપુરીમાં - પાયેલી આ પાઠશાળાની દરેક રીતે ઉન્નતિ થાય તેવી યથાશક્તિ સહાય આપવા દરેક જૈન બરાએ પિતાની પવિત્ર ફરજ ભૂલવી નહિ.
૩ કેટલીક પાઠશાળાને અનુભવ કરીને ખાત્રીપૂર્વક જણાવું છું કે જેને અદ્વિતીય વિદ્વાન થવું હોય તેણે આ પાઠશાળામાં દાખલ થવા વિચાર રાખ. તીણબુદ્ધિવાળાને છેડા જ વખતમાં સારે લાભ થશે. સામાન્યરીતે સારી બુદ્ધિવાળાને જરૂર કાળક્રમે સારો લાભ થઈ શકશે.
૪ પાઠશાળાનું હિત હૈયે ધરનાર કે આવા અનુપમ સ્થાનથી અપૂર્વ લાભ લેવા ઈચછનાર ગૃહસ્થ કે સાધુજને પોતપોતાના બુદ્ધિશાળી બાળકોને, બંધુઓને કે શિષ્યોને પવિત્ર જ્ઞાન નની ઉન્નત્ય અત્ર મેકલવા ધારશે અને જે તેઓ પોતાના પુત્રાદિકને મેહ મૂકીને પવિત્ર જ્ઞાન પેદા કરવા વારંવાર પ્રેરણા કરતા રહેશે તે જરૂર તેઓ મહાન લાભ હાંસલ કરી શકશે.
પ જે વિદ્યાર્થીઓ પોતાના વડીલની આજ્ઞામાં વતીને વિદ્યા સંપાદન કરવા ધારશે તો તે અત્ર કંઈક વિશેષ સ્થિરતાયોગે ઉત્તમ લાભ સંપાદન કરી શકશે.
૬ અત્ર પાઠશાળામાં પવિત્ર વિદ્યા સંપાદન કરવાના અથ જનને તન મન અને ધનથી સહાય દ્વારા પુષ્ટિ આપનાર સદ્ગૃહર પણ જ્ઞાનાવરણ કર્મને દૂર કરી શકશે.
છ આવી સંસ્કૃત પાઠશાળા જેવી મહા સંસ્થાને કાયમને માટે નિભાવવા સ્વશક્તિ પવ્યા વિના જેઓ અંતઃકરણથી “પાઠશાળાનિર્વાહકડમાં સારી સખાવત (સહાય) કરશે તે શ્રાવક શ્રાવિકાઓ અનેક વિદ્યાર્થી જનોને આશીવાદના ભાગી થશે - સજજનો ! આપણે ઈચ્છીશું કે આપણી આવી અતિ ઉપગી પાઠશાળાના હિતની ખાતર તત્સંબંધી જરૂર જેટલે. અનુભવ કરી થોડા વખતમાં પાવત્ર શાસનનું હિત હૈયે ધરનાર વિદ્વાન સજજને પિતાના ઉદાર અભિપ્રાય જાહેર કરી ઉક્ત પાઠશાળાની ઉન્નતિ દ્વારા શાસનની ઉન્નતિ કરવા ભાગ્યશાળી બનશે. शुभं स्यात् सर्व भूतानाम्.
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
वर्तमान समाचार. અનુકરણ ગ્ય પ્રચાર–ગયા વૈશાખ વદિ ૩ ના રોજ અના પ્રતિષ્ઠિત જેન ગૃહસ્થ શા જુઠાભાઈ વાલજી પોતાની ૯૩ વર્ષની વયે પંચત્વને પામ્યા છે. એ વિચક્ષણ અને દીર્ધદષ્ટિવાળા તેમજ અત્રેના સંઘમાં એક આગેવાન હતા. તેમને અભાવ થવાથી અહીંના સંઘમાં એક પુણ્ય બુદ્ધિમાન પુરૂષની ખામી આવી પડી છે. એઓએ અંતાવસ્થાએ પિતાના જે વિચારો બતાવેલા તે અનુસાર તેમના સુપુત્ર મોતીલાલ તથા ચુનીલાલે તેમની પાછળ કારજ કરવાના દુષ્ટ ચાલને તજી દીધો છે અને આગળ ઉપર ચ્ચ અવસરે સ્વામીવાત્સલ્ય કરવાની ઈચ્છા રાખી છે. તદુપરાંત તેમની પૂજ્ય મુકવાને પ્રસંગે મેટા સમુદાય સમક્ષ નીચે જણાવેલા શુભ કાર્યોમાં રૂ૧૧૦૧) ની રકમ આપવાનું જા
૩૦૦) મરણતિથિએ વ્યાજમાં સ્વામીવાત્સલ્ય કરવા. ૧૫૦) નિરાશ્રીત શ્રાવકભાઈઓને અનાજ આપવા. ૧૦૦) ભાવનગર પાંજરાપોળમાં. ૧૦૦) શ્રી પાલીતાણે તળાટીએ વાપરવા. ૧૦૦) પારેવાની જુવારમાં બહારગામ આપવા. ૧૦૦), વડવાને દેરે નવપદજીની પૂજા ભણાવવામાં વ્યાજ વાપરવા. પ૧) મરણતિથિએ વ્યાજમાં અગી કરાવવા. ૪૧) શ્રી કમળેજના દેરાસરના જીર્ણોદ્ધારમાં. ૨૫) શ્રી બનારસ જૈન પાઠશાળામાં. પ૦) અત્રેની જૈન વિદ્યાશાળા તથા જૈન કન્યાશાળામાં. ૨૫) જીવ છેડાવવામાં ૨૫), પ્રભુની પખાળના દુધમાં વ્યાજ વાપરવા. ૨૦) શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા તથા શ્રી આત્માનંદ જૈન સભામાં ૧૪) સાત ક્ષેત્રમાં. - આ દાખલાનું બીજા ગૃહસ્થાએ અનુકરણ કરવા ગ્ય છે આવે અવસરે ઓછી વસ્તી મદદ કરવા નિમિત્તે દરેક શાખા, તાને મદદ કરવાથી દરેક ખાતાને પિષણ મળી શકે છે. બીજી રીતે દ્રવ્યને વ્યય કરવા કરતાં આ માર્ગ વધારે સ્તુત્ય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir છે પાનીયું રખડતું મુકીને આશાતના કરવી નહીં. mi aminin નવી બુકેની જાહેર ખબર. અમારી તરફથી છપાયેલ વેચાણ બુકેનું લીસ્ટ તથા વધારા ઉપરાંતનીચે જણાવેલી બુક પણ અમારી ઓફીસમાંથી મળી શકશે. ઉપદેશ પ્રાસાદ ભાગ 3 જે (ઈંભ 10 થી 14 નું) ભાષાંતર, શાસ્ત્રી ચરિતાવળી ભાગ (ચંપછી રતિસાર,વત્સરાજ, નળદમયંતી, સ્થલભદ્ર, તથા સુરસુંદરીનાં ચરિત્રો), ગુજરાતી 1-0-0 દરેક ચરિત્રની છુટી નકલના ત્રણ ત્રણ આના રાખેલા છે, શ્રી વિજયચંદકેવળી ચરિત્રકમળમાગધી પઘબંધ શાસ્ત્રી.૦–૮–૦ પ્રતિક્રમણ હેતુ (સંસ્કૃત ગ્રંથનું ભાષાંતર) ગુજરાતી. 0-8-0 જેન તત્ત્વદર્શ પૂર્વ - સદર ઉત્તરાદ્ધ, સમરાદિત્ય સંક્ષેપ. સંસ્કૃત ક બંધ. શાસી 2-8-0 જનમાર્ગ પ્રવેશિકા, ગુજરાતી 0-2-0 જિનમાર્ગ પ્રારંભ થિી, ભાગ 1 લો શ્રાવિકા શિક્ષણ રહસ્ય. ગુણવર્માને રાસ, (સત્તરભેદી પૂm ઉપર) , 1-0-0 પ્રકરણમાળ. મળ (જીવવિચારથી કર્મગ્રંથ પર્વત)શાસ્ત્રી, 0-8-0 પય સંગ્રહ (ઉમરણ વિગેરે અર્થ સહિત) 0-8-0 અજ્ઞાન તિમિર ભાસ્કર (બીજી આવૃત્તિ) 9. - 8-0 નવ તત્ત્વને સુંદર બંધ ગુજરાતી 0-12-0 જીવ વિચાર વૃન, જૈન સ્તોત્ર સંગ્રહ પ્રથમ ભાગ (બનારસ) શામી 0-7-0 અષ્ટાધ્યાયી, (શ્રી સિદ્ધહેમ સત્રપાઠી ગુણવંતી સ્ત્રીઓને વિવાહમાં ગાવાનાં ગીતો, ગુજરાતી 0-0-6 જૈન મંડળીમાં ગવાતાં ગાયને, સિદ્ધાચળના ખમાસમણ, ભાવના સ્વરૂપ, (મોરબીનું) શત્રજયાદિ સ્તવન સંગ્રહ ચોવીશી વીશી સંગ્રહ, . 1-8- 0 દુનિયાને સિથી પ્રાચીન ધર્મની કિંમત રૂ. ને બદલે ૦-૧ર-૦ 59 0-2-0 = om in oo 0 0 0 - 0 રુ. 0 For Private And Personal Use Only