Book Title: Haribhadrasuri
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Prachyavidya Mandir Vadodara
Catalog link: https://jainqq.org/explore/011588/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sayAjI sAhityamALA, puSpa 336 zrI haribhadrasUri kartA: che. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA "ardhamAgadhInA bhUtapUrva adhyApaka, ema.TI.bI. koleja, surata chaou WISAYAJU JERSITY OF THE HAHA BARDON zivarAdarama prAcyavidyA mandira mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : Da bhegIlAla ja. sADesarA, niyAmaka, prAcyavidyA mandira, ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA prathamavRtti, prata 500 vi. saM. 206 [ I. sa. 1963 niH yunivarsiTI pustaka vecANa vibhAga mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI presa, rAjamahela daravAjA pAse, rAjamahela reDa, va De 6 2 mudraka : zrI ramaNalAla jIvaNalAla paTela, maeNnejara, dhI mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI opha baraDA presa (sAdhanA presa), rAjamahela daravAjA pAse, rAjamahela roDa, vaDodarA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni vedana ApaNuM dezI bhASAnA sAhityanI abhivRddhi karavAnA sadudezathI, patitapAvana ke. zrImanta sarakAra mahArAja sAheba, zrI sayAjIrAva gAyakvADa trIjA, senAnAsakhela, samazerabahAdura, jI. sI. esa. AI, jI. sI. AI. I, elaela. DI. eozrIe kRpAvana thaIne be lAkha rUpiyAnI rakama anAmata mUkelI che. tenA vyAjamAMthI "zrI sayAjI sAhityamALA" rUpe vividha viSayone lagatA pustaka taiyAra karAvavAmAM Ave che. taLusAra, A "zrI haribhadrasUri' e nAmanuM pustaka che. hIrAlAla 2. kApaDiyA pAse taiyAra karAvavAmAM AveluM, tene mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, vaDodarA taraphathI ukta mALAmAM 336mA puSparUpe prasiddha karavAmA Ave che. che. dhU. pArekha saMzAdhana adhikArI, prAcyavidyA maMdira, vaDodarA tA. 10-7-1963 jyotIndra mA. mahetA upakulapati, ma. sa vizvavidyAlaya, vaDodarA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uthAnikA ubhava-jaina kuTuMbamAM mAro janma thavAthI bAlyavayathI mArA upara jaina saMskRtine prabhAva paDa zarU thayela hato. A surata zaheramA--mArI janmabhUmimAM prAthamika keLavaNI lIdhA bAda, mAdhyamika keLavaNI levAne paNa mane ahIM suyoga maLavAthI, huM A ja zaheramAM rahyo. A surata zahera eTale jaina munivaronuM eka mahattvanuM vizrAmasthAna Ama hovAthI jaina dharma ane sAhityanA abhyAsanI mane abhiruci jAgI; ane mAdhyamika keLavaNuM levAnuM mAruM kArya cAlu hatuM te daramyAna meM ene thoDeghaNe aMze sa teSI paNa kharI. ene pUrNa ane vyavasthita vega te hu ema. e nI parIkSAmAM 1918mAM uttIrNa thaye tyAra pachI ApI zakyo. vAta ema banI ke, A arasAmA sva. zAstravizArada jainAcArya zrIviyadharmasUrijInuM cAturmAsa muMbaImAM thayuM ane mArA mAtApitA paNa--amAruM samagra kuTuMba surata choDI betraNa varSo thayA muMbaImAM sthira thayelAM hovAthI, e sUrijInA vidvAna ziSya pAsethI mane viziSTa adhyayana karavAne yatheSTa avakAza maLyo. nyAyatIrtha, nyAyavizArada munizrI nyAyavijayajIe racelI ane jaina darzana uparAta itara darzananA maMtavyone rajU karatI emanI "nyAyakusumAjali" huM A granthakAra pAse bhaNyo, ane ethI AgaLa upara hu haribhadrasUrikRta "Sadarzanasamuccaya" ane 'zAstravArtAsamuccaya'nA samucita paThana mATe AkarSAya. jema jema samaya pasAra thato gayo tema tema jaina dharma ane sAhityanA vizeSa ane viziSTa abhyAsa mATe mane avakAza ane anukULatA maLavA lAgyAM. evAmAM, AjathI sattAvIseka varSa upara tA. 9-1-35ne roja anekAntajayapatAkAnuM svapajJa vyAkhyAdi sahita saMpAdana karavAnuM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane "gAyakavADa parvAtya graMthamAlA"nA saMcAlaka che. vinayapa bhaTTAcArya taraphathI nimatraNa maLyuM ane meM e svIkAryuM. A hAribhadrIya kRtine nyAya ApavAnA mArA manorathe mane emane jIvanavRttAMta ane kanikalApa vicAravA preryo. AnuM phaLa e AvyuM ke, mArA dvArA saMpAdita thaI, be khaMDamA prasiddha thayelI A kRtine aMge meM upAdyAta lakhe. e aMgrejImAM hovAthI tema ja be khaMDamA kaTake kaTake chapAyela hovAthI, Ane AdhAre saLaMga jIvana ane kavana AlekhavAnI mArI vRtti thaI, ane "zrI sayAjI sAhityamALAmA e prakAzita karavAnuM nakakI thatAM, A vRtti pioSAI. enuM pariNAma te A pustakanI racanA che. praNAlikA-A "huMDA" avasarpiNImAM ahIM--A bhAratavarSamA vIsa tIrthaMkara thaI gayA che, ema jenonuM mAnavuM che. emAMnA aMtima tIrthakara te zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI che. emanI paTTaparaMparAne-vikramanI lagabhaga pAMcamI zatAbdI sudhImAM thaI gayelA prAcIna jaina mahaSiono saMkSipta paricaya zramaNakapamAMnI tema ja naMdInI therAvalI pUro pADe che. mahAvIra svAmInA praziSya jaMbusvAmI vagerenuM jIvanacaritra kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie "pariziSTa parva" dvArA AlekhyuM che, ane emanA A kAryane prabhAcandrasUrie prabhAvakacarita" racIne, emanA samaya sudhImAM thaI gayelA mahAnubhAva viSe prakAza pADyo che. Ama, jaina maharSionA jIvanavRttAnta cavAnI prathA prAcIna kALathI cAlI Ave che, ane e Adhunika saMpAdake ane saMdha taraphathI apanAvAI che. Ane laIne ApaNane haritnasUrinA pUrvagAmI vAcakamukhya umAsvAti ane kavivara siddhasena divAkara jevAnI tema ja emanI ane emanA uttaravartI munivaronI jIvanajharamara jANavAnI taka maLe che. Ama hovA chatA, Adhunika vAcakavRtI vRttine pipI zake evA svataMtra jIvanacaritro, prAcIna mahAone lakSIne Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgye ja racAyAM che kalikAlasarvajJa hemacandrasUrine uddezIne jarmana vidvAna DaeNA. khullara (Buhler) taraphathI AdaraNIya prayAsa thayA ane ene AravAda aMgrejI ane gujarAtI jANanArAone maLe evA praba"dha paNa thayA che ceAjanA----meM A pustakane be khaMDamA vibhakta karyuM che. * pUrNAMkhaMDa 'mAme hirabhadrasUrinA bAhya jIvananI rUparekhA AlekhI che, jyAre ' uttarakhaMDa 'mA emanA AMtarika jIvananA--emanA akSaradehanA sakSepamA paricaya karAvyA che. emanA vidyAvyAsaMganA mUlyAMkana mATe tema ja emanA samayanA samAnya ane atima niNaeNya mATe upayogI thaI paDe evI sAmagrI te emaNe nirdezelA granthA ane granthakArAne lagatI keTalIka hakIkata che. ema hAI, e meM ' upakhaMDa 'mA rajU karI che. puravaNI--A pustakanuM lakhANa, saMsthA taraphathI prakAzanAthe svIkArAyA bAda meM upeAdhAta taiyAra karavAnA ane pahelI vAranA mudrapatrA ( Galley-proofs) maLe tyAre tema ja e daramyAnamA mane je bAbate umeravA jevI jaNAI haiAya tenI nAdha karavAne vicAra rAkhyA hatA. uparyukta mudraNapatromA nAnA pAyA para paNa umerA karavAthI mudraNAlayane muzkelI paDaze ane prakAzanamA vilaMba thaze, ema jANavA maLatA, e umerAe karavAnu me mADI vALyuM hatu ane na chUTake puravaNInu kAma hAtha dharyuM hatu. A kAma jema bane tema TU kANamA patAvavAnu hatu, eTale khAsa khapapUratI ja vigate ahI ApI zakAI che. jo mudraNapatromA ja yathAsthAna umerA karI zakAyA hota te A pustakanA upayoga karanArane sugamatA thAta. vijJapti-haribhadrasUri eTale aneka viSayo upara vidvattApUrNa kRti racanArA samartha AcAya. Ama hovAthI emanI ekeeka upalabdha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRti pUrepUrI joI vicArI tenu navanIta tAravI, ene vAcakavRMdane yatheSTha AsvAda karAvo e mArA jevA mATe te muzkela-balka azakya kArya gaNAya. Ama hovAthI A racanAmAM je kaMI nyUnatA jaNAya tene dUra karavA vizeSajJone hu vInavu chuM. ema lAge che ke mArA A alpasvalpa kAryarUpa A pustaka gujarAtImAM hovAthI, haribhasUrinI sAhityasevA tarapha vizeSa lakSma kheMcavAnuM e sAdhana banaze. RNasvIkAra:-A kAryane ubhava "zrI sayAjI sAhityamALAnA saMcAlaka taraphathI maLelA nima traNane AbhArI hovAthI, hu ahIM sauthI prathama to prAcyavidyA mandira, vaDodarAnA bhUtapUrva saMcAlaka che. vinayataSa bhaTTAcAryane upakAra mAnu chu. . A kArya meM hAtha dharyuM ane je enI pUrNAhuti thaI e daramyAna mArI anya sAhityapravRtti cAlu hatI tethI keTalIka vAra A kArya karavA mATe pravRtta thato na hato, paraMtu mArI patnI IndirA taraphathI mane A kArya pUrNa karavAnI avAranavAra sUcanAo maLatI rahevAthI, A kArya huM pUruM karI zakyo chu; eTale e badala hu ene paNa RNuM chuM. A pustaka taiyAra karavAmAM meM je pustakAdine eka yA bIjI rIte upayoga karyo che tenA lekhaka mahAzayano ane enA prakAzaka mahAdayane huM upakRta chuM. saMjogavazAta kAIkanI AvI nodha na levAI hoya to te badala kSamA yAcu chu. AM pustaka satvara ane gya svarUpamAM prakAzita thAya te badala sajAgatA rAkhavA ane sahadayatApUrvaka sahakAra ApavA badala hu prAcyavidyA maMdiranA niyAmakazrI Do. bhogIlAla ja. sADesarAne AbhArI chu. A pustakanI mudraNAlaya-puritakA (Press-copy) taiyAra karavAmAM mane mArA be putro-nalinacandra, bI. esasI, esa. TI. sI. ane vibedhacandra, ema.esasI., tema ja mArI putrI manoramA, ema.e, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khI. TI. tarakathI sahAyatA maLI che. vizeSamA mudraNapatro mULa lakhANu sAthe meLavavAmA paNu eNe sahAya karI che. Ama mArA A kuTuMbIjAe A kArya mA je kALA ApyA che tenA aupacArika rIte AbhAra mAnavAthI kAM sare tema nathI, eTalu ja kahevu khasa thaze antamAM, mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI oNpha barADA prese mudraNakArya ne age je sahakAra ApyA che te baddala presanA AbhAra mAnu chu. sAMkaDI zerI, gApIpurA, surata-2 tA. 17-4-1963 hIrAlAla 2. kApaDiyA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketenI samajaNa aja050 = anekAntajayapatAkA anyaga0 = anyagavyavacchedaDhAtrizikA aSTA =aSTAdhyAyI A dadI =AhaMtadarzanadIpikA Adi =AgamanuM digdarzana Avyu = Agama dvArakanI vyuta upAsanA Asa0 =Agodaya samiti uttara0=uttarajhayaNa gasansa=gaNaharasamayaga=gaNaharasiddhasayaga gApauograM0 =gAyakavADa paulya graMthamALA capra=cartuviMzatipraba dha ceItha0 = ceIyava daNamahAbhAsa 'jama0 =jaINa marahaddI jika =jinaratnAza ji020ke. | je bhAgraM sUI ="jesalamera jainabhADAgArIyagraMthAnA sUcipatrama" jai Asa0 = jaina AtmAnaMda sabhA jai gU00 =jaina gUrjara kavio jai0graM0 =jaina graMthAvalI jodhapra =jaina dharma prakAza jaidha prasa0 =jaina dharma prasAraka sabhA jaipu prasaM0 =jaina pustaka pracAraka saMsthA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je puousa 0 =jaina pustaka prazastisaMgraha je savapra =jona satya prakAza jesAsaM =jaina sAhitya saMzodhaka jaisU0 =jaiminIya sUtra deTalA jaipusaM = devacaMda lAlabhAI jaina puddhAra sasthA tarI =ta rahasyadIpikA paje bhAgrasU0 =pattanAthaprAcya-jaina-bhADArIya graMthasUci pAbhAsA =pAIya (prAkRta) bhASAo ane sAhitya putraprasaM0 =purAtana-praba dhanasaMgraha praca0 =prabhAvaka carita pravA0 =pramANuvAtika phAguansa = phArbasa gujarAtI sabhA bhAprAsaMmaM0 =bhADArakara prAcyavidyA saMzodhanamadira mAdi jai0gra 0 =mANikacai digabara jaina graMthamAlA muka jaio = muktikamala jaina mohanamALA yojejha 0 =vijaya jaina graMthamAlA dasa = yogadaSTisamuccaya lavi0 =lalitavistara vadekeTa =vaDedarA dezI keLavaNIkhAtuM visa 0 =vikramasaMvata visesA =visasAvasayabhAsa zAvAsa =zAstravArtAsamuccaya pasa0 =SaDadarzanasamuccaya saM0 == saMskRta Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhya =samarAizcacariya siM je graM0 =sidhI jaina graMthamAlA ABORI =Annuals of the Bhandarkar Ori ental Research Institute. BSP Series=Bombay Sanskrit & Prakrit Series. DCGCM =Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts GSAI =Giornale della societa Asiatica Ita liana=JIAS HCLJ=History of the Canonical Literature of the Jainas, A HIL=History of India Literature JA=Journal Asiatique JIAS= Journal of the Italian Asiatic Society =GSAI JBORS= Journal of Bihar Orissa Research Society JUB=Journal of the University of Bombay. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaka 1-46 anukrama a. aMka viSaya 1. pUrva khaMDa H jIvanarekhA 2. uttarAkhaMDa: sAhityasevA . upakhaDa samIkSA *** - 4. puravaNa *** - 1. 4244 * 245-346 - , 347376 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistRta viSayasUci utthAnikA udbhava pramAlikA, mejanA, nA, ketu, RNasvIkAra viSaya pUrva khaMDa : jIvanarekhA upakrama AtmadhAne abhAva sAdhana-sAmo 6 pAi" ( prAkRta ) kRti 19 saMskRta 14 gujarAtI 5 hindI 10 agreja rajana 4 ITAliyana gRhasthajIvana janmabhUmi ane janmadAtA ti purAhita e bhANeja bhadra pariNAma dr "" z, 19 z ,, pADityanuM pradarzIna ane vAdA nAda gajarAjanuM darzana ane jinamUrtinA upahAsa pratijJAnu pAlana P k~*** 4-3 2013 36 {-2 91 12-13 13-14 14 15 1523 15 16 16 16 16-17 17-18 18-19 1923 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 15 zramaNavana pratikhAdhaka ( dharma mAtA), dIkSAguru, vidyAguru ane nizrA-guru 23-26 26-28 * vidyAdhara '-kuLa kusUri, vaMzaja 28 * ' sUri ' pada 28-29 ziSyA ane temane vadha 29 haMsa ane paramahaMsanI dIkSA ane emane zAstrAbhyAsa 29-30 30-31 3133 33-34 34 34-35 35-36 36 36-37 bauddhataka nA adhyayanAthe gamana hai sAdinI be parIkSAo hasanI hatyA sUrapAla pAse gamana bauddha sAthe parama sanA vAda dheAkhInA vepa paramahaMsanu* Agamana ane avasAna hakIkatamAM pheraphAra haribhadrasUrinuM prasthAna bauddhonA guru sAthe vAda audyone hAma sAtase bauddhonuM mRtyu 1440 bauddhonu hAma, zakunikArUpe parivartana, temanA hAma ane maraNa pRSTha 23-45 sUrinA kapanu nivAraNu zrAvaka dvArA sa medhana nirapatyatAne A ga a bAdevI dvArA sAtvana 37 37-39 39 39 39 39-40 40-41 41 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 viSaya lalligane adhikAra rAtre paNa graMthanI racanA bhejana-samayanuM zaMkhavAdana ane "bhavaviraha sUri tarIkenI prasiddhi AkSepa ane ene parivAra kArpAsikanuM dAna 43-44 samAna hakIkata rahasya-pustakanI prApti ane adbhuta rataMbhamAM sthApana "kalikAlasarvajJa nuM biruda 45 ArAdhanA ane anazana svarga pAsa 45. haribhadranAmaka munivaro 5-46 uttara khaMDa: sAhitya-sevA 47-244 graMthanI saMkhyA 47-48 gra vize prAcIna nAmanirdeza 48-50 hAribhadrIya kRtione aMka yAne enI (mudrA) 58-59 (1) svataMtra kRtio ane pakSa vivaraNe 58-184 (3) anekAntajayapatAkA 59-64 (4-5) aja050nI pajJa vyAkhyA 64-66 vivaraNa yAne vRtti TipaNuka 66-67 (101) bhAvArtha mAtrA vedinI 67 (6) anekAnapraghaTTa (7-8) anekAntavAdapraveza ane enAM TipaNaka yAne bhASAMtara 67-68 (9) anekAntasiddhi 69 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka 69-71. 71-80 80-81 81-82 L 83-85 viSaya (10-11) ahaMphIcUDAmaNi (12) aSTaka prakaraNa ane ane enA vivaraNAdi (13) Atmasiddhi (14 ane 162 ) AtmAnuzAsana (19) upadeza prakaraNa (20 ane 18) uvae paya [ upadezapada] (22) kathAkeza (23) kapUrakAvya (25) kitavakathAnaka paMcaka (265 ane 26) laya (kulaka) (27) kSamAvallI bIja (33 ane 114) jadiNakica [ yatidinakRtya]. (34-36) ja budIvasaMgahaNuM [ ja buddIpasa grahaNa] (37 ane 115) jasaharacariya [ yazodharacarita] (38-39) jiharapaDimAthA [ jinagRha pratimAstAtra] jagavihANa (gavidhAna) (4ra ane 121) jegasayaga (gazataka) tattvataraMgiNI (40) jinastava yAne (182) stava tribhaMgIsAra (29-30) caturvizatistava ane enI vRtti (31) caityavadanabhASya (51) daMsaNasattari [darzana saptati]. (para) daMsaNusuddhi [ darzanazuddhi ] yAne (53 ane 55) [darisaNasattari [darzanasaMti] ra ra = = 8 9 S 87-88 88-89 92-93 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya (53) darisaNasattari [ darzanasaptati] yAne (1784) sAvagadhammapayaraNa [zrAvakadharmaprakaraNa (60) dinazuddhi 94 (61-62) devindanaraIndrapayaNa [devendranA kendraprakaraNa] 95-96 (63) dvijavadanacapeTAkiyA 9 dvijavadanacaTikA 86 (64 ane 67) dhammasaMgahaNa [dharmasaMgahaNuM] 96-98 (65) dharmabindu 100-106 (66) dharmalAbhasiddhi 106 (68) dharmasAra ane enI (69) patra TIkA 106-108 (70 ane 71) dhuttaphakhANa [bUtaMkhyAna] 108-110 (77 ane 43) nANaya cagavakhANa jJAnapacaka vyAkhyAna] 110-111 (76 ane 80) nANucittapamaraNa [nAnAcittaprakaraNa] 111-112 (78 ane jarUa) nANAyattaka [ jJAnapatraka] 112 (79) nAnAcitraka ane (80) nAnAcitrikA 112 (81) vRtatvanigama yAne (128) lekatatvanirNaya 113-116 (83) nyAyavinizcaya 117 (84) nyAyAmRttara giNI 117 (87-88) pacaniya ThI [ pacanircathI] 118 (86 ane 96) pa caThANa [pacasthAnaka] 117 (89) 5 liMgI 118 (90-91) pacavaghuga [pacavatuka] ane enI (92) svapajJa zihitA 118-120 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa viSaya (93) paMca graha 12 (98 ane 97) paMcAga [paMcAzaka] 121-126 (100) paralekasiddhi 126 (10) pratikAkalpa 126-127 (108) bRhatmikathAtvama(ma)thana 127 (109) beTika pratiSedha 128, 129 (110) bhAvanAsiddhi 129 (11ra-113) muNivaIcariya [munipaticarita(tra)] 129 (114) yatidinakRtya 129, 130 (115) yazodharacarita(tra) 130 (116) gadaSTisamuccaya ane enI (117) svapajJavRtti 130-134 (118) gabindu ane enI (119) paNa (2) vRtti 134-137 (10) gavizati 138 (121) egazataka -138 (123 ane 125) lagnasRddhi [ lagnazuddhi ] yAne (122 ane 124) lagnakuMDaliyA [lagnakuMDalikA 138-139 (126) laghukSetrasamAsa 140 (128) tasvanirNaya 140 (130) lekabindu (132) viMzativiMzikA yAne (133) viMzikA 140 (134-135) vimAsuraindaa [vimAnanakendra] 140 (137-138) varasthaya [vIrastava] 140-141 140 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaca. paka 141 141-148 148 149 149 (139) vIrAgadakathA (140) vasavIsiyA [ vizativizaka] (14) vedabAhyatAnirAkaraNa (142) vyavahArakalpa (143) zatazataka (145) zAstravArtAsamuccaya ane enI (59 ane 146) dipradA nAmanI TIkA . (144) zAzvatajinastava (149) zrAvakadharmatatra (150) zrAvakadharmaprakaraNa (154) zrAvakaprajJapti ane enI (155) TIkA (157) pradarzanasamuccaya (151) zrAvakadharmavidhi (prakaraNa) (15ra) zrAvakadharmasamAsa samAnanAmaka kRtio sarvasiddhAnta pravezaka paMcadarzana svarUpa paMcadarzanakhaMDa sarvadarzanasaMgraha sarvadarzanaziremaNi darzana-digdarzana (159) Dakazaka prakaraNa (158) padanI ceIyava daNamahAbhAsa ane SoDazaka 149-1para 149 15ra 15ra 153 153-154 153 153 158-159 159 158 160 160 160 160 160-164 160 - 163 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra1 puSTa viSaya (160) saMsAradAvA(nala)stuti (saMsAradAvAnala-zuI) 164-167 (161) sarakRca vandanabhASya 167 (162) saMskRtAtmAnuzAsana 167 (163) saMkitapa[pacAsa( si) 167 (165-166) samarAIcacariya [samarAditya caritra] (166) samarAdityakathA kivA . (167) samAcaritra 163-174 samaramayaMkA-kahA 173 (168) saMpaMcAsittari (?) 174 (171 ane 171) saMbodhasattari simbodhasaptati] 174 (172 ane 169) sahaparaNuM [saMbaMdha prakaraNa ] yAne (46 ane 48) tattayAga [ tattvaprakAzaka] 175-177 (175) sarva siddhi ane (176) enI pajJa TIkA 177-178 (177) sAdhupravacanasAraprakaraNa 178 (178) sAdhusAmAcArI 178 (178a ane 148I) sAvagadhama (zrAvakadharma) yAne (179 ane 151) sAmagadhammavihipayaraNa [zrAvakadharmavidhi prakaraNa] 179 (180 ane 1para) sAvagadhammasamAsa (zrAvaka dharma samAsa) kivA (180 ane 154) sAvayapaNutti [zrAvaka prajJapti] ane enI (153 ane 155) paNa TIkA 180-181 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya (181 ane 144) sAyajiNathaya zAzvatajinastava] (182) stava 181-182 (183) syAdvAdaghiparihAra 18ra-183 (184) hiMsASTaka ane enI (185) paNa avacUri 183-184 (2) vivaraNAtmaka kRtio 184-231 (a) jaina AgamenAM vivaraNe 186-214 (2) anuyogadvAra-vivRtti yAne (148). ziSyahitA 186-188 (1) anugadvAra (sUtra) ladhuvRtti 188- (15) Avazyaka (sU) bRhadravRtti 188-189 (16-17) Avazyaka sUtra vivRtti yAne (148a) ziSyahinA 189-193 (21) dhaniryukti TIkA 193 (32) caityavandana sUtravRtti yAne (128) lalitavistarA 193-203 (35) jaMbUdIpa prajJapti TIkA 203 (41) jIvAjIvAbhigama satra-laghuvRtti yAne (105) pradeza TIkA 203-204 (56) dazavaikAlikaTIkA yAne (147) ziSyabodhinI 204-209 (57-58) dazavaikAlika (sUtra) laghuTIkA (72) dhyAnazatakavRtti (73) nanDi(dI)TIkA yAne (74) nanvayanavRtti 210-212 (101) piMDaniryukti vivRtti 209 210 212 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 viSNu (102-103 ) prajJApnA sUtra TIkA yAne (106 ) 212-214 pradeza vyAkhyA (136) vizeSAvazyakabhASyavRtti 214 214-215 215 (A) jaina anAgamika kRtionAM vivaraNA 214-231 (49) tattvArtha sUtra laghuvRtti yAne (45) DupaDupikA 215-222 (24) kastavavRtti (28) kSetrasamAsavRtti (85) nyAyAvatAravRtti (95) 5casUtrakavyAkhyA (107) prazamaratiTIkA (131) vaga valivRtti (155) zrAvaka prAptivRtti 222-223 227-225 225-226 226-227 227 227-228 ( 164 ) sa grahaNIvRtti (4) ajainakRtinu vivaraNa 228-230 (82) nyAya pravezaka vyAkhyA yAne (148 4) ziSya hatA mahAnisIhanA uddAra hAribhadrIya kRtionA vRttikArI bhASAMtara gujarAtI bhASAtarA iTAliyana bhASAtara viSayAtu vaividhya sAhityakSetramAM phALA (kRtionA nAma ane granthAtra ) niSa pRSTha 228230 230 230-231 231-233 231-233 233 233234 234-237 237244 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha 245 ane 24pa-- 245-259245-246 247-248 248 upakhaMDa : samIkSA (1) haribhasUrie nidezelA che graMthakAro (a) graMtha (1) pramANamImAMsA (2-3) priyadarzanA ne vAsavadattA (4) yoganirNaya (5) revaNAkabU (6) vAkayapadIya (7) vArtika (pramANuvArtika) (8) vizikA (9) vRddhagrantha (10) zivadharmottara (11) samaIpayaraNa (12) sammati (TIkA) (13) syAdvAdabha ga (14) hatubindu ? (A) graMthakAre jaina, bauddha ane vaidika graMthakArenA nAma (1) ajita zatru (2) ane na (3) avadhUtAcArya (4) Asuri (5) IzvarakRSNa (6) umAsvAti 248-249249-250 250-254 254 254 254-2 55. 255-256 256 257 257-58 259 259-260 260-261 26. 261262-263 263-264 264-265 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 265 265-266 266-267 ra67 268 268-270 270-273 273 273-281 281 viSaya (7) kAlAtIta (8) kukakAcArya (9) kumArila (10) phIrakadabaka (11) gopendra bhagavadgopendra (12) jinadAsagaNi mahattara (13) jinabhadragaNi kSamAkSamaNa (14) jaimini (15) didbhAga, dila ane bhadanta (16) divAkara devavAcaka (17) dharmakIrti (18) dharmapAla (19) nArada (20) nyAyavRddha (21) 5 tajali=bhagavata-pataMjali (22) puruSacandra (23) baMdhu -bhagavaddata (24) bhadanta-bhAskara (25) bhartuhari (vaiyAkaraNa) (26) malyavAdI (27) gAcArya (28) vasu (29) vasubaMdhu . (30) vAyu 282-293 293-295 295 295-296 296-297 297-298 298-299 299 299-301 301-305 305 30pa-306 306-312 312 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya (31) vAlmIki (32) vidhyavAsI (33) vizva (34) vRddhAcArya (35) vRddho (36) vyAsa (37) zabara (svAmI) (38) zAtarakSita (39) zubhagupta (40) satapana (41) samaMtabhadra (42) samrA (43) siddhasena (44) , (nItikAra) (45) , divAkara (46) sucAru (47) suraguru saMpradAca ane upasaMpradA aviruddha dharmAdhyAsita vastuvAda Agama dharmavAda AjIvikanayamita AvartakAlakAraNuvAda ISTatatvadarzanavAda kalpita vidyAvAdIone tAMtavAda cakramavAda 312. 312-313 313 313314 314 314 314-316 316-317 317 318 318-319 319 320 320-321. 3ra1-3ra6 3ra6 326-327 328-335 329 329 330 330-331 331, 331 331-33ra, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya jagatkalInamuvAda pAkSajJAnavAda pratyAtmapradhAnavAda buddhiyogajJAnavAda sadAzivavAda sarvAMgatAtmavAda sarva savaiva bhAvavAda sAkRtapravAda samayani ya siddhapinA sab dha jayanta bhaTTa ane haribhadrasari zakarAcAya ane haribhadrasUri 27 udyotanasUrinA guru kalpanI visesaruNinA kartA ane haribhadrasUri kATacAcAya ane haribhadrasUri haribhadrasuri ane siddhasenagaNi nakSatranA bhAgakALa rajjosavaNAkapatu kaNa pAiya ullekha vicAsAra vicArAmRtasa graha gurupagviADI laghukSetrasamAsa kriyAratnasamuccaya 5 cavadyuga yugapradhAnapaTTAvalI pRSTha 332 332333 333 333 333-334 334 334-335 335 336-346 336-338 338 339 339 339 340 340 341 341 342 3843 343 343 343 344 344 345 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahattarA yAkinInA dhamaputra samabhAvazALI zrIharibhadrasUri jIvana ane kavana pUrva khaDa : jIvanarekhA . - upakrama-bhAratavarSa" eTale amUlya prakRti ane saMskRtinuM kriDAMgaNa A ApaNe deza parApUrvathI adhyAtmavidyA prati AkarSa che. A nnatine ananya upAya tarIke eNe jIvanamAM tyAgane agragaNya sthAna ApyuM che e sAdA ane sa tolI ane sAthe sAthe vivekathI vyApta unnata bhAvanAothI paripUrNa jIvanane anurAgI ane AgrahI che. sAcA mahata, sata, sanyAsI, zramaNo vagerenuM samucita sanmAna sadA ye karavu e eno mudrAlekha che. ane laIne A dezamAM svaparakalyANa sAdhanA aneka mahAnubhA thayA che "zramaNasaMskRtinA mahAmUlyazALI aMgarUpa jaina darzanamAM tyAganuM prAdhAnya che, enA anuyAyIo nivRtti-mArganA upAsake che. ene artha e nathI ke e AlasyanA ke niSkriyatAnA-jaDatAnA rAgI che. nivRttipradhAna pravRtti karanArA jaina zramaNanI svakalyANanI sAdhanA paranA kalyANane ADe Ave, tevI nathI. prAcIna kALamA aneka jaina munivaroe lAddhAra ane sAhityasevAnA kAryamAM tallIna rahIne potAnA AtmAne ane sAthe sAthe) samasta jaina saMghane tima.ja samagra "bhArata dezane kRtArtha karyo che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI (I. sa. pUrve pa99-I. sa. pUrve 527)nA- Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa vara-vardhamAnanA agrima ziSyoe-agiyAra gaNadharoe emanI amRtamaya vANIne pitAnI pratibhA vaDe gUthI jaina AgamanuM-bAra aMgenuM nirmANa karyuM, paraMtu e hitakArI sAhitya sarvA e Aje upalabdha nathI. emanA samakAlIna zramaNae tema ja emanA pachI DAka samaya bAda thayelA zramaNoe A dvAdazAMgIne anulakSIne je anya anupama kRtionuM sarjana karyuM hatuM e paNa Aje sarvA maLatI nathI. jaina vADamaya "gIrvANa" girAmAM gUthI ene sArvajanIna banAvanArA tarIke vAcakavarya umAsvAti agra sthAna bhogave che. tAMbara temaja digaMbaro paNa emane potIkA ane pramANabhUta gaNe che. digaMbara AcArya kudakuMda e emanA samasamI jevA che. emaNe jaINa seraseNI ( jaina zaurasenI )mAM aneka kRtio racI che. emanA pachI betAbara gaganamAM siddhasena divAkara pitAnI anekavidha pratibhAne laIne sUrya samAna zobhe che. eo samagra jaina jagatamAM (1) kavi, (2) vAdI, (3) tArkika, (4) dArzanika, (5) stutikAra ane (6) sarvadarzanasa grahakAra tarIke ema cha rIte prathama sthAna meLave che. digaMbara samAjamAM keTalIka bAbatamAM lagabhaga AvuM sthAna emanA uttaravatI AcArya samatabhadra bhogave che. siddhasena divAkaranA jANe sAkSAta ziSya na hoya evo bhAsa karAvanArA mallavAdInI eka kArikA ane enA upara emaNe racelA arthaghana dvAdazAniyacaka nAmanA bhASya vaDe zvetAMbara sAhitya samRddha ane gauravAnvita banyuM che. A sAhityasvAmIonI samartha kRtionuM - 1 emane agenI mAhitI mATe juo prazamarati ane saMbaMdhakArikAnI mArI "usthAnikA" (pR. 11-32, paa ne pada) temaja "upakhaMDa". 2 juo mAruM pustaka nAme pAIya (prAkRta) bhASAo ane sAhitya (mR. 39, 152, 157, 164, 19 ane 201 ). 3 juo prathama TippaNamAM nidezAla "upakhaMDa. ja ejana. 5 ejana, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che jIvanarekhA ] jIvana ane kavana AkaMTha pAna karI puSTa banavA haribhadrasUri bhAgyazALI thayA hatA ema emanuM Aje upalabdha thatuM sAhitya kahI Ape che. A zvetAMbara zramaNavaryanA jIvanavRttAntanI rUparekhA AlekhavA mATe mAre A namra prayAsa che. AtmasthAno abhAva-saujanyamUrti haribhadrasUrie pitAnA jIvanamArga upara jANe adhakAra-paTa pAtharyo che eTale A eka rIte te ajJAta pradeza che. bANe harSacaritamAM, bihaNe vikramAMkadevacaritamAM ane mane zrIkaMThacaritamAM jema pitAne paricaya Apyo che tevI AzA ApaNe bhale A nispRha sUrivarya pAsethI na rAkhIe, paraMtu emanA pUrvagAmI vidyAvAridhi umAsvAtie jema pitAnA mAtApitAnAM nAma vagereno nirdeza karyo che teTalI paNa ApaNI AzA A rivara kalina thavA detA nathI. emanA graMthonA aMtamAMnI pupikA je emaNe racelI manAya che te emanA sAdhu-jIvana viSe nahi jevo prakAza pADe che; bAkI e paNa emanA gRhasthAzrama viSe to mauna ja seve che. Ama hovA chatAM e Anadano viSaya che. ke emanI vidvattApUrNa kRtiothI AyelA Adhunika tema ja prAcIna samayanA sAkSaroe emanA jIvana ane kavana viSe thoDuM ghaNuM paNa kathana karyuM che. AmAM pAzcAtya vidvAnone paNa sabaLa phALo che. Ama je dezavidezanA sAhityarasikene hAthe emanA jIvanane lagatI vAnI je bhinna bhinna sAta bhASAomAM pirasAI che tenI huM bhASAdITha noMdha lauM chuM: sAdhana-sAmagrI (6+114+5+1+2+4=60) (1) pAIpa (prAkRta) [6] (1) kuvalayamAlA-dAkSiNyacisUri tarIke oLakhAvAtA utanasUrie A kRti zakasaMvata 700mAM eka divasa ocho hato tyAre eTale ke vikrama saMvata 835mAM pUrNa karI che. A kRti amudrita Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa che. e jaINa maraharDI (jaina mAhArASTrI)mAM racAyelI che. . (2) kahAvalI-A kRti bhadrezvarasUrie ja makamAM vikamanI lagabhaga dasamI-agiyAramI sadImAM ane keIkane mate bAramI sadImAM racI che. emAM aneka munivaronA-kAlakarithI mAMDIne haribhasUri sudhInA jIvanavRttAMta che. A kRti paNa amudita che. (3) gaNaharasaDhasayaga-ja mamAM padyamAM racAyelI A kRtine kartA "jinadattasUri che. gAthA para-pa9 atre prastuta che. (4) viyAsArapayaraNa-pradyumnasUrie ja mamAM racelA A viyArasArapayaranI gA. pa3ra-pa33 atre prastuta che. A sUri devaprabhasUrinA ziSya thAya che. emano sattAsamaya vikramanI caudamI zatAbdI che 7 1 kuvalayamAlAno ullekha devacandrasUrie vi. saM. 116mA racelA saMtinAha-caricamA che kuvalayamAlAnI vividha hAthapothIo maLe che temAnI eka vi saM. 113lmA lakhAyelI che juo jinaratnakoza (prathama vibhAga, pR. 94). 2 bahatkathAkezanA aMgrejI upaduvAta (pR 45)mA kahAvalIne pariziSyaparva karatA prAcIna gaNI che ane emA 63 zalAkApuno vRttAta che ema kahyuM che 3 AnI hAthapothIonI nodha ji. keTa (vi. 1, pR 66)mAM che. 4 "gAyakvADa patya graMthamAlA"mA i sa. 1927mAM chapAyelI apabhraMzakAvyatrayImA enA bIjA pariziSTa tarIke A kRti apAyelI che. 5 emano janma visaM. 1132mA thaye hatuM eo vi. saM 1211mAM svarge sidhAvyA hatA eo jinavallabhasUrinA paTTadhara thAya che 6 A kRti saMskRta chAyA sahita "AgamAdayasamiti " dvArA i. sa. 1923mAM prasiddha thayelI che 7 ratnazekharasUrie savihinI upara vi sa. 1506mAM racelI paNa vRtti nAme vidhika mudImA A sUrino nirdeza karyo che Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana (5) 13NusaMcayapagaraNa-A ja bha0mAM 550 padyomAM siddhAntanI sArabhUta gAthAonA sagraharUpe racAyelI kRtinA kata "aMcala gacchanA harSa(nidhAnasUri che. A kRtinI racanA guNanidhAnasUrinA upadezane AbhArI che. 282mI gAthA atre prastuta che. e nIce mujaba che : " pagapaNNavArasasae haribhaddo sUri Asi puvvakae / terasaya vIsahie varisehiM vappabhaTTapahU // 282 // " (6) keTalIka karNazIrNa hAthapothIomAM maLI AvatI nIce mujabanI gAthA - "vIrAo vayaro vAsANa paNasae dasasaeNa haribhaddo / terahiM vaghamaTTI mardIe ghaNayALa "vadi-3mo " (2) saMskRta [19] (1) ziSyahitA-vasmaya nAmanA jaina Agama upara haribhadrasUrie saMmAM A nAmanI TIkA racI che. enA aMtamAM je puSikA che te atra upayogI che. (2) paMcAzaka-TIkA- haribhadrasUrie paMcAsaganI jamamAM racanA karI che. enA upara abhayadevasUrie sa 0mAM vi.saM 1124mAM A 1 A kRti gujarAtI bhASAtara tathA vizeSArtha sahita "jaina dharma prasAraka sabhA" taraphathI bhAvanagarathI vi saM 1985mAM chapAvAI che 2 A gAthA " zrImikravArtharA samanirNaya " nAmanA nibaMdha (pR 5)mA apAi che. 3 A TIkA mULa temaja nijuti sahita "devacaMda lAlabhAI jenA pustakoddhiAra saMsthA" taraphathI cAra bhAgamAM prasiddha karAI che cotho (a tima) bhAga I. sa. 1917mAM chapAvAyo che. 4 A TIkA mULa sahita je. dha. pra. sa taraphathI i sa. 191ramAM pAvAI che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa TIkA racI che. A yurino svargavAsa vi saM. 113pamAM ane matAMtara pramANe 113mAM thayo hato (3) upadezapada-TIkA yAne sukhasaMbodhanA-haribhadrasUrie vie paya janmamAM racyuM che. enA upara vi. saM. 1174mAM municandrasUrie saM0mA TIkA racI che. A uvasAyanI aMtima- 1039mI gAthA uparanI TIkAne bhAga atre prastuta che. (4) gaNadhasAdhazataka-TIkA-jinadattasUrie racelA gaNaharasarAyaga upara sumatigaNie samAM A TIkA vi. saM. 1295mAM racI che. (5) yakSadeva muninA uddagAro--A munie haribhadrasUrine ame pAMca padyo racyAM che A muni te kANu e bAbata meM "yakSadeva. munine paricaya" e nAmanA mArA lekhamAM vicArI che. 1 A TIkA mULa kRti sAthe "jaina dharma vidyA prasAraka varga (pAlItANA) taraphathI i. sa1909mAM chapAvAI che "mukti kamala jaina mohana mAlAmAM paNa A TIkA temaja enuM mULa be vibhAgamAM I. sa. 1923 ne 19rapamAM anukrame chapAvAyelAM che. A navIna saMskaraNano atra upayoga karAya che. 2 A TIkAnI aneka hAthapothIo maLe che. A hajI sudhI amudrita che. enA uparathI padmamaMdira gaNie saMkSipta TIkA racI che te to mULa sahita "jinadarasUri prAcIna pustakedAra phaDa" (surata) taraphathI I. sa1944mAM prakAzita thaI che. AnI hiMdI "bhUmikA " (patra pa-6a )mAM uparyukta amudrita TIkAno paricaya apAyo che. emAM sUcavAyuM che ke sumatigaNie zabdarapradIpa nAmanA kezamAMthI udAharaNa ApyA che. A keza anupalabdha che. 3 gAtra pautra graM0 mATe anekAnatajayapatAkanuM paNa vyAkhyA ityAdi sahita meM je saMpAdana be khaMDama karyuM che temAM bIjA khaMDanA aMtamAM A ugArAtmaka pAMca paDyo i. sa. 1947mAM chapAvAyAM che. 4 mAre A lekha "jaina satya prakAza" ( va. 12, aM. 7)mAM I. sa. 1947mAM chapAyo che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana (6) prabhAvaka carita--A padyAtmaka kRtimAM bAvIsa prabaMdha che. emAMne navamo prabaMdha haribhadrasUrine age che. A samagra kRti prabhAcandrasUrie vi. saM. 1334mAM racI che. ene pUrvarSicaritrahaNagiri paNa kahe che, ane enA praba ne "za ga" kahe che. (7) purAtanaprabandhasaMgraha-A eka saMgrahAtmaka kRti che. emane 54mo prabandha atre prastuta che. (8) 3prabandhakeza yAne catuvi zatiprabandha-rAjazekharasUrie A kRti vi. sa. 140pamAM racI che. ahI 24 prabaLe che te paikI AThame prabandha haribhadrasUrine age che ane e atre prastuta che. (9) gurnAvalI--vi. sa. 1573mAM svarga saMcarelA sahasAvadhAnI" munisundarasUrinI A vi sa 1466nI paghAtmaka racanA che. enA zle. 40 ane 68 ahIM upayogI che. (10) papaumika Adi gacchanI padAvalIo. 1 A kRti I sa. 1909mA "nirNayasAgara mudraNAlaya" taraphathI prakAzita karAI hatI "siMdhI jana graMthamAlAma A kRti tyAra pachI i. sa. 1940mAM chapAvAI che ane e saMskaraNane aDI huM upayoga karuM chuM. 2 A siM. je. .mA i. sa1936mA chapAyo che. 3 AnuM saMpAdana meM kyuM che. A kRti "phArbasa gujarAtI sabhA" (mu baI) taraphathI i.sa 1932mAM prasiddha karAI che. Ane AdhAre A nibaMdhamAM huM pRSAMka ApanAra chuM, je ke siM. jai. graM mA paNa A kRti tyAra pachI I. sa. 1935mA prasiddha karAI che. 4 A "caze vijaya jaina graMthamAlA" (banArasa) taraphathI vi. saM. 1962mA chapAvAI che. A kRti te munisundarasUrikRta tridazataraMgiNInA trIjA srotane eka meTe hada che juo "jaina pustaka pracAraka saMsthA" (surata) taraphathI vi saM. 2005mAM chapAvAyelA upadezaranAkaranI mArI bhUmikA (pR. 79)." 5 A paTTAvIe jaina gUrjara kavie (bhA. 3, khaMDa 2)nA pu. 2233 i.mA che. bIjI keTalIka paTAvalIo je gU, ka, (bhA. 2)mAM pariziSTa 2-3 tarIke apAI che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [, pUrva khaMDa (11) gaNadharanDrusArdhazataka--saMkSipta-TIkA--AnA racanAra upAdhyAya, devatilakanA ziSya upAdhyAya padmamaMdirgANa che. A TIkA vi. sa. 1676mAM racAI che. 1 (12) harikSadrasUricarita--AnA kartA dhanezvara che ane pa haragAviMdadAse A kRti saMpAdita karI che.ra (13) haribhadrasUricaritra-5. harageAvidAse A nibadha saskRtamAM i sa. 1917mAM lakhyA hatA (14) 4=nyAra--pariSaya : dhammasa gahaNI ( bhA. 2 )nA paricayanA A eka aMza che. haribhadrasUrie A je dhammasagaNI racI che. enA upara muni ( have panyAsa ) kalyANavijayajIe i. sa. 1918mAM samAM A paricaya lakhyA che. (5) prazromidrAcArya samayaninaya : --muni jina vijayajIe A nibandha I. sa. 1919mAM lakhyA che. ' hrayaM nizrcit--muni ( have sUri) pratApavijayajIe (16) 1 jue pR 6, Ti. 2. A sakSisa TIkA (patra 67)mA kAi sekSarAja vinA ullekha che. putra 56AmA A samudrAcArya kRta pai kapamAMthI cAra avataraNa apAyAM che. -- . * 2 ji. kA0 (vi 1, pu 49 )mAM AnI noMdha che. 3 A niSadha " jaina vividha sAhitya zAstramAlA mA i. sa. 1917mAM tr prakAzita thayA che. ' 4 dhammasa gahaNI ane enA uparanI malayigirasUriSkRta TIkA sahita je bhAga de. lA. jai. pusa. taraphTI i. sa. 1918mAM chapAvAyeA che temAnA anyadhAra-viyara '' (patra 1-34 ) atra prastuta che. * i khIjuM "ra ( . tyA nikha dha jaina sAhitya saroAdhaka graMthamAlA "mAM chapAyeA che. e .Proceedings and Transactions of the First Oriental Conference (Vol, I, p CXXIV ff.)mAM i. sa. 1920mA chapAyA che. 6 mu. ke. jai, meA.mA vi. sa. 1981mAM poMcelA khIndra bhAgamAM A che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana Avaktavya uvaesapaya(saTIka)nA bhArane Age vi. saM.1981mAM lakhyuM che. (17) vIsavIsiyAnI prastAvanA-haribhadrasUrie vIsavIsiyA racI che. ene age prA. abhya kare se mAM prastAvanA lakhI che (18) haribhadrasUrikRta graMtha ane TIkAonI prastAvanAharibhadrasUrinI je kRtionuM saMpAdana "Agama dvAraka" (sva) AnaMdasAgarasUrijIe karyuM che temAnI sAta kRtio upara emaNe sa mAM nAnIsarakhI prastAvanA lakhI che. (19) kIridravRttimavi-A AgamoddhArakanI dasa padyanI kRti che. emAM haribhadrasUrinA samaya viSe vicAra karAya che. (3) gujarAtI [14] (1) "padanavettA zrImAna haribhadrasUri-A (sva) manasukha putra 1 A pro atyaMkara dvArA i. sa1932mA chapAvAI che 2 juo je. pu pra sa taraphathI vi. saM 2005mA chapAvAyelA upadeza"ratnAkaranA aMtamAM apAyelI "Agame ddhArakanI sAhityasevA". A uparathI nIce mujabanI hAribhadrIya kRti upara "Agama ddhArake prastAvanA lakhI che (ane e chapAvAI che) te joi zakAya che - kramAMka nAma racanA-varSa prakAzana-varSa - 64 na dInI TIkA vi saM. 1984 94 tatvArthasUtranI TIkA 4 vi sa. 1992 vi sa 1992 100 dharmabindu 2 vi sa 1980 vi sa 1980 108 pacavayuga - 3 vi sa. 1983 vi saM 1983 9 yogadaSTisamuccaya (sIka) 5 (paNa) vi.sa. 1968 vi sa 1968 139 lalitavistarA 2 vi. sa. 1990 vi sa 1990 149 zAstravArtAsamuccaya (saTIka) 2 vi saM. 1984 vi. saM. 1985 ' " 3 je. pu. pra, saM. taraphathI "AgaddhAvasagraha" bhA 9 tarIke je zrIprajJApanepAga ane uttara bhAga I. sa. 1949mAM prakAzita thayo che tenA prAraMbhamAM A kRti apAi che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri fpUrva khaMDa lAla kiratacaMda mahetAno lekha che ? (2) mULa graMthakAra zrIharibhadrasuri" (pR. 4-51)-paM. becaradAsa jIvarAje badanasamuccaya ane enA uparanI guNaratnasUrinI TIkAmAMnA jaina darzana " prakaraNane jaina darzana e nAmathI je anuvAda karyo che temAM prastAvanA tarIke A lakhANa vi. saM. 1979mA taiyAra karyuM hatuM te chapAyuM che. (3) 3praba dha-paryAlocana" (pR. 50-14)- pra0 canA zrIprabhAvaka caritra nAmanA bhASAMtarane age A paryAlacana muni (have paMnyAsa) kalyANavijayajIe I sa 1931mAM lakhyuM che. (4) jaina sAhityane saMkSipta itihAsa (prakaraNa 6, pR. 153-170)- A pustaka (sva) mohanalAla dalIcaMda dezAIe I. sa. 1933mAM racyuM che (5) zrIsiddharSi ( 359-384)-A "pustaka (sva) motIcada giradhara kApaDiyAe taiyAra karyuM che. (6) "zrISeDazaka prakaraNa ane bhagavAna haribhadrasUrijI"...A lekhanA kartA AgamoddhAraka che. 1 A lekha be kaTake "jaina dharma prakAza" (pu rapa, aM. 5 ne aM. 6)mAM vi sa. 1965mAM chapAyo che. 2 A pustaka manasukhalAla ravajIbhAI mahetA taraphathI vi. saM. 1980mAM prasiddha karAyuM che. 3 A paryAlana pra ca.nA bhASAtara sahita jana AtmAnaMda sabhA" (bhAvanagara) taraphathI vi sa. 1987mAM prakAzita karAyuM che. 4 A pustaka "jaina zvetAMbara kaeNnpharansa rIsa" (muMbaI) taraphathI I. sa 1933mAM chapAvAyuM che 5 A pustaka ja gha pra sa taraphathI I. sa. 1939mA prasiddha karAyuM che. 6 A lekha "siddhacakra" (1 7)nA aMka 1 (pR. 9-13), aM. 2 (pa. kuMTha-35 ane e. 3 (pR. 4-52)mAM ema traNa kaTake tA. 9-10-'39 23-10-'18ne 7-11-238nA aMkamAM chapAvAya che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 16 (7) "haribhadrasUrino samayanirNaya"--A lekha zrI. hIrAlAla amRtalAla zAhe lakhyo che. (8) "zrIharibhadrasUri " - bhASAnuvAda sahitanA aSTaprakaraNamAM A enA saMpAdaka zrI. khuzAladAsa jagajIvanadAsanuM lakhANa che. . (9) samAcakahA (bhA. 2)nI prastAvanA (patra 3-6)- A prastAvanAnA lekhaka paM. bhagavAnadAsa harakhaca da desI che. (10) "paricaya" (pR 55-64, 110-113)-4tatvArthasUtra upara paM sukhalAle "gujarAtI vyAkhyA" racI che enA prAraMbhamAM emaNe "paricaya" lakhyo che. emAM pR. 55-64mAM "haribhadra" e nAmathI ane pR. 110-113mAM be vRttio" e zIrSakapUrvaka anukrame haribhadrasuri ane emanI DapaDupikA viSe lakhANa che (11) "jene nyAyano vikAsa"- A muni (have 5) dhura dharavijyajIno ullekha che. emAM pR 12-14mAM haribhadrasUri ane emanI cAyaviSayaka kRtio viSe nirdeza che. (12) zrImadda haribhadrasUrIzvarajI" --A lekha muni kanakavijayajIe lakhyo che. 1 A lekha "jana sAhitya saMzodhaka" (bhA 1, aM 1, pR 38-42)mAM vIrasaMvat ra446mAM chapAvAyo che 2 A "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" taraphathI I sa 1941mA chapAvAyuM che. 3 A prastAvanA mULa je chAyA sahita hIrAlAla devacaMda dvArA I.sa 1944mAM chapAvAyuM che temAM apAyelI che. 4 A kRtinI vyAkhyA ane paricaya sahitanI bIjI AvRtti jaina sAhitya prakAzana samiti" /o gUjarAta vidyApITha, amadAvAda taraphathI i. sa 1940mAM prasiddha thaI che pahelI AvRtti i sa 1930mAM chapAvAI hatI. 5 A lekha "ja. sa pra" (1 7, aM. 1-3, pR. 11-23)mAM I. sa. 1941mAM chapAye che. 6 A lekha "je. saH pra"(va 7, e 1-3, pR. 24-41)mAM i.sa. 194mAM prasiddha thayelA che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa (13) paDazaka-prakaraNanI prastAvanA (pR. 5-7)-A prastAvanA meM I. sa. 1949mAM lakhI che. (14) samarAimyacakahAne aMgenA DaoN yAkobInA upodaghAtane gujarAtI anuvAda-A anuvAda kaIka karyo che ane e chapAyo che. (4) hindI [] (1) UrimerikA samAniya"--A lekha jinavijyajIe lakhyo che. (2) kanyAkumudacandra (bhA. 1)nI prastAvanA (pR. 78)-A prastAvanAnA lekhaka paM. kailAsacandra che. (3) "prAyana(pR. 10)-paakalaMkagranthatrayane aMge A prAphikathana 5. sukhalAla saMghavIe lakhyuM che. (4) "ghara " (pR 47-1493-95)- tattvArthasUtranuM vivecana 5. sukhalAla saMghavIe lakhyuM che. emAM prAraMbhamAM A paricaya che pR 46-54mAM "haribhadra' e zIrSakapUrvaka haribhadrasUri viSe 1 A pustaka mArI prastAvanA sahita jai pu . sa taraphathI i sa. 1949mAM chapAvAyuM che 2 A anuvAda "je sA sa " (khaMDa 3, a 3, 5 282-284)mAM vi. saM. 1984mAM chapAyo che. 3 A lekha "je sA saM." (bhA 1, a 1, hindI vibhAga, pR 21-58)mAM vIrasavat 2446mAM arthAt vi saM. 1976mAM chapAyo che * ja A pustaka prastAvanA sahita i.sa 1938mAM "mANicaMdradi jaina graMthamAlA"mAM chapAyuM che. pa A pustaka saM. je. graMmA i sa. 1939mAM prasiddha thayuM che. 6 A kRti vivecana ane paricaya sahita "jainAcArya zrI AtmAnaMda janmazatAbdI-smAraka TrasTa borDa" taraphathI muMbaIthI vi. saM 1996mAM chapAyelI che. AnuM bIjuM saMskaraNa pahelAmAMnA brAtimUlaka lakhANathI mukta che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana ane pR. 93-95mAM emanI DupaDapikA viSe lakhANa che. ' ' (5) " mi"i--A lekha paM. izvaralAlajI jene lakhyo che (5) aMgrejI 10] (1) A Fourth Report of Operations in Search of Sanskrit Mss. in the Bombay Circle, April 1886 to March 1892 : Do pITara piTarsana. (2) 3An article in "Indian Antiquary" (Vol. II, pp. 247 & 253): je. kaleTa. (3) Dignaga's Nyayapraves'a and Haribhadra's commentary on itH ena mironAva. (4) Introduction to Upamitibhavaprapancakatha : DaoN harmaNa yAkebI. (5) SA History of Indian Logic (pp. 152, 154, 160 fn. 6, 206 fn. 4 and 208 fn. ) mahApAdhyAya satIzacandra vidyAbhUSaNa. (6) Introduction (pp. I-XVII) to Samarai1 A lekha "je sa pra"(va 7, a 1-3, 5 42-53)mAM . sa 1941mAM chapAyA che 2 i sa 1886-92no A hevAla JBBRAS (Vol XVIII, extra number)mAM Isa 1894mAM chapAye che 3 A lekhamAM kahyu che ke i sa nI teramI sadI sudhI jatI paraMparA pramANe haribhadrasUrine samaya isa para che. 4 juo vIrasa vat 2438mAM prakAzita "jinazAsana"(divALIno viziSTa aMka). 5 pro pirsana ane Do cA bI dvArA saMpAdita A kRti "biblika InDikA"(eziyATika sosAyaTI opha gola)mAM I sa 1899-1914mAM chapAI che. 8 "kalakattA vidyApITha" taraphathI i sa 1921mAM chapAyela che. 7 A kRti "biblikA inDikA"mA isa 1926mAM prasiddha thaI che. / cAyapA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa ccakaha : DaoN. harmaNa yAke bI. (7) A History of Indian Literature (Vol. 2, pp. 465n, 470n. 479, 485, 488, 489n, 507, 511, 5121., 522f, 526, 528n, 532, 535f , 561, 574, 579, 583, 584n, 589 and 594n.): Do. merisa vintanisa. (8) 3The Bhagavadgita in the pre- S'ankaracarya Jain Sources: zrI. pI. ke. goDe. (9) Introductions to Anekantajayapataka: hirAlAla 2 kApaDiyA. (10) Introduction to "Dhuttakkhana: si. e. ena. upAdhe. (6) jarmana [2] (1) Zeitschrift der Deutschen morgenlandischen Gesellschaft (Vol. XL, p. 94). (2) Geschichte der Indischen Litteratur : DaoN. ema. vintanisa. 1 A upaghAtamAM Do. cAkebIe pra. ca0 ane ca0 pravanA AdhAre haribhadrasUrine jIvanavRttAta rajU karyo che. AnA gujarAtI anuvAda mATe juo pR. 12, Ti. 2. 2 A kalakattA vidyApITha" taraphathI I. sa. 1933mAM chapAyela che. 3 A lekha "bhAMDArakara prAcyavidyA saMzodhanama dira taraphathI pUnAthI ABORT (Vol. XX, pp 188-194)mAM I. sa1940mAM chapAyo che. 4 AnI meM saMpAdita karelI AvRtti be khaDamAM anukrame I. sa. 1940mAM ane 1947mAM . pa graM.mAM prasiddha karAI che. 5 A kRti siM jai.gaM mAM aMgrejI upadudhAta sahita sa.1944mAM chapAvAI che. 6 AnA bIjA khaMDanA uttarArdhamAM jana sAhityanuM nirUpaNa che. A uttarArdha i. sa. 1920mAM chapAyo che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA 1 jIvana ane kavana (7) iTAliyana [4] (1-4) Journal of the Italian Asiatic Society (Vols 18-21). A che ane tenI sUcI uparathI e joI zakAya che ke hari bhadrasUrine jIvanavRttAMta e sUrie jAte Alekhyo nathI eTaluM ja nahi paraMtu emanA koI samasamayI ke nikaTavanI vidvAne paNa emane viSe thoDuMghaNuM ye lakhyuM nathI. prAcIna sAdhanomAthI kahAvalI, pra, ca, ane ca, pra, emane viSe ThIka ThIka vigato pUrI pADe che. pachI bhale emAnA kaI kaI bhAga datakathA ke vRddhavAda jevA jaNAya. AnA AdhAre huM emanI "jIvanarekhA" AlekhuM chuM. pachI e AchI he ke gherI, vizvasta Thare ke saMdigdha. gRhastha-jIvana janmabhUmi ane janmadAtA-bhadrezvarasUrie kahAvalInA prathama paricchedanA atamAM hArebhadrasUrine jIvanavRttAta Alekhe che, emAM "piyaMguI" (? pirvaguI) nAmanI keAi brahmapurInA vatanI zaMkarabhaTTa ane emanI patnI gaMgAnA putra tarIke A sUrivartano ullekha karyo che. viesapapa (gA. 1038) uparanI TIkA (patra 4344)mAM municandrasUrie haribhadrasUrine citrakUTa acaLanA zikhara uparanA nivAsI kahyA che. 1 mana sukhalAla ki. mahetAe emanA pR 10, Ti 1mAM nirdezAyelA lekha (pR 143)mAM "citoDa mAravADanuM ke vAgaDa"nuM e prazna uThAvyo che. 2 ziyalanA rakSaNArthe jauhara karanAra pavinI (rANuM bhImasihanI patnI)thI, bhAmAzA jevA dAnavIrathI ane rANuM pratApa jevA raNavIrathI ujvala banelI mivADanI bhUmimAM citrakUTa parvata (citoDa gaDha) Avelo che. A parvatane aneka kuTa cAne zikhara hevAthI enuM citra nAma sArthaka Thare che A parvatanI taLeTImAM enA ja nAme oLakhAtuM citrakUTa (citoDa) nagara che e Aje paNa potAnI jaja2ta kAyAnuM bhAna karAvatuM "udayapura" (udepura) pAse vidyamAna che. citoDa gaDha ane Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa jAti--haribhadrasUri viSenA prabaMdho jotAM eo "brAhmaNa jAtinA hovA joIe ema lAge che. puhita-pra. ca. (pR. 62) pramANe A sUrivaya citrakUTa (citoDa)nA rAjA jitArinA purohita thAya che. A rAjA rAma jevo prajAvatsala, yudhiSThiranI jema nIti-vatsala, azokanI peThe dayA-vatsala ane arjunanI mAphaka raNavatsala hato. be bhANeja-pra. ca. (pR. 65) ane ca, pra. (pR.50) pramANe haribhadrasUrine sa sArI avasthAmAM haMsa ane paramahaMsa nAmanA be bhANeja hatA A bane jaNe AgaLa upara A sUri pAse dIkSA lIdhI hatI. - bhadrapariNAma-yajJamAM bakarAne balidAnanA prasaMgane uddezIne kahAvalImA bakarAnA mukhathI nIce mujabanI vAtacIta rajU karAI che - baka-me varga meLavavAnI icchA rAkhI nathI meM tamane e mATe prArthanA paNa karI nathI. vaLI hu te ghAsathI saMtuSTa chuM (tamArA kathana mujaba) yajJAthe jeno vadha karAya te svarge jAya che e vAta sAcI hoya to pachI tame tamArAM mAtApitAne vadha kema karatA nathI ke jethI eo svarge jAya ? citaDa" zahera viSe keTalIka hakIkta jaina tIrthone ItihAsa (5 385391)mA apAI che "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie salAhaMta ( 33)mAM citrano ane jinaprabhamyurie vividhatIrthakalpanA pR 16mAM 'citrakUTIne ane pR. 30mA cittaDa ne ullekha karyo che 1 juo A ca (pra 9, pR 62). 2. pra ca mAnA "mahendrasUriprabaMdha" (pR 142)mAM nimnalikhita padya che - - " nAhaM svargaphalopabhogatRpito nAmyarthitastva mayA __santuSTastRNabhakSaNena satata sAdho 1 na yuktaM tava / svarga yAnti yadi tvayA vinihatA yajJe dhruva prANino yajJa kiM na karopi mAtRpitRbhi putraistathA vAndhavaiH // ". Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 19 A vAthathI haribhadra bhadrapariNAmI banyA ema kahAvalImAM kahyu che. pAMDityanu pradarzana ane vAdanA nAdaH---pra. ca. (pR. 62, le. 8 ) pramANe jitArinA purAhita haribhadra agniheAtrI hatA ane ee rAjAnA mAnItA hatA emanI buddhi atyaMta kuzaLa hatI ee racauda vidyAemA pAra gata banyA hatA.3 ee peAtAne ajeya vAdI samajatA hatA. emane vAdane nAda hatA . AthI ee kAdALI, jALa ane nisaraNI rAkhIne karatA hatA vaLI zAstrane pote khUba abhyAsa karyAM hatA ethI rakhene peTa phATI jAya e nIke ee peTa upara mAnAne paTTo bAdhatA hatA. A uparAMta ee ' ja khU'vRkSanI eka latAne hAthamAM rAkhatA hatA A latA dvArA ee ema sUcavavA icchatA hatA ke X p 1. A hakIkata kahAvalImA nathI. 2 cha a ga, cAra veda, mImAsA, ta, dharmazAstra ane puraNa e cauda vidyA che. jue zrIbhaktAmarastAtranI pAdapUrtirUpa kAvyasa graha (sA.1)nu mAru spaSTIkaraNa (pR 22) 7 esapaya (gA 1039)nI murnicandrasUriSkRta TIkA (5tra 434)mA kahyuM che ke prathama paryAye ja ATha vyAkaraNAne emaNe abhyAsa karyAM hatA. 4 koi vAI pAtALanA pesI jAya te DeAdALI vaDe jamIna khAdI ene mahAra kheMcI kADhI ene vAdamAM parAsta karAya evI rIte kAI vAdI jaLAzayanA bharAI jAca-chupAI naya tA naLa vaDe ene pakaDI bahAra kADhI harAvAya kAI vAdI AkAzamA cAlyA naya te nisaraNInA upayega karI ene nIce utArI ene harAvAya. AvA AthI higbhaTTa kAdALI vagere rAkhatA hatA je keTalAka rAntane peAtAnA baLane gava hatA te paikI koI kAI A traNe nizAne rAkhatA ema cAraNeAe karelA jUtA rAsAAmAM jevAya che 5 ca. pra0 (pu 49)nA kAdALI, naLa, nisaraNI ane paTTAnI vAta che paNa latAnI hakIkta tathI vizeSamA ahIM 'si jai ca 'nI AvRtti (o 24)mA nIce mujabanI pakti cheH - " dRzyA pAdukA, pazcamadUrIkRta darzanAnyAni pazcamamAva iti kRtvA " sanajAtA nathI, paraMtu anya pAvaDIe rAkhatA ' evuM ahIM t A azudra jaNAya che ene artha pUrepUMga danAne parAsta karyA che e sUcavavA * Akha para sUcana heya ema lAge che, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | haribhadrasUri [ pUrva khaMDa mArA samAna kAI buddhizALI mAnavI A "jabUdvIpamAM nathI. gajarAjanuM darzana ane jinamUtine upahAsa-A bemAMthI eke prasa ga kahAvalImAM nathI, paraMtu pra. ca. (pR 62-63)mAM e bane nIce mujaba varNavAyA che - eka veLA haribhadra sukhAsanamAM besIne rastA uparathI jatA hatA. e sukhAsananI AsapAsa aneka pAThake ane brahmacArIo hatA. evAmAM eka madonmatta hAthI emanI najare paDayo. e hAthI dukAno ane makAnone bhAMgI lekone zokAtura banAvato hato, dvipadone ane catuSpadene mArgamAMthI khasI javAnI pharaja pADato hate, kalAhala vaDe pazupAkhI vagerene kheda pamADate hato tema ja pitAnA mastakane satvara halAvI subhaTa ane vizesAnI gA relpara uparanI keTayAcAryanI TIkA (patra 714)mAM tema ja uttarajajhayaNa (a 3)nI nijajutti (gA. 172)nI "vAdivetAla" zAtisUrikRta "pAIya TIkA (5tra 248)mAM pozAla viSe je hakIkata pAIyamAM che te ja hakIkata vizesA (gA. 245ra)nI TIkA nAme ziSyahitA (patra 981-982)mAM maladhArI hemacandrasUrie sa 0mAM kahI che te e che ke parivrAjaka pAdazAla peTa para loDhAno mATe bAdhI ane hAthamAM "jaMbU" vRkSanI zAkhA laIne nagarImA bhamato hato lokee ene pUchayuM ke A zuM ? eNe javAba Apyo : mAruM piTa jJAna vaDe khUba bhareluM che te rakhe phATI na jAya ethI loDhAno pATe meM bAhyo che ane "jabUdvIpamAM mAre kaI prativAdI nathI e darzAvavA "jaMbU' vRkSanI zAkhA meM hAthamAM rAkhI che samayasugaNie posavaNAka5 upara je kapalatA nAmanI saMskRta vRtti vi. sa 1669 karatAM pahelA (ji. ke. mA vi. 1, pR. 77mA vi. saM. 1669 nI hAthathI hovAno ullekha che) racI che temAM bAMgA telInA adhikAramAM vAdInuM lagabhaga upara mujaba varNana che. A uparAMta vAdIne mAthe akuza hevAnuM ane enA nokaranI bagalamAM ghAsanI pULI hovAnuM sUcavAyuM che. A sabaMdhamAM me "Parades of Learning" nAmano eka lekha lakhyo hato te "Journal of the Oriental Institute" (Vol. I, No. 1)mAM chapAyo che. vizeSamAM "pAMDityanuM pradarzana yAne vAdInuM varNana nAmano mAro lekha "gujarAtI"nA tA. 8-3-51nA aMkamAM chapAyo che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 19 ghoDesvArane dhrujAvato hato ? e hAthIne pAse Avato joI haribhadra sukhAsanamAthI UtarI paDyA. emaNe sUryanuM pUjana karyuM ane eo eka jinamaMdiramAM piThA. emAM enA daravAjAnI kamAna jovA jatAM emanI najara jinezvaranI mUrti upara paDI tema thatAM emaNe enA upahAsarUpe nIce mujabanuM padya uccAyuM - " vapureva tavAcaSTe spaSTaM miSTAnnabhojanam / una hi koTarasaMsthe'gnau tarurbhavati zADvala : // " arthAta (hai jinezvara !) tAru (A) zarIra ja spaSTa kahI Ape che ke tuM miSTAnnanuM bhajana kare che, kemake je jhADanA keTaramAM - enI pilANamAM agni hoya to e jhADa lIluM chama na rahe. gheDI vAre hAthIne bIje raste jato rahelo joI purohita haribhadra pitAne ghera pAchA pharyA. * pratijJAnuM pAlana-kahAvalImAM kahyuM che ke eka veLA haribhadra tIrthATana mATe gharethI nIkaLyA. emane pitAnA pADiyanuM puSkaLa abhimAna hatuM emaNe evI pratijJA karI hatI ke "jenu kaheluM mArAthI nahi 1 prAcIna samayanI keTalIka vArtAomAM hAthI gADa banyAnI vAta Ave che. e lekene bhayabhIta banAve che ane enA paMjAmAM koI kumArikA sapaDAtA ene caritranAyaka bacAvI le che evI hakIkata jovAmAM Ave che. keI vAra A sivAyanA prasagamAM, vipharelA hAthIne vaza karyAnI bAbata jovAya che. 2 phuritanA tAvyamAno che nainamandiram" e ukti kevI asaMgata che te A batAvI Ape che. ke A uttarAdha "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie abhidhAnacitAmaNinAmamAlA (kADa 4, zlo. 21 )nI paTTa vivRti (pR.381)mAM avataraNarUpe ApyuM che. 'zAvala" zabda raghuvaMza (sa, 2, ka. 17)mAM vaparAyo che Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ pUrva khaMDa samajAya tenA mATe ziSya thavuM" 1 AvI pratijJA laIne pharatA pharatAM teo "citoDagaDha' jaI caDyA. e samaye tyAM jinadatta nAmanA jaina AcArya birAjatA hatA. emane yAkinI nAmanI mahattA hatI e pravartinI sAvIne svAdhyAya-pradezamAM gabhIra svare kaIka bolatI sAbhaLI haribhada enA upAzrayanA dvAra AgaLa AvyA. e veLA sAdhvInA mukhethI emaNe nIce mujabanI gAthA sAMbhaLI :- " cakkiduga haripaNaga paga cINa kesavA ckkii| kesava cakkI kaisava ducakI kesI ya cakI ya // "5 haribhadra -he bhagavatI! zuM bahu cakacaka che ? A gAthAne artha jaNAve. yAkinI-he vatsa! e kahevAno adhikAra amAre nathI e to guru mahArAjano che. haribhadra-eo kayA che? yAkinI -vasatimAM. 1 A pratijJAno ullekha uvasAya (gA 1039)nI TIkA (patra 4348)mAM municandrasUrie karyo che. AvI pratijJA asalanA jamAnAmAM aneka vAdIo-dArzanika letA hatA 2 uvaesapaya (gA 1039)nI uparyukta TIkA (patra 434)mAM jinabhadrasUrinuM nAma apAyu che pu . saM. (pR 103)mA to "bRhadu" gara kanA jinabhadrasurine cAkinI nAmanI pravartinI hatI evo ullekha che 3 . sa , "(aMka 108)mAM "traNa prAcIna mahattarAo" nAmanA mArA khabhA "cAkinI" vize nova che. 4 "mahata" padavIne lagatI vidhi mATe juo vidhimAgadhrapA (pR 7-78). pa A AvAsayanI nijuttinI 421mI gAthA che. 6 uparyukta gAthAmAM caka" "caka"pada aneka vAra vaparAya che ethI emANe Ama kahyuM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana haribhadra-mane e batAve. A uparathI mahattA yAkinI emane jinadattasUri pAse laI gaI e sAdhvIe gurune praNAma karI badhI vAta kahI. AcA "thI zarU thatI gAthAne artha vistArathI haribhadrane samajAvyo. haribhadra AcAryane potAnI pratijJA kahI tyAre teo bolyA : je ema che te tuM A mahattarAne dharmaputra thA. haribhada-dharmanuM svarUpa zuM che ? jinadatta--ahi sA, satya, acaurya, brahmacarya ItyAdi dharmanuM svarUpa che. haribhadra--dharmanuM phaLa zuM ? jinadatta-sakAma vRttivALAne devaloka vagerenI sukhasAhebI ane niSkAma vRttivALAne bhavanA virahathI udbhavatuM sukha. haribhada--mane bhavane viraha priya che 3 jinadatta--to sarva pApamaya AcaraNanI nivRttirUpa dIkSA le. A sAMbhaLI haribhadra dIkSA lIdhI ane eo potAne "yAkinInA dharmaputra" tarIke oLakhAvavA lAgyA. haribhadra bhadrapariNamI ane buddhizALI hevAthI jotajotAmAM gItArtha banyA. 1 ca0 pra. (pR 50)mAM jinamaTa nAma che 2 pahelA be cakravatIo thayA, pachI pAMca vAsudevo, pachI pAca cakravatIo, tyAra bAda eka vAsudeva ane eka cakravatI, tyAra pachI pharIthI eka vAsudeva ane eka cakravatI, pachIthI eka vAsudeva ane be cakravatI ane aMte eka vAsudeva ane eka cakravata thayA Ama ekaMdara bAra cakravatI ane nava vAsudeva thayA vAsudevane "kezava" tema ja "zI" paNa kahe che 3 uvaesapaya (gA. 1039)nA aMtamAM haribhadrasUrie pote kahyuM che ke "mavavira " arthAt bhavanA virahane eTale ke saMsAranA A tane icchanAra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa pra, ca, (pR. 63-64)mAM A hakIkata apAi che kharI, para tu e keTalIka bAbatamA judI paDe che eTale e paNa ahIM pR. 63-64 pramANe nIce mujaba Apu chuMH-- 22 eka veLA aDadhI rAte pureAhita haribhadra rAjabhavanathI peAtAnA ghara bhaNI jatA hatA. evAmA emaNe eka vRddhAne madhura svarathI vRddhio ''thI zarU thatI gAthA khelatI sAMbhaLI. cr A gAthAneA artha haribhadra samajI zakayA nahi. ene artha jANavA mATe emaNe e vRddhAne pUchyu ke tame cakacaka jevuM zu bahu vAra khelyA ? vRddhA--A kaMI bhInA chANathI lIMpelA jevu nathI purAhita-tamArA kathanane! a mArAthI samajAtA nathI. vRddhA----jaina AgamAnA abhyAsa karavAnI amane anuti che, nahi ke enA vivecananI. mATe jo a` jANavA hoya te! mArA gurujI pAse jA, haribhadre ghera AvI rAta mADamAMDa vitAvI savAra thatAM ja e purAhita te| jinamadiramA gayA. A pherI mUrti joi emane jude ja bhAva thayeA. ee melyA :---- rr huM vapurela tavApaTe mavan ! vItarAgatAm / na phri TasaspeDano tarmati nAvaha // 2 arthAt tAruM zarIra ja kahI Ape che ke he bhagavAn ! tuM kharekhara vItarAga che, kemake jo jhADanA kATaramAM agni heAya te| e lIlu ma rahe nahi. e samaye e madiramA eka jaina AcAya emanA jovAmAM AvyA. 1 navu lI paNa hAya te cakracakra yAya A dvArA haribhadra 'tu naveza nirALiyA che' evu garbhita sUcana che. 2 uvaesapaya (gA. 1039)nI TIkA (patra 434a)mA municandrasUei kahyuM che ke jinakhikha jevAthI hirabhadra vapurela tApaTTethI rA thatA leAka khelyA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane vana emaNe A pureAhitane eALakhyA ane kahyuM he anupama muddhinA nidhAna ! tane kuzaLa che ? purAhita--hu kayAM buddhinA nidhAna chu ? eka vRddhAe uccArelI gAthAnA aM (ce) huM samajI zakayo nathI kRpA karI e samajAveza. 23 jainAcA--tuM jaina dIkSA aMgIkAra kara ane AgAnA abhyAsa mATenI ( ceAgyatA meLavavA mATe) tapazcaryA karI e jJAna meLava. uparathI emanI pAse dIkSA lIdhI ane purAhita haribhadre A Agamene abhyAsa karyAM. zramajIvana pratikheAdhaka ( dhama mAtA ), dIkSAguru, vidyAguru ane nizrAguru-rAjapurAhita haribhadra mahattarA yAkinIne hAthe pratioAdha pAmyA e bAbatamA te| kahAvalI ane pra. ca, mAM ekavAkacatA che. vaLI haribhadrasUrinI peAtAnI keTalIka kRtienI atamAnI puSpikA vicAratAM 1 cAkinInA dha putra tarIkenA ullekhavALI anya puSpikAe nIce mujaba che-- (a) a040 50nI svASajJa vyAkhyA (khaMDa 2, pR. 240)mA nIce pramANe ullekha che ' " kRtirvarmato jA (yA) kinI mahattarAsUnorAcAryasya haribhadrasUre: (A) uvaesapacanI chellI gAthAmA kahyu che ke " jJAnimayariyA, ratA-te 3 dhammaputtena 1 haribhaddAyarieNa bhavaviraha icchamANega // 1039 / / " (4) nivrutti sahita dasavelAliya uparanI ziSyameAdhinI TIkAnA aMtima bhAgamA nIce pramANe ullekha che -- tr mahattarAyA yAkinyA dharmaputreNa cintitA | AcAryaharibhadreNa TIkeya ziSyavodhinI // . (I) pacasuttaganI TIkAnA atima bhAgamA nIce mujabane ullekha che.- " vivRta ca yAkinImahattarAsUnuzrIharibhadrAcAryai. ' "? zd (9) lalitavistarAnA aMta (patra 118A)mA nIce pramANe lakhANa che.-- kRtirddharmato yAkinImahattarAsUnorAcAryaharibhadrasyeti :: Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 haribhadrasUri [ pUrva khaMDa paNa A vAtanuM samarthana thAya che. dA. ta. ahIM hu A sUrivare AvasyayanI je ziSyahitA nAmanI TIkA racI che tenI pupikA ApuM chuM - " samAptA ceya ziSyahitA nAma AvazyakaTIkA / kRtiH sitAmrAcAryajita bhaTanigadAnusAriNo 'vidyAdhara 'kulatilakAcAryajinadattaziSyasya dhrmte| jAiNImahattarAsUnoralpamaterAcAryaharibhadrasya / " ahI je jAINI arthAta yAkinI mahattarAnA dharmaputra tarIke haribhadrasUrie ullekha karyo che te A mahattarA emanI pratijodhaka che- emanI dharmamAtA che ema sUcave che. A pupikA uparathI ApaNane nIce mujabanI bAbate paNa jANavA maLe che - (1) haribhadrasUri jinadattasUrinA ziSya thAya che. (2) emanA kuLanuM nAma "vidyAdhara' che (3) tAMbara AcArya jinabhaTanA kathanane haribhadrasUri anusaryA che. Ane artha huM ema karuM chu ke jinabhaTasUrie avasmaya upara kaI TIkA racI hovI joIe ane ene Azraya laI haribhadrasUrie ziSyahitA racI che. (4) haribhadrasUrie pitAne "a85mati' kahyA che. A dvArA emaNe pitAnI laghutA pradarzita karI che. (5) AvayanI TIkA racAI te samaye haribhadra "sUripadathI alaMkRta hatA - "nigadane artha keTalAka AjJA" kare che e je sAce ja hoya to jinabhasUri e samaye gacchanAyaka haze. emanA rAjyamAM haribhadrasUrie ziSyahitA racI eTale eo emanA "nizrA-guru" gaNuya. keTalAka jinabhasUrine emanA vidyAguru tarIke oLakhAve che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana A sabaMdhamAM paNaNavaNa uparanI haribhadrasUrikRta pradezavyAkhyAnA aMtanI pupikA huM raju karuM chuM - " samAptA ceyaM prajJApanApradesa (za)vyAkhyeti // cha / AcAryyajinabhaTasya hi susAdhujanasevitasya si(zi)pyeNa / jinavacanabhAvitamatettavatastatprasAdena // 1 // kiJcit prakSepasaskAradvAreNemaM(ya) kRtA sphuTA / AcAryaharibhadreNa TIkA prajJApanAzru (? zrayA) // 2 // ..... sarva utA nitya s ..... 1 upara pramANenI pupikA bhAM. prA. saM. mamAM je mubaI sarakAranI mAlikInI hAthapothIo che temAMnI pradezavyAkhyAnI hAthapothInA aMtamAM che. "ninavana"thI zarU thatI paMktio anya koI lahiyAnI che ema akSaro sarakhAvatAM bhAse che. vizeSamAM A pupikA haribhadrasUrie pite racI che ke nahi e prazna UThe che, kAraNa ke A pradezavyAkhyAnI mudrita AvRttinA aMtamAM tema ja khaMbhAtanA "zAMtinAtha jJAnabhaMDAra'nI hAthapethInA aMtamAM paNa AvI kai puSikA nathI. 1 jue bhAva prA. saM. maM0 taraphathI I. sa. 1935mAM chapAyeluM mAruM jaina hastalikhita prationuM varNanAtmaka sUcIpatra ( "Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts" Vol XVII, pt I, p 204 ) 2 ejana, pR 204. 3 pradezavyAkhyA be kaTake chapAI che pahelo bhAga agiyAra paya (pada) pUrato che e "RSabhadevajI kezarImala zvetAMbara sasthA" taraphathI ratalAmathI I sa 1947mA chapAyo che bIjo bhAga paya 12-3ne lagato che. e je putra pra. saM. taraphathI isa 1949mAM prakAzita thayelo che 4 juo siM je. gra mA i. sa. 1943mAM chapAyele jainapurUtakaprazastisiMha (bhA 1, pR 137) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUva khaMDa jo anya koIe A pumbikA racI hoya to temanA mate haribhadrasUri jinabhadrasUrinA ziSya che, bAkI vastutaH tema na paNa hoya. samarAIzcakahA (bhava 9)nA aMtamAnI prazasti pramANe paNa haribhadrasUrinA (dIkSA)guru jinadattasUri che. e haribhadrasUrie pitAne emanA "ziSyAvayava' kahyA che. vidyAdhara kuLa-haribhadrasUrinA guru jinadatasUri "vidyAdhara" kuLane viSe tilaka samAna hatA ema Avasmaya aMgenI ziSyahitAnI puSpika uparathI jANI zakAya che. e hisAbe haribhadrasUrinuM kuLa paNa vidyAdhara" che ema kahI zakAya kharuM, paraMtu A kuLathI "vidyAdharI zAkhA samajavI ke "vidyAdhara" gaccha samajavo ke "vidyAdhara" AmnAya ke anya koI bhinna ja vastu samajavI te ApaNe have vicArIzuM. pasavaNakampamAMnI therAvalImAM "vijAhirI" (vidyAdharI) zAkhAno ullekha che. A zAkhA Arya suhastisUrinA ziSyo musthitasUri ane supratibuddhasUrinA pAMca ziSyo paikI vidyAdhara gopAlathI nIkaLI ema A therAvalImAM kahyuM che? pra, ca mAM vRddhavAdInA praba dha (pR. 24)mAM kahyuM che te pramANe pAdaliptasUri tema ja emanI ziSya-paraMparAmAM thayelA vRddhavAdInA guru 1 " avirahiyanANadasaNacarittaguNadharassa viraDaya eya / / jiNadattAyariyasma u sImAvayavega cariyaM ti // " 2 juo 5 24. 3 " therANaM suTThiya-sugpaDibuddhANaM koDiya-kAkadayANaM 'vagvAvaccassa'guttANaM ime paMca therA atevAsI ahAvaccA abhiNNAyA hutyA, taM jahA-there ajaiMdadinne 1 there piyagaMthe 2 there vijAharagovAle 'kAsava'gutteNa 3...dherehiMto NaM vijAharagovAlehiMto 'kAsava'guttehiMto ettha Na 'vijAharI' sAhA niyA !" Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana Arya & dila vidyAdhara' AnAthamAM thayA che vi. saM. 150mAM jAkuTi (jAvaDa) zrAvake "giranAra giri uparanA neminAtha caityane uddhAra karyo te veLA, varasAda paDavAthI jIrNazIrNa thayelA eka maThamAMthI nIkaLelI eka prazasti maLI AvI enA AdhAre Ama ullekha karyo che ema pra. ca. (pR. 61)mAM prabhAcandrasUri sUcave che. ahIM "AmnAya artha zAkhA ke gaccha haze pAdaliptasUrino samaya vikramanI pahelI-bIjI sadI haze ema jaina paraMparA je bhAse che. vRddhavAdInA guru Arya skadila te "mAghurI" vAcanAnA sUtradhAra ja hoya to temane samaya vikramanI cothI sadI lagabhagano che ema vidvAnonuM kahevuM che. Arya RdilanuM nAma uparyukta therAvelImAM nathI pra. ca.mAM vajIsvAmInA praba dha (zlo. 196-198)mAM kahyuM che ke vajIsvAmInA vasena vagere nAmanA je cAra ziSyo hatA te pikI vidyAdhara nAmanA ziSyathI "vidyAdhara' gaccha nIkaLyo. Ama je ahIM "vidyAdharI" zAkhA ane vidyAdhara' gacchanA pravartakonA nAmo apAyAM che tenI tema ja temanA samayanI bhinnatA jotAM A zAkhA ane A ga7 te niranirALA che ema lAge che manAtI para parA pramANe "vidyAdharI " zAkhA vikramanI pUrve pahelI sadImAM nIkaLyAna ane "vidyAdhara " gaccha vikramanI bIjI-trIjI sadImAM nIkaLyAnu saMbhave che zatru jaya" giri upara eka mAsanuM anazana karI saMgama nAmanA siddha muni vi. saM. 1964mAM svarge sacaryA. emane eka prAcIna 1 juo muni (have pa.) kalyANavijayajInuM pustaka vInirvANa saura nA strALanA (pR 104). ahI mAtharI vAcanA vIrasaMvata 927thI 840nA gALAmAM thayAne ullekha che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 haribhadrasUri [ pUrva khaMDa puMDarIka" lekhamAM "vidyAdharakulanabhata mRgAMka' kahyA che. A " vidyAdhara" kuLamAM haribhadrasUri thayA haze ema lAge che. je. 5. pra. sa. (bhA. 1, pR. 102)mAM lalitavistarAnI vi. saM. 1185mA lakhAyelI eka hAthapothInI puSikA chapAI che. emAM prastuta haribhadramUrine "zvetAMbarakulanabhatalamRgAMka' kahyA che. ahIM "kula" zabda "sa pradAya vAcaka hoya ema lAge che. pra, ca. (praba dha 8, 5 61)mAM pAdaliptasUri ane vRddhavAdInA gurune "vidyAdhara vazanA nirdhAmaka kahyA che. kusUrinA vazaja-a, ja. pa.nI pajJa vyAkhyA (khaMDa 1, pR. 8)mAM nIce mujaba ullekha che - " prakaraNakaraNaM hyanindho mArga pUrvagurubhizca-kukkAcAryAdibhirasmad vagajerAcarita iti" A uparathI haribhadrasUrinI pUrve emanI gurupara parAmAM kuka nAmanA keI AcArya thaI gayA che ane haribhadrasUri emanA vaMzaja che ema jANI zakAya che, paraMtu A kuka te keNu tenI tapAsa karavI bAkI rahe che. sUri' pada-dharma-purohita haribhadrane kyAM, kyAre ane kAnA 1 juo "prabaghaparyAlocana" (pR 18) 2 A nIce mujaba cheH " iti cetyavaMdanaTIkA mamAptA // kRtiH caturdazaprakaraNakartuvirahAkasya vitrAva nivAsinaH "hi vAdhArAvartugamAnamaratnaprAzana- pradIpastra mugRhItanAmadheyasya jineMdragaditasiddhAtayathArthavAdinaH zvetAvarakulanabhastalamRgAkasya zrIharibhadrasUreH // grathAgraM akSarasakhyayA anuSTubhA tu 482 / / vikramasaMvat 1185 prathamAzvinavadi 7 some pAri0 lUNadevena svproprAya triviti " 3 A vyAkhyA (khaMDa 1,pR 9)mAM sUcavAyA mujaba siddhasena divAkara haribhadrasUrinI pUrve thayA che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 29 hAthe "sUripada maLyuM hatuM tene koI sthaLe spaSTa ullekha heya ema jaNAtuM nathI. bahumAM bahu to eo kyAre mUri thayA te emanI kaI kaI kRtiomAM emaNe AcArya ke sUri tarIke pitAne paricaya ApyA che te uparathI tAravI zakAya. ziSyo ane temane vadha-A sabaMdhamAM kahAvalImA nIce pramANe hakIkata che - haribhadrasUrine jinabhadra ane virabhadra nAmanA be ziSya tA. teo sarve zAstromAM kuzaLa hatA. e samaye "citoDamAM bauddha" matanuM jora hatu. haribhadrasUrinA dhelI duSTa bauddhoe A baMne ziSyone ekAtamA mArI nAMkhyA. haribhadrasUrine kAIka rIte A vAtanI khabara paDatAM temane khUba zoka thayo ane teo anazana karavA taiyAra thaI gayA gurune A vAtanI jANa thatA temaNe A sUrine tema karatA aTakAvyA chevaTe haribhadrasUrie pitAnA graMtharAzine ja zi mAnI enI racanAmAM emaNe vizeSa udyama karavA mAMDyo. A hakIkata keTalIka vizeSa vigato sahita paraMtu judI rIte pra, ca (pR 65-69)mAM rajU karAI che eTale e hu ahI nodhuM chu. hasa ane paramahaMsanI dIkSA ane emano zAstrAlayA - haribhadrasUrine sa sArIpaNAmAM huM sa ane paramaha sa nAmanA be bhANeja hanA teo se kaDe hathiyAro vaDe yuddha kare evA raNavIra hatA eka veLA emanA sa ba dhIoe emane karkaza vacana kahyAM. AMthI virakta ane ci tAgrasta thayelA eo haribhadrasUri pAse gayA. emaNe A sUrane praNAma karI kahyuM ke ame gharathI virAga pAmyA chIe. haribhadra-je tamane mArA upara rAga hoya to vidhipUrvaka dIkSA le. hase ane paramahaMse A vAtanI hA pADI eTale emano bhAva Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa joIne haribhadrasUrie emane dIkSA ApI. A baMne munio kuzAstranA pAThamA paNa zuddha buddhi dharAvatA hatA. haribhadrasUrie emane nyAya zAstrano abhyAsa karAvyo. bauddha takanA adhyayanAthe gamana-eka veLA hase ane paramahaMse bauddhonA tarkazAstrano - emanA durgama Agamono bedha meLavavA mATe bauddhonA nagaramAM jaI eno abhyAsa karavAnI haribhadrasUri pAse anujJA mAgI, haribhadra-bhAvi sAruM jaNAtuM nathI, mATe A vicAra mAMDI vALe. ahI paNa para matanA jANakAra AcAryo che to pachI temanI pAse bhaNe. keI kulIna ziSya gurane choDIne nirupadrava mArge paNa na jAya to pachI dunimitta jaNAtAM to te kema ja jAya ? ame sopava kArya mATe anujJA ApatA nathI. hasa--ApanuM vAtsalya yukta che. ApanA nAmamaMtranA prabhAvathI amane kazI AMca Avaze nahi ane enAthI amAruM pUrepUruM rakSaNa thaze. Ape amAruM baLa nAnapaNamAM joyuM che. samartha manuSyane apazukana zuM karI zake ? dUra dezanA zAstronuM jJAna meLavavA anujJA Apo. haribhadra--tamane hitanAM vacana kahevAM e nirarthaka jaNAya che. je thavAnuM haze te thaze ja. have tamane je race- phAve te kare. haMsa ane paramahaMsa te pitAnA gurane gauravanI ane emanA upadezanI avagaNanA karIne ane jaina veSane gupta rAkhIne bauddhonA 1-2 haMsa ane paramahaMsane vRttAta moTe bhAge anucita kalpanAnA raMge raMgIne "sAdhya ane sAdhanA" e nAmanI cothI vArtA tarIke jayabhikhue rajU karyo che ane e "gUrjara graMtharatna kAryAlaya" (amadAvAda) taraphathI vIradharmanI vAte nAmanA pustakamAM I. sa. 194mAM prakAzita thayA che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana r . rahI emaNe bauddha nagare. bauddha ' matanI rAjadhAnImAM gayA. tyA bauddha ' AcArya pAse * bauddha zAstrone viziSTa abhyAsa karyAM. A AcA jaina darzanane age je je dUSaNA batAvatAM hatA tenA parihArapUrvaka bauddha AgamAnu khaMDana karanArI bAbate teo lakhatA hatA.2 evAmA emaNe lakhelu eka patra UDI gayu ane e anyanA hAthamA AvatAM eNe e bauddhAcAryane batAvyuM. emaNe kahyu ke ahI DaeNAI jaina matane upAsaka bhaNavA AvyA hAya ema lAge che.ja haMsAdinI che parIkSAmA--auddAcAye eka veLA potAnA 31 1 jaina darzana ( mULa graMthakAra, pR. 22)mA kahyuM che ke "bauddhoAnA aneka vidyApIThe hatAM, jemAnu eka vidyApITha te evaGga mATuM hatu' ke jemA 1500 avyApa ane 15000 vidyAthIo rahetA hatA "" jemAnu zabda upara nIce mujabanu ahI TippaNa cheH r * . A vidyApIThanA sthAna saMbadhe ane tenA kulapati vagerene lagatI kAi jAtanI mAhitI maLI rASTrI nathI kAI kahe che ke e bane ziSye auddAcAya pAse ' bheTa 'dezamA bhaNavA gayA hatA jue piTana mahAzayane trIne ripeTa, pR kapa (phleTanI TTa 247nI sAkSI) e uparathI 'bheTa' dezamA 'vidyApITha' hAvAnu" kalpI zakAya." kau sagata lakhANa mULa lekhakanu che - lakSmaNa rAmaca dna veDhe racela The Standard Sanskrit English DictionrynI i sa 1889nI AvRttimA 'bheTa' ave! saskRta zabda ApI ethI TimeTa' deza mATe bhAge sabhave che ema kahyu che . vizeSamA bhATAga'ne atha 'bhUtAna' karAyA che, pAicasamahajIvamAM ' bhaTTe ta ' (sa. bheATAnta)ne eka atha nepAlanI pAsene| pradeza ' bhUtAna ' ema karAyeA che 'bhATTata ne khIne atha nivAsI' karAyeA che ane e zabda prAkRta piMgalamA che ema kahyuM che ' bhUtAnane ema enA 2 ca0 40 ( pR 10 ) pramANe kapAlikAmA ( kApalI upara ) lakhatA hatA. 3 pu. pra. sa'. ( pR 105 ) pramANe bauddhonI adhiSThAtrI tArAe vAyu vaDe patra uDAvI e lekhazAlA (nizALa )mAM nAkhyu, " namo niyAcuM " upara lakheluM hatuM te joI anya vidyArthIoe e khauddAcAya ne batAvyuM. 4 20 40 (pR.50) pramANe tA pratilekhanA ityAdi saskAra uparathI dayALu jevA jANI gurune khAtarI thaI ke A zvetAmara jena che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa ziSyAne khelAvI kahyuM : tame daravAnta AgaLa mArgomAM eka jinapratimAnu sthApana kare. enA mastaka upara paga mUkI tamAre javuM. jene A vAta pasaMda na hAya temaNe mArI pAse bhaNavu nahi. haMsa ane paramahaMsa sivAyanA bIjA badhA vidyArthIoe tema karyuM. A me jaina munione lAgyu ke pakaDAI javAze te jIvanu jokhama che tema chatAM jaina dharmI taraphanA apratama rAgane laIne emaNe e pratimAne janaiAinuM cihna karyuM 1 ane pachI enA upara paga mUkI e gayA. keTalAka bauddho A joI gayA temane khUba gussA cakyo gurune vAta karI tA temaNe kahyu buddhizALI puruSo devane mastake paga na mUke eTale e e jaNe janArdanuM cihna karyuM te vyAjabI che. vaLI e bane paradezI che eTale emanA virAdha karavA ThIka nahe huM bIjI rIte emanI parIkSA laIza. rAta paDatA bauddAcAye evA praJadha karyo ke e bate jaina sAdhu tema ja bIjA badhA vidyArthIe je eraDAmA sUtA hatA tyA uparanA 32 1 20 pra. (pR 10 )mA - The traNa rekhA karI evA ullekha che. pu. pra saM. ( thru 105 ) pramANe te haMsa ane paramahaMsamAM je meTA hatA temaNe kAna parathI khI laI khaM bhasUtra ( brahmasUtra)nuM cihna karyAM . mudde ane jina ( jaina tIOkara )nI mUrti mA bheTa zA che enI pUrepUrI tapAsa atyAre I rAtre tema nathI. kAmacalAu tapAsa daramyAna ema navA maLe che ke jinanI UbhI kAryAtsaga mudrAvALI mUrti jema maLe che tevI kAI buddhanI kAI smRti jaNAtI nathI khuddanI mUrti abhaya ane varada mudrAvALI jovAya che. jinanI mUrti savayA nivastra maLe che, jyAre buddhanI mUtine te vastra hoya ja che. jinanI ja mUrti na vakSasthaLa upara ' zrIvatsa ' heAya che ane vRSabha ityAdi lAina paNa jinanI ja mUrtine hAya che jinanI tema ja khuddanI mUrtine paNa uSNI heAya che, paraMtu budghanuM uSmIya AgaLa tarI Ave che. yAgInu magaja vikasita uSNISa uparathI anumanAya che. muddanI mUrtine pacheDInI jema saMdhATIthI ala kRta karI hAya te! e jatAineA bhAsa karAve ane gaLA uparanA , bhAganA paDe rekhAonA bhAsa kAve. ema kahevAya che ke mudranI smRti banAvAI te pUrve edhivRkSa, hAthI, stUpa, siMha ityAdi pratIkA astitvamAM AvyA hatAM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 33 mALa parathI nAnA nAnA ghaDAo eka pachI eka phekAvyA. badhA vidyArthIo jAgI gayA. sau pitapotAnA kuLadevatAnuM nAma devA lAgyA. heze ane paramahaMse jinanuM nAma lIdhuM tyAM to "ThIka, A be jaina jaNAya che' evo zabda thaye haMsa ane paramahaMsa cetI gayA. A sthaLe hamezA cho paDI rahetA hatA. temAMthI be cho A be jaNe lIdhA ane pitAnA zarIra sAthe bAMdhyA. pachI emaNe upalA majalA parathI jamIna para paDatuM mUkyuM ane utAvaLe pagale eoA nagara chaDI gayA haMsanI hatyA-bauddhonA subhaTane AnI jANa karAtAM temaNe A banenI pUTha pakaDI. teo samIpa AvI pahoMcatAM hase paramahaMsane kahyuMH tuM ApaNuM guru pAse jaje ane meM je emanA vacananI avajJA karI te badala mAru "mithyA duSkRta" kaheje arzI pAsenA nagaramA sUrapAla nAme rAjA che e zaraNAgatanuM rakSaNa kare te che mATe 1 chatrInI madadathI vimAnamAthI nIce kUdI paDavAnA tema ja chatrIsainya utAravAnA je prabadho Adhunika yugamAM thayA che ane thAya che tenI jANe A pUrvabhUmikA hoya ema lAge che. dharmadAsagaNita viesamAlA upara vi sa. 1785mA zAtinAthane rAsa racanAra rAmavijayagaNie je TIkA racI che temAM raNasiMha nRpatinA vRttAMtamAM thaze e nRpatinI senAne AkAzamAMthI UtaratI batAvI che evo ullekha che. A sa ba dhamAM juo mAro lekha "bAra so (100) varSa uparanuM chatradvArA utarANa". A lekha ahInA-suratanA "gujarAtamira tathA gujarAtadarpaNa"nA tA. 19-6-61nA aMkamAM chapAya che. 2-3 . ca. (pR 70, glaeN. 142 )mAM bauddhonI rAjadhAnI -baudranagara ane enI pAsenA sUrapAlanA nagara vize ullekha che, para tuM e bemAthI ekenuM nAma darzAvAyuM nathI A surapAla te koNa te viSe paNa pra. ca mAM kazI mAhitI apAI nathI AthI A bAbatanI vizeSa tapAsa karavI bAkI rahe che, 9 3 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harimaMdrasUri [ pUrva khaMDa tuM tyAM jaladI jA. hajI te paramahaMsa gayo nathI eTalAmAM te subhaTa. AvI caDyA hase emanI sAthe yuddha karavA mAMDayuM paraMtu teo emane hAthe ghAyala thaI mRtyu pAmyA. sUrapAla pAse gamana-A bAju paramahaMsane koI dayALu puruSe nAsI javA samajAvyA eTale eo sUrapAla pAse gayA. subhaTe A rAjA pAse AvyA ane emaNe ene kahyuM ke A paramahaMsa amane soMpI de. aneka vAra kahevAyA chatA ane dhamakIo apAI chatAM sUrapAle A zaraNAgatane subhaTane svAdhIna karavAnI makkamapaNe nA pADI subhaToe khUba jIda karI tyAre rAjAe emanA nAyaka sAthe paramahaMsane vAda goThavavAne rasto sUcavyo ane kahyuM ke je paramahaMsa A vAdamAM hArI jAya te pachI tamane jema yogya lAge tema tame enI sAthe varta je. bauddha sAthe paramahaMsane vAda-subhaTone nAyaka belyoH A paramahaMse amArA buddhadevanA mastake paga mUkyo che eTale amAre enuM meMThuM jevuM nathI. e jo vAdamAM jIte te bhale e ene sthAne jAya paraMtu je e hAraze te ame ene vidhya gaNazuM. A pramANenI vAtacIta thayA bAda vAdane prAraMbha thaye. e samaye bauddhonI zAsanadevI tArA ekAMtamAM rahIne ghaDAnA mukhe vAda karavA lAgI 1 ethI paramahaMsa ene joI zakyo nahi. vAdavivAda ghaNA 1 jue ma ca- (pR. 68,le. 103). zrIpAla rAjanA vividha caritromAM pUtaLA pAse samasyA purAvI evI hakIkta Ave che. dA. ta. juo ranazekharasUrie racelA ane emanA ziSya vi sa. 1428mAM prathamadarzarUpe lakhelA siddhacakkamaha5 cAne sirivAlahAnu nimnalikhita padya - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA 3 jIvana ane kavana 35 divaso sudhI cAlavAthI paramahaMsa kaTALI gaye. emaNe jenI zAsanadevI aMbikAnuM smaraNa karyuM. eNe AvIne tArAnI vAta jaNAvI ane kahyuM ke tuM prativAdIne tArI samakSa AvI vAda karavA kaheje. bIje divase paramahase A sUcanAno amala karyo. prativAdIe mauna dhAraNa karyuM eTale paramahaMse paDade khecI kADhyo ane paga vaDe pelA ghaDAnA bhUke bhUkA karI nAkhyA. pachI eo bauddhonA nAyakane udezIne bolyAH tame adhama paMDita che. evAmAM sUrapAle subhaTone kahyuMH nyAyamAM vijaya meLavanArA A sAdhu puruSane vadha icchanArA tame zatruo che. tamAre Ane pakaDIne laI javo hoya te mane yuddhamAM harAve. pachI ema bhale bane. bIjI bAju rAjAe paramahaMsane nAsI javAnuM IzAratathI sUcavyuM ane emaNe tema karyuM. dhAbInA pa--utAvaLA utAvaLA paramahaMsa jatA hatA tevAmAM eka dhobI emanA jevAmA Avyo. subhaTane najIka AvelA jANI emaNe dhAbIne kahyuMH alyA nAsa, nAsa; Aphatane mAmale che. Ama cAlAkIthI bIne nasADI paramaha sa enI jagyAe kapaDA dhovA beThA. evAmAM eka ghoDesvAre tyAM AvI pUchayuH A raste koI puruSa " esA sahImuheNa ja kahai samassApaya maeNAvi / pUreyazca keNa vi puttalayamuheNa helAe / / 861 // " A prasaMga mATe juo 5 satyarAjagaNie vi saM. 1514mA racelA zrIpAlacaritrane zle 35,vi sa 1738thI 1743nA gALAmAM nyAyAcArya yazovijayagaNi dvArA pUrNa karAyela ane vaiyAkaraNa vinayavijayagaNi dvArA Ara bhAyele zrIpAla rAjAne rAsa (khaMDa 3, DhAla 7, kaDI 14) tema ja jJAnavimalasUrie gadyamAM raceluM ane vi sa 1745mAM prathamAdIpe lakhAyeluM zrIpAlacaritra (patra 27 A). Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa AvyuM che? paramahaMse pelA dhAbIne batAvyo eTale eNe ene pakaDIne subhaTone soye, ane lazkara pAchuM vaLyuM. paramahaMsanuM Agamana ane avasAna-paramahaMsa buddhibaLe bacI gayA. eo nirbhaya thaIne "citrakUTa" AvI pahocyA. emaNe gurune-haribhadrasUrine vaMdana karyuM. AkhamA Asu sAthe emaNe pitAne meTA baMdhu haMsanA avasAnanI vAta kahevA mAMDI tema karatA karatA emanuM hRdaya bhedAI jatA emanuM avasAna thayuM. hakIkatamAM pheraphAra-ca, pra. (pR. 51) pramANe "citrakUTa nA killAnA bAraNuM daIne enI pAse paramahaMsa sUtA hatA. e joIne subhaToe emanuM magnaka kApI nAkhyuM ane eo e laI gayA. savAre emanu dhaDa haribhadrasUrinA jovAmAM AvyuM. pu, pra. saM. (pR 105) pramANe A hakIkata nIce mujaba che - haMsanu mRtyu thatA paramahaMsa koIka nagaramAM gayA ane eka (rAjA)ne zaraNe gayA. evAmAM emanI pUThe lAgeluM sainya AvI pahAgyuM. e sainya, jene zaraNe paramahaMsa rahyA hatA tene kahyuM : tu paNa bauddhono bhakta che te A ApaNA dharmanA daivIne tuM amane sepI de. eNe zaraNAgatane ApavA nA pADI. paramahaMse kahyuMH mAga bauddha AcArya sAthe vAda thavA de. je hu emA hAruM te mane mArI nAkho (vAta kabUla karAI ane vAda thatA) bauddhonI jIta thaI ane paramahaMsano vadha karAye. emanI rudhirathI kharaDAyelI 1 skaMdha munine 500 ziSya hatA. e badhAne pAlake ghANImAM pIlIne mArI nAkhyA ane skaMdhakane paNa tyAra bAda e rIte mArI nAkhyA. emanA rudhirathI kharaDAyelA raharaNane gIdhoe puruSane hAtha mAnI upADI e nagaranA rAjanA a ta puramA nAkhyuM. tyAnI rANIe e joyuM to ene khyAla Avyo ke A te mArA bhAInu rajoharaNa che. A hakIta uttara jhayaNa (a 2)nI yuNi (patra 76 )mAM che. emAM kabala ane nisiA (niyA)no ullekha che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane yuna 1rbohita ( roharaNa ) koIka devIe zakunikAnu rUpa dhAraNa karIne citrakUTanI pauSadhazALAmA mUkI dIdhI. haribhadrasUrie e ALakhI. *niSadyA jovAthI ziSyanuM mRtyu thayuM che ema emaNe jANyuM. 37 haribhadrasUrinu" prasthAna--pra. ca. (pR. 70) pramANe e vidvAna ziSyAnA akALa avasAnathI dhaNA ja AghAta pAmelA ane pote ziSya vinAnA thavAthI atizaya khinna banelA tema ja bauddho upara khUba gusse thayelA haribhadrasUri gurunI rajU laI surapAla rAjAnA nagare javA UpaDyA. tyA pahoMcatAM emaNe e rAjAe paramahaMsane bacAvyA hatA te badala e rAjAnI praza`sA karI. auddhonA guru sAthe vAda-- haribhadrasUri-he sUrapAla rAja ! bauddo sAthe vAda karavAnI mArI icchA che. surapAla--tIDanAM TALAonI peThe bauddho ghaNA che ane e badhAne vAdamA jItavAnuM kAma sahelu nathI. sivAya ke tamArI pAse kAI ajeya zakti hAya. < 1 AnA apara nAma 'Ave' tema ja dharmadhvaja' che tAyAdharmakehA (sucai dha 1, aljIyaNa 1, sutta 24, 54 53)mA ene mATe * racaharaNa " zabda vaparAyeA che. roharaNa e jaina muninu liga che. e jIvaja tunA rakSaNArthe kAmamA levAnuM upakaraNa che. ethI teA jaina sAdhusAdhvIe ene peAtAnI pAse cAvIse kalAka rAkhe che. " 2 deveza ane devI dhAre te pazu, 5 khI ke manuSyanu rUpa dhAraNa karI zake che evI jaina mAnyatA che. 3 jue pR 39, Ti 1. 4 rasteharaNanA dADA lAkaDAnA heAya che. ene eka cheDe dRzIe hAya che. e dADAnA pATA upara kapaDu vI TALelu hoya che e kapaDAne Asana tarIke keAI koI vAra upapyoga karAca che ethI ene ' niSadyA ' kahe che. AjakAla teA pATA ane AdhariyAnI vacamA je kapaDu rakhAya che tene ' niSayui ' kahe che. . . Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 haribhadrasUri ! [ pUrva khaMDa haribhadrasUri-mane aMbikA devInI sahAyatA che. A sAbhaLI surapAle eka cAlAka dUtane boddhonA guru pAse mokalyo. eNe enI sAthe kahevaDAvyuM ke ahIM eka bauddha matane virodhI paMDita Ave che ane e pitAne vAdI" kahAve che ethI huM lajavAuM chu to ene harAvAya evo koI upAya yojazo. - dUta gayo ane eNe bauddhonA gurune maLIne saMdeze kahyo. vAta cAlatA cAlatA ema nakkI thayuM ke je hAre te tapelA telanA kuDAmAM paDe. gheDe dahADe bauddha gura AvI pahoMcatA sUrapAle vAdane prabaMdha karyo. bauddhonA gurue "A badhuM anitya che' ema ekAte pratipAdana karavA mADayuM. haribhasUrie enuM yuktipUrvaka khaMDana karyuM. AthI e hArI gayo ane e tapelA telanA kuMDAmAM paDyo. pitAnA gurune parAbhava ane mRtyu thatA emanA pAceka pravINa ziSyoe haribhasUri sAthe vAda karyo, paraMtu teo paNa hArI gayA ane telanA kuMDAmA paDI maraNa pAmyA. bIjA ziSyone raSa ca teo pitAnI zAsanadevI tArAne game tema kahevA lAgyA. e uparathI e devIe kahyuMH haMsane ane paramahaMsane jinapratimAnA mastaka upara paga mukAvI emane tame pApamA pADavA mAgatA hatA, paraMtu emaNe potAnuM sattva na cheDayuM tethI huM rAjI thaI hatI. tamArA gurue A paradezathI bhaNavA AvelAo sAthe je kharAba vartana calAvyuM tethI huM nArAja thaI hatI. Aje ene ene badale maLe jANI me upekSA karI che. hajI paNa tamArAmAthI jeo A kugurune pakSa leze temane hu sAtha nahi Apu; bAkI 1 "anityameva sarva q" ityAdi mATe juo pra. ca. (pR. 72, ple 160-165). Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvaMta ane kavana krodhanA AvezamAM tame mane game tema kahe che tenI hu darakAra karanAra nathI; tame zoka tajI tamAre sthAnake pAchA pharazo to hu tamArA saMkaTane sadA dUra karatI rahIza, kemake tame te mArA saMtAna che. bauddhone hemakhe, ca, (pR. 73, le. 180)mA A saMba dhamA evo matAtara nodhAya che ke potAnA ziSyonA mRtyuthI gusse thayelA haribhadrasUrie mahAmatranA prabhAvathI bauddha matanA sAdhuonuM AkarSaNa karI temane tapelA telamAM homI dIdhA. sAtase bauddhonuM mRtyu-pu, pra. saM. (pR. 105)mAM nIce mujaba hakIkata che - niSadyA jevAthI ziSyanA mRtyuthI vAkephagAra banelA haribhadrasUri raudra dhyAna dhyAvA lAgyA. bauddho uparanA gussAne laIne emaNe upAzrayanI pAchaLa telanI kaDAI maMDAvI. maMtranA prabhAvathI (khecAyelA ) bauddho AkAzamArge AvI pataMgiyAnI peThe e kaDAImAM paDavA lAgyA. sAtase bauddho A pramANe marI gayA. 1440 bauddhonuM zakunikArUpe parivartana, temane hema ane maraNa-pra. ca. (pR. 51)mAM A bAbata nIce mujaba che - citrakUTa "mA paramahaMsanu dhaDa jotA haribhadrasUrie telanI kaDAIo taiyAra karAvI ane agni vaDe e tela tapAvarAvyuM. 1440 bauddhone homa karavA emaNe temane AkAzamArge khecyA. teo zakunikA rUpe telanI kaDAImAM paDI maraNa pAmyA. sUrinA kepanu nivAraNu-pra, ca. (pR. 73, le. 181- 182) pramANe haribhadrasUrinA guru jinabhadrasUrine bauddhonA nAzanI 1 zakunikA thI kaIka pakSI abhipreta hoya ema jaNAya che e samaDI haze caMda rAjAne enI sAvakI mAtAe kUkaDo banAvI dIdho hato tema ahI ma baLa jevAthI bauddhonuM zakunikArUpe rUpAMtara thayuM hoya ema lAge che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa ane pitAnA ziSyanA pracaMDa kopanI jANa thatAM e kAMpanA nivAraNArthe emaNe be munione samarAdityanA vRttAtanA bIjarUpa traNa gAthAo ApI emanI pAse mokalyA. eo sUrapAla rAjAnA nagaramAM AvI haribhadrasUrine maLyA. emaNe kahyuM ke gurue A traNa gAthAo barAbara vicArI jovAnuM kahevaDAvyuM che jema jema e gAthAo vicAratA gayA tema tema emane kepa zAta thato gayo. pite bauddhone mArI nAkhyA hatA te badala emane ugra pazcAttApa thaye. sUrapAlanI anumati laI emaNe tarata ja vihAra karyo ane guru pAse AvI emane page paDI prAyazcitta ApavA jaNAvyuM. gurue tapa karavA kahyuM ane emaNe tema karavA mADayuM. zrAvaka dvArA saMbaMdhana-pu. pra. saM. (pR. 105) pramANe A hakIkata nIce mujaba che - sAta se bauddhonI hatyAnI jANa thatA haribhadrasUrinA guru jinabhadrasUrie eka zrAvakane zikhAmaNa ApI A sUri pAse mokalyA sUrie ene aMdara AvavA na dIdho. tyAre eNe kahyuM: huM AlecanA mATe ApanA guru pAse gayo ane meM prAyazcitta mAgyuM, paNa gurue mane ApanI pAse mokalyo che te kRpA karI prAyazcitta pharamAvaze haribhadrasUri-tame zuM pApa karyuM che? 1 pra. ca. (pR 73)mAM nIce mujaba apAI che - "guNena-simmA dAnandI 2 tA piyA-pu ! siddhi-jJAtriALa mA-sukA jaLa-sirimA pamA II 28 jaya-vijayA ya sahoara dharaNo lacchI a taha paI mjjaa| seNa viseNA pittiya-puttA jammammi sattamae // 186 / / guNacanda-vANamantara samarAicca-giriseNa pANo a / egassa tao mokkho'Nanto annassa sasAro // 187 // " Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana zrAvaka-meM paMcendriya jIvanI virAdhanA karI che. ethI huM dubhAuM chu. haribhadrasUri-tamAre moTuM prAyazcitta levuM paDaze. zrAvaka-to tamAre keTaluM ? haribhadrasUri samajI gayA ke guru jANI gayA che. avasara joIne pelA zrAvake kahyuM ke gurue kahevaDAvyu che ke zuM tame samarAtvinuM caritra nathI jANatA ? eNe eka bhavamA leTane banAvela kUkaDe mArI nAkhyo hato tenu e leTamAM saMkrAta thayelA vyaMtare 21 vAra vera lIdhu hatu 1 A sAbhaLI haribhadrasUri bauddhone vadha karatA aTakI gayA. saMdha maLatA emaNe prAyazcitta lIdhuM ane pachIthI vairAgyarUpa amRtathI paripUrNa samarAdityacaritra racyuM. nirapatyatA aMge aMbAdevI dvArA sAMtvana-pra. ca, (pR. 74) pramANe haribhadrasUrine emanA gurue prAyazcitta tarIke tapazcaryA karavAnuM kahyuM. te pramANe A sUrie tapa karIne zarIrane zuSka banAvyuM kharu, para tu emanA be priya ziSyonA viyogane sa tApa ochA na che. AthI aMbA devIe "tamArA jevAe Ama zoka karavo te ucita nathI." ema emane samajAvavA mADyuM tyAre haribhadrasUrie kahyuM ke "mAtA huM nirapatya chu ethI mane duHkha thAya che. zuM nirmaLa gurukuLane mArAthI aMta Avaze ? aMbA devIe uttara ApyaH he sUri ! tamArA bhAgyamAM kuLanI vRddhi dvArA puNya hAsala karavAnuM nathI; zAstrane samUha e ja tamArI saMtatirUpa che. Ama bolI devI adazya thaI ane haribhadrasUrie graMtha racavA tarapha lakSya ApyuM. sauthI prathama emaNe samAdityacaritra racyuM. 1 juo pu. . saM. (5 105, pakti 21-22) 2 ziSyarUpa sa tAnathI rahitapaNuM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa - laligane adhikAra-kahAvalImA A lalligane adhikAra nIce mujaba apAya che - - haribhadrasUrinA jinabhara ane vIrabhadra e nAmanA be ziSyone lalliga ke laliga nAme eka pitarAI ( kAke) hatA. e devagurunI. bhakti karato hato, paNa paiseTake e duHkhI hato. garIbAIthI kaMTALI. javAthI e AjIvikA mATe Ama tema bhamate hato. eka veLA e haribhadrasUri pAse AvyA. sUrie ene kahyuMH A rakhaDapaTTI choDI de. lalige uttara ApyoH te dIkSA Ape jethI paralokanuM hita sAdhI zakuM (haribhadrasUri cUDAmaNi nAmanA tizAstramAM pravINa hatA. emaNe e jJAnabaLe lalliganuM bhAvi joI) ene anyatra javA nA pADI, ane kahyuM ke ahIMnA bajAramAM kaI kaI cIja vecAvA Ave che tenI mane khabara Apato raheje. - lalige tema karavA mAyu. evAmAM eka divasa "suvarNadvIpa thI. keTalAka vepArIo tyA AvyA. emaNe suvarNa, ratna vagere saMtADI. rAkhyA hatA. e koIka jANI jatA corAI gayA. e vepArIo mayaNapiMDIo kharIdI bajAramAM e vecavA AvyA. A vAta lalli. haribhadrasUrine kahI. nimittabaLe lAbha joI e kharIdavA sUrie. ene kahyuM pilI mayaNapiMDIomAM suvarNa ane rane saMtADAyelAM hatAM, paraMtu lalligane enI khabara na hatI. ethI e pahelA te nArAja tha, paNa pachI e suvarNAdi maLatA e vecI e puSkaLa kamAya. eNe sarvatra dAna devA mAMDyuM. khAsa karIne eNe haribhadrasUrie racelA. graMtha lakhAvavAmAM paisA kharacyA. rAtre graMtha racanA-kahAvalImAM sUcavAyA mujaba eka uttama ratna lallige upAzrayamAM rAkhyuM hatuM. enA pratApe haribhadrasUri bhIta. ane pATI upara rAte paNa graMthanI racanA karI zakatA. e lakhANa divase utArI levAtu Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana 43 bhejanasamayanuM zaMkhavAdana ane "bhavavirahasUri tarIkenI prasiddhi-haribhadrasUri AhAra vAparavA eTale ke bhojana karavA besatA tyAre pele lalliga zaMkha vagADI yAcakone bhegA karI temane manavAMchita bhojana karAvo. bhojana karyA bAda e yAcako haribhadrasUrine praNAma karatA eTale e sUri emane AzIrvAda ApatA ke "tame bhavanA virahamAM udyamazALI rahe. A sAMbhaLI teo "ghaNu jevo bhavavirahasUri" ema belatA. Ane laIne haribhadrasUri "bhavavirahasUri' tarIke prasiddhi pAmyA. AkSepa ane ene parihAra-haribhadrasUrie racelA aSTaprakaraNa upara jinezvarasUrie vi saM. 1080mA eka TIkA saMskRtamA racI che. emAM nIce mujabanI kiMvadantI apAyelI che - haribhasUri bhajana karatI veLA zaMkhavAdanapUrvaka yAcakone ekatrita karI bhojana apAvatA ane pachI pote bhajana karatA. A uparathI keTalAka Adhunika vidvAna haribhadrasUrine "caityavAsI' mAnavA prerAyA hatA paraMtu e vAta barAbara nathI ema kahAvelI jotAM jaNAya che kemake zaMkhavAdana ityAdi kArya te lalliga karatuM hatuM, nahi ke haribhadrasUri. vaLI saMbehapayaraNamA caityavAsIonI viruddha e sUrie je sacoTa lakhANa karyuM che te paNa emanA upara "caityavAsI" tarIkene AkSepa asthAne che ema siddha kare che aSTaprakvaNanI TIkA (patra 928)mAM jinezvarasUrie hari. bhadrasUrine "saMvipAkSika" kahyA che kAryAsikanuM dAna-pra, ca, (pR. 75, ple 203-217)mAM kahyuM che ke eka veLA haribhadrasUrinI najara kAryAsika nAmanA bhavya jana 1 vizeSa mATe juo aja5. (khaDa 2)ne mAre upadmAte (pR 103-104) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa upara paDI. enA dvArA potAnA graMtharAzino pracAra thaze ema jaNAtA emaNe e kAryAsikane bharata cakravartI vagerenA caritro saMbhaLAvI saMtuSTa karyo. laukika kAvyAdi zAstromAM kaMI sAra nathI e bAbata pAca dhUrtonI kathA dvArA-dhuttakhANa dvArA emaNe ene vistArathI samajAvI. e sAbhaLI kAryAsike kahyuM ke he bhagavAna! vya vinA dAnarUpa pradhAnatAvALA jaina dharmanI ArAdhanA hu kevI rIte karI zakuM? haribhadrasUri-he bhadra! dharmanI ArAdhanAthI tane puSkaLa paise. maLaze. kAryAsika-ema hoya te huM mArA parivAra sAthe ahIM rahu. haribhadrasUri-sAbhaLa. AjathI trIje divase koI paradezI gAmanI bahAra ghaNA kariyANuM laI Avaze. e badhAM tAre enI pAsethI kharIdavA ane vepAra karavAthI tene puSkaLa paise maLaze. vaLI meM je zAstro racyA che tene tAre pustakArUDha karAvavA ane sAdhuone e ApavA jethI e pustako lekamAM pracAra pAme kAryAsika haribhadrasUrinI salAha pramANe varyo ethI e paisAdAra che ane eNe zAstro lakhAvI enuM dAna karyuM. samAna hakIta--pu. pra. saM. (pR. 104)mA nIce mujabanI hakIkata che - haribhadrasUrie siddhAntanA rahasyarUpa 1,400 graMtha racyA. eka veLA emane vicAra Avyo ke A lakhAvaze koNa? eka garIba vaNika upara emanI najara paDI emane ene kahyuM ke tu mArA graMtha lakhAva. gurunI AjJA mAre pramANarUpa che ema e vaNike kahyuM eTale haribhadrasUrie ene upadeza Apyo ke Aje maMDapikA(mADavI)mA je madha vaDe ucchiSTa thayelA thAbhalAo Ave te laI gharamA ene sApha karI pachI Avaje. eNe tema karyuM eTale e senAnA kaMbA vaDe paisAdAra thayo. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanarekhA ] jIvana ane kavana kapa rahasyapustakanI prApti ane addabhuta staMbhamAM sthApanA-ca. pra. (pR. 50)mAM kahyuM che ke devatAo pAsethI haribhadrasUrine rahasyapustako maLyA hatA. temaNe e pustako digabara AcArya upara vijaya prApta thatA je coryAzI maTe cheDAyA hatA. tenA "caurAsI' (coryAsI) nAmanA prAsAdanA sta bhamA AdarapUrvaka mUkyA. A staMbha vividha auSadhio vaDe evo banAvAyuM hatuM ke enA upara jaLanuM ke agninu kaMI jera cAle nahi. pu, pra, saM. (pR. 104) pramANe te haribhadrasUrie racelA graMthe eka vaNike suyapa upara suvarNAkSare lakhAvyA hatA ane te 'citrakUTa" uparanA prAsAdamAM auSadhio meLavIne banAvelA staMbhamAM mUkyA hatA. A staMbha pANI vaDe gaLe (bhIMjAya) tema na hatuM, chedAya tema na hato ke agni vaDe bALI zakAya tema na hato. kalikAlasarvajJa nuM biruda-ca, pra, (pR. 50) pramANe haribhadrasUrine "kalikAlasarvajJa nuM biruda maLyuM hatuM. ArAdhanA ane anazana-pra. ca. (pR. 75, 220rara1)mA sUcavAyu che ke zrutajJAnanA baLe pitAne aMtasamaya najIka Avele jANu haribhadrasUri pitAnA guru pAse gayA ziSyanA virahanuM du kha bhUlI jaIemaNa nirmaLa anazana aMgIkAra karyuM. svargavAsa-pra, ca, (pR. 75, zle. rara1)mAM kahyuM che ke haribhadrasUri aMte svarganA sukhanA adhikArI banyA. haribhakAmaka munivaro--ApaNA caritranAyakanA nAmarAzi aneka "haribhaka" atyAra sudhImAM thaI gayA che. emanI pUrve thaI gayelA sUrio-munio viSe adyApi kazu jANavA maLyuM nathI, para tu emanA uttarakAlIna sUrio paikI jeo nodhapAtra jaNAya che temane viSe keTalIka mAhitI maLatI hovAthI hu thoDu ka kahuM chuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ pUrva khaMDa (1) "bRhad gacchanA mAnadevasUrinA ziSya jinadeva upAdhyAya nA ziSya haribhasUri. emaNe vi. saM. 1172mAM baMdhasAmitta tema ja chAsII yAne AgamikavarthIviyArasAra upara saMskRtamAM vikRti racI che. emaNe prazamarati ane khettasamAsa upara paNa vRtti racI che. vizeSamAM emaNe muNivaIcariya ane zreyAMsanAthacaritra racyAM che. (2) "caka" kuLanA-"vaDa" gacchanA zrIcandrasUrinA ziSya hari bhadrasUri. emaNe vi. saM. 1216mA neminAhacayi racyuM che. (3) "caMdra " gara7ne abhayadevasUrinA ziSya haribhasUri. e vastupAlanA samakAlIna bAlacandranA guru thAya che. (4) "nAgendra' gacchanA amaracandrasUrinA ziSya haribhasUri. eo vijayasenasUrinA guru thAya che. (5) candra' gacchanA bhadrezvarasUrinA ziSya haribhadrasUri. eo zAntisUrinA guru thAya che. emanA eka saMtAnIye- zriIcandrasUrinA ziSya devendrasUrie vi. saM. 1296mA. upamitibhavaprapaMcAthAsAre dvAra racyo che. (6) "bRhada gacchanA mAnabharanA ziSya haribhadrasUri. e sUrinA ziSya dharmacandranA kahevAthI ratnadevagaNie vi saM. 1393mAM vijAlagna upara saMskRtamAM TIkA racI che Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara khaMDa : sAhityasevA ' graMthanI sakhyA--haribhadrasUrie aneka grA racyA che e vAta nirvivAda che. 1abhayadevasUri, suniyandrasUri ane ' vAdI ' devasUri e traNa AcAryanA mata mujaba haribhadrasUrie 1,400 graMtha racyA che. vizeSamA lalitavistarAnI daivi sa. 1185mA lakhAyelI hAthAthImA paNa aMtamA 1,400 graMthA racyAnI vAta che.pa rAjazekharasUrinu kahevu AthI bhinna che. emanA kathana pramANe haribhadrasUrie 1,440 graMthenI racanA karI che.6 ratnazekharasUrie 1 jue pa cAsaga (5. 19, gA 44 )nI TIkA (padma 301 A) 2 jue uvaesapacanI TIkA ( 56 434 A ). 3 jue syAdvAdaratAra (bhA. 1, ! 86). 4 juA jai. pu. ma. sa'. (pR. 102). 5 A uparAMtanA ullekheA tarIke jue muniratnasUrie visa 1252mA racelu amamacaritra (saga 1, zlA. 99), jinadattasUrikata aNuharasaisama (gA. 55 ), pradyumnasUrie vi. sa 1324mA racela samarAdityasa"kSepanI prazasti (zrla. 9), sunidevasUrie visa 1322mA racelu, ane pradyumnasUrie zeAdhelu zAntinAthacaritra (saga` 1, zlA 4 ), pra. . ( pR 74, zlA. 205 ), guNaratnasUriSkRta ta rahasyadIpikA (patra 1a), lama DanagaNie vi sa. 1443mA racelA vicArAmRtasaMgraha ane harSoMnandanagaNie vi saM. 1673mA racelI madhyAhnavyAkhyAnapaddhati 6 jue ca. pra. (pR. 52) cha mana sukhalAla ka mahetAe va'dittasutta (gA 47)nI vRtti nAme adIpikAmA nIce mujaba ullekha hAvAnu kahyu che te -- 1444prakaraNakRt zrIharibhadrasUyo'pyAhulita vistarAyAm ' " de. lA jai pu saMsthA '' taraphthI lalitavistarAnI AvRtti ( patra 201 )mAM te 1444nA a ka nathI e chapAvavA rahI gayeA lAge che, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 haribhadrasUri [ uttara khaMDa ane vijayalakSmIsUrie emanAthI paNa AgaLa vadhI graMthanI saMkhyA 1,444nI darzAvI che. graMtha viSe prAcIna nAmanideza-haribhadrasUrie kyA kyA graMtha racyA che enI nodha prAcIna tema ja arvAcIna lekhakoe ApI che. temAM ApaNe ahIM prAcIna no vicArIzu. (1) gaNaharasiddhasayaga upara sumatigaNie vi. saM. 1295mA saMskRtamAM bRhatti cI che. gA. 55nI vRttimAM emaNe haribhadrasUrinI kRtio gaNAvI che. ahIMnA (suratanA) "zItalavADI enA bhaDAranI pacAseka varSa upara lakhAyelI 138 patranI eka hAthathI (patra 1008)mAM prastuta pATha che. e aMzataH azuddha hAIe sudhArI paraMtu saMdhi na karAI hoya tyAM tema ja rahevA daI hu Apu chuM - pannavastu- rApa-pa -SSTakA-rIva-rviri-strotanirnny-dhrmvindu-yogbindu- yogadRSTisamuccaya-darzanasaptatikA - nAnAcitraka - bRhanmithyAtvamathana - paJcasUtraka-saskRtAtmAnuzAsana - saskRtacaityavandanabhASya - anekAntajayapatAkA-anekAntavAdapravezaka-paralokasiddhi-dharmalAbhasiddhi-zAstra-- vArtAsamuccayAdiprakaraNAnA tathA AvazyakavRtti-dazavaikAlikabRhadvRtti-laghuvRttioghaniyuktivRtti-piNDaniyuktivRtti-jIvAmigama-prajJApanopAjhavRtti-anekAntajayapatAkAvRtti-cailavandanavRtti-anuyogadvAravRtti-nandivRtti- sagrahaNIvRttikSetrasamAsavRtti - zAstravArtAsamuccayabRtti-acchIcUDAmaNi - samarAdityacaritakathAkozAdizAstrANA gAva "3 1 juo upadezaprAsAda (staMbha 3, vyAkhyAna 30 ). 2 "a cala" gacchanI eka paTTAvalImAM tema ja kSamA kalyANakRta kharataragaSTa-paTTAvalImAM 1444no ullekha che 3 A ja pATha gaNaharasaisayazanI padmama digiNikRta TIkA (patra raA-ra78)mAM che. ahI apAyelA nAmanI akArAdi krame sUcI pR 50mA che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 49 Ama ahIM 38 kRtio gaNAvAI che. temAM 21ne "prakaraNa" kahI tevIsa mULa kRti che, jyAre paMdara vRttirUpa kRti che. pra. ca. (prabaMdha 9)mAM nimnalikhita be graMthane ulekha che - 1. tivakathAnakapaMcaka (pR. 75). 2. samAcaritra (pR. 74). ca. pra. (pR. para)mAM nIce pramANe 111 grathane ullekha che - 1. anekAMtajayapatAkA 2. aSTaka 3. nANAyattaka 4. nyAyAvatAravRtti 5. paMcaligI 6. paMcavastuka 7. paMcasUtraka 8. paMcAta 9-108. 1100 zataka 109. zrAvakaprajJapti ! 110. cheDazaka 111. samarAdityacaritra gaNaharasiddhasayaga uparanI pazcama digiNie vi sa 1676mAM racelI saMskRta TIkAmA 23 mULa graMtho ane 15 vivaraNAtmaka kRtio ema 38ne ulekha che. enA nAme huM ahIM akArAdi krame ApuM chuM - - 1 "si je. 2 "mA abakezanA nAmathI chapAyelA pustaka-, (5 25)mAM paNa "100 zataka"no ullekha che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pache 50 haribhadrasUri [ uttara khaMDa 1 anugadvAravRtti, 2 a.ja.pa. 3 a.ja.pa.vRtti, 4 anekAtavAdapravezaka, 5 aThThIcUDAmaNi, 6 aSTaka, 7 AvazyakavRtti, 8 upadezapada, 9 oghaniryuktivRtti, 10 kathAkeza, 11 kSetrasamAsavRtti, 12 caityavadanavRtti, 13 vAbhigamavRtti, 14 darzanasaptatikA, 15 dazavaikAlikabrahavRtti, 16 dazavaikAlikalaghuvRtti, 17 dharmabindu, 18 dharmalAbhasiddhi, 19 naMdivRtti, 20 nAnAcitraka, 21 paMcavastaka, rara pacasUtraka, 23 paMcAzaka, 24 palekasiddhi, 25. piMDaniryuktivRtti, 26 prajJApane pAgavRtti, 27 bRhanmithyAtvamathana, 28 gadaSTisamuccaya, ra9 gabindu, 30 lakatattvanirNaya, 31 viMzikA, 3ra zAstravArtAsamuccaya, 33 zAstravArtAsamuccayavRtti, 34 paDazaka, 35 saMskRta-caityavaMdanabhASya, 36 saMskRtAtmAnuzAsana, 37 saMgrahaNavRtti ane 38 samarAdityacarita keTalAka Adhunika lekhakoe paNa haribhadrasUrinA graMthanI sUcI ApI che. jemake ma. ki. mahetA, ma.na. dozI, 5. haragoviMdadAsa, muni (hAla paM.) kalyANavijayajI, paM. becaradAsa ane sva. me. da. dezAI. meM paNa a.ja.5, (khaMDa 1)nA aMgrejI upodaghAta (pR 28-29)mA eka sUcI ApI che ane ene agenA sudhArAvadhArA khaMDa 2nA upaghAtamAM darzAvyA che. A uparAMta kheDazaprakaraNanI prastAvanA(pR. 21-ra7)mAM meM eka sUcI ApI cheDIka vigato paNa rajU karI che. Adhunika lekhakomAM sauthI prathama sUcI ApanAra ma. ki. mahetA hovAthI ane emanI sUcI ma. na. dozIe dharmabindunA anuvAdanI prastAvanAmAM ApelI hovAthI tema ja A anuvAdanI sUcIne paM. haragoviMdadAse ane kalyANavijayajIe upayoga karyo hovAthI e sUcI jevI che tevI ahIM huM Apu chuM; phakta pahelI evI kRtiomA je sauthI AgaLa "zrI" zabda che te huM jato karuM chuM - (1) dazavaikAlikalaghuvRtti, (2) dazavaikAlikabRhadravRtti, (3) naMdI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana sUtralaghutti, (4) AvazyakasUtra upara zihitA TIkA (bRhadvRtti ), (5) prajJApanApradezavyAkhyA ( laghuvRtti), (6) ja jIddIpasa grahaNI, (7) ja jIddIpaprajJaptiTIkA, (8) caityavaMdanavRtti, (9) lalitavistarA ( caityavaMdana%0vRtti), (10) kapUrAbhidhasubhASitakAvya, (11) dhUrtAkhyAna, (12) munipaticaritra, (13) samarAdityacaritra, (14) paMcavastu, svApanna vRtti, (15) 5 vyasUtra, svApanna vRtti, (16) aSTaka, ( 17 ) SoDazaka, (18) p`cAzaka, (19) zrAvakadharma - vidhi, (20) dharmabindu, (21) yogabindu, svApanna vRtti, (22) yAgadaSTisamuccaya, svApanna vRtti, (23) yogaviMzati, (24) nyAyapravezakasUtra, vepanna vRtti, (25) nyAyAvatAravRtti, (26) nyAyavinizcaya, (27) dharma saMgrahaNI, (28) vekhAdyutAnirAkaraNa, (29) Sahdarzanasamuccaya, (30 ) SaDva nI, (31) anekAMtavAdapraveza, (32) anekAMtajayapatAkA, svApanna vRtti, (33) leAkatattvani ya, (34) upadezada, (35) anekAtapradhaTTa, (36) laghukSetrasamAsa, (37) tattvArthaM lavRtti, (38) zAstravArtAsamuccaya, svApanna vRtti, (39) nAnAdityaprakaraNa, (40) danasattarI (samyaktvasaptatikA ), (41) devendranarakendraprakaraNa, (42 ) yatidinanRtya, (43) yAgazataka, (44) lagnazuddhi, (45 ) sarvajJasiddhi, (46) saMkhAdhaprakaraNa, (47) anuyAgaddArasUtralaghuvRtti, (48 ) sa sAradAvArastuti, (49) vyavahArakalpa, (50) pratiSThAkalpa, (51) dvijavadanayapeTA, (para) kSamAvallIkhIja, (53) nAnapa cakavivaraNa, ( 54 ) vIrastava, (55) zrAvakaprajJaptiTIkA, (56) prazamaratiTIkA, (57) vIrAgakathA, (58) kama stavavRtti, (59) laghusa grahaNI, ( 6 ) jIvAbhigamalaghuvRtti ane (61) mahAnizItha mULa ( uddata ). 51 ahIM je kRti upara svApanna vRtti che tenA aMka bhinna darzAvAyA nathI jethI mULa lakhANa e pramANe che te jANI zakAya; e bhinna gaNIe te kRtinI saMkhyA 68 (61 + 7 )nI thAya. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para haribhadrasUri 1 uttara khaMDa ma. ki. mahetAe upara pramANenI sUcI ApyA bAda 38mI kRtinuM nANAitta, aramAnuM sAdhu samAcArI ane 44mAnuM lagnakuMDalikA nAmAtara hoya ema lAge che ema kahyuM che. vizeSamAM emaNe nIce mujabanA nAmone zrAvakadharmavidhinA paryAye hovAnI saMbhAvanA karI che - (1) zrAvakadharmataMtra, (2) zrAvakaprajJapti, (3) zrAvakasAmAcArI ane (4) zrAvakadhamaprakaraNa emaNe e vAtane paNa nirdeza karyo che ke meM je yAdI ApI che ke temAnA koI graMthanA kartA anya haribhasUri paNa hoya. AvI rIte anya lekhakoe paNa keTalIka kRtine saMdigdha tema ja brAta jaNAvI che. ene samagra khyAla Ave te mATe haribhadrasUrine nAme kharI ke beTI rIte caDAvAyelI kRtionI sUcI akArAdi krame hAla turata te ahI Apu chu ane emAM je nAmAMtara che te bAbatanuM tema ja bhrAta ulekhonA nirasananuM kArya hu AgaLa upara hAtha dharavAnuM rAkhuM chuM - 1 anugadvAra(sUtra)laghuvRtti ! 10 ahaMcUDAmaNi 2 anugadvAravivRti 11 acUDAmaNi 3 anekAtajayapatAkA 12 aSTaka(prakaraNa) 4 anekAtajayapatAkAvRtti 13 Atmasiddhi 5 anekAtajayapatAkedyota- 14 AtmAnuzAsana dIpikA 15 Avazyaka(sUtra)bRhatti 6 anekAMtapraghaTTa 16 Avazyaka(sUtra)laghuvRtti 7 anekAtapraveza 17 AvazyakavRtti . 8 anekAMtavAdapraveza( ka) 18 upadezapada 9 anekAtasiddhi ] - 19 upadezaprakaraNa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 53 -20 esapatha [ upadezapada] ! 38 jiNaharapaDimAthera 21 ghaniryuktivRtti [jinagRhapratimAstotra] rara kathAkeza 39 jinagRhapratimAstotra ra3 kapUrakAvya 40 jinaratava 24 kastavavRtti 41 chavA(jIvA)bhigama(sUtra)ra5 kitavakathAnakapa caka laghuvRtti 26 kula - 4ra jegasayaga [gazataka] ra7 kSamAvallI bIja 43 jJAnapaMcakavivaraNa28 kSetrasamAsavRtti 44 jJAnAditya(prakaraNa) 29 caturvizatistuti 45 DupaDupikA 30 caturvizatistutiTIkA - 46 tattapayAsagatattvaprakAzaka] 31 caityavaMdanabhASya (saM.) 47 tattvatara giNI 32 caityavaMdanavRtti (lalita 48 tatvaprakAzaka vistarA) 49 tatvArtha (sUtra)laghuvRtti '33 jaidimukicca [yatidina (DupaDupikA) 50 tribhaMgIyAra 24 ja budIvasaMgahaNI jiMbU 51 daMsaNasattari darzanasaptati] dvIpasaMgrahaNI ] * para daMsaNasRddhi [darzanazuddhi 35 jaMbU (bu)dIpaprAptiTIkA 53 darisaNasattari [ dazana36 jaMbU(bu)dvIpasa grahaNI saptati] : 37 jasaharacariya [ yazodhara- 54 dInacArja karaNa) : carita] 55 darzanasapati(kA) * A cihathI e sUcita che ke prastuta kRti pAicamA che. kRtya] Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 haribhadrasUri [ uttara khaMDa pa6 dazavaikAlika( satra) bRhad- | * 75 nANAitta jJAnAditya vRtti (ziSyAdhinI) 176 nANucittapayaraNa[nAnApa7 dazavaikAlika(sUtra)ladhuvRtti citraprakaraNa 58 dazavaikAlikAvacUri 477 nANApaMcagavakhANa 59 diphapradA (zAstravArtA [jJAnapaMcakavyAkhyAna samuccayaTIkA) *78 nANAyaka [ jJAnapatraka] 60 dinazuddhi 79 nAnAcitraka 4 61 devindanaraIndapayaraNa 80 nAnAcitraprakaraNa [devendranarakendraprakaraNa] 81 nRtanigama (lekatattvadara devendranarake(re)ndraprakaraNa nirNaya) 63 kiMjavadanacapeTA (vadAkuza) | 82 nyAyapravezakavyAkhyA - 64 dhammasaMgahaNa [dharma (ziSyahitA) saMgrahaNuM] 83 nyAyavinizcaya 65 dharma bindu 84 nyAyAmRtataraMgiNI 66 dharmalAbhasiddhi 85 nyAyAvatAravRtti 67 dharmasaMgrahaNa 86 paMcaThANuga [pacasthAnaka] 68 dharmasAra * 87 paMcaniyaMkI [paMcani69 dharmasATIkA JthI] = 70 dhuttaphakhANa [bUtaMkhyAna] 88 paMcanircathI 71 dhUryAkhyAna 89 paMcaliMgI 7ra dhyAnazatakavRtti 490 paMcavaghuga [paMcavastaka] 73 naMdI(di)TIkA 91 paMcavastuka 74 naMdIsUtralaghuvRtti (naMda- 92 paMcavastukaTIkA dhyayanavRtti) 93 paMcasaMgraha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 sAhityasevA] jIvana ane kavana 94 paMcasUtraka 114 yatidinakRtya 95 paMcasUtrakavyAkhyA 115 yazodharacarita(2) 96 paMcasthAnaka 116 gadaSTisamuccaya 97 paMcAzaka 117 gadaSTisamuccayavRtti 98 paMcAzata 118 gabindu 499 paMcAsaga [paMcAzaka] 119 gabiTIkA 120 gaviMzati 100 paralekasiddhi 121 egazataka 101 piMDaniryuktivRtti | = 122 lagakuMDaliyA [ lagnakuMDa102 prajJApanA( sUtra)pradeza likA ] vyAkhyA 123 lagnasRddhi [ lagnazuddhi] 103 prajJApana pAMgavRtti 124 lagnakuMDalikA 104 pratiSThAkalpa 125 lagnazuddhi 105 pradezaTIkA (jIvAbhigama 126 laghukSetrasamAsa vRtti) 127 ladhusaMgrahaNa 106 pradezavyAkhyA (prajJApanA 128 lalitavistarA 129 lakatatvanirNaya (nRtatva107 prazamaratiTIkA nigama) 108 buhanmithyAtvama(ma)thana ke 130 lekabindu 109 beTika pratiSedha 131 varga kevalivRtti 110 bhAvanAsiddhi 13ra viMzativiMzikA 111 bhAvArtha mAtrAvedinI 133 vi zikA 11ra muNivaIcariya munipati-[ 134 vimANunarayaIda [ vimAnacarita]. narakendra] 113 munipaticarita(tra) 135 vimAnanarakendra vRtti ) 12 ] -- Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa 136 vizeSAvazyaka bhASyavRtti { 157 padarzanasamuccaya 137 vIrasthaya [vIrasta] 158 padarzanI 138 vIrastava 159 ghoDazaka( prakaraNa) 139 vIrAgadakathA 160 saMsAradAvA(nala)stuti 140 vIsavIsiyA | viMzati- | 161 saMskatatyavaMdanabhAvya viMzikA ] 162 saMkRtAtmAnuzAsana 141 vedabAhyatAnirAkaraNa 163 saMkitapa(5)cAsi (2) 142 vyavahArakalpa 164 saMgrahaNIvRtti 143 zatazataka * 165 samarAizcacariya simarA144 zAzvatajinastava tmicarita]. 145 zAstravArtAsamuccaya 166 samarAdityakathA(caritra) 146 zAstravArtAsamuracayaTIkA * 167 samarAka caritra 147 ziSyabodhinI (daza- 168 saMpaMcAsittari [2] - kAlikaTIkA) 168 saMbodhaprakaraNa " 148 ziSyahitA 170 saMbodhasaptati 149 zrAvakadharma taMtra *171 saMbedhasittari(rI) 150 zrAvakadharmaprakaraNa [ saMbaMdhasaptati ] 151 zrAvakadharmavidhiprakaraNa * 172 saMbohAyaraNa | saMdha prakaraNa - 15ra zrAvakadharmasamAsa 173 sammasattari [ samyaktva153 zrAvakadharmasamAsavRtti saptati ] 154 zrAvaka prApti 174 samyavasati(kA) 155 zrAvakaprajJapiTIkA 175 sarvajJasiddhi 156 zrAvakasAmAcArI 176 sarvasiddhiTIkA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA 1. jIvana ane kavana 57 177 sAdhupravacanasAraprakaraNa | - 181 sAsayajiNathaya [zAzvata178 sAdhusAmAcArI jinastava] - 179 sAvagadhagyavihipayaraNa 182 stava [zrAvakadharmavidhiprakaraNa 183 syAdvAdakuceghaparihAra 180 sAvagadhammasamAsa [zrAvaka-| 184 hisASTaka dharmasamAsa] | 185 hiMsASTakAvacU ri ahI je nAmo meM ApyA che te dareka bhinna bhinna kRtinuM ja che ema nathI. keTalIka kRtinAM eka karatA vadhAre nAma che. je keTalIka kRtio ja. mAmA che e e nAme tema ja enA saMskRta nAme paNa nedhAI che. A saMskRta nAma me ja. ma. nAmanI sAthe sAthe kausamAM ApavA uparAta juduM paNa ApyuM che. ja. ma mA kRti che e darzAvavA meM e nAma AgaLa "phUdaDI" jevuM cihna rAkhyuM che. keTalAka nAmomA nahi je pharaka che te meM kasa dvArA darzAve che ane e ja nAmAtarane meM alaga sthAna ApyuM nathI. keTalAka AgamonA nAmanA AtamA "sUtra" zabda koI koI taraphathI vaparAya che. e vAta meM kasa dvArA rajU karI che. keTalAka nAmane aMte "prakaraNa' zabdane pravega keTalAke karyo che. enuM meM kausa dvArA sUcana karyuM che. TIkA, vRtti, vivaraNa, vyAkhyA ItyAdi ekabIjAnA paryAya che ethI ethI yukta nAme bhinna bhinna meM gaNAvyA nathI. - koI kAI nAme azuddha che, paNa e sudhArI zakAyA nathI. keIka nAma te taddana khoTu che. dA. ta. kSamAvalIbIja, e nAmanI kaI ja kRti nathI, chatAM e paNa meM noMdhyuM che jethI AgaLa upara enuM nirasana thaI zake. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ uttara kha'Da hAribhadrIya kRtionA aMka yAne enI mudrA yAkinI mahattarAnA dharmanuM tarIke suvikhyAta haribhadrasUrie pAtAnI keTalIka kRtinA aMtamA - viraha ' zabda ane kaiTalIkanA aMtamA H bhavaviraha 'ne prayAga karyo che. cAgaminTunI svApana gaNAtI vRttinA aMtamA nIce mujaba ullekha che H-- ' 5. rr ,, " viraha iti ca bhagavata zrIharibhadrasUreH svaprakaraNApradyotaka iti " BOMPAN razAstravArtAsamuccayanI dikpA nAmanI svApanna TIkAnA aMtamA e matalabanA ullekha che ke AthI karIne granthakAre bhavivaraha ' pratye atyaMta anurAga, sanu kalyANa ane ' asatyAmRSA' bhASAnA viSayanuM jANapaNu kahyA. A uparathI bhavivaraha ' emanI keTalIka kRtinA aMtamA jovAya che tenu kAraNa samajAya che. < haribhadrasUrinI nIce mujabanI kRti 3 viraha ' aMka yAne mudrAthI akita che ~~~ aja.5, aSTaka-prakaraNa, uvaesapaya, dhummasa gahaNI, dhabindu, paMcavathuganI TIkA, pa`cAsaga, yAgadaSTisamuccaya, yAgabindu, lalita 1 svApanna gaNAtI vRtti sahita Anu suAlie karyuM che ane e " jai. dha ma. sa chapAyu che. .. cer sapAdana DaoN. luIga taraphthI i. sa. 1911mA 2 A mULa kRti DmiTThA sahita vijayadevasUrasa dha sasthA mu khaI taraphthI I. sa. 1929mA chapAvAi che gADIjI jaina upAzraya .. 3 * viraha thI A kita kRtione lagatA prastuta ullekhA muni ( hAla 5. ) kalyANuvijayajIe dhammasa gahaNI (bhA 2 )nA paricaya ' ( patra 19A-21A )mA ApyA che. A pUrve 5 haragoviMdadAse paNa haribhadra-suricaritra (pR . 31-32)mA A jAtanA ullekhA nAkhyA che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 59 vistarA, vIratyaya, zAstravArtAsamuccaya, SoDazaka, saMsAradAvAnalastuti ane saMbehapayaraNa. - pra. ca, (pR. 74, le. 206) pramANe to haribhadrasUrinI tamAma kRtio "viraha' padathI a kita che, ane e "virahathI aMkita karavAnuM kAraNa atizaya hRdayAbhirAma be ziSyone viraha che viraha pada saraLatAthI-arthanI khecatANa karyA vinA jyAM ApI zakAyuM-bhava, duHkha ke pApa sAthe joDI zakAyuM tyA haribhadrasUrie ApyuM ethI athavA te virahavALI paMkti ke padya lupta thayela hovAthI sarva kRtimA nathI ema kalpanA karAya che. svataMtra kRtio ane pajJa vivaraNe (35) anekAntajayapatA ane enI paNa vyAkhyA haribhadrasUrie pitAnI tamAma kRtinA nAma pADyA nathI. keTalIkanA nAma te emanI e kutinA TIkAkAre ane keTalIkanAM emanI kRtine ullekha karanAre yojyA che sadbhAgye prastuta kRtinuM nAma graMthakAre 1 A kRti haribhadrasUrinI ja che ema mAnavA mATe sabaLa AdhAra jANo bAkI rahe che 2 zeTha manasukhabhAI bhagubhAI (amadAvAda) tarasthI kevaLa mULa chapAvAyuM che mULa kRtinA prathama traNa adhikAra ane cothAne thoDeka bhAga paga vyAkhyA sahita "ya. je. graM " taraWI vIrasa vata 2436thI 243mAM prakAzita thayA che mULa enI sa pUrNa svapajJa vyAkhyA tema ja enA uparanA municandrasUrikRta vivaraNa sahita be khaDamAM "gA. pI. ca.ema anukrame Isa 1940 ane Isa. 1947mAM chapAyuM che. prathama khaDamAM cAra adhikAra che ane dvitIya khaDamAM bAkInA be adhikAra che A bane khaMDanuM saMpAdana me kahyuM che. prathama khaDamAM mAre agrejImAM lakhAyeluM upadyAta chapAya che dvitIya khaDamAM mArA vistRta (pR. 9-128) a grejI upoddaghAtanI sAthe sAthe mArA a gre TippaNone paNa sthAna apAyuM che Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa jAte darzAvyuM che eTaluM ja nahi paNa ene "prakaraNa" tarIke nirdoryuM cheA prakaraNa saMskRtamAM mukhyatayA gadyamAM racAyuM che. prAra bhamA dasa paDyo che ane A tamAM paNa dasa pa che. haribhadrasUrinI je keTalIka kRtio "viraha" aMkathI cakita che temAMnI eka te A aja5. che. emanI keTalIka kRtionA nAmanA aMtamA samAna zabda che, jyAre A kRti e rIte ajoDa che, kemake "patAkA" a tavALI emanI bIjI kaI kRti nathI. emanI pUrvenI kaI kRtinA nAmanA aMtamA "patAkA' zabda hoya-pachI te bauddha kRti kI na hoya to e vAta jANavAmAM nathI. A kRti enA aSTaka-prakaraNa AdinI peThe parimANusUcaka nathI; emA viSayane vyakta kare evuM enuM nAma che. emAM jaina darzanano nyAyane atimahattvane viSaya nAme "anekAntavAda" yAne "syAdvAda"nuM nirUpaNa che. haribhasUrinA samayamAM A jainonA mULabhUta siddhAntanI keTalAka bauddho vagere taraphathI khoTI rIte AkSepa dvArA ThekaDI thatI hatI ane e bauddha AdinI taka jALamA bheLA ja sapaDAtA hatA. temanA rakSaNArthe aghaTita AkSeponA pratikArarUpe A anupama kRti haribhadrasUrie racI che. A kRtinI racanA jaina nyAyanA keTalAka abhyAsIone durgama jaNAya che. dhamakIrtita pramANuvArtika upara mane rathana dikRta mane1 juo dasamuM padya. 2 vicAre gurnAvalInuM nimnalikhita 68muM padya - "haribhadrasUriracitA. zrImadanekAntajayapatAkAdyA. / thanA virUdhanAmadhunA TumAM ekatra | 28 !" 3 Ane keTalIka vAra "vArtika" tarIke oLakhAvAya che. dA. ta. juo aja.5. (khaMDa 1, pR. 105, paMkti 21) ema 14para kArikAo che e cAra vibhAgamAM vibhakta karAyu che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana rathanaMdinI nAmanI saMskRtamA TIkA che. Ane abhyAsa karyA bAda A kRti (a.ja.pa.)nuM paThana karAze to e sugama thaI paDaze. vaLI A kRtinA abhyAsanA pravezadvAranI garaja sAre evI eka anya kRti paNu haribhasUrie racI che. enuM nAma anekAvAdapraveza che ane e nAma paNa A arthanuM dyotana kare che. anekAntavAda upara avAranavAra khUba ja prahAra thatA haze ema lAge che; nahi te A AcAryavaye ene age caccAra svataMtra kRtio race kharA ? durbhAgye A cAre kRtio Aje maLatI nathI. A pramANuvArtika e pramANasamuccaya uparanI TIkA che emA che adhikArane badale pahelA traNa ja adhikAronuM vivaraNa che vaLI enI pas vRttine paNa aja.pa. (khaMDa 1, pR. 200 ane khaDa 2, pR. 59, 162 ane 218)mAM "vArtika" kahela che. A pramANuvArtikanuM saMpAdana rAhula sAMkRtyAyane karyuM che A vArtika mane rathanadinI sahita JBORSmAM nIce mujaba ATha haste chapAvAyu che - Vol XXIV, pt. 3 & pt. 4, Vol XXV, pt. 1, pt. 2 & pts. 3-4, Vol XXVI pt I, pt 2 & pt. 3. anya vivaraNAdi mATe juo aja5 (khaMDa 2, pR 289). 1 A TIkA a.ja.pa. ane khAsa karIne enI svapajJa vyAkhyA samajavAmAM ghaNI sahAyaka thaI paDe tema che. 2 A kRti TippaNaka sahita "hemacandrAcArya thAvalI"mA Isa. 1919mAM prakAzita karAI che. 3 AthI nIce mujabanI kRtio abhipreta che - aja-5, anekantavAdapraveza, anekantasiddhi ane syAdvAdakuceghaparihAra. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara kha*Da anekAntasiddhi ane syAdvAdakucAdyaparihAra e be kRtionAM darzanathI ApaNe Aje vaMcita chIe; tema chatA, nahi bahu nAnI ke nahi bahu meTI evI aja.pa. nAmanI A kRti evI sakhaLa che ke ekalI e dvArA paNa ApaNe anekAntavAdanA dhvaja pharakAvI ene sadA UDatA rAkhI zakIe tema chIe. kara C adhikAza--a.ja.pa. cha 2adhikArAmA vibhakta che. A 37 cenA viziSTa nAmeA graMthakAra taraphathI darzAvAyA nathI. phakta khenAM ja nAma emaNe svApanna vyAkhyAmA ApyAM che. prathama adhikAranuM nAma ' sadasa%0pavatuvaktavyatA' che ane khInna adhikAranuM nAma nityAnityavastu ' che ema pahelA ane khInna adhikAranI svApara vyAkhyAnI puSpikA jotA jaNAya che trIjA adhikAranuM nAma sAmAnyavizeSa-vAda', ceAthAnuM * abhilAppAnabhilApya ', pAcamAnu' 4 yAgAcAramatavAda ' ane chaThThAnu muktivAda ' che ema municandrasUriSkRta A vyAkhyAnA TippaNakanI te te adhikAranI puSpikAnA anukrame khaMDa 1nA pR. 316 ane 403 ane khaDa ranA pR. 123 ne 238 zvetA jaNAya che. 6 pratipAdya viSayanu* sUcana--keTalAka graMthakArA peAtAnI kRtimA 6 1 jaina graMthAvalI (pR 71 ) pramANe ajapanA graMthAgra 3500 zlAka jevaDA che 2 A rAkhyuM gra thakAre svApA vyAkhyA ( khaMDa 1, pR. 96 ane 134)mA vAparyA che 3 je 'ceAgAcAra 'matavAda ane muktivAda maLIne eka adhikAra gaNIe tA pAMca thAya. 4 ajapa. jevA tatra thAmA eka tRtIyArA jeTalI mauddha carcA Ave che. e uparathI haribhadrasUrinA bauddha ' dAnanA kevA ane keTaleA talasparzI abhyAsa haze tene khyAla Ave che Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana ISTa devatAne mATe evA vizeSaNA vApare che ke jethI pratipAdya viSayanu sUcana thAya. haribhadrasUrie AvI prathA apanAvI che ema enI "keTalIka kRtinA prAraMbha jotA jaNAya che. dA. ta. a.ja.pa.mA samrUtavastuvAnI evu* vizeSaNa emaNe emanA ISTa deva zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI mATe vAparyuM che. evI rIte yegane a genA graMthA paikI cogadRSTisamuccayamA yoga ane cozizamyuM ane yAgabindumAM coLImnati, SaDkazanasamuccayamA sAna ane sarvajJasiddhimA lijAyajJatASTimUrti vizeSaNA emaNe yeAjyA che. n viSaya--magaLAcaraNarUpa prathama padyathI vibhUSita prathama adhikAra (pR. 11-35 )mA samagra pUrva pakSa rajU karAyA che. anekAntavAdanI vividha bAbatAne uddezIne ane ethI teA enI pachInA lagabhaga badhA adhikArI nirasananuM ja kArya kare che. prathama adhikAramAM mukhya pAca bAbatAnA nirdeza che, ane e dareka ekeka adhikAranA nirUpaNane viSaya bane che pahelI bAbata enA nirasanapUrvaka prathama adhikAramAM carcAI che me prakAzananI anukULatAne lakSIne A kRti e khaDamAM vibhakta karI che. prathama khaDagata svApanna vyAkhyAmA keTalIka prAsaMgika hakIkatA apAI che. jemake prathama khaMDamA avagraha ( pR. 175 i.), pratyakSa ane nirvikalpakatvanuM svarUpa (pR. 229 i.), samavAyanu nirasana ( pR. 93-94) ane pheTanA ghaTasphATa ( pR. 391 4. ). apeAhanA viSaya ( pR. 338 i.)mA AlekhAyA che chellA adhikAramAM 6 tapa ' sa badhI jaina vaktavya rajU karAyu che. dehadamana e kaMI jaina tapanu dhyeya nathI, indriyA ane mananI svAbhAvika pravRtti (vyApArA ) rUDI rIte cAlatI hAya tene harakata na pahoMce evI rIte tapazcaryA karavI ema spaSTapaNe kahevAyuM che zubha bhAvanAe paNu tapazcaryAnA eka prakAra che ema kahI khIjA khaMDa (pR. 218~ 219 )mA enu* svarUpa vicArAyu che. 1 jue a.ja.pa. ( kha Da 1, pR. 28-29 ). Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 haribhadrasUri [ uttara khaMDa mULa-aja.panI racanA kyA graMthane AdhAre thaI che te bAbata viSe haribhadrasUrie ke municandrasUrie kazuM kahyuM nathI. ekAntavAdanA nirasanarUpe haribhadrasUrinI pUrve thayelA vibudhavaree kRtio racI che ema haribhadrasUri te kahe che ane vAta kharI che, kemake A viSaya te kaMI nahi te cheka mahAvIrasvAmInA samayathI carcA Avyo che. tema chatA siddhasena divAkarakRta sammaIpayaraNane trIjo-chele kaDa (kADa) aja5nI racanAnA mULarUpa hoya ema lAge che. praNetA-aMtamAM apAyelI pumpika pramANe aja5. e zveta bhikSa haribhadrAcAryanI kRti che. AvasmayanI laghuvRttinI pupikA paNa AnI peThe praNetAnuM nAma pUruM pADe che. zAvAsanA upAya (699mA) padyamA kartAe pitAnuM nAma ApyuM che. zailI-a.ja.5, ane enI paNa vyAkhyA saraLa saMskRta bhASAmAM vaiyAkaraNane zobhe ema saMkSepamAM racAI che. vicArasaraNuM spaSTa ane tarkabaddha che. keTalIka vAra hetuonI zRMkhalA najare paDe che. viSayane vizada banAvavA mATe udAharaNa apAyA che ane nyAyane. nirdeza karAyo che. Ama nyAye vAparanAra jaina graMthakArAmAM eepa sauthI prathama hoya ema lAge che. prasaMgonA utthAna tema ja pUrNAhutinI samAnatAne laIne keTalIka vAra samAna zabda-guraSThane prayAga karAyo. che. prAraMbhamA ne aMtamA padya che tema koI koI vAra vacce paNa che, paraMtu moTe bhAge e avataraNarUpa che. ulalekha--siddhahemacandra (2-2-87)nI svapajJa brahavRtti (pR. 157)mA "sAvI ravavavAntanayAtAyAH tirAvIharimAjAmina vA" evo ullekha che. vyAkhyA ityAdi-aja5. upara haribhadrasUrie je saMskRtamAM vyAkhyA racI che tene anekAntajayapatAkedyotadIpikA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 65. - tarIke e uparanA municandrasUrikata vivaraNanI-vRttipikanI pupikAmA oLakhAvAI che.1 8250 leka jevaDI A vyAkhyAmAM vaccevacce keTalIka vAra padya che ane e te moTe bhAge avataraNe che eTale ekaMdara rIte vicAratA A vyAkhyA mukhyatayA gadyamAM che. A vyAkhyA mULane vizada banAve che emAM keTalAka zabdonI vyutpatti darzAvAI che. vyAkhyAmAM Dogara, dikkarikA ane lephTaka evA "desiya" (dezya) zabdo che 3 graMthakAre A vyAkhyAmAM mULa kRtine 4"sUtra" tarIke ane enA praNetA-pitAne AcArya" tarIke oLakhAvela che. prajanAditraya a.ja5nI svapajJa vyAkhyAmA "Adi vAkya thI 7prayojana, abhidheya ane saMbaMdhanuM pratipAdana karAyuM che. A prathA haribhadrasUrie tattvArthasUtranI TIkA (pR. 11)mA, yogadaSTisamuccaya (zle. 1)nI pajJa vRttimAM tema ja zAvAsa, (kA. 1)mAM paNa apanAvI che. vAcarapati, 9anaMtavIrya, 10 prabhAcandra ane vAdI 11devasUrine A mata mAnya che. 1 juo Aja5. (khaMDa 2, pR ra38) 2 ejana (khaDa 2)no upadyAta (pR. 20) 3 juo uparyukta upadyAta (5 21). 4 juo aja.pa. (khaMDa 1, pR 163) 5 ejana (khaMDa 1, pR 2 ane khaDa 25 26 tathA 98). 6 a.ja.pa. (khaDa 1, pR. 3)mAM "prayoganAri" ullekha che. 7 juo aja5 (khaDa 2, pR. 247)mAnu mAru agrejI TippaNa. 8-11 A sa ba dhamAM juo e pratyeka graMthakAranI te te kRti Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri - ' uttara khaMDa atizaajapanI repana vyAkhyAmAM anekAntasiddhi, Atmasiddhi, sarvajJAsiddhi ane enI TIkA tema ja pasyAdvAdakyAghaparihArane nirdeza che. sarvasiddhimAM bhAvanAsiddhine nirdeza che. e hisAbe A tamAma atidiSTa kRtio karatAM vyAkhyA pachIthI racAI che ema anumanAya. lalitavistara (patra 758)mA "anyatra" dha ra aja5nuM sUcana che ema enI paMjikAmA municandrasUrie kahyuM che. - vivaraNa yAne vRtti-TippaNa-Aja 5. ane enI paNa vyAkhyAne uddezIne vAdI devasUrinA guru municandrasUrie saMskRtamAM be hajAra zloka jevaDuM vivaraNa yAne vRtti-TipaNuka racyuM che. A TippaNuka eTale kaMI vyAkhyAnA dareka aMzanuM vizadIkaraNa ema nahi; e te vyAkhyAnA ghaNAkharAM durbodha sthaLo upara prakAza pADe che, kemake keTalIka vAra TipaNukakAra saMpradAyane abhAva hovAthI spaSTIkaraNa zakya nathI ema kahe che. TippaNukamAM keTalAka nyAyane paNa nirdeza che. emAM dAsI - gardabha nyAyano je ulekha che te noMdhapAtra che. TippaNakamAM mULa lekhakane sUtrakAra ane vyAkhyAne dravRtti kahela che. Ane laIne 1 juo a.ja.pa. (khaDa 1, pR. 263). 2 ejana (khaMDa 2, pR. 218). 3 ejana (khaMDa 2, pR. 49). 4 ajana (khaDa 1, pR.6 ane 116) 5 ejana (khaDa 1, pR. 296). 6 ejana (khaMDa 2, pR. 178) 7 ejana (khaDa 1, pR. 38). 8 ejana (khaDa 1, pR. 5). Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 1chI anya koI kAraNasara anekAntajayapatAkedyotadIpikAne sumatigaNie anekAntajayapatAkAvRtti" tarIke oLakhAvI che. A TippaNuka vi. saM. 1171mA racAya che ema jaisA saMi, (pR. 24ra)mAM ullekha che paraMtu e mATe AdhAra jANavo bAkI rahe che. ji.ra.ke. (vi. 1, pR 9)mA A TippaNaksI vi. saM. 1171mA lakhAyelI eka hAthapothInI nodha che (101) bhAvArtha mAtrAvedinI aja5nI A saMskRta vRtti che. uparyukta vyAkhyAnA aMtamAM nIce pramANe ulalekha che - "TIkA'pyeSA'vacUrNikA bhAvArthamAtrAyedinI nAma tasyaiveti" Ano artha barAbara samajAyo nathI. zu paNa vyAkhyAne ja 'bhAvArtha mAtrAvedinI" nAmanI kahI che ke e arthasUcaka avacUNi che? bhAM. prA. saM. meM mA aja5nI avacUNinI 41 patranI eka azuddha hAthapothI che. zuM A kartAnI piotAnI racanA che? lakhANa sAmAnya koTinuM ane te paNa keTaleka rathaLe asaMgata jaNAya che eTale A prazna UThe che. (6) anekAntapraghaTTa A kRti viSe kazu khAsa jANavAmAM nathI; sivAya ke ma. ki. mahetAe ane emanA pachInA keTalAka lekhakoe ene ullekha karyo che. (7-8) anekAntavAdapraveza A gaghAtmaka kRti saMskRtamAM che. ene graMthAga 720 zlokana che. emAM mukhyatve nIce mujabanA pAca viSayonuM nirUpaNa che - 1 A kRti chapAyelI che. juo pR. 61, Ti. 2 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaDa (1) sadasattvavAda, (2) nityAnityatvavAda, (3) sAmAnyavizeSatvavAda, (4) abhilAppAnabhilApyavAda ane (5) meAkSavAda. prArabhamA ajainAnA A viSayone a MgenA vicAreA rajU karAyA che. enuM khaMDana A kRtinA mATA bhAga roke che. } Fe : aja.pa. jevA durgama manAtA graMthanuM sAdhAraNa buddhi dharAvanArI vyakti sugamatAthI adhyayana karI zake e AzayathI A kRti racAI lAge che. A kRti ajapa nA sakSeparUpa jaNAya che. emAM ceAgAcAra 'neA adhikAra nathI ke je a.ja.pa.mA che. a,japanA vividha zabdo keTalI ye vAra A anekAntavAdapravezamA najare paDe che. Ane anya rIte paNa vicAra thaI zake. anekAntavAda jevA mahattvanA viSayanA prAthamika abhyAsa karavA mATenI pravezikA te anekAntavAdapraveza che. aneA abhyAsa karAyA bAda ajapanuM adhyayana saraLa ane. SaTTa nasamuccaya (zleA. 58 )nI TIkA nAme tarka rahasyadIpikA ( patra 107 )mA guNaratnasUrie je anekAntapravezanA ullekha karyAM che te ja A anekAntavAdapraveza hovA joIe ane che ema bhAse che. Ane ja keTalAka anekAntavAdapravezaka kahe che. A nAma diphnAgakRta nyAyapravezakanu smaraNa karAve che TippaNa<=anekAntavAdapraveza upara koikanu saMskRtamA TippaNaka che ane e 1mudrita che. bhASAMtara anekAntavAdapravezanu gujarAtI bhASAMtara sva. maNilAla nabhubhAI dvivedIe i. sa. 1898mA taiyAra karyuM hatuM. 1 jue pR. 1, Ti 2 2 A bhASAMtara vaDodarAnA keLavaNIkhAtA taraphathI I. sa. 1899mA chapAvAyu che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] vaMta ane vana (9) anekAntasiddhi A kRti Aje koI sthaLe maLatI hoya ema jaNAtu nathI.1 a.ja.pa.nI svepanna vyAkhyA (khaMDa 1, pR. 263)mAM A viSe ullekha che eTalu ja mAMhe paNa nIce mujabanI paMkti emAthI uddhRta karAI che. 69 - (c nAcitrAn svabhAvadvayAcitradvayabhAva, bhavannapi dvayabhAvo'citrAdekasvabhAvatayA tulya eva syAt' ,, A uparathI e bAbata phalita thAya che H~~~ (1) anekAntasiddhinI racanA saMskRtamA hoya ema bhAse che. (2) anekAntasiddhi e nAma vicAratA emAM anekAntavAdanI siddhi karAI haro ema lAge che. jo ema ja hoya te anekAntavAdane aMgenI A trIjI kRti haribhadrasUrie racI A jainAnA prANabhUta siddhAntanu samarthana ane prakAzana karela che ema kahI zakAya. k jema A kRtinA aMtamAM siddhi' zabda che tema hAribhadrIya gaNAtI anya kRtiemA paNa che. jemake Atmasiddhi, paraleAkasiddhi, bhAvanAsiddhi ane sarvajJasiddhi A nAmeA ta. sU.nI upara devana die yAte pUjyapAde racelI TIkA nAme sarvArthasiddhi vagerenuM smaraNa karAve che. (10-11) acchIcUDAmaNi dhanapAle a u cUDAmaNinA AdhAre bhAja rAjAne uttara ApyA 1 ji.ra.ke. (vi1)mA kAI kAI anupalabdha kRtinI nedha che paraMtu emA A kRtinI noMdha nathI ema kRSNamAcAriare History of Classical Sanskrit LiteraturemA jaina tema ja arjuna saskRta kRti viSe lakhyu che. emA haribhadrasUrinI eke kRti nedhAvelI hAya ema jaNAtu nathI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 haribhadrasUri [ uttara khaMDa hato e ullekha maLe che. zuM te ja kRti te A che? a cchIcaDAmaNi e nAmathI eka kRtinI nodha sumatigaNie lIdhI che. A kRti pATaNanA bhaMDAramA Aje paNa hayAta che ema jainadarzanane agenA "mULa graMthakAra-zrIharibhadrasUri" (pR. 100)mA u9lekha che paNa ji0 20 ke mA te AnI nodha nathI. ahacUDAmaNisAra, nAmathI eka pAIya kRti patrAkAre prakAzita thaI che.1 e ja prakAzana uparathI pharIthI A kRti jaina sAmudrikanA pAMca graMthe nAmanA. pustakamAM pAMcamA graMtha tarIke pR. 325-336mAM chapAI che. emAM 73 paDyo che. emAM aneka azuddhio jovAya che. ema lAge che ke jANe saMpAdaka pAIye bhASAthI aparicita hoya. A saMpAdake "saMpAdakIya. nivedana" (pR 20)mAM upayukta patrAkAra prakAzanane aMge kahyuM che ke ahacUDAmaNisAra "ghaNuM ja azuddha rIte " chapAvAyo che. je A vAta kharI hoya te e patrakAra prakAzananI zI kiMmata ? mArI sAme te A bIjI vAra chapAyelI ja kRti che. enA kartA tarIke saMpAdaka bhadrabAhusvAmIne ullekha karyo che, paraMtu e mATe kaI AdhAra Ape. nathI. vaLI A bhadrabAhusvAmI te koNa te paNa kahyuM nathI. - A kRtinuM prathama padya nIce mujaba azuddha svarUpe chapAyuM che - 1 ji.2.ke(vi. 1)mAM AnI nodha nathI. A kRti saTIka vi. sa. 1993mA "mahAvIra graMthamAlA"mAM dhULiyAthI chapAvAI che enA uparathI ene jaina sAmudriznA pAMca graMthamAM sthAna apAyuM che. 2 A pustaka zrI. sArAbhAI maNilAla navAbe I. sa 1947mA. prasiddha karyuM che. emAM nIce mujabanI pAca kRtio gujarAtI anuvAda sahita apAI che - sAmudritilaka, hastasaMjIvana, sAmudrikazAstra, hastakAMDa ane, ahaMcUDAmaNisAra (pAiyamAM). prastuta pustakamAM vistRta viSayasUcI apAI che Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA jIvana ane vana namiUNa jiNaM suragaNacUDAmaNikiraNaso hipayajugalaM / iya cUDAmaNisAraM kahiya mala nANadI rakkhaM // " A uparathI ema samajAya che ke graMthakAra jJAnadIpa nAmane DAmiNasAra kahevA Icche che. AnA artha e thayo ke cUDAmaNi e DAI moTI kRti hovI joIe. tr jaina sAmudrikanA pAMca graMthAnA Amukha (pR. 14-15)mAM kahyu` che ke zakasa vat 1000 karatAM pahelA thayelA vasatarAje vasatarAjazanamA ane zakasaMvata 964mA lakhAyelA rAjasRgAMkamA cUDAmaNanA ullekha che zakasaMvat 1097mAM lakhAyelA narapati(jayacaryA )mA vasa'tarA(zaqana ) ane cUDAmaNa e baMnenA ullekha che. k 171 ' pAcandrakRta hastakAMDane viSaya te ahacUDAmaNisAranA viSNu che ane e viSayane vistRta graMtha te cadronsIlana che ema " saMpAdakIya nivedana " ( pR. 8 )mA ullekha che. vizeSamAM ahIM ema kahevAyuM che ke vAcaka evijayakRta " hastasa jIvanamA cUDAmaNinI patine ullekha che.'' r "3 aha cUDAmaNisArane gujarAtI anuvAda chapAyA che.2 ( 12 ) aSTaka-prakaraNa ' padyanI sakhyA-jema RgvedamAM ATha aSTakA che ane taittirIya brAhmaNumA traNa che tema A viraha thI aMkita 'sa mRta kRti khatrIsa jae jaisa.sA.I. (pR. 215, 220 ane 221) tema ja pA. bhA. sA. ( pR 171-172 ). 1 A sa kha dhamA 2 jue pR. 70, Ti. 2. 3 bhImasI mANeke hIrAlAla hasarAjanA mULa tema ja jinezvarasUrikRta TIkAnA gujarAtI sArAza sahita A kRti Isa 1900mAM mubaIthI prasiddha karI che. manasukhabhAI bhagubhAie jinezvarasUriSkRta TIkA sahita mULa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra haribhadrasUri [ uttara khaMDa aSTakonA samUharUpa che. chellA achaka sivAyanA bAkInA badhA aSTakomAM ATha ATha padyo che; chellAmAM dasa che. Ama A kRtimAM ekaMdara 258 padyo che. A kRtine "aSTaka" paNa kahe che. enuM parimANu 266 zlokanuM darzAvAyuM che. jema A kRtinuM nAma padyanI saMkhyAne AbhArI che tema paMcAsaga, vIsavIsiyA, sayaga ane Dizane aMge paNa kahI zakAya tema che. nAma-3rama aSTakanA aMtima padyamA kartAe A kRtine "aSTaka nAmanuM prakaraNa" kahela che. jinezvarasUrie A prakaraNa (zlo. 2)nI TIkAnA prAraMbhamAM A kRtine "aSTaka' tarIke ullekha karyo che. vi. sa. 1968mAM amadAvAdathI prakAzita karyuM che "jai. i. pra. sa." taraphathI vi. saM. 1968mAM kevaLa mULa chapAvAyuM che. "A. sa " dvArA i. sa 1918mAM yazovijayagaNikRta jJAnasAranI sAthe A aSTakaprakaraNa prasiddha karAyuM che ? makanajI ThAe je nyAyAvatAra gujarAtI anuvAda sahita bahAra pADyo che temAM "vAdASTaka" nAmanu bAramu aSTaka gujarAtI anuvAda sahita chapAvAyu che. A vAdASTaka' mArA gujarAtI bhASAtara sahita "ca. je. gra." tarathI I sa 194ramAM aetadanadIpikA sahita chapAyela jenatatvadIpanA pR. 190-191mAM prasiddha karAyu che. "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" (muMbaI) taraphathI i. sa. 1941mA mULano ekeka zloka ane enI sAthe sAthe zrI. khuzAladAsa jagajIvane karele gujarAtI anuvAda, mULa zlokonI akArAdi krame sUcI tema ja gujarAtI prastAvanA sAthe prasiddha karAyela che ke. e saMsthA taraphathI i. sa1930mAM "zrIsarakAvInekarasamaya " nAmathI je ATha kRtio chapAvAI che temAM A cothI che. -bAkInI kRti te tatvArthAdhigamasUtra, tattvArthapariziSTa, nyAyAvatAra, jJAnasAra, darzanasamucaya (rAjazekharIca), vadarzanasamuccaya (hAribhadrIya) ane pramANunayatattvAkAlaMkAra che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana uha aSTakenAM nAma ane viSaya - aSTaka prakaraNanI kaI kaI hAthathImAM batrIse aSTakonA nAma apAyA nathI paraMtu pahelAM soLa aSTanAM ja nAma maLe che. A prakaraNanI jinezvarasUrikRta TIkAmAM te batrIsenA nAma jovAya che eTaluM ja nahi paNa uttarottara kramanI sakAraNatA paNa jANavA maLe che. enA AdhAre dareka aSTakanA aMtamAM je "aSTaka" zabda che te 28mA aSTakanA nAmamAM rAkhI ane anyane bAjue rAkhatA e nAma nIce pramANe apAya - (1) mahAdeva, (2) snAna, (3) pUjA, (4) agnikArikA, (5) bhikSA, (6) sarvasa pakari-bhikSA, (7) pracchannabhojana, (8) pratyAkhyAna, (9) jJAna, (10) vairAgya, (11) tapasa, (12) vAda, (13) dharmavAda, (14) ekAtanityapakSakhaMDana, (15) ekAnitanityapakSakhaMDana, (16) nityanityapakSamaDana, (17) mAsabhakSaNadUSaNa, (18) mAsabhakSakamatadUSaNa, (19) madyapAnadUSaNa, (20) maithunadUSaNa, (21) sUphamabuddhayAzrayaNa, (rara) bhAvazuddhivicAra, (23) zAsanamAli niSedha, (24) puNyAnubaMdhipuNya, (25) puNyAnubaMdhipuNyapradhAnaphala, (26) tIrthakRdAnamahatvasiddhi, (27) tIrthadAnaniSphaLatAparihAra, (28) sAhispi tIrtha nAmAvatipanATam, (29) sAmAyikasvarUpanirUpaNa, (30) kevalajJAna, (31) tIrthadezanA ane (32) ekSasvarUpanirUpaNa. mULanI eka hAthapothImA deva, dIkSA, piMDa, yama, AtmanityavAda ane kSaNikavAda e pramANe aSTaka 1, 4, 6, 13, 14 ane 15nA nAma jovAya che. 1 juo DCGCM (Vol. XVIII, pt 1, p 198) 2 rAjyAdinu dAna devA chatA tIrtha karane doSa lAgato nathI e bAbata. 3 aoil DCGCM (Vol. XVIII, pt I, P 198).' Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ uttara khaDa A uparathI aSTaka-prakaraNamAM viSayAnu vaividhya che e vAta tarI Ave che. emA zrAvAne tema ja zramaNAne upayogI bAbatAnuM nirUpaNa che. vaLI emAM ekAta nityavAda, ekAta anityavAda tema ja nityAniyatrAda viSe dArzanika carcA che ane A hakIkata te aSTaka 14-16nAM nAmeA paNa kahI Ape che 74 A traNa aSTako sivAyanAM aSTakone vicAra karIzuM te jaNAze ke prathama aSTakamAM rAga, dveSa ane mehathI sarvathA je mukta hoya te * mahAdeva' kahevAya evI rIte mahAdevanu ravarUpa vavAyu che. ema lAge che ke A aSTaka joIne ' kali0 ' hemacandrasUrie 44 padyanu saMskRtamA mahAdevastAtra racyuM che ane evI rIte AgamAdvArake vi. saM. 1984mA 32 padyamA aSTabindu rahyu che.2 khIjA aSTakamA dravya-snAna ( bAhya nAna ) ane bhAva-nAna ( AdhyAtmika snAna )nuM nirUpaNa che. trIjA aSTakamAM aSTapuSpI pUrjAnA be prakArA darzAvAyA che. emAM pAca mahAvratA, gurubhakti, tapa ane jJAnane ' satpuSpa ' yAne ' bhAva- puSpa ' kahyAM che " ceAthA aSTakamA bhAvAgnikArikAnuM varNana che. ahIM kama ne indhana, sadbhAvanAne Ahuti ane dharma dhyAnane agni kahela che. AnA khIjA 1 mULa kRti, enA gujarAtI bhASAtara tema ja mULanA pratyeka saskRta madyane lagatA gujarAtI padyarUpa bhASAtara sahita zrImAgarALa jaina sabhA . taraphathI I. sa 1906mA prasiddha thaI che. vaLI A teMtra vItarAgastAtra tathA A khanenA gadyAtmaka tema ja padyAtmaka gujarAtI anuvAdo uparAta kumArapAlaracita jinendrastAtranA ane ratnAkarapacaviMtikAnA gujarAtI padyAtmaka anuvAda sahita sAMkaLacaMda pitAkharadAsa zAha taraphathI i. sa. 1923mA prakAzita thayeluM che 2 juo AgaAAddhArakanI zrutaupAsanA (5, 19 ). Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana padyamA zivadharmottaranA ullekha che ane trInna padya tarI ke e kRtimAthI eka avataraNa apAyu che. phu padya mahAbhAratanA vanaparva (a. 2 )mAthI uSkRta karAyuM che. enA kartA tarIke mULamA mahAtmA ne ane jinezvarasUriSkRta TIkA (patra 22A)mA vyAsanA ullekha che. A saMbadhamAM jinezvarasUrie ema kahyu che ke vyAsa mithyAdaSTi hovA chatA emane 'mahAtmA ' kahyA che te anyane sa mata bAbatanuM anukaraNamAtra che tema ja potAnI madhyathanAnu e ghotaka che eTale duSTa nathI. ' 75 pAcamA aSTakamAM sarvasa patkarI bhikSA, pauruSaghnI bhikSA ane vRtti-bhikSA ema bhikSAnA traNa prakAro sUcavAyA che, ane chaThThA aSTakamA AnA thama prakAranuM nirUpaNa che. } 4 sarvAMsa patjharI ' mATenA pAiya zabda ' savvasa parI ' che ane e jogasayaga ( gA. 81)mAM vaparAyA che. sAtamA aSTakamA sAdhuee zA mATe pracchanna bheAjana karavuM te vicArAyuM che. 1 1 AThamA aSTakamA sApekSa ane nirapekSa ema be prakAranA pratyA- khyAnane adhikAra che. - navamA aSTakamAM (1) viSayanA pratibhAsarUpa, ( 2 ) AtmAnI pariNatithI yukta ane (3) tattvanA savedanarUpa ema jJAnanA traNa prakAro vavAyA che. 1 - dasamA aSTakamA (1) Ata dhyAnapUrvakanuM, (2 ) mAhagarbhita ane ( 3 ) sAnathI yukta ema traNa prakAranA vairAgyanuM vivecana che agiyAramA aSTakamA 'tapa duHkhAtmaka che ' e kutarkanuM kha Dana che. A viSaya Aja.pa. (kha`Da 2, pR. 218-219)mA vicArAyA che. bAramA aSTakamA vAdanA (1) zuSka vAda, (2 ) vivAda ane (3) dharmavAdanu kathana che ane teramA aSTakamA dharmavAdanu ravarUpa AlekhAyu che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa mAsa prANInuM aMga che e mATe mAMsa khavAya' evA atitArkika (bauddha)nA kathananuM sattaramA aSTakamA khaMDana che. caudamAthI soLamA aSTakane viSaya pR. 74mA sUcavAyo hovAthI ahIM e darzAvAyuM nathI. aDhAramA aSTakamA manusmRti (a.pa.)nA le. 56, 55, 27 ane 35 (pUrvArdhamAM bhinnatA che) anukrame 2, 3, 5 ane 7 tarIke rajU karAyA che. A aSTakamAM "mAMsabhakSaNamA doSa nathI' e mAnyatAnuM nirasana karAyuM che. ogaNIsamA aSTakamAM madirApAnanA dUSaNa samAvatI veLA koI eka RSinI paurANika mAnyatA mujabanI kathA apAI che. - - vIsamA aSTakamAM "abrahmacaryamAM doSa nathI" e kathanane pratikAra karAyo che. ekavIsamA aSTakamA dharmane vicAra sUkSama buddhie karo" ema kahyuM che. bAvIsamA aSTakamA bhAvanI zuddhi konI gaNAya e vAta vicArAI che. trevIsamA aSTakamA zAsananI avanati karanArane ane enI prabhAvanA karanArane zuM zu phaLa maLe e bAbata AlekhAI che. " vIsamA aSTakamAM puNyAnubaMdhI purayane adhikAra che. emAM puNyAnubadhI pApa, pApAnubaMdhI pApa ane pApAnubaMdhI puNyane paNa vicAra karAyo che. paccIsamA aSTakamAM puNyAnubaMdhI puNyanuM phaLa darzAvAyuM che ane mahAvIrasavAmInA jIvanamAthI emaNe lIdhelA abhigrahanI hakIkata apAI che. 1 A upahAsanuM vacana che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana chavvIsamA aSTakamAM bodhisatvanuM aparimita dAna mahAdAna kahevAya ke tIrthakaranuM ?" e viSaya carcAya che. sattAvIsamA aSTakamA "dAna e dharmanuM aMga che ane apavAdarUpe sAdhuo paNa dAna daI zake enA udAharaNarUpe mahAvIrasvAmIe devaduSyanuM brAhmaNane dAna karyuM hatuM e bAbata darzAvAI che. aThThAvIsamA aSTakamAM "rAjya e pApanu kAraNa che vAste enuM dAna na devuM" e vAtane pratiSedha karAyo che. tema karatI veLA lagna ane zilpanu nirUpaNa e "tIrthakara '--nAmakarmane vipAka che ema kahyuM che. ogaNatrIsamA aSTakamAM prathama padyamAM mahAtmAone 1"vAsIcaMdana "nI upamA apAI che. emanA zarIrane koI vAlA vaDe che ke koI e zarIra upara caMdanane lepa kare te paNa eo samadarzitA sAcavI rAkhe. trIsamAM aSTakamAM kevalajJAnanuM svarUpa, e meLavavAnA upAya ane AtmAmAM ja kevalajJAna che, nahi ke bahAra e bAbato vicArAI che 1 A vizeSaNa mATe juo mAro lekha "vAsIca kampa". A lekha "jaina" (paryuSaNA; va 46, a 35)mAM vi sa. 2003mA (tA 11-9-47)mAM chapAve che. "vAsIca daNakampa"ne bhAvArtha mahAbhArata (Adiparva a 110, ble 14 tema ja zAntiparva a 9, zle ra5)nuM smaraNa karAve che. A baMne sthaLe tema ja ahibudanyasaMhitA (15, 65)mAM paNa nimnalikhita plekAI jovAya che - "vA takSa vadu drai mukSata " Do. esa ke belvalakare zAntiparvanA sapAdana (pR. 640)mAM milindapaha (9, 25; Treckner, P 383)mAthI nIce mujabanu TippaNa raja karyuM che ema Do e DI pulakara taraphathI jANavA maLyuM che - " eka ce vAha vAsiyA taccheyya kupitamanasA / eka ce vAhaM gandhena Alimpeyya pmoditaa| amussi paTigho natthi rAgo asmi na vijjati / paDhanI samacittA te tAdisA samaNA mama // " Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 haribhadrasUri [ uttara khaMs ekatrIsamA aSTakamAM tIrthakara -nAmakarmanA udayane laIne tIrthaMkara dezanA de che ema kahyuM che. bIjA padyamAM "varabodhine ulekha che. batrIsamA aSTakamAM mekSanuM svarU5 varNavAyu che ane tyA "bhegA bhegavavAnA nathI eTale sukha naMthI e dalIlanuM khaMDana karAyuM che A uparathI joI zakAze ke A aSTakaprakaraNa jaina AcAravicAra upara prabaLa prakAza pADe che, ane e prAthamika pAyapustakanI garaja sAre tema che. samyaktvanI utpatti darzAvanAruM e sarasa sAdhana che. Adhunika yugamAM keTalAka saMdhADAomAM A aSTaprakaraNanuM savizeSa paThana-pAThana karAtuM jovAya che. uddharaNa-ApaNe joI gayA tema mahAbhArata, manusmRti ane zivadharmottara e kRtiomAthI padya uddata karI A aSTaprakaraNamAM tene sthAna apAyuM che. evI rIte dharmavAda" nAmanA teramA aSTakamAM pAcamA padya tarIke nyAyAvatArane bIjo leka gUMthI levAya che ane enA cothA padyamAM A nyAyAvatAranA kartA tarIke "mahAmatino ulalekha che. jinezvarasUrie AnI vRttimA A "mahAmati" eTale siddhasena divAkara ema kahyuM che. jema lalitavistarA (patra 20A)mA ane ta sU0 (saMbaMdhakArikA 11)nI hAribhadIya TIkA (patra 7)mAM "varabodhine ullekha che tema A aSTaka prakaraNa (a. 31, zle. 2)mAM paNa che. mahattva-A aSTaka prakaraNanuM mahattva ghaNuM che. vIsamA aSTakanA le. 7-8 sUyagaDa (1, 3, 4)nI TIkAmAM zIlAMkasUrie, dasamA aSTakanA le. 1-7 aja 5, ane enI svapajJa vyAkhyA uparanA pitAnA TippaNuka (khaMDa 2, pR. 237)mAM municandrasUrie ane a. 12, zle. 4 anyayogavyavadadvatrizikA (le. 10)nI TIkA nAme syAdvAdamaMjarImAM mallize uddata karyA che. Ama A kRti moDAmAM meDI navamA saikAthI te AdarapAtra banI ja che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana - vivaraNeA - vi saM. 1080 pUrve aSTaprakaraNa upara koI ke TIkA racI hatI. A bAbata jinezvarasUrie vi sa. 1080mAM aprakaraNa upara-enA 'tapAOka' nAmanA aSTaka upara raTIkA racatA je nIce mujabanA ullekha patra 49AmA karyAM che te uparathI phalita thAya che " anya vimaTamevuM vyApakSate ' .. 78 jinezvarasUrie TIkAmA je pAya avataraNeA ApyAM che tenu pratisa`skRta yAne saskRta rUpAMtara arthAt chAyA navAMgavRttikAra abhayadevasa rie taiyAra karela che. anukaraNa-nyAyAcArya yazAvijayagaNie je batrIsa aSTakonA samUharUpe jJAnasAra yAne aSTaprakaraNa kivA advAtriMzat racela che te A hAribhadrIya aSTakaprakaraNanA anukaraNarUpa che ane e dvArA preraNA pAmI yAAyela che ema lAge che. jJAnasAranAM batrIsa aSTakonAM nAma enA aMtamA AvatA ' aSTaka ' zabdane bAjue rAkhatA nIce pramANe rajU thaI zake :~~~ (1) pUrNa, ( 2 ) masa, ( 3 ) sthiratA, (4) meha, (5) jJAna, ( 6 ) zama, ( 7 ) indriyajaya, (8) tyAga, (9) kriyA, (10) tRpti, ( 11 ) nirlepa, ( 12 ) niHspRha, (13) mauna, (14) vidyA, (15) viveka, (16 ) mAdhyasthya, ( 17 ) nirbhaya, ( 18 ) anAtmazasA, ( 19 ) tattvadaSTi, (20) sasamRddhi, (21) kavipAkacintana, (22 ) bhavedvega, (23) lAkasaMjJAtyAga, (24) zAstra, 1 A TIkA hajI sudhI teA maLI AvyAnuM jANavAmAM nathI. 2 A mudrita che jue pR. 71, Ti. 3. 3 A mudrita kRtine paricaya meM caze dAhanamA ApyA che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ uttara khaMDa (25) parigraha, (26) anubhava, (27) ga, (28) niyAga, (29) bhAvapUja, (30) dhyAna, (31) tapas ane (3ra) sarva nayAzrayaNa. vyAkhyAne- aSTaka prakaraNane anulakSIne Agama ddhArake ekaMdara papa vyAkhyAne ApyAM che. e lipibaddha karAyAM che kharAM paNa e badhA kapAyAM nathI dasa ja chapAyAM che. bhASAntara (anuvAda)--hIrAlAla haMsarAje mULa kRtinuM bhASAMtara ane sAthe sAthe jinezvarasUrita TIkAne sArAza je gujarAtImAM taiyAra karela hato te chapAvAya che.? vAdAika'nuM gujarAtI bhASAMtara chapAyuM che. AhatadarzanadIpikA (pR. 190)mAM A "vAdASTaka" ane enAM pR. 190-192mA Ane mAro gujarAtI anuvAda apAve che. 3ra aSTakone vArApharatI ekeka zleka laI ene zrI khuzAladAsa jagajIvane gujarAtImAM anuvAda karyo che." (13) Atmasiddhi A kRti upalabdha nathI. vaLI emAthI koI kRtimA avataraNa. 1 juo A. yu. (pR. 124 ane 120). 2 AThamA "pratyAkhyAnAka"nA Adya padyane udezIne AgamedArake gujarAtImAM je dasa vyAkhyAno ApyAM hatAM te "jJAnanA jharaNA"nA nAmathI "zrImIThAbhAI kalyANacaMda jaina peDhI taraphathI kapaDavaMjathI, vi saM. 2014mAM chapAvAyAM che 3 juo pR. 71, Ti. 3. 4 juo pR. 71, Ti. 3. pa A anuvAda chapAyo che. juo pR. 71, Ti 3. 6 ji.ra.ke mAM AnI noMdha nathI. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana apAyAnu paNa joyuM ke sAbhaLyuM nathI. A kRtine ullekha aja5. (khaMDa 2)nI paNa vyAkhyA (pR. 218)mAM che. A uparathI A kRti A vyAkhyA karatA pahelI racAI che e vAta phalita thAya che. AtmAnI siddhine viSaya dhammasaMgahaNamAM vistArathI tema ja enuM lakSaNa vagere bAbata desaNusuddhi (gA 59-63)mAM paNa carcAyela che. (14 ane 162) AtmAnuzAsana sumatigaNie saMskRtAtmAnuzAsana e nAmathI je kRti dhI che tene ja huM ahI AtmAnuzAsana tarIke oLakhAvuM chuM. AtmAnuzAsana' tema ja "appANasAsaNa" nAmanI je vividha kRtio jevAya che te paikI ekemAM enA kartA tarIke haribhasUrino ullekha nathI. samAna nAmaka kRtio-saMskRtamAM nIce mujabanI AtmAnuzAsana nAmanI kRtio racAI che - 1 digabara jinasenanA ziSya guNabhade vi sa. 935nI Asa pAsamAM 270 lekamAM AtmAnuzAsana nAmanI kRti racI che. enA upara prabhAcandranI TIkA che ane mULane a grejI anuvAda thayeluM che ? 2. pArthanAge vi saM 104ramA ke 105ramA prAya 77 1 A mULa kRti "sanAtana jaina graMthamAlA"mA grathAka 1 tarIke chapAI che 2 Sacred Books of the SainasmAM saskRta TIkA tema ja jagama daralAla jainanA aMgrejI anuvAda sahita mULa kRti Isa 1928mA prakAzita karAI che Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 haribhadrasUri [ uttara khaDa padyomA AtmAnuzAsana racyu che. ene hiMdImA tema ja gujarAtImA anuvAda thayela che.3 3. eka ajJAtaka ka AtmAnuzAsana che. enA upara sa skRtamA TIkA che. bhADArika nemicandre ja.ma.mA 161 padyomAM apANusAsaNa ( AtmAnuzAsana )nI racanA karI che. jue DCGCM (Vol XVIII, pt. 1, pp. 246-247). ratnasiMhasUrie 25 padyomA saMskRtamA AtmAnuzAstikulaka racyuM che. koi ke AtmAnuzAsanAdikulaka rayu che. ratnasiMhasUrie ja.ma mA pa6 padyamAM apANusAsaNalaya ( AtmAnuzAsanakulaka ) racyu che. A vicAratA ema lAge che ke jo haribhadrasUrie saMskRtamA AtmAnuzAsana racyuM ja hoya teA e nAmanI kRti racanArA jainAmA ee prathama che. (19) upadezaprakaraNa A uvaesapaya nAmanI ja kRti haze ema bhAse che. 1 A kRti gujarAtI anuvAda sahita AcArAMganA vyAkhyAnAnA rirASTa tarIke " jai pu. pra0 sa 0" taraphathI suratathI vi. sa2006mA prasiddha karAI che. 2 A hindI anuvAda sahita mULa kRti setAbacaMda nAhare kalakattAthI visa 1931mA prasiddha karI che vizeSa mATe jue DCGCM ( Vol. XVIII, pt. 1, pp. 243-246 ) 3 ane age keTalIka khAkhatA me zrIAcArAMgasUtra (a. 4)nA mArA agravacana " (pR. 87)mA ApI che rr .. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana (20 ane 18) leuvapaya [upadezapada] A kRti joma mA 1039 padyo (gAthA)mA "AryA' chaMdamA racAyelI che enuM parimANa 1150 glaeNka jevaDuM che. enA koI vibhAga paDAyA nathI. A dharmakathAnugane agenI kRtimAM mukhyatayA AtmAnI unnati karavAmAM sahAyaka evo upadeza apAya che. emAM manuSya-bhavanI durlabhatA dasa suprasiddha daSTA hArA darzAvAI che. 1 A mULa kRti nimnalikhita sAta kRtio sahita "zrIpurArI dharmasagrahaNI-upadegapaTa-upadezamAlA-jIvasamAsa-karmaprakRti-pacasagraha-jyotiekaraNDakAni (mUra mAtrALa)"nA nAmathI " ke che sasthA" taraphathI I.sa 1928mAM chapAvAI che - pacAsaga, dhammasa gahaNI, uvae samAlA, jIvasamAsa, kammapaDi, paMcasaMgaha ane jeisakaraMDaga vizeSamA emAM prathama te "rA sA. zeTha vasanajI trIkamajI je pI gra thamAlA"nA dasamA maNakA tarIke upadezapada e nAmathI "kArmikI" buddhi sudhIne (gA. 27 ane enI TIkA pUrato patra 93 sudhI) bhAga sukhasAdhinI TIkA tema ja A baMnenA gujarAtI anuvAdapUrvaka "zrI jainadharmavidyApracArakavarga " (pAlItANuM) taraphathI Isa 1909mA chapAye che municandrasUridrata TIkA sahita mULa "mu 6 jai me mA. emAM be bhAgamAM anukrame i. sa1923mA ane i sa 1925mAM chapAyuM che. uvaesapAyamAnI gAthAone akArAdi krama nIce mujabanI nava kRtionA paNa akArAdi krama sahita " ke zve sasthA" taraphathI " shriipcaashk-pcvstu-dhrmsgrhnnii-krmprkRti-pcsgrh-jiivsmaas-jyotisskrddk-upherA parerAmajI-jhavAnaHIRTOma carikAma "nA nAmathI Isa 1929mA prasiddha karAyelI kRtimAM apAce che - uvaraesamAlA, kamAyaDi, jIvasamAsa, isakara Daga, dhamasa gahaNI, paMcavabhuga, paMcasa gaha, pacAsaga ane pavayaNasAruddhAra 2 uttarajhayaNa (a 3)nI nijutti (gA. 160, patra 14pa)mAM bhejana, pArA, dhAnya, jugAra, rana, svapna, cakra, carma, ghosarI ane paramANu ema dasa dUchAta che AnA spaSTIkaraNa mATe juo vairAgyarasamaMjarI (gucchaka 1, ple 4)nu mAru spaSTIkaraNa (pR. 12-15). Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa tyAra bAda jaina zAstrone abhyAsa, cAra prakAranI buddhi ane enA udAharaNa, buddhinAM kAraNo, baTunI parIkSA, rohiNanI yAne pAya khAnI kathA, mahAgiri ane "mUka'nA vRttAta,vyAjJA ane bhAvANA, mehanuM nirUpaNa, caityavya, jIrNazreNI, jinadharma vagerenAM daSTAMta, gurukulavAsa, upavAsa tema ja dhArmika zikSaNa levA-ApavAnI rIta ema vividha bAbate AlekhAI che. vizepamAM padya 859-885mA vAdyArtha, mahAvAkyartha ane auda - paryArthanuM nirUpaNa che. A samagra kRtine sArAza hRdayaMgama rIte nyAvAcArya yazovijyagaNita virahamAM jovA maLe che saMkalanA-A saMpUrNa kRti kaMI saze haribhadrasUrinI racanA nathI. emANe lIka prAcIna kRtiomAnA padyo AmA vaNa lIdhA che. dA ta gA pae uttarajhavaNanI nijajuttinI gA. 160 che; gA. 40-pI e naMdInI gA. 3-74 che; ane gA. 14 e sammaIpayaranA trIjA kaDa (kADa)nuM pa3muM padya che. atideza-viapacanI racanA lalitavistarA pUrve thaI che. krame A lalitavistarAnI municandrasUti paMjikA (patra 18 A)mAM "anyatra thI A kRtine nirdeza karAyA che. 1 patirI, nadhi, karmika ane pArivAmikA e (azrutaniti) matinA cAra prakAre che. AnA pAdi mATe juo Ahatadarzana dIpikA ( 61-226). 2 A 21 gAthAnA ja.ma.mAM racAyelI kRti svApara saMskRta civa sahita manasukhabhAI bhagubhAIe vi saM. 1967mAM prasiddha karI che. amA prAraMbhanA saMskRtamAM viSayasucI che. Ane paricaya me cahananA Ayo che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana vivaraNe-uvae paya upara vardhamAnasUrie vi. sa 1053mA saraskRtamA TIkA racI che enI prazasti pAthiMlagaNie racI che ane ene prathamadarza Amradeve lakhyo che jesalameranA bhaMDAramAM AnI vi. saM. 1193mAM lakhAyelI hAthapothI che je, bhA. gaM. sU. (pR 6-7)mAM A TIkAnA Adima ane aMtima bhAga apAyA che ane e te vi. sa. 1ra1ramAM lakhAyelI hAthapothImAthI che. rAmacandagaNinI sahAyatAthI municandrasUrie uvaesapatha upara vi. sa. 1174mA sukhasaMdhanA nAmanI saMskRtamAM vyAkhyA racI che. emAM emaNe arthadaSTie gahana evI koIkanI TIkAne nirdeza karyo che. zuM A TIkA te ja vardhamAnasUrikRta TIkA che ? sukhasAdhanAmAM mULamAM je udAharaNonuM sUcana che tenA spaSTIkaraNa tarIke TIkAkAre moTe bhAge pAIyamA kathAo ApI che. vie paya upara eka ajJAtakartAka TIkA paNa che. anuvAda-uvae paya tema ja enA uparanI sukhasaMbodhana vyAkhyAnA kAmikI buddhi sudhInA bhAgane gujarAtI anuvAda "jaina dharmavidyAprasAraka varga" taraphathI I. sa. 1909mA chapAye che. (22) kathAkeza A kathAonA saMgraharUpa kRti haze. jemake hariNakRta bahatathAkeza. prastuta kRtinI eke hAthathI hajI sudhI te maLI AvI nathI, joke enI nodha sumatigaNie ane sarvarojagaNie paNa gaTasansanI TIkAmAM lIdhI che. 1 A mudrita che juo pR 83, Ti 1 2 A "si je 2."mA I sa 1943mA prakAzita karAyo che ane enuM saMpAdana e ena upAdhyee karyuM che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri (23) kapUrakAvya ma. ki. mahetAe A kRti noMdhI che. zu vajrasenanA ziSya hari( hariSaNa )kRta -pUraprakarane teA bhUlathI haribhadrasUrinI kRti gaNI levAI nathI ? 3 [ uttara kha' (25) tivakathAnaka, ka A ttakmAANa ja haze eTale enA AgaLa upara vicAra karAze. (26e ane 26) rakulaya [ kulaka ] pa. haragoviMdadAse kulAnA ullekha karyAM che. saMkheAhayaraNa ( adhi. 1 )mA gA. 290-298 rUpe abhakulaya che. e haribhadrasUrituM ja haze. AvI rIte bIjA paNa kulayeA haze. 5. becaradAsanA mate (pR. 100) kulakAnA kartA anya haribhadra che. (27) kSamAvallImIja ca.pra.mAMnI nimnalikhita paktinA atha na samajAyA hovAthI ma. ki. mahetA vageree AnA eka kRti tarIke ullekha karyo che; bAkI kharI rIte te e samarAdvityacaritra ( samarAiAriya)nA vizeSaNarUpa che :~~~ kr 2 samarAdityacaritraM navyaM zAstraM kSamAvallIvIja kRtam ' Ane artha e che ke kSamArUpa velanA bIja jevu navIna zAstra nAme samarAdityacaritra ( haribhadrasUrie ) rayu . 1 A 179 padyamA racAyelI kRti 'jinasAgarasUriSkRta TIkA sahita " hai. ya. pra. sa.' taraphathI I sa. 1919mA prasiddha karAI che 2 AnA artha tema ja keTalAMka kulaya( kulaka )nA ullekha vagere mATe jue pA. bhA. sA. (pR. 130-131), vizeSamA ja ma.mA racAyelAM sALa kulaye AgamAddhAraka grathamAlA nA sAtamA ratna tarIke visa. 2015mA "puno 'nA nAmathI chapAvAyelI kRtimA apAyA che 2: " Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana (29-30) caturvizatistava ane enI vRtti paM. becaradAse A baMnenI noMdha lIdhI che ane sa vAdI ulekhA tarIke sva. kezavalAla modInA nAmane ullekha karyo che paraMtu pR. 100mAM A anya haribhadranI kRti che ema kahyuM che (31) caityavaMdanabhASya 5. haragoviMdadAse AnI nodha lIdhI che. paM. becaradAse ene saskRta kRti kahI che. Do. kaleTe Jain onemasticon (pR. 6)mAM Ane ulekha karyAnuM paM. haragoviMdadAse kahyuM che. (33 ane 114) jaIdikica (yatidinakRtya] ma ki. mahetAe yatidinakRtyanI nodha lIdhI che. e kRti pAIyamAM hoya to enuM nAma jaIdimukica hoya. A hisAbe meM ene ahIM ullekha karyo che, (34-36) jaMbuddIvasaMgahaNuM [jabudvIpasaMgrahaNI ] pro. piTarsane trIjA hevAla (pR.284)mA tema ja prathama hevAla (pR. 89)mA AmAthI ekeka padya ApyuM che. e baMnene aMka 28 che. baMne arthadaSTie eka che paNa zabda-racanA bhinna che. AmAM jabudvIpa viSe adhikAra hoya ema lAge che. zuM A baMnenA eka ja kartA che ? ane te prastuta haribhadrasUri che? prabhAna :sUrie vi. saM. 1390mA saMskRtamA je TIkA racI che temA haribhadrane pitAnA gurUkahyA che. (37 ane 115) jasaharacayi [yAdharacarita] kSamAkalyANa vi. sa. 1839mA gadyamA saskRtamAM ucazeAdharacarita racyuM che. emAM emaNe evo ullekha karyo che ke haribhadra 1 AnI nodha ji. 2. ke. (vi 1, pR319)mA che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [[ uttara khaMDa munInDe prAkRtamAM tema ja anya saMskRtamAM padyamAM yazeAdhAracaritra racela che. mANikya(deva)sUrie paNa saMskRtamAM padamA cauda sargamA je zedharacaritra racyuM che temAM A viSaya para lakhanAra tarIke haribhadrasUrine nirdeza karyo che, paraMtu A racanA saMskRtamAM ke pAiyamAM che te jANavA mATe kazuM kahyuM nathI. vaLI A baMne ullekhothI prastuta haribhadrasUri ja abhipreta che ke kema tene paNa nirNaya karavA mATe vizeSa sAdhananI apekSA rahe che. AthI atyAre to huM eTaluM ja kahIza ke somadeve saMskRtamAM zakasa vata 881mA yazastilakacaMpU ane puSpada te "apabhraMza"mAM jasaharacayi racela che ane emAM yazodhara nRpatinuM caritra AlekhAyuM che. vaLI sa0 ca0 (bhava 4, patra 288 I)mAM je cazedharanuM caritra che te to A nathI 24 (38-39) paNiharapaDhimAra [jinagRhapratimA stotra] A ja. mAmA sAta padyamAM racAyeluM stotra ravarga, matsya ane pAtALa e traNa lekamAM rahelI jinapratimAo viSe nirdeza kare che. "nami savvala"thI ene prAraMbha thAya che ane enA aMtamAM 1 A kRti hIrAlAla ha sarAje che sa 1910mAM sa pAdita karI prakAzita karI che. 2 A kRti pratasAgarakRta TIkA sahita "kAvyamAlA mAM I sa 1901mA prasiddha karAI che 3 A kRti "karaMjA jaina graMthamAlA"mA I sa 1931mA chapAvAI che enuM saMpAdana Do pI ela karyuM che. 4 ji.ra.ke. (vi 1, pR31-32)mA "yazeghara- caritra"nA nAmathI 22 kRtio noMdhAyelI che 5 A stotra "vijayadAnasUri sirIjha"mAM 2 thAka 20 tarIke je svAdhyAyadehana chapAyuM che tenA pR 178-179mAM pUrepUruM apAyu che Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana mavira 33 maLyA" evI pati che. ema lAge che ke ahI bhavavihu ne prayoga joI A kRti pratuta haribhadrasUrinI che ema enA sapAdako mAne che zrIvijyakasUrasUrie A stotranuM nAma zAzvatajinastava rAkhyuM che enA prathama padyamA "vura nibazitaLa ane atima padyamAM "vinara nicara" ema ullekha che. e jotA jikiraNa ke jiNaharakiraNa jevu nAma kartAne abhipreta hoya ema lAge che. (40) jinastava yAne (182) stava Ane "stava" paNa kahe che eTale e nAme ene AgaLa upara vicAra karAze (4ra ane 121) jagasayaga [gazataka] A laghu kRti ja. mAmA "AryA chedamA 101 padyomA racAyelI che. enA Adya ane atima padya anukrame nIce mujaba che. " namiUNa joginAhaM sujogasandasagaM mahAvIraM / vocchAmi jogalesa jogajjhayaNANusAreNa // " "tA iya ANAjoge jaiyavvamajogayatthiNA smm| emo ciya bhavaviraho siddhIe sayA aviraho y||" A kRtinI anya cha kRtinI sAthe bhegI evI eka ja hAthapothI, maLI AvI che. enA patra 55-65AmA prastuta kRti che 1 A kRti "gazataka"nA nAmathI "gujarAta vidyAsabhA"e amadAvAdathI I.sa 1956mAM prakAzita karI che emAM mULa kRti De indukalA rahIrAca da jhaverInA gujarAtI plekArtha, samajUtI ane prastAvanA sahita apAI che. prAraMbhamA khabhAtanA zAntinAthanA bhaDAranI tADapatrIca pratinA papaA patranI pratikRti che A kRtinuM saMpAdana Do IndulAe kahyuM che Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa AdhAra-zuM A kRti gajhayaNa (yogAdhyayana)nAmanA koI prakaraNane AdhAre jaI che? viSaya-A kRtine viSaya gabindu sAthe khUba maLato Ave che. A yogabindunI jANe nAnakaDI AvRtti na hoya tevI lAge che. emAM nizcaya-ga ane vyavahAra-ga, yoganA adhikArI, apunabaMdhaka, anuSThAna, sAdhake zuM karavuM te mATenA bAhya ane AMtarika upAyo, AtmanirIkSaNa, cittanI sthiratA tema ja AhArAdinI carcA-"sarvasaMpatkarI bhikSA ema vividha bAbate AlekhAI che. TUMkamAM kahuM te samyagdarzana, samyajJAna ane samyagyAritranI prApti kema thAya te sUcavAyuM che (4raa) jJAnacitrikA A nAma pro. piTarsane cothA hevAlamA ApyuM che paNa e bhUla haiya ema lAge che. e nANAcittapayaraNa ja hovuM joIe. (43) jJAnapaMcakavivaraNa nANapaMcagavakhANune nAme oLakhAvAtI kRti te ja A haze je ema ja hoya to e kRtine pR 110mAM vicAra karAya che. paM. becaradAse pR 100mAM Ane anya haribhadranI kRti kahI che. (44) jJAnAditya(prakaraNa) A ja nANAcittapayara hoya ema lAge che. ema na ja hoya te paM. becaradAsa ene pR 100mAM anya haribhanI kRti kahe che te vicAravuM ghaTe (47) tattvataraMgiNuM kharataragacchanI keTalIka vyaktie Ane haribhadrasUrinI kRti gaNe che, paraMtu ghamasAgaragaNie pavayaNaparikhAmAM enuM khaMDana Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityameva ] ivana ane kavana karyuM che. A hakIkata Do bhAMDArakare I.sa 1883-84nA emanA hevAla (pR 1para)mA nodhI che. (50) tribhaMgI sAra A kRti kaleke nodhyAnuM pa kalyANavijayajIe kahyuM che. tribhaMgAra nAmanI eka kRti ji, 2.ke. ( vi. 1, pR. 161)mAM noMdhAI che. AnA kartA tarIke saidhAnika nemicaMdrane ullekha karI A kRtinA nIce mujaba cha aMze darzAvI enA kartA bhinna bhinna havAnuM sUcavAyuM che - nAma gAthA kartA Asrava-tribhaMgI zratamuni baMdhatribha gI mAdhavacandra (nemicandranA ziSya) udIraNAtribhaMgI nemicandra sattAtribhaMgI 35 sarvathAtribhaMgI kanakana di bhAvatribhaMgI 116 zratamuni harSakule tribhaMgasUtra tarIke oLakhAvAtI haudayatibhaMgI (ba dhahetRdayatribhaLI) nAmanI kRti 65 gAthAmA racI che. A hakulane to bhUlathI haribhaka mAnI nahi levAyA hoya ? 1-2 A bane kRtio "mA. di je. graM "mA 20mA 2 thAka tarIke prakAzita thayelI che 3 vijayavimala urphe vAnararSinI TIkA sahita A kRti "je. A sa " taraphathI vi sa. 1974mAM prasiddha karAI che. (37 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 haribhadrasUri ( para ane 54 ) 16'saNasRddhi [danazuddhi] yAne (53 ane 55 ) darasaNasattara [danasati ] [ uttara kha'Da A 70 gAthAmAM ja. ma mA racAyelI nAnakaDI kRti viSayanI dRSTie ghaNI mahattvanI che, kema emA jaina darzananA pAyArUpe ane traNa ratnAmA agra gaNAtA ratnarUpa darzananu yAne samyakatvanu arthAt sAcI zraddhAnu ane enI nirmaLatAnu nirUpaNa che. A uparathI A kRtinA nIce mujaba nAmeA ceAjI zakAya H---- da saNasattara, dirasaNasattara ane sammattasattari, A kRtinA mukhya viSaya samyaktva che gA. 59-63 AtmAnA astitva ane enA lakSaNeA para prakAza pADe che. A viSaya Atmasiddhi ane dhammasa gahaNImA paNu che.2 gA 5-6 koI prAcIna munivaryanI kRtimAthI uddhRta karyAMnu graMthakAra pote kahe che. A munivarya te koNa e jANavAmA nathI. vizeSa navAInI vAta tA e che ke A samagra kRti upara vivaraNa racanAra saghdhatilakasUri praNetAnA nAmathI ajJAta jaNAya che, joke emaNe haribhadrasUriSkRta dhruttamAANane te A potAnI TIkA nAme tattvakaumudI ( patra 31A-462 )mA mUladeva vagere pAca dhUrtonI kathA ApatI veLA upayAga karyo che ema bhAse che. AthI prazna udbhave che ke zuM A kRtinA kartA haribhadrasUri nathI athavA jo te che ja te! emanuM nAma krama vivaraNakAre ApyuM nathI 1 saMdhatilakasUriSkRta TIkA sahita nAmathI "de. lA jai. pu sasthA karAI che. ,, 2 AtmAnA svataH astitva ane e AtmAnA svarUpa viSe jinabhaTTagaNi kSamAzramaNe visesA. (gA 1549-1599)mA vistArathI nirUpaNa karyuM che. A kRti samyaktvasaptatikAnA taraphthI I sa 1913mA prasiddha ' Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana vivaraNa- saNasuddhi upara aneka TIkAo racAI che. A saumAM "rupallIyam gacchane guNazekharasUrinA ziSya saMghatilakasUrie 7711 zloka jevaDI je TIkA saMskRtamAM vi saM. 14raramAM racI che te emAM AvatI kathA vagerene laIne khAsa dhyAna kheMce che. e TIkAnuM nAma tattvakaumudI che guNanidhAnasUrinA ziSya eka avacUri rasthAne ji. 2. ke. (vi. 1, pR kara6)mAM ulekha che, paNa sAthe sAthe A saMdhatilakasUrikRta TIkA te nathI ema prazna ahIM uThAvAya che devendra (?) koI TIkA racI che. vaLI "tapAgacchanA munisundarasUrinA ziSya zivamaMDanagaNie 357 zleka jevaDI eka TIkA racI che. koIkanI avacUri che. bAlAvabodha-tapA" gacchanA upAdhyAya zAnticannA ziSya ratnacagaNie vi.sa. 1676mA bAlAvabodha che bhASAMtara-A kRtinI mahattA jotA enuM spaSTIkaraNapUrvaka bhApAtara thavu ghaTe. sAmya-cadezvarasUrinA ziSya tilasUrie dazanazuddhi racI che. vaLI rara6 gAthAmAM "samyakatvaprakaraNa"nA nAme paNa oLakhAvAtI desaNasuddhi caMdraprabhe racI che ane enA upara devabhadranI TIkA che. 1 A mudrita che juo pR 92, Ti 1. 2 AmA "dhUrtAkhyAna" che. vizeSamAM A TIkAmA je vIsa pAiya kathAo che enA nAmAdi mATe juo mArI kRti nAme pA* bhA. sA. (pR. 125). 3 A TIkA sahita mULa kRti hIrAlAla haMsarAja taraphathI Isa 1913mA chapAvAI che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 haribhadrasUri 1 uttara khaMDa (53) darisaNasattari darzanasaptati ] yAne (178a ane 15ra ) sAvagadhammapagaraNa [zrAvakadharmaprakaraNa] A nAma uparathI te A kRti 70 padyomA pAIyamA samyaktvanA nirUpaNAthe racAyelI hovAnuM anumanAya, paraMtu AmA te ja ma0mAM 120 paDyo che ema pa, bhAM caM sU, (pR. 93) tema ja enI mudrita AvRttimAMnA aMtima padyanI 120nI saMkhyA jotA jaNAya che. AnA Adya padya dvArA graMthakAre saMkSepamAM zrAvaka-dharma darzAvavAnI pratijJA karI che. A vAta te ThIka che, kemake samyaphatva e jaina jIvanane prANu che eTale e viSayane zrAvaka-dharmanA nirUpaNamA rathAna hAI zake. mudrita AvRttimAM je "sAvagadhammapagaraNa" nAma che te ja yathArtha che enuM darisaNasattari nAma te enI pUrvokta kRti sAthe sAmya dharAve che, paraMtu A kRti bhinna che AnI pahelA dasaNusuddhine age je vividha TIkAo gaNAvI che temAM saMghatilakasUri sivAyanA munivaronI TIkA desaNusuddhinI ja che ke A samAnanAmaka kRtinI che tenI tapAsa karavI bAkI rahe che; ene nirNaya te hAthapothIo joyA vicAryA pachI thaI zake. ji0 20 ke, (vi 1, pR. 167)mAM municandrasUrikRta dazanasaptatikA ane enI avasUri viSe nodha che (60) dinazuddhi hematilakasUrinI kRpAthI ratnazekharasUrie ja. ma mAM 144 1 A kRti "sa ke. che. saMsthA " taraphathI I sa 1929mA 28 prakaraNono samuccaya je nAmathI prasiddha karAve che te siriyacaraNasantAha (patra 1-8)mAM chapAI che enA aMtamAM " [ pati risaLatattarI sutta] sAvadhaHpara samara" ullekha che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana padyamA 1diNasudvidIviyA ( dinazuddhidIpikA ) yAne suiddhipaIviyA ( nizuddhipradIpikA ) nAmanI eka kRti racI che. AnI eka hAthapAthI vi. sa. 1536mA lakhAyelI che ane e maLe che. haribhadranA nAmanA je vividha munie thayA che te paikI ekanA nAme dinazuddhi nAmanI kRti ji, ra, kAmAM te nodhAI nathI. (61-62) ravindranaraindrapayaraNa [devendranarakendraprakaraNa] ma. ki. mahetAe ane emanA anugAmI lekhAe A kRtine ullekha karyo che. A nAmathI oLakhAtI kRti ja. ma mA 378 AryAmA racAyelI che. enu nAma vimANanaraai che ema e jotA jaNAya che. enA kartAnu nAma jANavAmA nathI. gA. 1-127mAM narakendranA ane bAkInI gAthAmA devendrakanA adhikAra che. A dvArA devAnA vimAnAnA ane nArAnA narakAvAsanA vistRta paricaya apAyA che. AgameAmA tema ja anyatra nahi jaNAtI evI keTalIka bAbate A kRtimA che. 95 vivaraNa--malayagirisUrie A kRti upara TIkA racI che ema sa`grahaNI (gA. 263) uparanI emanI TIkA ( patra 106A ) jetA jaNAya che, paNa e hajI sudhI teA maLI AvI nathI suniyandrasUrie vi. sa', 1186mA saskRtamA vRtti racI che ane e chapAyelI che. 1 dinazuddhipradIpikA nAmanI saskRta kRti ratnazekharasUrie raccAne ane e bhImasI mANeke vi sa. 1974mAM prakAzita karyAnA ullekha ji. 2. keA. (vi. 1, pR. 174)mA che. r . .. 2 A pAica kRtti A sa taraphthI sunicandrasUrie visa 118mA saMskRtamA racelI vRtti sahita I.sa. 1922mA chapAvAI che. 3 jue Ti 2. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra haribhadrasUri [ uttara khara (63) dvijavadanacapeTA kivA (132) dvijavadanaca peTikA ji0 20 kA0 ( vi. 1, pR. 185 )mA kAI eka haribhadrata nAme dvijavadanacapeTikA tema ja enI ajJAtaka ka TIkA noMdhAI che. ahIM A kRtinu vedAMkuza evu apa nAma apAyuM che. ' brAhmaNanA mukhe tamArce ' evA acaka A kRtimA vaidika hiMdunI TalIka mAnyatAone vakhADI kADhavAmA AvI che. hemacandrasUrie A nAmanI eka kRti nu TalAka mAne che. haTTippanikAmAM jivadanavajasUcI nAmanI kRtinI nAdha che. azvadhApanA nAma upara vajasucInA ane cInanA TalAka vicArakAnA kathana mujaba ekRtinA kartA ke sa odhaka tarIke dha kArtine ullekha karAya che. A kRti paNa vaidika matAnI AlAcanArUpa che. (64 ane 67) dhammasa gahaNI [dha saMgrahaNI nAma-- dhammasa gahaNI' e nAma kartAe te A kRtinA trIjA padyamA darzAvyuM che. parimANa, bhASA tyAdi--AmA ekadara 1936 po che e ja ma.mA AryAmA racAyAM che :: . 1 AkRti " hemacandrasabhA " taraphathI pATaNathI I sa 1922mA prAnarAta karAI che. ,, 2 AkRti malayagirisUriSkRta vivaraNa sahita " de. lA jai. pu. sasthA tarI be bhAgamAM anukrame I. sa. 1916 aneI sa 1918mA prasiddha karAI che. vaLI uvaesapaya ityAdi kRtinI sAthe sAthe A mULa kRti "RR ke AsasthA " taraphthI I. sa. 1928mAM chapAvAI che jue pR. 83, Ti 1) vizeSamA A huM zveta sasthA 'e uvaesaca vagere nava kRtinI akArAdi kamapUrvakanI anukramaNikAnI sAthe sAthe A dhamsasa grahaNInI paNa anukramaNikA I sa. 1929mAM chapAvI che. (jue pR 83, Dhi 1) rr Y 1 E ' H R 1 durch from th 1 ' 2 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana viSaya-A dravyAnuyogane lagatI kRti che. emAM tArkika zailIe dArzanika bAbate carcAI che. cArvAka AdinA matonA nirasanapUrvaka jIvanI siddhi ane jaina daSTie enA svarUpanuM nirUpaNa e A anupama kRtine mukhya viSaya che. e dvArA jIvanI anAdi- anaMtatA, paralokagAmitA, amUrtatA, pariNAmitA, dehavyApitA, jJAtRtA, kartatA ane bhakatRtA vicArAI che. lagabhaga prAraMbhamAM gA.20mA dharmanI vyAkhyA nIce mujaba apAI che - " vArei duggatIe paDantamappANagaM jato tennN| dhammo tti sivagatIDa va satataM dharaNA samakkhAo // 20 // " tyAra bAda dharmane aMge vyavahAra-daSTie tema ja nizcaya-daSTie vicAra karatA gA. 26mA zailezI avasthAmA-caudamA arthAta aMtima guNasthAnamA dharma che ane e pUrvenA guNasthAnamAM rahela vyakti dvArA karAtu dharmanuM sevana te A dharmanI prAptimAM sahAyaka che e bAbata vicArAI che. gA ra7mA dharmanA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cha nikSepane ulalekha che avAra viSaya tarIke ATha prakAranA karmonuM nirUpaNa (gA. 606623), samyatvanI prApti, enA prakAro tema ja enA lakSaNe (gA. 788-814), jJAnanA pAca prakAro ityAdi (gA. 815-855), sAdhuonA mahAvrato (gA. 856-861), sarvajJatAnI siddhi (gA. 1146-1166) ane muktimAM sukha (gA. 1376-1385) e bAbate hAtha dharAI che. prasagavazAta gA. 289-330mA samavAyanuM nirasana che. gA. 919-920mAM tattvArtha sUtranA Adya sUtrane anekAta-daSTie vicAra karAya che. 1-2 A viSaya Atmasiddhi ane dasaNasuddhimA paNa che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ uttara khaMDa gA 9ra 6-935mAM corInI nirdoSatAno pakSa rajU karI gA. 936- 951mAM enuM khaMDana karAyuM che. A uparAta kartavavAda, ekAntanityavAda, ekAntakSaNikavAda ane ajJAnavAdanA khaDana, sAmAnya, bAghArtha ane vastrAdi upakaraNanI siddhi, vaidika hiMsAnu nirasana, avanI sadoSatA tema ja upayogavAda e bAbatone paNa sthAna apAyuM che. gA. 543 e sayAliya (a. 4)nuM bIju padya che. ullekha-padya 1159 (patra 385)mA revaNAdikalthane ane padya 1351 (patra 440)mA paNatti arthAta viyAhapaNuttine ullekha che. upamA padyamAM "uvariM" zabda che. eno artha malayagirisUrie sarvajJAsiddhi mA ema karyo che. anyagavyavadaDhAtrizikA (zle. 6) uparanI syAdvAdamaMjarI (pR. 26, B. S P. Semes)mAM malTipaNe dharmasaMgrahaNi ane enA kartA viSe ullekha karyo che. "maladhArI " rAjazekharasUrie paddanasamuccaya (. 19 )mA dhamasaMgrahaNane pramANumImAMsA, pramANaktisamuccaya, nayacakavAlataka, syAdvAdakalikA, prameyapakSamAtaDa ane tattvAthanA nirdezapUrvaka ene tema ja A badhI kRtione "ka" kahI che. ' lalitavistarAnI pajikA (patra 64)mAM "dharmasaMgrahaNIkAra kahe che" evA ullekhapUrvaka dhammasaMgahaNunuM 643muM padya municandrasUrie ApyuM che. vivaraNu-malayagirisUrie saMskRtamA dhammasaMgahaNI upara Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana vidvattApUrNa 1vivaraNa rahyu che enu parimANa 11000 leAka jevaDu che. emA emaNe aneka vyaktie ane kRtionA nAma ApyA che. emAthI huM raTalAMka nAma ahIM rajU karu chuM : 99 arcaMTa (bhaTTa) (patra 185A), 4dharmakIrti (patra 69 i.), pAtravAmI ( patra 30A), pazucandra (patra 30A), prajJAkaragupta (patra 403A te 4085), mallavAdI ( patra 2602 ), vararUci ( patra 243a ), vyArDi (patra 30A) ane zAkaTAyana ( patra 144 ). putra 7mA dharmasAranI pAte racelI TIkA, patra 77mA pANinikRta prAkRtalakSaNa ane patra 69amAM dharmIkRita vijJAnanayaprasthAnanA nirdeza che ji020 0 ( vi 1, pR 194 )mA ' ajJAtaka ka' kahIne pachI saMbhavataH haribhadrasUriSkRta evA ullekhapUrvaka dha saMgrahaNInI noMdha karI ene aMge hemacandrasUriSkRta TippaNu, ' maladhArI ' hemasUrinA ziSye racelI vRtti ane ajJAtaka ka TippaNane ullekha karAyela che. A vivaraNane ullekha malayagirisUrie nandI (sutta)nI vRtti ( patra )mA tema ja emaNe racelA malagirIya vyAkaraNamA karyo che 1 2 viroSa mATe jue ajanya. ( kha Da 2 )nA upeAAta (pR 26) cc 3-7 A mahAnubhAvA viSe AgaLa upara upakha Da 'mA vicAra karAye che 8 pAsa gRha (gA 8)nI TIkA ( putra 11A )mA paNa malayagirisUrie dhama sAra uparanI peAtAnI TIkAne ullekha karyo che 9 A kRti kAI sthaLethI prakAzita thaI hAvAnu ANavAmAM nathI malayagirisUrie emAthI eka avataraNa Apyu che e aja.yu. ( kha Da 2)nA upAddAta (pR. 82 ). Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' haribhadrasUri [ uttara khaMDa (65) dharmabindu A kRtinA nAmanA aMtamAM jema "bindu' zabda che tema A graMthakAranI gabindu nAmanI kRtimAM tema ja lokabindu emanI ja kRti hoya to temA paNa che. A nAmo hetubindu nAmanI bauddha kRti uparathI skuryA haze. akhAkRta anubhavabindunuM A nAmo smaraNa karAve che. vibhAgAdi-A mukhyatayA gadyamAM lakhAyelI ane ATha adhyAyamA vibhakta karAyelI saMskRta kRti che ene prAraMbha paghathI thAya che ane enI zailI sUtrAtmaka che e sUtro jema jema ukelAtA jAya tema tema emAthI gaMbhIra artharU5 tAra nIkaLatA jAya che. viSaya-a. 1mAM sAmAnya gRhasthane ane a. ramA viziSTa gRhasthane dharma samajavAya che. vizeSamAM A bIjA adhyAyamAM dhArmika upadeza kema Apa enuM nirUpaNa che. a. 3mAM zrAvakanA vrata ane ene lagatA aticAronuM svarUpa AlekhAyuM che. a. 3, sU 18mA sAmAyika, dezAvakAzika, paupadhApavAsa ane atithisaMvibhAgane zikSApada kahyA che. a. 4 ane 5 uparathI jaina zramaNonA jIvanane khyAla Ave che a. 4, 3-ra0mA dIkSArthInI ane dIkSA ApanAranI yogyatA viSe nirUpaNa che. A mA be prakAranA jaina zramaNone adhikAra che a. 7 dharmanA phaLa darzAve che ane a. 8 siddhanuM svarUpa 1 A mULa kRtinu municandrasUrikRta TIkA sahitanuM saMpAdana . luIgi suAlie karyuM hatuM ane e "bibliotheka IniDakA"mA I sa. 1912mA chapAvAyu hatu I. sa. 1910mA A ITAliyana vidvAne gabindunI prastAvanAmAM kahyu hatu ke "jai. A.sa." taraphathI saTIka mULa vi. sa. 1967mAM chapAvAyu che. "A. sa " taraphathI saTIka mULa I. sa. 1924mAM prakAzita thayuM che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana rajU kare che. Ama A kRti mukhyatayA 'caraNukaraNAnuyoga 'te anulakSIne racAI che. 101 a ra, sa. 33mA kahyuM che ke zrutadharma aneka hovAthI enI parIkSA thavI ghaTe e parIkSAnA upAya tarIke suvarNanI jema ene age kakSa, tApa ane chaMdanI bAbata sU. 34-37mA vicArAI che. dasaveyAliya (a. 10)mA bhikSu (sAcA zramaNa )nu svarUpa AlekhAyu che. ene lagatI nivruttinI gA 350mA suvarNanuM dRSTAta che. gA. 351mA suvarNanA ATha guNe! gaNAvAyA che gA 35ramA suvarNanI kaSa, tApa, cheda ane tADana ema cAra parIkSAethI zuddhi vicArAI che, ane gA. 353mA ene bhikSu sAthe sabadha yoAyA che. A uparathI zruta-dharmanI trividha parIkSAnA vicAra sphuryAM haze. nAmeAllekha--a. 4 ( patra 56a-58A, A. sa. )mA nimnalikhita ajaina vyaktionA nAma che H-- 1 kSIrakadabaka, nArada, vasu, vAyu, vAlmIki, vizva, byAsa, samrAT, siddhasena ane 1.suraguru. dIkSA lenAra te denAranI cAgyatA--dhakhindu (a. 4)mAM trIA sUtramAdIkSA lenAramA A dezamA janma ityAdi sALa guNA gaNAvAyA che. evI rIte ceAthA sUtramA dIkSA ApanArA gurunI yogyatA tarIke emanAmA emaNe vidhipUrvaka lIdhelI dIkSA ityAdi padara guNA hovA joIe ema kahyu che A utsa--pakSa che. ene A genA apavAdanI hakIkata pAcamA sUtramA che. ema kahyu che ke 1-8 A mahAnubhAvA viSe " upakhaMDa 'mAM vicAra karAyA che. 9. municandrasUrie emane ' nItikAra ' tarIke eLakhAvyA che 10 eNmana viSe upakha Da 'mA e neAdha lIdhI che cc Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 haribhadrasUri [ uttara khaMDa upara gaNavelA guNomA cothA bhAga jeTalI nyUnatA hoya te e madhyama keTinI lAyakAta gaNAya, ane je aDadhoaDadha nyUnatA hoya te e jadhanya kaTinI lAyakAta gaNAya A saMbadhamA uparyuMkata dasa anenA mata rajU karAyA che. e dase ekaThA maLI jANe vAdavivAda karatA hoya e rIte hakIkata hu ahIM ApuM chuM - vAyu-guNo pUrepUrA hevA ja joIe, kemake je kArya samagra guNe hoya te ja siddha thAya tema hoya te aDadhA guNothI ye siddha na ja thAya. je ema nahi mAnIe to kAraNa ane kAryanI vyavasthAne - maryAdAne nAza thAya aDadhApaDadhA kAraNothI je kArya thatu hoya te samarata kAraNenI sAmagrIne khapa zo rahyo? vAlmIki-pravAdI vAyu tamAruM Ama kahevuM ThIka nathI, kemake guNarahita vyaktimAM koIka rIte guNa udbhave che. vAyu-keIka rIte eTale ? vAlmIki-nirguNa vyaktimAM rahelI gyatAne laIne. vAyu-dAkhale ApI A samajAvo. vAlmIki-jema koI ja tu nirguNa hovA chatA viziSTa kAryanA kAraNarUpa guNone pAme-meLave che tema je viziSTa kAryanA kAraNarU5 guNa na hoya te paNa kaI rIte viziSTa kAryane pAmaze tyAre ze virodha Avaze ? zuM kaI daridrane ekAeka rAjyAdine lAbha thaI jatA nathI? AthI te hu kahu chu ke guNarUpa viziSTa kAraNa vinA paNa kAryanI utpatti koIka vAra thAya che vyAsa-vAlmIki ! tamAru A kathana nakAmu che. vAlmIki-kaMI kAraNa? Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana vyAsa-guNamAtranI eTale svAbhAvika- turacha guNanI prathama asiddhi hoya te bIja (vizeSa) guNane avazya abhAva hoya che, kAraNa ke kAryane vyavahAra pitAne anurUpa kAraNapUrvaka hoya che. eka kAryanuM kAraNa bIjA kAryanuM kAraNa banI zake nahi ghaDAnuM kAraNa je mATI che te paTanA taMtuo utpanna na karI zake. samrA-A vAta barAbara nathI, kemake yogyatAnA saMbhavathI zreyasvanI siddhi thAya che-kharekhara yogyatAthI ja kalyANanI prApti thAya che. nArada-samrA! tamArI A vAta vajuda vinAnI che. samrATu-kAraNa kaheze ? nArada-hA, sAbhaLe. gratArUpa guNamAtrathI bIjA guNa bhale udbhave, paraMtu utkRSTa guNano saMbhava nathI. viLa yogyatAthI samasta kArya thatu nathI. viziSTa yogyatA hoya te ja utkarSa sadhAya vasU-pUrva pUrva guNe uttara uttara guNonA AraMbhaka che ethI karIne guNane utkarSa thAya che. nikhIja kArya kadApi thatu nathI. sAmAnya guNa hoya to vizeSa guNa thAya kevaLa cogyatAthI vizeSa guNa prApta thatA nathI. kSIrakada baka-kASapaNuM eTale halakA rUpAnA jeTalA dhanavALI vyakti bIjuM ghaNA kASapaNarUpa halakuM nANuM meLave tethI e thoDI ja keTidhvaja yAne karoDapati kahevAvAnI che 2 kaTidhvaja thatA te ghaNI vAra lAge ane eTale vakhata e vyakti che e sa bhava keTalo ? ucca guNe te yogyatAthI ja AvI zake nArada-kSIrakada baka' tame te mArA matane maLatA thAo che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 haribhadrasUri [ uttara khaDa vizva-zIrakadaMbaka ! tamArI vAta sAcI nathI. kApaNa jeTalI alpa pUMchavALI vyakti bhAgyodayathI jotajotAmA "koTidhvaja 'nA vyavahArane lAyaka bane ghaNuM nAnA guNAthI moTA guNa utpanna thavAne saMbhava che. samrA-tame te mArA pakSanA lAgo che. suraguru-koI guNamA ochAza hoya topaNu guNanI bahulatA hoya, ane e ja bahulatA vAratavika gyatA che. siddhasena--A badhI bhAjagaDa zA mATe ? badhuM barAbara ghaTe chebaMdhabesatu che. puruSanA parAkrama vaDe siddha thanArA dharma, artha, kAma ane mokSarUpa vyavahArane viSe je jyAre nimittapaNe upapanna arthAta ghaTatu buddhizALIoe uahyuM che te badhuM ghaTatu che-upapanna che. upapanna kahe ke yogya kahe e eka ja che. Ane upasa hAra karatAM haribhadrasUrie kahyuM che ke asAdhAraNa guNe alpa hoya to paNa te kalyANanA utkarSane sAdhe che. Ano upasaMhAra karatAM municandrasUri kahe che ke vAyu, vAlmIki, vyAsa, samrA, nArada, vasu ane kSIrakadaMbake ekabIjAnA matanuM khaMDana karyuM che eTale enuM khaDana karavAne amAre vicAra nathI. vaLI vizva, suraguru ane siddhasena asAdhAraNa guNane anAdara karI yogyatAne ravIkAre che te e yogya nathI, kemake kevaLa yogyatAthI paripUrNa kArya thAya nahi je anyathA hoya to zabdAtarathI emaNe amAro ja mata svIkAryo che. pIparya-A. 4, rU. 3 (patra 54 AI egadaSTisamuccaya (le 10)nI patra TIkA (patra a)mA uddata karAyu che e uparathI dhamabindu A ropajJa TIkA pUrve racAyAnuM phalita thAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kvata vivaraNa--municandrasUrie dha bindu upara saMskRtamAM 3000 bleka jevaDuM vivaraNa racyu che ane e chapAvAyu che AnI mULa sahitanI eka tADapatrIya prati vi. sa. 1181mA lakhAyelI che 105 vyAkhyAnA--jema aSTakaeNprakaraNane uddezIne AgamAddhArake vyAkhyAne ApyA che tema A dhakhindune aMge 22 vyAkhyAne ApyA che. A lakhI teA levAyAM che, para tu e amudrita che. iTAliyana bhASAMtara--DaoN. suAlie ceAgakhindunI i sa. 1910mA lakhelI prastAvanAmA kahyuM che ke dhabindunA spaSTIkaraNapUrNAMkanA mArA iTAliyana anuvAda " jarnala oNpha dhi iTAliyana eziyATika sAsAyaTI ''mA chApavA mATe mudraNAlaya para meAkalyA che. a. 1-3 pUratA prathama bhAga pu. 21mAM prakAzita thayA che, bAkInA bhAga cAlu varSamAM chapAze. gujarAtI anuvAdya--dhakhindanA vividha anuvAdo jovAya cheH~~ (1) rAmacandra dInAnAtha zAstrIe bhASAtara karyAnu kahevAya che. (2) zAMtisAgare jUnI Dhakhe gujarAtI anuvAda karyo hoya ema dhabindunI ma na dAzInI I sa 1912nI prastAvanA jotA bhAse che tyA nIce mujaba ullekha che. cr zrIharibhadrasUriSkRta dha bindu graMtha * mULa TIkA tathA bhASAtara sAthe zrIzAntisAgarajI taraphthI prathama pragaTa karavAmA AvyA hatA ' kadAca ema paNa hoya ke zAntisAgarajI anuvAdaka na hoya ane emanA upadezathI A prakAzana thayu hoya graMtha najare jovA maLe te ni ya thaI zake. 1 jue pR. 100, Ti 1. 2 A tema ja agiSTa bhAga adyApi mArA levAmA AvyA nathI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (3) dharmabindunuM gujarAtI bhASAtara bhAvArthapUrvaka zrI maNilAla nathubhAI dozIe karyuM che. e mULa sahita "jaina patra ophisa" taraphathI sva bhagubhAI phatehacaMda kArabhArIe I. sa. 1912mA prakAzita karyuM che (4) kaI ke mULa tema ja enI municandrasUrikRta TIkAnuM gujarAtImAM bhASAMtara karyuM che. A mULa ane A TIkA sahita "jai. A sa."e vi. saM. 1967mA chapAvyuM che, paraMtu bhASAMtaraktanuM nAma ApyuM nathI. (5) zrI. maNilAla nathubhAI dozIe dharmabindu (a. 1-3)ne gujarAtI anuvAda karyo che. e eTalI mULa kRti sahita zrAvakadharma e nAmathI emanA taraphathI prathama bhAga tarIke I. sa. 1929mA. chapAvAya che. tyAra pachI bIjo bhAga bahAra paDyo hoya te tenI mane khabara nathI. (66) dharmalAbhasiddhi A kRtine ulekha sumatigaNie karyo che. pra. vebare emanA bIjA hevAla (pR. 987)mA A kRtinI noMdha lIdhI che. ji, 2, ke mA AnI kazI nodha nathI (68-69) dharmasAraprakaraNa ane enI paNa TIkA dharmasAra nAmanI kRti saMskRtamAM ke pAIyamAM ane te paNa gadyamA ke padyamAM racAI che e jaNasthAnuM koI sAdhana hoya te te carSikRta paMcasaMgaha (gA. 8) uparanI malayagirisUrikRta TIkA (patra 11)mAnI nimnalikhita pakti che - "ata evoktaM haribhadrasU riNA dharmasAraprakaraNe-'sAdhyavyAghisamameva tana' rati " Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 sAhityasevA | jIvana ane kavana A kRtinI eke hAthapothI hajI sudhI te maLI AvI nathI. haribhadrasUrie A kRti racI che ema mAnavA mATe ze AdhAra che ema koI prazna pUche te tene uttara uparyukta ullekha pUro pADe che. vizeSamAM A kRtinI nodha malayagirisUrie dhammasaMgahaNa (gA. 4)nI TIkA (patra 78)mA nIce mujaba lIdhI che - ___" yathA cApuruSArthatA arthakAmayostathA dharmasAraTIkAyAmabhihitamiti neha pratanyate" A ullekha uparathI ema anumanAya che ke dharmasAranI racanA haribhasUrie karI che ane enI TIkA malayagirisUrie racI che viSaya-dharmasAra e nAma vicAratA ema bhAse che ke emAM dharmano sAra samajavA haze. emAM dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha viSe tema ja prasaMgavazAta kevali-samudraghAta viSe nirUpaNa haze ema lAge che. - vivaraNadharmasAranA upara mUlaTIkA eTale ke pahelavahelI TIkA je kaI paNa hoya to te haribhasUrinI che ane te paNa saskRtamAM gadyamAM che ema devendrasUrinA chAsII (gA ra9)nI svapajJa TIkA (pR. 161)gata nimnalikhita ullekha uparathI jANI zakAya che - "yadAha dharmasAramUlaTIkAyA bhagavAn zrIharibhadrasUri - 'manovacasI tadA na vyApArayati prayojanAbhAvAt '" A prasaga vicAratA ema lAge che ke kevali-samuddaghAtane adhikAra dhamasAramAM Avato haze dhammasaMgahaNI (gA 4) uparanI malayagirisUrikRta TIkA (patra 78)mAM dhamasAra para A sUrie racelI TIkAno ullekha che Ama je ghamasAra upara malayagirisUrinI TIkA che te A ja Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 haribhadrasUri [ uttara khaMDa dhamasAra hovo joIe, ane e hisAbe dhama sAra(prakaraNa) uparanI bIjI TIkA te malayagirisUrinI che. nAmasAmya-nyAyakaMdalInI rAjazekharasUrikRta TIkAnA aMtamA je nimnalikhita padya che e uparathI jANI zakAya che ke maladhArI" devaprabhasUrie pAMDavAyanacaritra tema ja dhamasAra racyA che - " tatkamiko devaprabhasU ri. kila pANDavAyanacaritram / triIdharmasArAa ja nimaNe muvavRti 13 " (70 ane 71) ladhuttakhANa [ghartAkhyAna] bhASA-A samagra kRtimA avataraNarUpe sAta pado saMskRtamAM che e bAda karatA bAkInA tamAma padyo ja. ma.mAM che. A pAIya padyomAM paNa pAca te avataraNa che. AkhyAnake ane enAM nAma-A kRtimA pAca AkhyAnaka che. enI padyasaMkhyA anukrame 93, 75, 98, 94 ane 125 che. A pikI chelluM padya to A AkhyAnakanA kartA haribhadrasUrinA koI prazaMsake cojayuM hoya ema jaNAya che. uparyukta pAca AkhyAnakanA nAma te te AkhyAnakanA mukhya pAtranA 1 A AkhyAna "si jai ca "mA I sa. 1944mAM prakAzita karAyu che. enuM saMpAdana jinavijayajIe karyuM che ane enA samIkSAtmaka abhyAsarUpe A grejI lekha Do e. ena. upAdhyee lakhyuM che. A sa skaraNamAM sadhatilakasUrita takaumudIgata saMskRta "ghUrtAkhyAna" ane mULa(?)ne gadyAtmaka anuvAdarUpe lokabhASAmAM jUnI gujarAtImAM racAyelI ajJAtakartAka dhUkhyAnakathA apAyA che. 2-3 Ama je bAra avataraNo che tenA mULano nirdeza saMpAdaka mahAgaye ke Da e ena upAzee karyo nathI. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 109 nAma uparathI rakhAyAM che. mUlasirI (mUlazrI) yAne mUladeva, kaMDarIya (kaMDarIka), elAsADha (elASADha), sasa (zaza) ane khaMDavANuM (khaMDapAnA) e A mukhya pAtranA-dhUrtaziromaNionA nAma che. pahelA cAra puru-dhUrta pAse pAse dhUrtanA nAyaka che, ane chellI khaMDavANA e strI-dhUrta pAse dhUrtANa (dhUtArI)nI mukhI che. - nideza-haribhasUrie jAti A kRtine be rathaLe-prathama padyamAM tema ja pAcama AkhyAnakanA 12mA padyamAM dhuttakhANuM tarIke nirdezI che kampa (bhA. 3)nI vRtti (pR 7rara)mAM "gAthAnAni dhUrtAlyAnA ni" evo je ullekha che te A kRtine ja udezIne haze ema lAge che. pravaca0 (zRMga 9, zle. 211)mAM tivakathAnakapaMcaka tarIke je kRtine ullekha che te te dhuttakhANa ja che. vizeSamAM emAne 209me laika alpa parivartanapUrvaka pAcamA AkhyAnakanA 120mA padya tarIke jovAya che. ethI A anumAna puSTa bane che. viSaya vaidika hinduonI hAsyAspada paurANika mAnyatAonI- gapAonI ThekaDI karavAnA AzayathI A kRti racAI che, ane emA graMthakArane asAdhAraNa saphaLatA maLI che. "citrakUTa" durgamA rahIne samyakatvanA rAgI haribhasUrie A kathA racI bhAratIya cAbakhA" sAhityamAM amUlya umere karyo che. TvedanA "mahUkasUkta" ane etareya brAhmaNamAnI zunazepanI kathA e A jAtanA bhAratIya 1 bhUladeva nAmanA dhUrtanI kathA AvasmayanI cuNi (bhA. 1, pR. pa49)mAM che 2 juo pR. 1 ane 22. 3 ktiva eTale dhUrta. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 haribhadrasUri [ uttara khaMDa sAhityanA prAcInatama namUnAo che. A dizAmAM "vyAja-stuti"nA lekhakone paNa-alaMkArazAstrIone paNa phALo che. akhAnA chappA ane bhejA bhagata nA cAbakhA jUnI gujarAtImAM A jAtanuM sAhitya rajU kare che. Adhunika samayamAM AvuM kArya "sundarama" taraphathI "kaDavI vANI" dvArA karAyuM che. sva. ramaNabhAI nIlaka The emane patnI leDI vidyAgaurInI sahAyatApUrvaka racelA hAsyamaMdiranI paNa ahI nodha levI ghaTe che. emAM "satire" viSe eka agrejI lekhane sArAza apAyo che. - pa. becaradAse pU. 100mA A dhuttakhANanA kartA tarIke anya haribhadrane ullekha karyo che te te mATe vicAra tho ghaTe. (77 ane 43) nANapaMcagavakhANa [jJAnapaMcakavyAkhyAna] A pAIya kRtimAM 26 paDyo che ane e dvArA jJAnanA pAca prakAranuM nirUpaNa karAyuM che. gAthA 1-10mAM matijJAnanuM, 11-18mA zrutajJAnanu, 19-1ramAM avadhijJAnanuM, 23mImA mana:paryAyajJAnanuM ane 24-25mA kevalajJAnanuM svarUpa samajAvAyu che. atima gAthAmAM viSaya ane graMthakAranA nAma viSe ullekha che. ahIM ke "haribhadrasUri' evu nAma apAyuM che chatA A haribhadra te prastuta che ke kema te vicAravuM bAkI rahe che. samayasundara upAdhyAye gAhAsahasI (padya 658-683)mA 1 saskRtamA A jAtanu sAhitya kevuM che eno citAra vividha saMskRta kRtio joI jaIDa esa ke Dee " Satirical Poems in Sanskrit " nAmanA lekhamAM nAkhyo che. A lekha "Indian Culture" (Vol VIII, No 1, pp. 1-8 )mAM chapAye che 2 A kRtimAM lagabhaga 700 padyo ja. ma mA che, jyAre thoDA saMskRtamAM che. ethI me enuM A pAiya nAma ApyuM che, bAkI gra thakAre tema bIjAoe paNa eno gAthAsahastrI tarIke ullekha karyo che. AnI racanA vi sa. 168mAM thaI che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana A samagra kRti uSkRta karI che eTale A kRti vikasa. 1686nI pahelAnI teA che ja, paNa te keTalI prAcIna che te jANavA mATe te anya sAdhananI AvazyakatA rahe che. uparyukta padyo paikI 664mu padya te naMdInu 68muM, 662ma te 84muM ane 670muM te 88mu padya che ema nadInA traNa padyA ahIM gU thI levAyA che. (76 ane 80) 1nANAcittapayaraNa [nAnAcittaprakaraNa ] nAma--A ja. ma.mA 81 gAthAmA racAyelI nAnakaDI kRtinI khIjI gAthA 28 nALavijJe joC "thI zarU thAya che ethI enuM upara mujabanu" nAma yAAyuM hAya ema lAge che. keTalAka A kRtine nANA'tta, nANAyattaka, nAnAcitraka, nAnAcitrikA, jJAnacitrikA tema ja jJAnAditya paNa kahe che. A kRtimA enA kartAnu nAma nathI. 111 viSaya--pahelI gAthAmA jinane namana karatI veLA emane dha rUpa suvarNa ne mATe kapaTTe kahyA che. A gAthAmA sa kSepathI dharma-vizeSa kahaivAnI pratijJA karAI che. khIjI gAthAmA kahyu che ke vividha prakAranA cittavALA leAkanI mati jAtanatanA pAkha DIee mAhita karI che ane ethI ee duHkhI che teA e duHkha dUra karavA sarvajJanA dharma che. ' dha dharmAM ' ema aneka rIte kahevAya che, paratu , 1 % ke zve sasthA" taraphathI I sa 1929mA chapAyelA siripayarasa dAhamA 18 paMcaraNa pAiyamA ane 10 prakaraNa saMskRtamAM chapAyA che. emA pa2 27-32mAnu 103 pacaraNa te nANAcittavacaraNa che A tamA nAnAciMttakaprakaraNa samAptam " evA ullekha che tr .. tr 2 " nANAcitte loe nANApAsaDimohamaIe | dukkhaM nivvAheu saJcannuvaesiyo dhammo // 2 // ' Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 haribhadrasUri [ uttara khaMDa dharmanI parIkSA suvarNanI jema traNa rIte thavI ghaTe. A dharma ahiMsAmaya hovo ghaTe. e bAbata ahIM vistArathI samajAvAI che. gA. 12mA dharma, tapa, sAdhu, ane muninA, gA 13mA zramaNa, brAhmaNa, tApasa ane parivrAjakanA ane gA. papamAM tIrtha tathA gA. 71mAM dIkSitanA (ane e dvArA bhAva-kuDa, bhAva-agni vagerenA) lakSaNe apAyAM che gA 31, 30, 40 ityAdimA kahyuM che ke dayA e ja sAra che, nahi ke jaLa, jaTA, muDaNa, valkalanAM vastro, samidha, paMcAgnitapa, mRttikA, zevAlAdinuM bhakSaNa ke araNyAdimA vAsa. saMskRta belavAthI zu?" e bAbata gA. 21-22mA darzAvAI che. gA. 51mAM pAca prakAranA zaucane nirdeza che. gA. 19mA veda, vyAkaraNa, (mahA)bhArata, rAmAyaNa ane purANo ane gA. 46mA gaMgA, yamunA, puSkara ane prabhAsane ulalekha che. gA. 58mAM kahyuM che ke ahiMsAdi pALanArane ghera beThA gagA che. gA. 77mAM e bAbata che ke jema sarva nadIo krame karIne samudramAM paDe che tema sarva dharmo bhagavatI ahiMsAmAM samAya che. (98 ane 438) nANAyattaka [? jJAnapatraka] A nANAcittapayaraNanuM nAmAtara jaNAya che. juo pR 111. (79) nAnAcitraka ane (80) nAnAcitrikA A nANAcittapacaraNa haze 1 A sa ba dhamAM juo dharmabindu (a 2, sU 33-37 ane paMcavaghuga (gA. 1027-1023) 2 cAre bAju lAkaDA saLagatA hoya ane mAthA upara sUryano taDake paDato hoya ema pAMca prakArane agni sahana karavo te "paMcAgni tapa" che. A pramANenI hakIkata hemavijayagaNie vi sa 1632mAM saMskRtamAM racelA pAzvanAthacaritra (sa 5, ple. 19 )mA che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 sAhityasevA ] jIvana ane vana 114 (81) nRtattvanigama yAne (128) lakatatvanirNaya nAma-A sarakRtamA 147 padyamAM vividha cha domAM racAyelI kRti che. enA prAraMbhika paghamAM enuM nAma nRtattvanigama najare paDe che. tema chatA A kRti lakatattvanirNaya e nAmathI jANItI banI che. A nAmAtara puSpikAma apAyelu che. haribhadrasUrinA uttaravartI kaI graMthakAre A kRtine nAmanirdeza karyo hoya te te zI rIte karyo che ane e karanAra keTalA prAcIna che e bAbate jaNAye latanidha nAma kyArathI pracalita banyuM tene nirNayAtmaka uttara ApI zakAya. je pupikA e graMthakAranI ja kalamathI uddabhavelI heya te graMthakArane baMne nAma abhipreta hatA ema kahevAya vaLI nRtattvanigama" e nAma kharI rIte "lekatattvanirNaya' jevo zabda ga padyamAM utArAyo nahi hoya tethI paNa yojayuM hAya. je ema ja hoya te A kRtinuM vAstavika nAma letasvanirNaya gaNAya Sadazanasamuccaya (le. 1)nI taka rahasyadIpikA nAmanI TIkA(patra a)mAM "ta# pUmidrasUrisiva vetaranive" evA ullekhapUrvaka nIce mujabanA be padya apAyA che eTale moDAmA meDI vikramanI padaramI sadImAM te A kRti leAkatattvanirNaya tarIke prasiddhi pAmI ema kahI zakAya - 1 A kRti letavanirNaya e nAmathI "jai. dha ka sa " taraphathI I rU1902mAM prasiddha karAI che. vaLI A DaoN. luigi suAlinA ITAliyana All41d2 Hea "Giornale della Societa Asiatica Italiana" (Journal of the Italian Asiatic Society ) H1 S 260441 prakAzita karAI che. anu sapAdana De suAlie karyuM che gujarAtI bhASAtara sAthe A tatvanirNaya "ha savijayajI jena hI lAyabrerI sirIjha"mAM gra thAka 10 tarIke I sa 1921mAM chapAye che , hi 8 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 haribhasUri [ uttara kha "vandhurna naH sa bhagavAn ripavo'pi nAnye sAkSAnna dRSTacara ekataro(mo)'pi caiSAm / zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthagvizeSa vira guNAti cokta khritA. ma " " to na vire pa. vigi . yumit va carcA tasya phI vari che" vibhAga-I. sa. 1921nI AvRttimAM A kRti traNa vibhAge mA vibhakta karAI che. e traNenAM padyonI saMkhyA anukrame 75, 3 ane 37nI rakhAI che. Ama kulle 147 padyo che. A AvRtti bIja vibhAgamAM upaniSadomAthI je avataraNe apAyA che tene e padya tarIke gaNelA che. viSaya-prathama vibhAganA male. ra3-31mA nIce mujaba ajaina devane nAmanideza che - anala (agni), Arya (aMbikA), Indra, brahmA, vinAya viSNu, zakra, zaMbhu, sUrya, sema, skaMda ane haladhara. ahIM zaka ane indra vacce bheda gaNAya che. haribhadrasUrie uparyukta devonA kRtyenI nindA karI che : vAta kharI, para tu A sUrie je kaI deva vAstavika rIte saMpUrNapa vItarAga hoya tene--pachI bhalene enuM nAma brahmA, viSNu, zaMkara hara kA na hoya tene namana karyuM che ane e rIte pitAnA samabhAva prakaTa karyo che. 1 aSTaprakaraNamAnuM "mahAdevASTaka" samajAvatA jinezvarasUri ajana devane paricaya ane gre zene AdhAre A che hiMdustAnane devAmAM paNa A jAtanI sAmagrI pIrasAI che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 115 prathama vibhAgamAM le. 4-75 dvArA sRSTinuM varUpa AlekhatI veLA enI utpatti vizenI vividha mAnyatAo rajU karAI che. bIjA vibhAganA kale. 1-11mA AtmAnu ravarUpa vicArAyuM che. kale 12-35mAM ajaina daSTie karmanA siddhAntanuM nirUpaNa che. ahIM jeo svabhAva, niyati ke pariNAmane aghaTita mahattva Ape che temanA vicAro darzAvAyA che. trIjA vibhAgane le. 1-37mAM ajaina maMtavyanuM nirasana che. saMtulana-A nAnakaDI kRtinA keTalAka leke bhagavadagItA sAthe maLatA Ave cheH nRtanigama bhagavagItA bhAga 1 le. para a. 13 le. 1 p, 1 ,, 53 ,, 15 . 1 , 2 , 2 - 15 me, 16 > 2 x 6 , 5 , 14 * 2 , 8 , 2 ,, 23 9) 2 3 9 2 , 24 , 2 ) 13 prathama vibhAganA le. 70 ne 71 sAMkhyorikAmAM anukrame . 22 ane 3 tarIke najare paDe che. bIjA vibhAgane prAra bhika bhAga zvetAzvatara upaniSad (a. 3, le. 15) sAthe ane cati para thI zarU thatuM padya A upaniSad (a. 3, zla. 9) sAthe sAmya dharAve che 0 0 0 0 1 puruSa eveda sarvaM yad bhUna yacca bhA(bha)vyam / utAmRtatvasyezAno yadannanAtirohati // " Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 habhidasRSTi [ uttara khaMDa " yajati yannejati yad dare yadu antike| cattara garvatha Tu sacANa vAjha():" A padya IzAvAsya upanighada (le. 5)mAM ya ne badale nA evA parivartanapUrvaka jovAya che. "gva mUtama 1ii sarva karI"ne pUrvArdha brahmabindu (le. 12) sAthe maLato Ave che. prathama vibhAganA prathama padyanuM "rahyaHvIra namaH utti" e caraNa A, ja. 5, (khaMDa 1 )nI para vyAkhyA (pR. 21ra) sAthe sarakhAvI zakAya, bIja vibhAgane "rAvane ra "thI zarU thate ume kaleka paddanasamuccayane 81me leka che. sUcana ane nyAya -prathama vibhAganA 19mA padyamAM laI suvarNa lIdhAnI vAta che. A vibhAganA 46mA padyamAM "jalama thana' nyAyane ulekha che avataraNa-tarka rahasyadIpikA (patra a)mA A lokatattvanirNayanA prathama vibhAganA zeka kara ane 33 uddata karAyA che. A padyo meM pR.114mA ApyA che. enA bIjA bhAgane " Tana roti vaizya ' thI zarU thato ra1mo leka tema ja rara leka ta8 20 dIvamAM patra paAmAM ane amA che. A ra1mo leka lalitavistaranI paMjikA (patra 188-18)mAM paNa che. ITAliyana bhASAMtara-A chapAyuM che kharu, jo ke e joI javAno mane suga maLyo nathI. bhASAMtara-A kRtinu gujarAtI bhASAtara thayeluM che ane e chapAyu che. a.ja.pa. (khaDa 2)nA mArA 1 AnI samajUtI mATe ja aMgrejI TippaNo (pR. 290) 2 jue pR. 117, Ti 1. 3 juo pR 113, Ti 1 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana (83) nyAyavinizcaya A nAmanI kRti akalaka racI che ane anaMtavI tema ja vAdirAjasUrie ekeka TIkAthI ene vibhUSita karI che. ma ki. mahetAnA kathana mujaba haribhadrasUrie A nAmanI kaI kRti racI paNa have te paNa enI eke hAthapothI kaI rathaLe hoya ema jANavAmAM nathI. (84) nyAyAmRtataraMgiNI sva. kezavalAla modInA kathana pramANe 5. becaradAse A kuti nodhI che. nyAyAcArya yazovijayagaNie 2nopadeza upara nayAmRtataraMgiNI nAmanI paNa TIkA racI che - ene te ahIM bhUlathI ulekha thaye nahi hoya ? (86 ane 96 ) paMcaThANaga [paMcasthAnaka ] A kRtinI nodha madhyAhnavyAkhyAnamAnA nimnalikhita ullekhane AbhArI che - .: "anyai. zrIharibhadrasUripramukhaidizavA'yamuktaH zrIpaJcasthAnaka ukkosa sahi pannA cattA tIsa dasaTTha paNa dasagaM / rasa-nava-ti-puddha fagahuM vAravimeya che" A avataraNa jotA to A kRti padyamA ja maLyA te nahi hAya evo prazna kre che. 1 A kRti ladhIcaya ane pramANasarAha sahita alaMkacUMthatraya e nAmathI "si jai 2."mA I. sa1939mA chapAvAI che. 2 bhAvaprabhasUrikRta paryAya sahita A kRti bIjI nava kRtio sahita "je dha pra sa" taraphathI vi saM. 1965mA "nyAcAcAryazrIyazavijayakRta graMthamAlA"nA nAmathI chapAvAI che 3 A kRti samayasu daranA ziSya harSana dane visa 1673mAM racyAnuM manAya che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (87-88) paMcaniyaMThI [paMcanithI ] AnI nodha paM. haragoviMdadAse lIdhI che. pAca nigraMthanA svarUpa upara prakAza pADanArI ane paMcanigraMthI tarIke oLakhAvAtI pAI kRti abhayadevasUrie je racI che te to subrasiddha che. paNa A kRtinI to eke hAthapothI ji0 20 kevamAM noMdhAI nathI te zu A nAmanI koI kRti ja haribhadrasUrie racI nathI ke e racI hoya te Aje e nAza pAmI che? (89) paMcaliMgI ca, pra. (pR. para)mAM Ano ullekha che. jinezvarasUrie 101 gAthAmA je paMcaliMgI racI che tene te bhUlathI hAribhadrIya kRti gaNI levAI nathI ne ? (90-91) paMcavaTyuga [paMcavastaka] ane enI (92) pajJa ziSyahitA vibhAga-1718 padyomA ja. ma.mAM racAyelu paMcavaghuga pAca prakaraNomA vibhakta che. e dazkane "valtha" (vastu) kahe che. pAMca vaghumA anukrame 228, 381, 3ra1, 434 ane 350 gAthA che. viSaya- ekeka vaghumA anukrame (1) dIkSAnI vidhi, (2) jaina 1 A kRti avacUri sahita "je. A sa" taraWI vi. sa. 1947mAM chapAvAI che. 2 jinapatita saMskRta TIkA sahita A kRti "jinadattasUriprAcInapustakedAra Da" taraphathI suratathI I. sa. 1919mA chapAI che. 3 A mULa kRti svapajJa vRtti sahita "de.lA je.pu sasthA taraphathI I sa 1927mAM chapAvAI che. enA aMtamA mULa pRtha apAyuM che. I. sa. 1929mAM "% ke. " sasthA" taraphathI je pacAsama vagere dasa gra thanA padyonI akArAdi me sUcI prasiddha thaI che temAM paMcavaghuganA padyAnI paNa akArAdi krame sUcI chapAI che juo pR 83, Ti. 1 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 119 zramaNanI dinacaryA, (3) upasthAna (gacchavAsa), (4) zramaNonA upakaraNo tema ja (5) tapazcaryA, anujJA ane saMlekhanA ema pAca mukhya adhikAra che. viSayAnukramamAM pravrayA-vidhAna, pratidinakriyAvastu, upasthApanA-vastu, anunA-vastu ane saMlekhanA-vastu ema pAca adhikAranA nAma apAyA che bIjA vatthanI gA. 12-13mAM jIrNa zeTha ane eka bIjA zeDanI kathAne nirdeza che. A kathA patra vRtti (patra 58A-59)mAM apAI che. trIjA vanyumAM pRthvIkAyathI mAMDIne vanaspatikAya sudhInA pAce prakAranA thAvaromAM chavanI siddhi karAI che. cothA valthanI gA. 190-193mA (gA 1020-1023)mA dharmane aMge suvarNanI peThe kaza, tApa ane chedane vicAra karAve che. A bAbatamA dharmabindu (a. 2, su. 134-43)mA tema ja nANAcittapayaraNamA paNa che. cAthA vadhumAthI traNa padyo syAdvAdamaMjarI (anyagavyachedadvAtrizikAnA le. 3ranI TIkA)mAM apAyA che jagavihANa-bIja vatthanI 371mI gAthAmAM jogavihANane ulekha che A jagavihANa vIsavIsiyAmAnI 17mI vIsiyA te nathI 2 jinaprabhasUrie vi. sa 1363mAM pUrNa karelI vihimagapavA (pR. 58-6ra )mA 68 padyAnu jagavihANa uddata karyuM che. zuM te A ja kRti che? rajoharaNa-AnuM prayojana cothA vanyu (gA. 815)mAM darzAvAyuM che. enuM mApa gA 814mA darzAvAyuM che. 1 cAlu a ka 92-101 che Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 haribhadrasUri [ uttara khaMDa ' vizeSatA-paMcavabhuganI be vizeSatA noMdhapAtra che - (1) prAcIna kRtiomA paMcavaghuganA viSayone adhikAra che, paraMtu e sarvenuM tArkika dRSTie nirUpaNa te A ja kRtimAM sauthI prathama najare paDe che. (2) A kRtimAM thaya-pariNA (tavaparitrA) vagere pADAne viSaya carcA che. ullekha-madhyAhnavyAkhyAnamA paMcavabhugane u9lekha che. vivaraNa-kartAe pote saMskRtamA 5050 leka jevaDI pajJa vRtti racI che ane enuM nAma ziSyahitA rAkhyuM che. emA vividha avataraNe che. A vRtti ( patra laA)mA "tatra ziTanAma". thI zarU thatI ane "vinavinA copAnti"thI pUrNa thatI paMktio a, ja, panI panna vyAkhyA (pR. 2)mAM najare paDe che. gA. 1110mAM thayapariNAne ullekha che tene enI vRttimA "prAbhUtavizeSa" kahela che. saMkSepa (mAga parizuddhi)- nyAyAcArya" yazovijayagaNie 3ra0 AryAmA saMskRtamAM mArga parizuddhi nAmanI kRti racI che. e paMcavaghuganA sakSeparUpa che. - - bhASAMtara-AgamoddhArake paMcavaghuganuM gujarAtImAM bhASAMtara karyuM che 1 A nAma haribhadrasUrie a madAra, Avaphyuca ane nyAyapravezanI TIkA mATe paNa jeluM che. 2 A kRti "mu ka je. mo mA."mA vIrasaMvata 2446mA (Isa 1920mA chapAI che. 3 A bhASAtara "tra ke pe sasthA " taraphathI Isa 1937mAM chapAyu che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 121 (93) paMcasaMgraha jai. sA. saM. I. (pR 16ra)mAM AnI nodha che. 5. haragoviMdadAse pU. ra6mAM A viSe ema kahyuM che ke A suprasiddha graMtha che ane enA upara malayagisUirinI TIkA che. mane te jai. sAsaM. I.mAne ulekha bhrAta jaNAya che, kemake A sUrinI TIkAthI alaMkRta paMcasaMgraha (paMcasaMgaha) to candaSinI kRti che. vizeSamAM A nAmanI keTalIka digaMbarIya kRtio paNa che (98 ane 97) paMcAga [paMcAzaka] 19 vibhAga-A "AryA" chaMdamAM ja momA racAyelI kRti 19 vibhAgamAM vibhakta che bIja ane 19mA vibhAga sivAyanA bAkInA 17 vibhAgomAM pacAsa pacAsa padyo che, jyAre bIjA ane 19mA vibhAgamAM cummAlIsa cummAlIsa paDyo che Ane laIne te A pratyeka vibhAgane tema ja saMpUrNa kRtine paNu paMcAga (sa paMcAzaka) kahe che keTalAkanuM evuM sUcana che ke jema vIsavIsiyAmAM vIsa vIsiyA che ane joDazakamA soLa SoDazaka che tema paMcAsagamAM pacAsa "paMcAsaga" hovA joIe, para tu A dalIla vyAjabI nathI, kemake aSTaka prakaraNamA ATha ja aSTaka nathI, paraMtu 3ra che tenuM kema ? 1 A mULa kRti abhayadevasUrikRta sata vRtti nAme ziSyahitA sahita "je. dha sa" taraphathI Isa 1912mAM chapAvAI che. ei mULa tra ke e sa sthA" taraphathI anya sAta grAnI sAthe Isa 1928mAM ane enA pona akArAdi krama anya navanA evA krama sAthe A ja sasthA taraphathI I sa 1929mAM prakAzita thayela che. vizeSamAM abhayadevasUrikRta vRtti sahita mULa "tra ke je saMsthA" taraphathI Isa 1941mAM chapAvAyu che AmA saskRtamA viSayAnukrama, mULamAnA cUTI kaDhAyelA paDyo ane abhayadevasUrita vRttigata avataraNanI sUcI apAyelA che 2 zu prathamathI ja 44 padyo haze ke che padya lupta thayA che ? Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1rara haribhadrasUri [ uttara khaMDa viSaya-pratyeka paMcAganu nAma enA viSayanuM dyotaka che temA 6ThThA, 17mA, 14mA ane 19mA paMcAsaganAM nAma saMskRtamAM che ane bAkInAnA ja. ma.mA che. ahIM te hue AdhAre gujarAtI nAmo raju karu chuM - (1) zrAvaka-dharmanI vidhi, (2) dIkSAnuM vidhAna, (3) caityavaMdananI vidhi, (4) pUjAnI vidhi, (5) pratyAkhyAnanI vidhi, (6) stavanI vidhi, (7) jinacaitya banAvavAnI vidhi, (8) pratiSThAnI vidhi, (9) yAtrAnI vidhi, (10) upAsakanI pratimAonI vidhi, (11) sAdhu-dharmanI vidhi, (12) sAmAcArI, (13) piMDanI vidhi, (14) zIlAganI vidhi, (15) AlecanAnI vidhi, (16) prAyazcittanI vidhi, (17) sthitAritAdikalpa yAne sthitA sthita vidhi, (18) sAdhuonI pratimAo ane (19) tapanI vidhi. viziSTa prayoga-paMcAga (paM. 19, gA. 40)mAM "phesa" evo prayoga che ke je samarAIcariya (yAkAbI, pR 157)mAM paNa che. A prayoga siddhahemacandra (8-4-45)mAM nirdezA che. ziSyahitA (patra 300A)mAM "resiMmi tti nimitta" evo ullekha che. samAnatA-vIsavIsiyA sAthe paMcAganA keTalAka paDyo maLatAM Ave che. thoDAka udAharaNe nIce mujaba che - paMcAsaga gA. 123-124 =vIsavIsiyA (vI 6, gA. 7-8) = vise sA0 (gA. 12 02-1203). 1 ugamAdi 42 dothI rahita AhAra levo e bAbata ahIM vicArAI che 2 juo gujarAtI bhASAnI utkAti (pR 246-247). Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 123 paMcAsaga gA 45-50 = vIsavIsiyA (vI. 9, gA 11-20) 5 gA. 447 = , (vI 10, gA. 1) , gA. 513 = , (vI. 11, gA.2) = dasayAliya-nijutti (gA. 314) je nirvANakalika chapAyelI che tenI sAthe AThamA pacAsaganA keTalAka pA arthadaSTie samAnatA dharAve che. prathama paMcAga (gA. 3)gata "tattara sammAM" e ullekha tatvArthasUtra (a. 1)nA bIja sUtranuM prAkRtIkaraNa che 2cayavaMdaNa mahAbhAsamA paMcAsaganI gAthAo-cayavaMdaNa mahAbhAsamAM paMcAganI keTalIka gAthAo akSarazaH ane keTalIka kaI pheraphArapUrvaka jevAya cheA ApaNe ahIM vicArIzuM: pacAsaga 3nI ga = ceInI gA 164 gA. 3 ne 4 = ceIyanI gA 174 ne 176. gA. 10 = cayanI gA 853 gA 17-21 = ceInI gA ra36-240 , , gA rara = iyaLanI gA 243 che, gA 34-36 = iyanI gA 880-882 (ka Ika pheraphAra sAthe) ,, 4nI gA ra0 = ceIyanI gA 201 1 AnA kartA pAdaliptasUri che ema enA sapAdaka sva mo. bha. jhaverInu mAnavu che A kRti Isa 1926mAM "muni mohanalAlajI jaina gra thamAlA"mA chapAI che 2 A 922 gAthAnI kRti zAMtisUrie racI che e "je A. sa" taraphathI vi sa 1977mAM saMskRta chAyA sahita chapAvAI che Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 haribhadrasUri [ uttara khaMDa 5 cAsaga 4nI lagA 33-34 = cayanI gA. 847-848 , , gA 37 = ceIyanI gA 873 , , gA. 49 = ceIyanI gA 815 ,, 8nI gA 13 = cayanI gA. 110 (kaMIka pATha bhedapUrvaka) , 1ranI gA 5 = cayanI gA 4pa7 , 16nI gA. 3 = ceIyanI gA. 385. cAyanI gA. 180-181 haribhadrasUri karatA prAcIna jaNAya che. paMcAga 1ranI gA. 12-13 te AvasmayanI nijajuttinI gA. 686-687 tema ja 1505-6 che. yogazAstranI pajJa vyAkhyA ane paMcAsagapaMcAga (52)nI gA. 8-10 cogazAstra (pra. 3) nIpajJa vyAkhyA (patra 233)mAM ane trIjA paMcAsaganI gA. 17-21 A vApajJa vyAkhyA (patra 2138)mAM najare paDe che vivaraNa-abhayadevasUrie paMcAga upara 7480 kalAka jevaDI saMskRtamA ziSyahitA nAmanI vRtti vi saM. 1124mA racI che ane e chapAI che. paMcAganA (paM. 1, gA ra5)nI vRtti (patra 12)mAM nIce mujabane je ullekha che e uparathI ziSyahitAnI pUrve koIka paMcAsaga upara vyAkhyA racI hovI joIe ema lAge che, ke prazasti (le. 5) e anumAnane bAdhaka jaNAya che - "anya viii kRtya "mo nipAta rUti vyathinti" 1 A "jaya vicarAcathI zarU thatA suttanI Adya be gAthAo che A sa baMdhamAM lalitavistArano vicAra karatI veLA A viSe hu hu kahIza. 2 juo pR 121, Ti 1 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana 12 paMcAga (5 19, gA 40)mAM "mA" che zihitA (patra 300A)mAM "no nipati pUrapArtha " ema kahyuM che - vIragaNinA ziSya zrIcandrasUrinA ziSya yazodeve vi sa 1172mA prathama pacAsaga pUratI ja ma0mA yuNi racI che ane tema karavAmA ziSyahitAne upayoga karyo che ema pate A caNiNa (patra 1, gA. 2)mAM kahyuM che. ji2 ke, (vi. 1, pR. 231)mAM paMcAga upara haribhadranI TIkA tema ja eka ajJAtakartaka, TIkAnI nedha che. A ajJAtakartaka TIkAnI eka hAthapothI je vi sa. 1224mA lakhAI che te maLe che. enA kartA abhayadevasUri to nathI ne ? vyAkhyAne-paMcAsaga upara ahI (surata)mA AgamaddhiArake bAvana vyAkhyAne gujarAtImA vi saM 2001mA ApyA hatA te lipibaddha karAyA che, paraMtu chapAvAyA nathI bhASAMtara-"zrI pratikramaNa-sUtra prabodha-TIkA" (bhAga 1)mAM cothA pariziSTa tarIke trIju pacAsaga gujarAtI bhASAtara sahita apAyuM che. | gujarAtI sArAMza--"zrIzramaNopAsaka-dharma athavA zrIpaMcAzaka-zAstra-sArAza"nA nAmathI 5. caMdrasAgaragaNi (have sUri) 1 ji.ra.ke. (vi 1, pR 231)mAM traNa pacAsagano ullekha che paNa te bhrAta che 2 A cuNiNa "de lA je pu saMsthA taraphathI I. sa. 1952mAM saMskRtamAM upaghAta ane pAca pariziSTo sahita chapAvAI che 2 "jaina sAhitya vikAsa maMDaLa" taraphathI mubaIthI A kRti I sa. 1951nA uttarArdhamAM prasiddha thaI che Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 haribhadrasUri [ uttara khaMDa taraphathI prathama vibhAga tarIke pahelA cAra pacAsagone sArAza gujarAtImAM taiyAra karAyele te chapAya che. aMtamA viSayAnukrama che. (100) paralokasiddhi sumatigaNie A kRti nodhI che pra. vebaranA bIjA hevAla (pR. 987)mAM Ano ullekha che. paM. becaradAse pU. 100mA Ane anya haribhadranI kRti kahI che. (10) pratiSThAkalpa prastuta haribhasUrie A nAmanI eka kRti racI che ema che. vebaranA bIjA hevAla (pR. 987)ne AdhAre keTalAka mAne che AnI kaI hAthapothI atyAra sudhI to maLI AvI nathI eTaluM ja nahi, paraMtu prastuta haribhadrasUrinA nAmollekhapUrvaka A kRtimAthI kaI avataraNa paNa koIe ApyuM hoya ema mArA jANavAmAM nathI. ga. sa. sa. upara pama diranI saMkSipta TIkA che. emA patra 568mAM "vAcaka umAsvAtikRta pratiSThA 95" evA nirdezapUrvaka emAthI eka saMskRtamAM avataraNa apAyuM che. vizeSamAM patra pa64-56AmAM "AryasamudrasUrikRta pratiSThAkalpa "evA ullekhapUrvaka A anupalabdha kRtimAthI jamamAM racAyelA cAra padyo uddata karAyAM che, 1 A sArA prathama kaTake kaTake "siddhacakra"mAM chapAvAyo hato tyAra bAda e pharIthI "zrI siddhacaka sAhitya pracAraka samiti" taraphathI I sa 194hmAM prakAzita karAyo che. - 2 eksandhinI jinasaMhitA (7, 12, 10, 6)mAMthI tema ja nemicandrakRta pratiSThApATha (1, 3)mAthI avataraNa ApanAra ane tatvArtharAjavAtikanA kartAthI bhinna akalake pratiSThA 95 racyo che. AzAdhare, dhanezvarasUrinA ziSya candrasUrie tema ja vidyAvijaye paNa A nAmanI kRti racI che. vizeSa mATe juo mAre lekha "pratiSThA kalpa nAmanI kRtio". A lekha " A. pra" (pu 50, aM 7)mAM chapAye che Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 127 paraMtu haribhadrasUrikRta pratiSThAkalpamAthI kazuM ye avataraNa apAyuM nathI. vaLI patra 268-26AmA haribhadrasUrinI kRtio gaNAvatI veLA paNa A pratiSThAkalpane ullekha nathI. guNaratnasUrie pratiSThAkalpa nAmanI kRti racI che ane enI eka hAthapothI bhA. prA. saM. maMcamA che, paraMtu atyAre e mArI sAme nathI. A kRti prastuta haribhasUrinA pratiSThAkalpane AdhAre yojAI che ema eka munivara pAse je meM sAMbhaLyuM che tene nirNaya karavo bAkI rahe che. vAcaka sakalacaMdra pratiSThAkalpa racyuM che. e mULa pustaka to meM joyuM nathI, paraMtu enuM je gujarAtI bhASAtara chapAyuM che tenA aMtamA haribhadrasUrikRta pratiSTAkalpane ullekha che. sAthe sAthe ahIM kahyuM che ke vijapavAya (vidyApravAda) pubamAthI bhadrabAhusvAmIe pratiSTAka5 uddata karyo hato temAthI jagacaMdrasUrie uddata karyo ane temAthI A sakala urdUta karyo che. ahI zyAmAcArya, "kalikAlasarvajJa" hemacaMdrasUri ane guNaratnAkara(guNaratnasUri e traNanA racelA pratiSThAkapa sAthe sakalacaMdra pitAnI kRti meLavI ane zodhI evo ullekha che. A ullekha jo sAco hoya ane e prastuta haribhadrasUri sAthe sabadha dharAvato hoya te prastuta haribhasUrie bhadrabAhuvAmIe, zyAmAcAryo ane Arya samudrasUrie racela pratiSThAkalpane upayoga karyo haze ema kahevAya (108) bahanmithyAtvama(ma)thana sumatigaNie A kRti nedhI che. enuM nAma jotA ema lAge che ke emAM mahAmithyAtvanuM nirUpaNa tema ja khaMDana haze Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra8 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (109) beTikaprati boTika ne artha "digaMbara' thAya che. A kRtimAM digabaranA matanuM khaMDana che. A kRtine keTalAka beTikanirAkaraNa kahe che 5, bhAM, graM sU, (pR. 5)mA Ane ullekha che. A kRtinI pATaNa, vaDodarA, surata ema anyAnya sthaLe hAthapothIo che. ahIM (surata)nA jainAna da pustakAlayamAM bekipratiSedhanI azuddha ane traNa pAnAnI navI lakhAyelI hAthapothI che. ene kramAMka 1260 che. ene kAra bhika bhAga kaMIka sudhArI huM nIce mujaba ApuM chuM - chI rAvara pArzvanAthAya namaH | iha voTikA. kevalanAnadivAkaratIryakaravacanamaviparItamanavagacchantastadupadiSTamanekabhavasaJjAtakarmavanadAvAnalaM sAdhudharma nirAcikIrSava ittha puurvpkssmutyAyantiA" atamAM nIce pramANe ullekha che - " tasmAd vivATagocarApannA mithyAdRSTayo boTikA galanakapAtramukhavastrikAdidharmasAvanAnabhyupagame sati sattvopapadyate hetutvAcchakunikAdivat mukhavatrikAH svadharmopakaraNaditvaM pratipAdita )meveti boTikapratiSedhaH samAptaH kRtiriyaM haribhadrasUre zloka 91" 1 "diga bara zabdanA paryAye pikI A eka che. ene mATe pAicamAM bADiya" zabda che A zabda vise sA. (gA. 2552)mAM vaparAye che. enA bIjA paryAnI noMdha me " "zvetAbara" ane "diga bara" zabdanA paryA " e nAmanA mArA lekhamAM lIdhI cheA lekha "je. sa. pra" (va. pa, a 3)mAM chapAya che 2 nyAyAcArya cavijayagaNie dikapaTa-carcAsI-bela nAmanI kRtimAM diga baranA matonI AlecanA karI che. uttarajajhayaNa. ( 3)nI nijajutti (gA 178 )nI pAIye DhIkAmAthI A hakIkata lIdhI hoya ema lAge che nyAgrAcAryanI uparyukta kRti gUrjara sAhitya saMgrahanA prathama vibhAga (pR pa72-597)mA i sa 1936mAM chapAI che Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 129 A baMne ulekha vicAratAM ema jaNAya che ke A kRti saMskRtamAM gadyamA 91 leka jevaDI racAyelI che. emAM zvetAbara munie dharmopakaraNa tarIke je gaLaNu, pAtra, muhapatti vagere rAkhe che tenA sAme digaMbare. taraphathI thatA AkSepane AmAM parihAra che. (110) bhAvanAsiddhi A kRti kaI bhASAmA-saMskRtamAM ke ja. ma.mA ane te paNa gadyamAM ke padyamA racAI che ema prazna phure che. savajJasiddhi (patra 11)mAvairAgya viSe vistArathI nirUpaNa bhAvanAsiddhimAM apAyAne ulalekha che. A uparathI ema bhAse che ke AmA maitrI, pramoda, kAraNya ane mAdhyastha ema cAra bhAvanAne adhikAra haze, kadAca emAM suprasiddha bAra bhAvanAonuM nirUpaNa haze (11-113) muNivaIcariya [munipaticarita(tra) jinadevanA ziSya haribhadrasUrie A 646 gAthAmAM rahyuM che. ma. ki. mahetAe AnI noMdha lIdhI che pa. becaradAse pR. 100mA Ane anya haribhadranI kRti gaNuM che te uparyukta caritra haze. jabUnAge vi. saM. 1005mAM saMskRtamA munipaticaritra racyuM che. (114) yatidinakRtya haribhadrasUrie A nAmanI kRti racyAnuM ma ki mahetAe kahyuM che. 5. becaradAse pR. 100mA kahyuM che ke AnA kartA prastuta haribhaka nahi paNa hariprabha(?) che ane pATaNamAM AnI prata che hari. prabhanI 500 kaleka jevaDI A kRtinI nodha jira, ke. ( vi 1, pR. 317)mAM che. jai, graM (pR. 100)mAM Ane ulalekha che. keTalAka Ane yatidinacaryA tarIke oLakhAve che. A kRtinuM nAma jotA ha 9 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaDa ema jaNAya che ke emA jaina zramaNNAe ane zramaNIee divasanA zu zu dhArmika kArya karavuM joie te darzAvAyu che. 130 r 5. kalyANavijayajIe kahyuM che ke A yatiniSkRtyane ja pratikramaNavidhiprakAzamAM sAdhunikRtya kahela che. yatidinanRtya kivA yatidinacaryA nAmanI keTalIka kRti saMskRta ane pAiyamA cheH devasUrie 396 gAthAmA ja0 mamA tema ja kAlakAcA nA satAnIya 2bhAvadevasUrie ane yavijaye A nAmanI ekeka kRti saMskRtamA racI che. eka ajJAtaka ka kRti paNa A nAmanI che. (115) yazeAdharacirata( tra ) A kRti jo pAiyamA hoya te enI dha me " jasahariya tarIke pR. 87-88mA lIdhI che. (116 ) cAgasimuccaya ane enI (117) svapajJa vRtti p jema A kRtinA aMtamA ' samuccaya ' zabda che tema haribhadrasUrinI khIjI e kRtio nAme zA, vA, sa, ane paddanasamuccayamA paNa che. A nAmeA phniAgakRta pramANasamuccayane AbhArI haze. 1 AnuM nAma jai diNucariyA che. 2 emaNe racelI kRtine keTalAka dinacarcA tema ja yatisAmAcArI paNa kahe che. 3 A kRti sthApannavRtti sahita "delA je pu saMsthA " taraphathI i. sa. 1912mAM chapAvAI che. AnA AmukhamA DaoN. suAlinI je aMgreja prastAvanA viSe sUcana che te ceAbindunI AvRttimA jovAya che. graMtha prakAroka sabhA taraphathI I sa. 1940mAM A mULa kRti saTIka prasiddha karAI che. mULanI eka hAthathI visa 1146mAM lakhAyelI maLe che re jana .. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana viSaya--226 padmomA sa skRtamAM racAyelA cAgaDisamuccayamAM yoganA IcchA--yAga, zAstra-yoga ane sAmarthya yoga e traNa prakAro tema ja sAmarthya-yAganA dharmasaMnyAsa ane yAga-sanyAsa ema be upaprakAro viSe nirUpaNa che. tyAra bAda emA mitrA, tArA, balA, dIprA, sthirA, kAtA, prabhA ane parA ema ATha STinA viSaya vistArathI carcAyA che. 131 cethI dRSTinA nirUpaNamA vedyasa vedyapada ( leA. 70-74 ), avedhasaMvedyapada ( zlA, 75-8 5 ), kutarka nindA ( kSeA. 86-97), sarvajJatattva ane sarvajJAmA abheda (zleA. 102-133), sarvajJa dezanA (zleA. 134- 138) ane sarvajJavAda ( leA. 139-140 ) ema vividha adhikArA che. aMtamA ( 1 ) gAtra-yAgI, (2) kula-yegI, ( 3 ) pravRtta-yakrayogI ane (4) niSpanna--yAgI ema cAra prakAranA yAgInu vana che A kRti yogazAstranA abhyAsanA adhikArInA lakSaNA rajU kare che. apUrva tA--haribhadrasUrinI pUrve kAI jaina graMthakAra mitrA tyAdi ADe daSTinI bAbata AlekhI haiAya teA temanI e kRti Aje maLatI nathI eTale upalabdha sAhityanI apekSAe te! A dizAmA haribhadrasUrie pahela karI che ema kahevAya. A ATha daSTine viSaya nyAyAcArya yazavijayagaNie pAtAnI dvAtrizaghra-dvAtriMzikAnI 21mIthI 24mI dvAtriMzikAemAM tema ja gujarAtI kRti nAme raA ceAgadaSTinI sajjhAyamA ghaNI suMdara rIte rajU karyAM 1. A * jai. . pra. sa taraphathI TIkA sahita visa 1966mAM r prasiddha karAI che. 2 A gUrjara sAhitya sagraha ( prathama vibhAga, pR 330-341 )mA zrI. mAva da geApAlajI tarI mukhaIthI I. sa. 1936mAM chapAyela che. A anyatra paNa prasiddha thayelI che . jIe pU. 134. .. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 haribhadrasUri [ uttara khaMDa che. nyAyavizArada nyAyatIrtha munizrI nyAyavijayajIe A viSaya adhyAtmatattvAlakamA saMskRtamAM tema ja enA spaSTIkaraNarUpa gujarAtI vivecanamAM carce che. lAkSaNikatA-AdhyAtmika vikAsane veganI daSTie haribhadrasUri pUrve kaI jaina kRtimAM vicAra karAyo hoya te te kRti maLatI. nathI. emanA pUrvagAmI graMthakAree te cauda guNasthAne, dhyAnanA cAra prakAre, saMsArI jIvanI traNa avarathAo, pAMca yama, pratyAhAra ItyAdi bAbate vicArI che. gaviSayaka kRtio-haribhadrasUrie yugane aMge eka ja kRti ane enI saMskRta svopajJa vRtti racIne saMtoSa mAnyo nathI, paraMtu emaNe yogane Age gabindu ane lagazataka ema be svataMtra kRtio racI che ane vizeSamA vIsavIsiyAnI 17mI vIsiyA nAme "jogavihANavIsiyAmA tema ja paDizamA A viSaya Alekhyo che. vivaraNa-1175 kaleka jevaDI pajJa vRttithI , da. sa. alaMkRta che. semasuMdarasUrinA ziSya sAdhurAjagaNie 450 zlokapramANa TIkA saMskRtamA racI che A TIkA aprasiddha che. 1 A kRti abhayaca da bhagavAnadAsa gAdhI taraphathI sva. metIcaMda jhaveraca da mahetAnA aMgrejI bhASAtara ane vivaraNa sahita I. sa. 1920mAM prasiddha karAI che. 2 A kRti chapAyelI che. juo pR. 134, Ti 4. 3 A mATe juo pR. 89-90 ane 138. 4 juo pR. 141-148. pa AnA paricaya mATe juo pR. 160-164. 6 A vRtti chapAI che juo pR. 130, Ti. 3. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana avataraNa--yA. 6. sa.nA eaa. 3-11 lalitavistarA (patra 15 )mA najare paDe che. ullekha ityAdi cA, 6. sa. (zleA. 10)nI svApana vRtti ( patra 4 )mA dhakhindu (a. 4 )nu trIju padya apAyu che. ceA. 6. sa. ( le. 1 )nI svApanna vRttimA ceAniyane tema ja zlA 16nI vRtti ( patra 6 )mA 2bhagavata-pataMjali, 3 b ' bhagavadatta ane 4 bhadata ' bhAskaranA ullekha che. vizeSamA A svApanna vRttimA paaneka sthaLe 6 yogAcAya''nA ullekha che. A - yogAcAya ' jaina che, paNa ee kANu che te jANavu bAkI rahe che nimnalikhita padya bhagavadgItA ( a. 10)nA AthA padyanu smaraNa karAve cheH e, cr " buddhirjJAnamasamohastrividho bodha iSyate / tadbhedAt sarvakarmANi bhidyante sarvadehinAm // 120 // " bhASAMtara--yA, de, sanA zleA. 90, 91, 87, 88 ane 132-150nu. A krame gujarAtI bhASAtara 5. khecaradAse karyuM che. r 1 jIe upakha Da '. 2 ejana. 3 ejana. 4 ejana 133 5 jIo laiA 14, 19, 22 ane 35nI vRtti . 6 - cAMgAcArya' viSe lalitavistarA ( 56 425 )mA ullekha che, paratu ethI teA pataMjali vagerenA nirdeza che vizeSa mATe jIe 66 upakha Da tr 7 " vuddhirjJAnamasamoha kSamA satya dama zama | sukha dukha bhavo'bhAvo bhaya cAbhayameva ca // 4 // dr A 91mA zlokamA hAthI aDakIne mAre che ke aDakavA vinA e kutarka nA ullekha che 8 9 jIe ' jaina dazA~na '' ( pR 37-41 ). Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 haribhadrasUri [ uttara khaMDa sumananaMdinI bahata TIkA yAne vivecana-sva. ma. ki. mahetAnA putra DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAe A vivecana karyuM che. lagabhaga 800 pRSThanI A kRti che. mULa lekano doharAmAM gujarAtImAM anuvAda, lokane akSarazaH gujarAtImA artha, ena. uparanI hAribhadrIya vRttino gujarAtI anuvAda, mULa zleka ane enA uparanI vRttinA Azayane uddezIne "sumananaMdinI bRhata TIkA" e nAmathI savistara vivecana tema ja prastuta kRtinA pratyeka adhikAranA aMtamAM enA sArarUpe gujarAtI padyA e pramANenI paMcAgI yojanApUrvaka mULa kRti gujarAtI uddAta ane viSayAnukramaNikA tema ja pariziSTa tarIke "ATha yogadaSTinI sajhAya" sahita prasiddha karAI che ? anuvAda, artha, vivecana, sArarUpe paDyo ane upadyAta DaoN bhagavAnadAsa mana sukhabhAI mahetAe taiyAra karelA che. (118) gabindu ane enI (119) pajJa (9) vRtti viSaya-A "anaTubha" chaMdamA saMskRtamA para7 padyomAM racAyelI kRtine viSaya "adhyAtma' che emA mahezvaravAdIo ane 1 zrI. manasukhalAla tArAcaMda mahetA taraphathI mubaIthI e prasiddha thayela che. juo Ti 2 2 A prakAzananuM nAma "gadaSTisamuccaya savivecana" rakhAyuM che. e zrI ma"sukhalAla tArAcada mahetA taraphathI I sa 1lpamAM prasiddha karAyuM che. pAchalA pUDhA upara tema ja mukhapRSTa upara ATha dRSTinuM cakra apAyu che. 3 AmA vIsa AkRti ane soLa kAraka che 4 pajJa gaNAtI vRtti sahita A kRtinuM saMpAdana Do. suAlie karyuM che ane e "je. dha ma. sa " taraphathI I. sa. 1911mAM chapAyuM che. "jaina graMtha prasAraka sabhA >> taraphathI paNa A vRtti sahita mULa I sa 1940mAM chapAvAyu che. mULa kRti anyatra paNa chapAI che. juo pR. 137, Ti. 2 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana puruSAdvaitavAdIonA matAnu nirasana che. vaLI A kRtimA yogane prabhAva, yoganI bhUmikA tarIke pUrva sevA (zlA. 109 I. ), viSa, gara, ananuAna, tatu ane amRta. ema pAya prakAranAM anuSThAna, (zlA 155), zAstronI prazaMsA, yathApravRtti-karaNa, apUrva-karaNa ane anivRttikaNa ema traNa karaNAnI samajaNapUrvaka samyakRtva, virati ane mekSa ema vividha khALatA AlekhAI che. jaina dRSTie AtmAnuM svarUpa paNa ahIM vicArAyuM che. vaLI svabhAva, kALa vagere kAryanI siddhimA kayA sudhI kAraNabhUta che e ahI darzAvAyu che dhammusagahaNI AtmAnA svarUpa upara prakAza pADe che ane kALa vagere pAca kAraNAnI bAbata zA, vA. sa. (le. 166-193 )mA che. 135 ceA. * sa, sAthe saMtulana--A kRtine ceA. 6. sa, sAthe saMbadha che kharA, paraM tu A be kRtimA AdhyAtmika vikAsanA niHpaNamA bheda che . AdhyAtmika vikAsa TucAre zarU thAya ene uttara cAkhannumA ema apAyA che ke meAhanI zaktimA ghaTADA thatA A kArya nA prAra bha thAya che ane jema jema meAhanu baLa ghaTatu jAya che tema tema AtmAnI unnati thatI jAya che. AdhyAtmika vikAsanI pAca bhUmikA cheH (1) adhyAtma, (2) bhAvanA, (3) dhyAna, (4) samatA ane ( 5 ) vRttisa kSepa. le. 419 ane 421mAM sUcavAyA mujaba pata jalie pahelI cAra bhUmikAone ' sa prajJAta ' ane ' pAcamIne * asa prajJAta" kahI che. : cA. 6, samA AdhyAtmika vikAsanI pUrvenI avasthAnA elardiSTa ' tarIke ullekha che. emAM uttarAttara vikAsa udAharApU ka samAvAyA che. cA. 6, sa.mAM ceAganI sAdhanAnA kramasara mA darzAvAye che, jyAre ceminnumA vAstavika yAga kayo-yoganu satya ravarUpa zu che e praznane uttara ApI ceAganu tArkika daSTie samA~na karAyu che < Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ uttara khaDa ra ullekha--le 100 ane 200mA kartAe 1gApendranA matanA ane kSe 300mAM kAlAtItanA matanA nirdeza karyo che. ema bhAse che ke lA 301-307 kAlAtItanI koIka kRtimAthI uddhata karAyA che. leA. 119mA cArisa vinI-cAra ' nyAyanA ullekha che. eaa. 304nI svApanna manAtI vRtti ( patra 53 )mA ' tIrAziMzakuni ' nyAyanA ullekha che. ( 136 samAnatA- cAndunA le. 345 ne 349 vIsavIsiyA ( vI. 7, gA. 3-5 ) sAthe Arthika dRSTie samAnatA dharAve che uddharaNa--cAmindanA zlo. 126-130 dha bindu (a. 18 su. 14 )nI muniyandrasUriSkRta TIkA (patra 6A )mA, zlA 449 SaDkasa nasamuccaya (eaa. 41 )nI TIkA nAme tarka rahasyadIpikA ( patra 4raa )mA ( kartA tarIke viSyavAsInA ullekhapUrvaka ) ane le. 450 A TIkA ( patra 42stra )mA surinA padya tarIke neoMdhAyela che. ceAminTunI svApanna manAtI TIkAmA A paikI chellAM be padyonA kartAnA nAma jaNAvAyA nathI; phakta pahelA mATe atha paraH evA ullekha che. 66 "" paurvApaya --cAgaminheM (zlA. 83)mA kAryanI siddhi mATe je pAca kArAnA nirdeza che te uparathI A pUvaeN TIkAkArane mate zAvAsamA enuM nirUpaNa karAyAnu phalita thAya che. "8 1 lalitavistarA ( 56 45 )mA emane viSe ullekha che. jI upakhaMDa ', 2 emane viSenI mAhitI mATe jIe " upakha Da .. 3 A viSaya anjanya, vIsavIsiyA (vIsiyA 4, gA 14-15) ane aMzatalAtattvani ca ( bhA2, zlA 17-20 ane 28-30 )mA tema ja zAvAsa. (zlA. 16-193) ane enI svapajJa vRttimAM carcAyA che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 137 vivaraNa-3620 zloka jevaDI ane "sovintAmaNi thI zarU thatI TIkA " pA" manAya che kharI, paraMtu enI upAMtya -paMktimA "mavata zrIharimare" evo ulalekha che tenuM kema? zu A prakSipta pATha che? zu haribhadrasUri jevA samartha ane vivekI sUri pitAne "bhagavAna" kahe kharA ? e game te he, paNa lai.1nI A TIkAmAM AgrahI ane niSpakSapAtInA vartana upara prakAza pADanAru nIce mujabanuM padya che - "AgrahI vata ninISati yukti tatra yatra tasya mtirnivissttaa| nipakSapAtasya tu yuktiyatra tatra tasya matireti nivezam // " A rogavAsiSTha (nyAya-prakaraNa)nA nimnalikhita padyanuM -smaraNa karAve che - "api pauruSamAdeyaM zAstraM ced yuktibodhakam / anyat tvArpamapi tyAjya bhASyaM nyAyyaikaseviAnam // yuktiyuktamupAdeya vacana vAlakAdapi / anyat tRNamiva tyAjyamapyuktaM brahmajanmanA // " bhASAMtara-mULa kRtinuM bhASAtara pro. maNIlAla na. dvivedIe karyuM che A yogabindunA bhASAtararUpe gujarAtI artha ane gujarAtI vivecana sva. buddhisAgarasUrijInA ziSya zrI RddhisAgarasUrie karela che emaNe vivecananuM nAma "buddhisAgara" rAkhyuM che. | municandrasUrie yogabindu upara TIkA racyAnuM je kahevAya che te zuM sAcI vAta che ? 1 A "va deke" taraphathI Isa 1899mAM chapAyu che 2-3 A artha ane vivecana mULa sahita "sukhasAgarajI graMthamAlA". nA trIjA maNakA tarIke "buddhisAgara jaina jJAnama dira" taraphathI I. sa. 250mAM prasiddha thayela che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (120) yogavizati ma. ki. mahetAe AnI noMdha lIdhI che. A vIsavIsiyA (vI. 17) haze. (121) gazataka ca, prama AnI nedha che ema paM. haragoviMdadAne ane kalyANavijayajIe kahyuM che paraMtu enI be AvRttimAM te evo nirdeza nathI vaLI hajI sudhI to A saskRta kRti hoya te tenI eke hAthathI maLI AvI nathI. yogazata nAmanI eka vaidakanI kRti che. A uparAta jogasayaga nAmanI eka pAIye kRti che "namijho minI"thI e zarU thAya che. (juo pR. 89-90) zuM e ja prastuta kRti che ? haribhadrasUrine nAme oLakhAvAtI A kRtimA 101 kaleka che, eTale A AcArye racelA zatakamAnI e eka gaNAya. gazata nAmanI eka anAta kRti paNa che. (123 ane 125) lagnasuddhi [lagnazuddhi] yAne (122 ane 124) lagnakuMDaliyA [lagnakuMDalikA ] A kRti ja. ma mA 133 gAthAmAM racAyelI che ene viSaya jyotiSa che ane e lagna pUrato maryAdita che. kartatva-A kRtinI 13ramI gAthAmAM "haribhadra evo ullekha 1 AthI "pha.gu sa" tarathI ane "si je. 2."mA chapAyelI e be AvRtio samajavAnI che. 2 je. caM. (pR. 113)mAM je 101 gAthAnI perazatanI noMdha che te ja A che. 3 A kRti bhImasiha mANeke vi saM 1974mAM chapAvI hatI. tyArabAda kSamAvijayagaNie e I sa 1941mAM chapAvI che. 4 AnI khaMbhAtamAMnI eka tADapatrI pratimAM A nAma che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 139 che. A uparathI A koIka haribhadranI kRti che eTaluM ja kahI zakAya. phalama DanagaNie vi saM 1443mA vicArAmRtasaMgrahanI racanA karI che. emA (pR 11)mAM emaNe A kRtine lagnazuddhi tarIke ullekha karyo che eTaluM ja nahi, paNa A tema ja a, ja, pannA kartA tarIke prastuta haribhadrasUrine ane emanA samaya tarIke putranA uccheda pachI papa varSane arthAta vIsa vata 19papane ullekha karyo che eTale emanA mate to A kRti prastuta haribhadrasUrinI ja che. zakasa vata 1ra14 arthAta vi. sa. 1349mAM syAdvAdamaMjarI racanArA mahilapeNasUgniA guru udayaprabhasUrie AraMbhasiddhi pAca vimarzamA racI che. enA upara hemaha sagaNie vi sa. 1514mA sudhI zugAra nAmanI TIkA saskRtamAM racI che. emAM emaNe "ravicaraNa thI zarU thatI gAthA ApI che ane enA kartA tarIke haribhadrasUrino ullekha karyo che. A gAthA lagnasuddhimA 23mI gAthA tarIke jovAya che pAThAMtare-kha bhAtamAnI uparyukta tADapatrIya pratino tema ja bhImasiMha mANeka taraphathI prakAzita AvRttine upayoga karI munizrI kAMtivijaye "lagnazuddhinA pAThAta" e nAmane lekha lakhyo che 1 Ane vicAra saMgraha paNa kahe che keTalAka ene siddhAntAlApakeddhAra paNa kahe che. 2 prastuta pati nIce pramANe che - dharmamagahaNyanekAntajayapatAvA-paJcavastukopadezapada-lagnazuddhi-lokatattvanirNaya-yogavindu-dha-vindu-pancAzaka-SoDazakASTakAdiprakaraNAni caturdaza(zata)mitAni pUrvazrutavyavacchedakAlAnatara pacapacAzatA varSe diva gate zrIharibhadrasU ribhirviracitAni" 3-4 mULa sudhImAra sahita "labdhisUrIzvara jaina graMthamAlA"mAM. chANIthI isa 194ramAM chapAyu che pa A lekha "je sa ma "(va. 7, e 12)mAM chapAya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (1ra6) laghukSetrasamAsa A mULa kRti ma. ki. mahetAe nodhI che. e je nodha sAcI heya te A gaNitAnuyoganI kRti gaNAya. (17) laghusaMgrahaNI ma. ki. mahetAe A nedhI che. A ja jaMbudviIpasaMgrahaNI hevI joIe ema lAge che. paM. haraviMdadAse te ene abhinna gaNuM ja che (128) tattvanitha A kRtinuM apara nAma nRtanigama hovAthI e nAme ene paricaya apAya che.' (130) lokabindu che. vebare bIjA hevAla (pR. 987)mAM AnI nodha lIdhI che. (132) vizativizikA yAne (133) vizikA A kRti te vIsarIsiyA ja che eTale ene paricaya e ja nAme apAya che. juo pR.14-148. (134-135) vimAnaraidaa [vimAnanakendra] A kRti devendranarakendraprakaraNa tarIke oLakhAvAtI hovAthI e kRti mATe pR 95 jevuM. (137-138) vIrasthaya [vIrasta] A kRtinA atamAM nIce mujabanI paMkti che ema ma ki mahetAe emanA lekha (pR 177)mAM kahyuM che - "sutta vai ma rahuM tarasa nahaiiM pi vIra " 1 juo pR. 113-116. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 141 A sabaMdhamAM paM. kalyANavijayajIe "graMthakAra-paricaya" (patra 184)mAM kahyuM che ke A ja traNa padyanI stutine "viraha' vaDe akita joI tristutikA (traNa-I-vALA) pitAnA matanI puSTi mATe Ane haribhadrasUrikRta racanA gaNe che, paraMtu "viraha" aMka sivAya A kRtine hAribhadrIya mAnavAnuM koI kAraNa nathI. vaLI haribhadrasUrinI kRtiomAM 'viraha 'aMka jovAya che, paraMtu eTalAthI ja e badhI kRtio emanI ja che ema thoDuM siddha thAya tema che, kemake vyAptine abhAva che. (139) vIrAMgadathI AnI eka hAthapathI bhA. prA. saM. maM. mA che. ene aMgenI mArI nodha mArI pAse nathI; e te A saMsthA pAse varSo thayAM chapAyA vinAnI rahelI che jai, caM. vageremAM praznArthapUrvaka AnI nodha che. paM. becaradAse pU. 100mA Ane anya haribhadranI kRti kahI che. (140) vIsavIsiyA [vizativizi] vibhAga ane padyasaMkhyA-ja. mAmA padyamAM racAyelI ane viMzikA" tarIke anyatra noMdhAyelI A kRti vIsa vibhAgamAM vibhakta che pratyeka vibhAgamAM asala vIsa vIsa paDyo hovAthI e darekane vasiyA' kahe che. Aje te caudamI vIsiyA pUrepUrI maLatI nathI; phakta cha ja padyo maLe che tema chatA samagra kRtine "vIsavIsiyA" kahe che. vIsiyAnAM nAma-pahelI vIsiyA (gA. 11-15)mAM vase 1 kevaLa mULa acAnya munivarenI vividha kRtio sahita "*. ke. pe sasthA" (ratalAma) taraphathI I.sa 1927mA chapAyuM che. pro. atyaMkara dvArA sa pAdita A mULa kRti I sa 1932mAM prakAzita thaI che emA paNa caudamI vIsiyAnA cha ja paDyo che A samagra kRtinI saMskRta chAyA, a grejI TippaNa, saMskRta prastAvanA ane saMskRtamAM eka pariziSTa vaDe A AvRtti zebhe che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra haribhasUri [ uttara khaMDa vasiyAnAM sAtvarthaka nAma che ane e uparathI A kRtinA viSayane paNa khyAla Ave che. pra. ke. vI. atyaMkaranI AvRttimAM 15mI vIsiyAnuM nAma pAIyamAM che, ane e sivAyanI vIsiyAnA nAme saMskRtamAM jovAya che. e dareka saMskRta nAmanA A tamA "vizikA" zabda che te bAjue rAkhatAM e nAme nIce pramANe rajU thaI zake - (1) adhikAra, (2) anAdi, (3) kulanIti, (4) caramaparivarta, (5) bIjadi, (6) sadharma, (7) dAna, (8) pUjAvidhi, (9) zrAvaka-dharma, (10) zrAvaka-pratimA, (11) yati-dharma, (12) zikSA, (13) bhikSA, (14) nadaMtarAya-zuddha-liga, (15) AyaNa (AlecanA), (16) prAyazcitta, (17) yogavidhAna, (18) kevalajJAna, (19) sida-vibhakti ane (20) siddha-sukha. viSaya-joke vIsiyAonA nAma uparathI te te vIsiyAnA vighayanI jhAkhI thAya che, chatAM keTalIka vize bAbato darzAvavA mATe ahIM huM e vAta vIsiyAdI vicAruM chuM? ' prathama vasiyAnI gA. 3-1bhAnA vijayano sArAMza nyAyAcArya cazevijyagaNie sADI traNa gAthAnuM stavana (DhAla , gA. 11-16)mA Apyo che. gA. 11-15 vIsiyAonA nAma pUrA pADe che. bIjI vasiyAmAM jagata anAdi che, e pAca astikAnuM baneluM che ane enA koI racanAra nathI e bAbate rajU karAI che. chellI bAbata nRtattvanigamamAM paNa jovAya che. trIjI vIsiyAno viSaya kulAcAra ane dezAcAre che. AmAMnA 1 gadarzana tathA emaviMzikAnA paricaya (pR , Ti.)mAM vIsa nAme saMskRtamAM che. temA kulanItikadharma, caramaparAvarta, dAnavidhi ane siddha ema 3, 4, 7 ane 19 e kramAkavALI vIsiyAnA nAmomAM bheda che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kvana 143 TalAka te Aje lupta banyA che. navoDhAnA prathama samAgama-samayanA vastranA pradarzananI je vAta aNuogadAra (gA. 73, patra 137)mA brIDanaka'nA udAharaNamAM che te tema ja gAhAsattasaImA je vividha rItarivAjo darzAvAyA che te ahI vicArI zakAya. cothI vasiyAmA carama-parivartane adhikAra che. carama-parivartane apanabaMdhaka " ane "nivRttAdhikArapravRtti paNa kahe che. A avasthA daramyAna manuSyanI pratyeka pravRtti melanI pratine arthe hoya che. gA. 14-1pamA pAca samavAya-kAraNone ullekha che. A bAbata te anyatra paNa A graMthakAre nirdezI che pAMcamI vIsiyAmAM dhArmika jIvanane vRkSa sAthe sarakhAvAyuM che. chaThThI vIsiyAmA samyaktvanI prAptinuM nirUpaNa che. sAtamI vIsiyAnA vipaka tarIke traNa prakAranA dAnanI vAta che. (1) samyajJAnanI, (2) nirbhasthatAnI ane (3) dhArmika dRSTie upayogitAnI. kAnanA dAtA ane jJAnanA grAhakanuM svarUpa ahIM vicArAyuM che. abhayadAnanI cha dAna tarIke prazaMsA karAI che. trIjA prakAranuM dAna -eTale azanAdinu dAna. A dAna karanAre nyAya vaDe dhana upArjana karyuM hevuM joIe to e zuddha dAna gaNAya anuka pA-dAna ISTa che. bhagavAne tIrthakara-mahAvIrasvAmIe brAhmaNane devadUSanu dAna dIdhu hatu e vAta ahI apAI che. AThamI vIsiyAmA devanI pUjA ane enA bheda ane upabhedonI hakIkata che. navamI vIsiyA zrAvakanA dharma upara prakAza pADe che. emA zrAvakanAM bAra vratone ullekha che. 1 AnA prakArAna vagere mATe juo pA, lA. sA. (pR. 14-146). 2 juo .da. sa, zA. vAsa, ityAdi. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 haribhasUri [ uttara khaMDa, dasamI vIsiyAmAM zrAvakonI pratimAnuM varNana che. e pratimAonAM nAma pratimA' zabdane bAjue rAkhatA nIce mujaba che - (1) darzana, (2) vrata, (3) sAmAyika, (4) poSadha, (5). pratimA, (6) abrahma, (7) sacitta, (8) AraMbha, (9) preSa, (10) udiSTavarjaka ane (11) zramaNabhUta. A pratimAo anukrame eka mAsa, be mAsa ema chellI agiyAra. mAsa vahana karAya che. agiyAramI vIsiyA sAdhu-jIvanane khyAla Ape che. bAramI vIsiyAmAM dharmane "rAjya sAthe ane sAcA zamaNane "rAja" sAthe sarakhAvAyA che. dhArmika zikSaNa e A vIsiyAne mukhya sUra che. teramI vIsiyA e sAdhu-sAdhvIoe bhikSA letI veLA je kara doSo varjavA joIe te hakIkata pUrI pADe che. A bAbata paMcAsagamAnA piMDavihi" nAmanA paMcAsagamA jevAya che. caudamI vIsiyAmA zuddha rIte bhikSA dvArA meLavelA AhAramAM vighnarUpa banatI bAbatone nirdeza che. paMdaramI vIsiyAno viSaya AlocanA che soLamI vIsiyAmAM prAyazcittone adhikAra che. sattaramI vIsiyAne viSaya "ga" che. enI gA. 1mAM kahyuM che ke mokSe laI janArI pravRtti te "yoga" che. gA. mA bheganA pAMca prakAre gaNAvAyA che. emAnA pahelA be te "karma-ga" che; bAkInA. traNa "jJAna-yoga" che A pratyekanA cAra cAra bhede ane e pratyeka bhedanA cAra cAra upabhede che. Ama yoga 80 jAtane che. gA. 8mAM anukaMpA, nirveda, sa vega ane prazamane nirdeza che.1 gA. 14mA 1 samyaktvanA lakSaNarUpa Astikya ityAdine ahI pazcAtupUrvIe. ullekha che. evo ullekha tatvArthasUtra (a. 1, sU. 2)nI hAribhadrIya TIkA (patra 20)mAM paNa che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 145 kahyuM che ke tIrthanI rakSAnA nAme azuddha prathA cAlu rAkhavAthI tIrthane uccheda thAya che. gA. 17-0mAM zuddha AcaraNanA cAra prakAre gaNAvAyA che. A vIsiyAmAM AdhyAtmika vikAsanI prAthamika bhUmikAne badale AgaLa uparanI bhUmikAne vicAra karAyo che. aDhAramI vIsiyAne viSaya kevalajJAna yAne sarvajJatA che siddha thayA pUrvenI manuSya tarIkenI avasthAne lakSIne siddhanA vividha prakAre pADI e bAbata egaNIsamI vIsiyAmAM varNavAI che. gA. 6-12mAM strIne deha ene e ja bhavamA e ja dehe mukti meLavavAmAM bAdhaka banatuM nathI e bAbata sacoTa rIte rajU karAI che. vIsamI vIsiyAmAM siddhanA sukhanuM varNana che A bAbata dhammasaMgahaNuM (gA 1376-1385)mAM paNa vicArAI che. - saMtulana- sattaramI vIsiyA viSaya ane zailInI bAbatamAM paDazaka sAthe sarakhAvavA jevI che. vIsiyAnI keTalIka gAthA anyAnya grathamA javAya che dA.ta vI. 4, gA. 14= sanmaIpayara (kaDa 3, gA. 55) A bhAva vetAzvatara upaniSad (a. 1, zle 2) sAthe sarakhAvAya tema che. e ka nIce mujaba che - "kAla* svabhAvo niyatiryadRcchA bhUtAni yoni puruSa iti cintyam / ___ sayoga eSA na tvAtmabhAvAdAtmA'pvanIza. sukhadu khaheto // " vI 6, gA pa-6nA pUrvArdha = AvasmayanI nijajuttinI gA. 105-106nA pUrvArdha. 1 Ane lagatA covijayagaNikRta vivaraNamA kahyuM che ke janono samUha e "tIrtha" nathI, AjJArahita e samUha te hADakAne mALA che, sUtramAM kahelI cocita kriyA karanAra sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samudAya "tIrtha" che. dharma-DhegI guruonI khabara AvayanI nijutti (gA. 1109-1193)mAM levAI che enuM saMkSepamAM A 14mI gAthAmAM sUcana che. 2 juo pR. 161. ha 10 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa vI. 6, gA. -8 = pa'cAsaga (5. 3, gA. 29-30)=visesA0 ( gA. 1202-1203). 146 1. vI. 6,gA. 9-14= samarAccariya (bhava1, gA. 72-77) vI. 9, gA. 8-20 = sAvayadhamavihi (gA. 106-108 ne 111-120). vI, 9, gA. 11-20 = paMcAsaga ( 5. 1, gA. 41-50 ). vI. 10, gA. 1 = 5cAsaga (gA. 447 ). vI. 11, gA 2 = pacAsaga (gA. 513 ) = darAveyAliyanI nijjutti ( gA. 314 ). vI. 13, gA. 3-4 ne pa7 = piMDanizrutti (gA. 9293, 408, 409 te para0 ). vI. 13, gA. 10 = pinijjutti (gA. 662 ) = AhaniSNutti (gA 280). vI. 20, gA. 6 = samarAcariya (bhava 9, patra 970, dAzInI AvRtti).2 vicAreAnI samAnatA arthe nIce mujaba ullekha thaI zake H~~ vI 7, gA 3-5 = ceTagamindu (le. 345 te 349 ). vI. 12, gA. 12 = AvasmayanI ningutti (gA. 99 ). vI. 12, gA. 16 = 4 ( a. 1, vallI 2, zlA, 315 ). 1. A (*)cihnathI ati samIkaraNA sivAyanA samIkaraNe| pro ke. vI. abhya kare ApyA che 2 A lagabhaga samAna che. 3 " sarve veDA yat padamAmananti tapasi sarvANi ca yad vadanti / yadicchanto brahmacarya caranti tat te pada sagraheNa bravImyomityetat ||15|| 38 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 147 vI. 17, gA. 14-16 = jJAnasAra ("lekasanA" nAmanuM 23mu aSTaka ). vI 20, gA. 2-20 = vavAya (aMtima pallo). vI. 20, gA. 9-16 = uttarajhayaNa (a. 19, gA 76-85). vI 20, gA. 18 = paMcasuraganI vyAkhyA (patra 284). vI. 2, gA. 18gata "saphacamene tame masi" taittirIya brAhmaNa (2-8-9)nI nimnalikhita pati sAthe sarakhAvAyaH--- "tama zAsIta tamasA hRma pratam ' vI 3, gA. 17mAnI "sthiyaLa munnivyA" pakti arthazAsanuM smaraNa karAve che. ullekha-nyAyAcArya yazovijayagaNie adhyAtmasAra (pra. 3, le 94)mAM "gaviMzikA" arthAta 17mI vIsiyAne ullekha karyo che vivaraNa-ogavihANa" nAmanI sattaramI vIsiyA uparanuM nyAyAcArya yazovijayagaNikRta vivaraNa maLe che je A gaNie samagra kRti upara vivaraNa racyuM hatuM ke kema enI carcA me "vIsavIsiyAnuM vivaraNa" e nAmanA lekhamA karI che 4 AgamadvAraka Ana dasAgarasUrie pahelI vIsiyA upara vistRta vivaraNa racyuM che e chapAvavuM ghaTe. 1 A nAma paMcAsaranA bIjA pacAsaganA "dibAvihANa" nAmanuM maraNa karAve che. 2 A vivaraNa sahita 17mI vIsiyA tema ja yamadarzana uparanI cazevijayagaNikRta TIkA egadarzana tathA megarvizikA e nAmathI Isa 1922mAM "zrI AtmAna da jaina purataka pracAraka maMDaLataraphathI AgrAthI chapAvAI che. 3 A lekha "je. dha , " (pu. 5, e 12)mA chapAya che Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 haribhadrasUri [ uttara khaMDa hindI sAra-17mI vIsiyAne "hiMdI sAra " paM. sukhalAle lakhyo che ane e chapAyo che. gujarAtI sArAMza-pahelI pAca vIsiyAne gujarAtI sArAMza candrasAgagaNita have sUri)e je taiyAra karyo hato te "siddhacakra" (va. 13, a. 1, pR 13-ra0)mAM chapAyo che. (141) vedabAhyatAnirAkaraNa AnI be hAthapothI ahInA (suratanA) jenAnaMda pustakAlayamAM che. enA kramAMka 913 ne 1247 che. A nAma vicAratA e prazna koIkane ubhave ke A jivadanacapeTA to nathI ? paraMtu A te judI ja kRti che. kramAMka 1ra47nI hAthapothImAM Izvara saddabhAva nAmanI nAnakaDI kRti pachI nIce mujabanI pati patra 13AmA che - " iha kecit sadanuSTAnavato'pi jainAn prati mahAmohadopeNa vedavAdyApavadaM sadopameva doyamabhidadhati tnmohaapnodaayedmmighaayte| atha ke ete vedA nAma // patra 16mA atima bhAga che. e paNa bane teTalo sudhArIne ahI ApuM chuM - " ityetadappannA'paDhameva veditavyamuktavad vakti viraheNa vedavAhyasvatvAnupapatta / iti veDhavAhyatAnirAkaraNaM kRtaM zrIsitAvarAcAryaharibhadreNa // " A uparathI ema kalita thAya che ke jene vedone aravIkAra kare che- e vedabAhya che e AkSepane haribhasUrie radiyo Ape che. 1 jIo radarzana tathA yogaviMzikA (pR. 114-138). 2 juo pR. 147, Ti 2. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 149 (142) vyavahAraka95 ma ki mahetAe AnI nodha lIdhI che "vAyaDa" gacchanA jinadattasUrie zakunazAstramAM nIce mujaba ullekha karyo che - " yadAhu. zrIharibhadrasUrayo'pi svavyavahArakalpe'nakSatrasya muhUrtasya tithezca karaNasya ca / caturNAmapi caitepA zakuno daNDanAyakaH // api sarvaguNopetaM na grAhyaM zakuna vinA / , caramasimInA zapuno 8nI" " (143) zatazataka A nAmanI sa kRti rayAne ca, pra. (pR para)mAM ullekha che. emAM jegasayagane samAveza thAya che kharo ? (144) zAzvatajinastava A jiNaharapaDimAtta hevAthI ene A pUrve pR 88-89mAM vicAra karAyo che. (145) zAstravArtAsamuccaya ane enI (59 ane 146) dipradA nAmanI TIkA vibhAgIkaraNa- zAstravArtAsamuccaya e saMskRtamA 700 1 A ullekha 5. kalyANavijayajIe "gra thakAra-paricaya" (patra 18a )mAM karyo che 2 "je pa ma sa " taraphathI mULa Isa 1908mAM prakAzita thayeluM che enuM mULa ATha stabakAmA vibhakta karAyuM che A mULa kRti Isa 1914mA cazevijayagaNita syAdvAda95latA sAthe "de lA jai " saMsthA" taraphathI prasiddha karAI che A mULa diphapradA sahita "vijayadevasUrasa gha sasthA goDIjI jaina upAzraya (mu baI) taraphathI I.sa 1929mAM" chapAvAyu che 3 A TIkA chapAI che. juo Ti 2 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra haribhadrasUri [ uttara khaMDa vivaraNa-zAvAsa, upara 2250 zloka pUratI saMskRta TIkA gra thakAre jAte racI che ane enuM nAma dipradA rAkhyuM che. A uparAta yazovijyagaNie paNa A kRti upara saMskRtamA TIkA racI che ane enuM nAma syAdvAdaka9palatA rAkhyuM che e navya nyAyathI ma Dita che e paNa mudita che. 1 ji. 2, ke. (vi. 1, pR. 383)mAM "njinita thI zarU thatI TIkAne "ajJAtakartaka" kahI che, paNa A te syAdvAdakapalatAnA Adya padyane prAra bhika bhAga che eTale ema lAge che ke A bhUla che. avataraNe-dInI malayAgirisUrikRta TIkA (patra 213A, 214A ane rararaa)mAM zAvAsa,mAthI avataraNa apAyA che. bhASAMtara-A apUrva kRtinu gujarAnI bhASAtara nathI e khedane viSaya che. sArAMza-A kRtinA le. 194-210no gujarAtI sArAza paM. becaradAse pR. 33-34mA Apyo che vyAkhyAno-AgamoddhArake zAvAsane age 18 vyAkhyAne ahIM (suratamA) vi. saM. 2002mA ApyA hatA. A badhA utarAvI levAyA che paNa e chapAvAyA nathI. (149) zrAvakadhamatatra mAnadeva riskRta TIkA sahita je sAvagadhamma chapAya che te ja A kRti hoya ema lAge che eTale Ano paricaya pR 179mA apAya che. (15) zrAvakadhamaprakaraNa A rAvagaranuM nAmAMtara jaNAya che. 1 A mudrita che juo pR 149, Ti 2. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana } (151 ) zrAvakadharma vidhi( prakaraNa ) AnI noMdha sAvagadhasma tarIke me pR. 179mA lIdhI che. 153 (152 ) zrAvakadha samAsa A te sAvagadhammasamAsanu saMskRta nAma che AthI AnA paricaya e nAme me pR 180-181mA ApyA che. (154) zrAvakaprajJapti ane enI (155) TIkA zrAvakaprajJaptinI ca. pra mA neAdha che. A ja sAvayapatti hAya teA ane me pR 180-181mA vicAra kayaoN che zrAvakaprajJaptinI TIkA e sAvayapaNattinI TIkA heAya teA e sabaMdhamA me pR. 181mA vicAra karyo che. sAmAcArIzataka ( )mA tema ja jayaseAmasUriSkRta vicAraratnasaMgraha ke jene graMtharUpe yeAjI guNavinaye vi sa. 1657mA lakhyA che temA AnI ja noMdha hoya ema lAge che (157) 1SaDmanisamuccaya preraNA- siddhasena divAkaranI dArzanika dvAtrizikAonA parizIlana dvArA preraNA meLavIne haribhadrasUrie 87 padyonI A saMskRta kRti racI che. 1 ek ela. pulI (Pullee)e Anu sapAna karyuM che ane e GSAI ( Vol I, 47 ff, 8, 159 ff, 9, 1 ff. )mA chapAyu che " jai dha ma. sa."e A kRti zA.Asa ane aSTaprakaraNa sahita bhadrasUriSkRta gra thamAlA ''e nAmathI visa 1964mAM prakAriAta karI che. a020dI sahita mULa kRtinu sapAna DaoN suAlie karyuM che, ane lakattA khibliethikA inDikA 'mAI sa 1905-7mA prasiddha zrIhara e Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 haribhadrasUri [ uttara khaMDa padyomA racAyelI kRti che. kartAe Ane koI vibhAgomAM vibhakta karI hoya ema jaNAtuM nathI, joke AnI eka AvRttimA e ATha stabakomAM vibhakta karAI che, ane enA TIkAkAra yazovijayagaNie enA agiyAra vibhAge pADyA che viSaya-A kutimA ajaina darzananA maMtavyonI AlocanA che. enA nirasana bAda eno samanvaya sAdhavAne uttama prayAsa karAya che. AnadanI vAta to e che ke je ajaina graMthakAranA vicAronuM khaMDana karAyuM che temane mAnabhera ullekha karAyo che. A uparathI graMthakAranI sarvadharma samabhAvanI manorama bhAvanA jhaLakI UThI che. prastuta kRtinA viSayenI AchI rUparekhA viSe ATaluM sUcana karI vizeSa mATe AtmAnA aritatvanI siddhi, jaina daSTie ahiMsAnuM maMDana ane vedavihita hiMsAnuM khaMDana, pAMca kAraNonA ullekha pUrvakane kAraNuvAda, dravya ane satane aMgenuM jaina matavya, muktinuM svarUpa tema ja brahmAtavAda vagerenuM nirasana ItyAdi viSayo nodhavA. basa thaze. advaitamImAsAno samanvaya zlo. 543 ane e pachInA pomA che. glo. 543-5para vedAMtane lagatA che evA ullekhapUrvaka e padanasamucayanI ta, 2, dI, sahitanI AvRttinA aMtamAM apAyA che. - uddharaNuM-zA, vA, sa.mAM keTalAka pagho anya graMthomAthI uThThata karI vaNI levAyA che. dA. ta. zlo. 269, 270, 684 ne 605 e. dharmakIrtikRta pramANuvArtikamAthI, glo. 63 tatvArthasUtra (a. 10, ra. 7)nA bhASya(bhA. 2, pR. 319)mAMthI ane glo. 296 1 A viSaya dhamasaMgaha vageremAM carcAya che. 2 A viSaya anyatra carcA che. juo pR. 136, 143 ane 14pa. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 151 uttarArdha zAMtarakSitanI koIka kRtimAthI uddata karAyA che. a.ja.pa. (khaDa 1, pR. 71-72 )nI pajJa vyAkhyA jotA jaNAya che ke blo. 515-518 e vRddhonuM kathana che. sAmya-kalo 667 vAkyapadIya (kADa 2)nA zlo 425 sAthe prAya maLe che. le. 367, 504, 504, 513, 515-518, 666, 667 ane 670 ajapa, ane enI pajJa vyAkhyAmAM jovAya che." le. pa81-583 sarvajJAsiddhi (zlo. 12-13) sAthe bahudhA maLe che. le. 76 bhagavadagItA (a 2)nA le. 16 sAthe maLato Ave che. le. pa63 bhagavadgItA (a. 13, ple 8) sAthe sarakhAvAya tema che. zle. 166nu Adya caraNamaitrI upaniSad (6, 15) sAthe ane ene pUrvArdha mahAbhArata (Adiparva 1, 1, 190) sAthe maLe che. le. 505 ne 506 sammaIpayaraNa (kaDa 1)nI gA. 43-44nA anuvAdarUpa jaNAya che. nAmollekha- 603mA dharmakAtinuM nAma apAyuM che. evI rIte dipradA (patra 38A)mAM paNa A nAma che. vizeSamA A TIkAmA kazAMtarakSita, zubhagupta, paruba dhu vageremA nAma che ? 1 juo "upakha Da" 2 juo aja5. (khaDa 2)ne upadhAta (pR 40 ) 3 juo "upakhaMDa" 4 ejana 5 ejana 6 juo aja5. (khaMDa 2)no upaghAta (pR 39) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 haribhadrasUri [ uttara khaDa chaMda-enu ramu padya "upajAti mA che ane 18mu padya suMdarI" yAne "viyoginI" kivA "vahAlaya" chaMdamA che, jyAre bAkInA 85 padyo "anuTummA che. Ama kRti mukhyatayA "anuSTrabhu"-. mAM racAI che. nAma-kartAe A kRtinuM nAma sUcavyuM nathI paNa vidyAtilakausematilakasUrie AnI vRtti (pR 2)mAM tema ja guNaratnasUrie A kRtinI TIkA nAme ta, 2, dImA sUcavyuM che tema e Sadazanasamuccaya che A nAma ja kahI Ape che tema emAM cha darzanane adhikAra che. ple. 1 magalAcaraNarUpa che e anekArthI che ema ta, 2, dImAM kahyuM che . 2-3mAM cha darzananAM nAmo che. jema ke (1) bauddha, (2) niyAyika, (3) sAMkhya, (4) jaina, (5) vaizeSika ane (6) jaiminIya. ta. 2. dImAM A darzanene. lakSIne samagra kRtinA cha adhikAra paDAyA che. thayuM che A TIkA sahita mULa "AtmAna da sabhA" (bhAvanagara) taraphathI vi sa. 1974mA chapAyuM che "A sa" taraphathI A mULa tema ja e ja nAmanI rAjazekharasUrikRta SaDradarzanasamuccaya nAmanI kRti I sa.. 1918mAM suratathI eka graMthape chapAvAI che "caukhaMbA saMskRta sirIjha"mAM maNibhaTTanA nAma para caDhAvAyelI laghu TIkA sahita mULa "banArasathI I sa 1905mAM chapAvAyuM che. emAM dAmodaralAla gosvAmInI saMskRtamAM bhUmikA che. "muktAbAI jJAnamaMdira" (DabhoI) taraphathI Sadanasamuaiya vidyAtilakakRta vRtti tema ja ajJAtakartRka laghuSadarzanasamucaya sahita vi saM. 2006mAM prakAzita thaye che. Anu sapAdana zrIvijayajaMbura sUrijIe karyuM che 1 AnA cha da sa ba dhI A parivartanano ane ta7 20 dIvamAM A padyane agene guNaratnasUrinA ullekhano vicAra karI paM. becaradAse jaina darzana (sUcana, pR 1)mAM A padya haribhasUrinu nahi hevuM joIe ema kahyuM che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 155 : 79mA padyamA karyu che ke je naiyAyika ane vaizeSikane abhinna gaNe che te cha darzana gaNAvatI veLA - leAkAyata ' matane arthAta cArvAka ' dananA ullekha kare che. Ama ahIM bhAratIya darzanAmA je cArvAkanA matane agatyanA dana tarIke ullekha che te A sUrivaryanI udAratAnu ghotana kare che * dana ' eTale tattvajJAna sa badhI vizeSa vicArasaraNI. Ane aMgrejImAM ' system of philosophy ' kahe che. enI sa khyA vargIkaraNanA daSTibindu upara avala be che. darzanAnA je bhAratIya ane abhAratIya evA be vargo paDI zake temA bhAratIya nA tarIke meTe bhAge chanI saMkhyA darzAvAya che. vadika hindu graMthakAro vagere sAmya, yoga, nyAya, vaizeSika, mImAsA ane vedAta ema cha darzanA gaNAve che, ane ene ja * Astika dRna ' gaNe che, ane nAstika dA tarIke teo cArvAka, jaina ane bauddha danane ullekha kare che keTalAka pUrva-mImAsA ane uttara-mImAsA, sezvara-sAMkhya ane nirIzvara-sAkhyuM tema ja sALa padA jaNAvanAra nyAya ane sAta padA jaNAvanAra vaizeSika ema cha darzIna gaNAve che vaLI keTalAka sautrAtika, vaibhASika, yeAgAcAra ane mAdhyamika ema bauddha dananA cAra prakArAmA jaina ane laukAyatika darzana UmerI cha darzanA gaNAve che, keTalAka A baMne prakAre cha cha da na gaNAvI nAnI sa khyA bAranI darzAve che.1 viSayaeA. 4-211mA bauddha danane, zleA. 11-32 r 1 A uparAMta keTalIka khAkhatA me "jaisalo (19, a 3)mA prasiddha thayelA mArA lekha nAme dAnAnI gaNanA ane ghaTanA "mA ApI che 2 Ama viSaya padyA mA ahI pUrNa thAya che. evI zailI kAvyaprakAzamAM paNa jovAya che. 1 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 haribhadrasUri [ uttara khaMDa mAM niyAyika, le. 3ra-43mA sAkhya, zle 43-58mAM jaina ane le. 59-60mA vaizeSika darzanane paricaya apAya che. le. 78-79mA cha darzana tarIke zene zene gaNavo e vAta vicArAI che. chellA zlokanA uttarArdhamA kartAe vAcakavargane upadeza Ape che. . 11mA bauddha nyAya anusAra hetunA traNa lakSaNa darzAvatI veLA pakSadharmano ullekha che A bhAvadarzaka zabda-prayAga pramANuvArtika (lo. 3)mA ane nyAyapravezaka (pR. 1)mAM levAya che eTale jinavijyajInuM kathana vicAraNIya Thare che sAmya-kale. pa-8 jinasenanA AdipurANa (parva 5)mAM le. 42-45 rUpe kramasara jovAya che. AthI ema lAge che ke A kaI prAcIna bauddha kRtimAthI uddata karAyA haze. le ra0ne pUrvAdha tema ja uttarArdha jayantabhaTTanI nyAyamaMjarI (pR. 129)mAnA be padyonA uttarArdha sAthe sarvathA maLatA Ave che A be padyonA pUrvArdha pardazanasamuccayamAM nathI te zuM A be padya koIka anya prAcIna kRtinA haze ? zle. 72 zAMtarakSitanA tattvasaMgraha uparanI kamalazIlakRta paMjikA (pR. 450)gata padya sAthe lagabhaga sAmya dharAve che. zuM A padya koI jaiminIya darzananI prAcIna kRtinuM haze ? A 7ramu padya nyAvakumudacandra (pR. 505)mAM avataraNarUpe najare paDe che. vivaraNAtmaka sAhitya-A nIce mujaba che - 1 A mahApurANano pUrvAdha che e uttarArdha sahita "syAdvAdagra thamAlA"mAM indorathI vi sa. 1973-75mAM chapAyo che. 2 A mahopAdhyAya gagAdhararAstrI dvArA saMpAdita thaI "vijhiyAnagarama saskRta sirIjhamAM chapAyu che 3-4 A bane "gA pa ga "mAM chapAyela che Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 10 157 (1) vi. saM1295mAM koIke avacUri racI che. (2) "kapallIyam gacchanA sadhatilakasUrinA ziSya semanilaka urphe vidyAtilake vi. sa. 139ramAM eka TIkA racI che ane e hAlamA chapAvAI che.1 (3) maNibhadra eka TIkA racI che. A vidyAtilakanI ja hoya ema moTA bhAganuM mAnavuM che. A TIkAmA jaina darzanane lagatA lakhANane lagabhaga aDadho aDadha bhAga syAdvAdamaMjarI sAthe meTe bhAge maLatuM Ave che. zuM eke bIjAmAthI A lIdhuM haze ? (4) devasudarasUrinA ziSya ane vi.saM 1466mA yiAratnasamuccaya racanArA guNaratnasUrie Sadazanasamuccaya upara saMskRtamAM 4 TIkA racI che. jaina graM, pR. 79) pramANe enI be vAcanA maLe che. A TIkA (patra ara a)mA tema ja syAdvAdamaMjarI (anyaga le. 15nI TIkA, pR. 97)mAM nIce mujabanI pati pata jalinA nAme apAI che, jo ke e gasUtra (sU 20)nA vyAsakRta bhASya (pR. 91)mA moTe bhAge maLe che - "zuddho'pi puruSa. pratyaya bauddhamanupazyati, tamanupazyannatadAtmA'pi tadAtmaka iva prtibhaapte|" (5) rAjaha se 1500 leka jevaDI eka TIkA racI che. 1 juo pR. 154. , 2 A TIkA prasiddha thayelI che (juo pR. 154) 3 A sa ba dhamAM me keTalIka bAbato "paddarzanasamuccaya ane enI TIkAo" e nAmanA mArA lekhamAM vicArI che A lekha "A. pra." (pu 48, a. 8)mAM chapAye che. 4 A prakAzita che. juo pR. 153, Ti. 1 ane pR. 154. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 haribhakasUri [ uttara khaDa (6) koIe "sannInaLata"thI zarU thatI ane 12para leka jevaDI TIkA racI che. (7) eka bIjI paNa koI ajJAtakartaka TIkA che. (8) brahma zAMtidAse avacUNi racI che. bhASAMtara-che. maNIlAla na. dvivedIe mULa kRtinu gujarAtImAM bhASAMtara karyuM che.1 samAnanAmaka kRtiomAladhArI' gacchane rAjazekharasUrie 180 padyamA raSadazanasamuccaya nAmanI kRti racI che. mahendraprabhasUrinA ziSya merUtuMge paNa A nAmanI kRti racI che ema sattariyAnA bhAsanI vi. saM. 1449mAM emaNe racelI TIkAnI prazasti uparathI jANI zakAya che. A kRtine paNa dazananirNaya paNa kahe che. koIe saMskRtamAM laghuSanasamu caya racyo che cha darzanone age A uparAtanI kRtio tarIke paddazanakhaMDana, pardazanadimAtravicAra, SaTTazananirNa paniSadu, zubhacaMdrakRta Sadazana pramANaprameya, pardazanasaMkSepa, Sadazana-svarUpa ane SamatanATaka gaNAvI zakAya.9 1 A "va.de. ke." taraphathI I. sa1893mAM chapAyu che 2 Ane 29mAM padyamAM koIke jena nyAyane age racelA siddhAtasAra nAmanI durbodha kRtine ullekha che. 3 AnA upara eka ajJAtakatRka TIkA che. e amudrita che. 4 A mULa kRti chapAyelI che. juo pR. 154. 5 A amudrita kRtinI eka ja hAthapothI maLatI hoya ema lAge che. 6 A chapAyela che. juo pR 154. 7 A sAta kRtio paikI kai kai ekabIjAthI bhinna che ityAdi bAbato vicAravA mATe enI hAthapothIo tapAsAvI joIe. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 159 AkSepa-SadazanasamuccayamA uttara-mImAsA yAne vedAtanuM nirUpaNa nathI. AthI "caukhaMbA saMskRta sirIjha" taraphathI prasiddha thayelI AvRttinI bhUmikA (pR. 2)mA dAmodaralAle cha darzanenI karelI vyavarathAne durvyavasthA kahI che vaLI emaNe graMthakAre ravIkArelI A paddhati "dIpAdharitamira nyAyanA AlaMbanarUpa che ema kahyuM che. vividha darzanone lakSyamAM rAkhI aneka nAnImeTI kRtio racAI che. A bAbata meM "padarzanasamuccaya ane maNibhadrakRta TIkA" nAmanA mArA lekhamA vicArI che. AthI ahIM to koIka jaine racelI sarvasiddhAMtapravezaka nAmanI laghu kRti viSe thoDuMka kahIza: A kRti saMskRtamAM che. prAraMbhamAM eka padya che. e dvArA graMthakAre sarva bhAvanA praNetA jinezvarane namaskAra karyo che ane sarva nigamane viSe je tatvalakSaNa ISTa che te kahevAnI pratijJA karI che. tyAra bAda emaNe "nayAyika" darzananuM gadyamA sa kSita nirUpaNa karyuM cheA -darzana pachI emaNe vaizeSika, jaina, sAkha, bauddha, mImAMsaka tathA cArvAka ema cha darzananI rUparekhA gadyamA AlekhI che. A kRtinuM saMpAdana munizrI ja buvijayajIe karyuM che ane e sarvasiddhAntavero evA emanA lekha dvArA "jai. sa pra." (2 16, a. 2)thI zarU thayuM che ane kaTake kaTake A mAsikamA e chapAya che. A lekhamAM emaNe sarvasiddhAMtasaMgrahano ullekha karyo che paMcadazanasvarUpa-jema cha darzanene lakSIne vividha kRtio racAI che tema bauddha, naiyAyika, sAkhya, vaizeSika ane jaiminIya e pAca darzananA nirUpaNAthe koIe paMcadazanasvarUpa nAmanI kRti racI che. 1 A sa ba dhamAM me keTalIka bAbata vi sa 2005mAM chapAyela upadezaratnAkaranI bhUmikA (pR 68-69ne 92)mAM ApI che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 haribhadrasUri [ uttara khaMDa paMcadazanakhaMDa-A nAmanI eka kRti jai, caM. (pR. 85)mA neMdhAyelI che te zuM che? sUyagaDa (suryakubaMdha , ajhayaNa 12)nI TIkA (patra rarapaa22 )mAM zIlAkasUrie nAyika, vazeSika, sAkhya ane bauddha e cAra darzananuM svarUpa AlekhyuM che. sarvadazanasaMgraha-cha ja darzane nahi paNa e uparAtanAM dasa darzanene aMge sAyaNa mAdhavAcArye sarvadazanasaMgraha nAmanI saMskRta kRti racI che. kaI ke sadizanaziromaNi racela che. dazana-digdarzana-zrI rAhula sAkRtyAyane A nAmanI hiMdI kRti racI emAM pautRtva ane pAzcAtya-sarve prAcIna ane arvAcIna. darzananI jhAMkhI karAvI che. baudazana nAmanI emanI kRti Ane. eka bhAga che ema A bauddhadazananA prA-kathanarmA emaNe kahyuM che. (158) paddazanI A kRti ma. ki. mahetAe noMdhI che. (159) DizaprakaraNa nAma ane vibhAga-A "viraha" vaDe aMkita kRti saMskRtamAM. 1 che. ke. vI. alya kara dvArA Anu bIjI vAranuM saMpAdana thayuM che. emAM emanA sva. pitA vAsudevazAstrI alya karanI saMskRta TIkA tema ja emanI sa kSipta jIvanarekhA che A bhA. prA sama. taraphathI I. sa. 1951mAM chapAyuM che. sarvadarzanasaMgrahanuM aMgrejI bhASAtara kevela (Cowell) ane gega (Gough) dvArA thayu che. 2 kitAba-mahala, IlAhAbAdathI A pustaka I. sa. 1944mAM prasiddha thayuM che 3 A mULa kRti yazobhadrasUrinA vivaraNa ane nyAyAcArya caro-- vijayagaNinI vyAkhyA sahita "de lA. je. pu saMsthA" taraphathI I. sa... 1911mA prasiddha karAI che. AmAM aMtamAM mULa pRthak paNa apAyuM che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 161 "AryA" chaMdamAM racAyelI che. e soLa vibhAgomAM vibhakata che. e pratyeka vibhAgane mukita AvRttimAM "adhikAra" kahyo che. pahelA paMdara adhikAramA soLaseLa paDyo che, jyAre sALamAmA-aMtima adhikAramAM sattara padya che. A sattaramu padya "vorAporam" evA ullekha pachI apAyuM che. Ama pratyeka adhikAranAM ponI saMkhyA uparathI A kRtinuM nAma paDazaka yAne paDazaprakaraNe paDAyuM che; kartAe te A nAma kaI sthaLe A kRtimAM ApyuM nathI. siddhasena divAkaranI dvitriza-rvizikAnA nAmanuM A ramaraNa karAve che. viSaya-soLe SoDazakanA nAma sAnvartha che eTale viSayanI pRthapha ullekha na karatA e "nAma ja ahI raju karuM chuM - (1) dharma-parIkSA, (2) dezanA kivA saddharmadezanA. (3) dharma-lakSaNa, (4) dharmecchaliMga, (5) lokottaratatva-prApti, (6) jina-madira, (7) jina-biMba, (8) pratiSThAvidhi, (9) pUjAravarUpa, (10) pUjA-la, (11) cuta-jJAna-liMga, (12) dIkSAdhikAra, (13) guru-vinaya, (14) yoga-bheda, (15) ceya-varUpa ane (16) samarasa. cazebhadrasUrinuM vivaraNa tema ja cavijayagaNinI vyAkhyA uparanA TippaNI A be sAthe mULa kRti " ke e sasthA "(ratalAma) taraphathI vi. sa. 1992mA chapAvAI che. A sapAdanamAM prAra bhamAM sapAdaka taraphathI pratyeka cheDazakanA viSayonI sUci apAI che mULa kRtinA prathamanA ATha DAko gujarAtI bhASAtara ane vivecana sahita kezavalAla jaina taraphathI I sa. 1936mAM prasiddha karAyA che. "jaina gra tha prakAzaka sabhA" taraphathrI I. sa. 1939mAM "prIharibhadrasUrigranthasa graha" nAmathI je agiyAra gre che prakAzita thayA che temAne trIje gratha te cheDazaka che. 1 "de lA. je. pu sasthA " taraphathI prakAzita AvRtti ( patra 96)mAM je nAme che te huM ahI ApuM chuM. ha 11 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16ra haribhadrasUri [ uttara khaDa udeza-saMvAda-zailImAM yojAyeluM A SoDazaka kaI viyAvRtya karanArI ane AgamarUpa sAgaranI avagAhanA karavAmAM asamartha vyaktinA bodhane mATe ane AtmAnA anuramaraNArthe sAdhujIvananA ItivRttane anulakSIne racAyuM che. ethI te dharmaparIkSaka jIva- lakSaNanuM prAraMbhamAM nirUpaNa karI siddhinI prAptinuM aMtamAM varNana che. Ama prAraMbhamAM darzAvavA lAyaka pariNAmavAdane aMtamAM kahyo che. vizeSatAo-pahelA DazakanA dasamA zlokamAM "bauddha" paribhASA sAkaLI levAI che. cho. 11, zle. pamA koI UMdhatA narezanI kathA viSe nirdeza che. le. 7-9mA padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavarathAna e suprasiddha saMjJAone badale vAkyarthamahAvAkyartha ane audaparyArtha evI abhinava saMjJAo najare paDe che. A hakIkata uvaesapaya (zle. 859-865)mAM paNa jovAya che. gle. 11mAM "cAri-carakasaMjIvanI'ne ulekha che. che. 12, . 1mA "vasanta-nRpa no ullekha che. A ahIM, (suratamA) je thoDA varSo upara ghIsa" nIkaLatI hatI tenA vararAjAnuM smaraNa karAve che. pi 15, le. 14mA zula yajurvedanA nimnalikhita padyanuM pratibiMba jovAya che - 1 juo " ke. . sa sthA" taraphathI chapAyelA cheDazakaprakaraNano AgoddhArake lakhele upakama. 2 juo seLamA DAkane atima bhAga. 3 juo uparyukta upakrama. 4 A saMbaMdhamAM juo mAre lekha "hariparAnI dhIsa". e ahInA ja pratApanA tA. 26-3-138nA aMkamAM chapAye che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 163 "vairAha puraa mahAnta mAdityavarNa tamasaH parastAt / tameva viditvA'timRtyumeti nAnca. pUjA viDicanAya che 18 " caiyadaNamahAbhAsa ane piDazakaceiyavaMdaNamahAbhAsa (gA. 34)mA SoDazakane "sura" tarIke ullekha che. AThamA SoDazakanA bIjA padyanA pUrvArdhanA prAkRta rUpAntararUpaIcamAM 35mI gAthA yojAI che. ceIyanI ra08mI gAthAmA paDazaka 9 ("pUjAsvarUpa " beDazaka)nI, sAkSI apAI che. navamA cheDazakanI trIjI gAthAnuM prAkRta karI e ceImAM 209mI gAthA tarIke apAyelI che. navamA SoDazakanI 10mI gAthA moTe bhAge ceInI ra13mI gAthAnuvAnuM prAkRtIkaraNa che. navamA paDazakanI 11mI gAthA ane 12mI gAthAnA bhAvArtharUpe ceIyamA 214mI ane 215mI gAthA che. dasamA SoDazakanI gA. 2-0ne AdhAre ceIyanI gA. 887 ItyAdi hiya ema lAge che vivaraNa- NDazaka upara yazobhadrasUrinuM 1500 zleka jevaDa saMskRtamAM vivaraNa che. Ane ja keTalAka abhayadevasUrinuM vivaraNa gaNatA hoya ema lAge che. nyAyAcArya yazovijayagaNie SoDazaka upara 1ra00 pramANa vyAkhyA racI che e gAdIpikA, 1 A mudrita che. juo pR. 160, Ti 1 - 2 A mudrita che juo pR 10, Ti 1 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri ' [ uttara khaMDa tarIke oLakhAya che. dharmasAgara upAdhyAye cheDazaka upara vRtti rayAnu kahevAya che. eka ajJAtakartaka TIkA paNa che. bhASAMtara-SoDazakaprakaraNanA pahelAM A zakonuM gujarAtImA bhASAtara thayeluM che ane e chapAvAyuM che. vyAkhyAno-AgamohArake paDazaka prakaraNane udezIne je ekaMdara 118 vyAkhyAne ApyAM hatAM te badhAM utarAvAyAM che kharA paNa 23 ja chapAvAyAM che. lekha--"zraDazaprakaraNa ane bhagavAna haribhadrasUrijI" nAmane AgaddhArake eka lekha lakhyo hato. (160) pasaMsAradAvA(nala) stuti ("saMsAra dAvAnala thaI) nAma-A kRtinuM prathama padya "saMsAradAvAnala thI zarU thAya che eTale ene A nAme oLakhAvAya che. keTalAka ane saMsAradAvAstuti paNa kahe che 1 juo "jaina pustaka pracAraka saMsthA" taraphathI Isa 194hmA prakAzita cheDazaka-makaraNa (saddharma--dezanA, ple 12)nI mArI. prastAvanA (pR. 9). A prastAvanAmAM me paDazanI AchI rUparekhA aja050 (khaDa 2)nA upoddAta (pR 44-46)nA AdhAre AlekhI che. 2 juo pR. 161. 3 A "jaina pustaka pracAraka saMsthA" (surata) taraphathI "DazaprakaraNa (vyAkhyAna saMgraha bhA. 1)" tarIke vi saM. 2005mAM chapAvAyAM che 4 A lekha "siddhacaka" (7)nA aM. 1-3mAM traNa kaTake I. sa. 1938mAM chapAyo che. 5 be athavA pAMca pratikamaNanAM sUtrone lagatI vividha AvRtiomAM A pAI che. vizeSa mATe juo pR. 166, di. 4. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA] jIvana ane kavana 165 viSaya-Adya padAmA covIsamA tIrthakara zrI mahAvIrasvAmInI stuti che; bIjAmA badhA tIrthakaronI, trIjAmAM jaina AgamanI ane cothAmA vANInI-jaina dhRtadevatAnI stuti che. adhikAra-keTalAka jainonuM ema mAnavuM che ke "namostu varSamAnAra"thI zarU thatI traNa padyanI stuti tema ja "virAtriona". thI zarU thatI traNa padyanI stuti e baMne pubanA A za che ane putra bhaNavAne adhikAra strIone nathI. AthI devasika pratikramaNa karatI veLA jyA puruSo prathama stuti ane rAtrika pratikramaNa karatI veLA bIjI stuti bole che tyA strIo A saMsAradAvAnalastutinA pahelA traNa padyo bole che vizeSamAM pAkSika, cAturmAsika ane sAvatsarika pratikramaNa karatI veLA puruSo tema ja strIo sajhAya tarIke A stutine uvasagnaharAnapUrvaka upayoga kare che viziSTatA-A cAra pattvonI kRtinI bhASA evI che ke e pAIpa tema ja saMskRta gaNI zakAya Ama A 4"samasaMta" kRti che ane e rIte e "bhASA-sama"nu udAharaNa pUruM pADe che. pAdapUrti -sumatika lele AnA samasta caraNonI pAdamRtirUpe eka stotra racyuM che. enuM nAma prathamanistavana che. 1 AnA upara koInI TIkA che 2 AnA upara kanakakurAlanI vRti che ke "namot' sUra putramAthI uvRta che ema hariprazna cAne praznottarasamuccaya (prakAza 3, 5, 28)mAM ullekha che ja AvI kRtionI nodha meM pA. bhA. sA. (pR. 215-217)mAM lIdhI che 5 A jainastavyasaMgraha (bhA 1,pR 65-67)mAM chapAyu che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa evI rIte 17 paghomAM pArzvajinastavane paNa racAyuM che. pratyeka padyanA prathama caraNa pUratI ja pAdapUrtirUpe koIke jinastuti racI che anukaraNa-"parasamaya thI zarU thatI vaddhamANathuImAM saMsAradAvAnala stutinA zabdo najare paDe che. TIkA-jJAnavimalasUrie saMsAra dAvAnalastuti upara saMskRtamAM TIkA racI che. pArdhacanTe paNa eka TIkA racI che. vaLI eka ajJAtaka TIkA paNa che. - bhASAMtara-A stutinA gujarAtI tema ja hiMdI bhASAtara, thayelAM che." AmnAya-paM. harageviMdadAse emanA nibaMdha (pR. 29)mAM kahyuM che ke haribhadrasUrie aMtasamaye saMsAradAvAstuti racI evo AmnAya che. keTalAka kahe che ke A stutinA caturtha padyanuM Adya caraNa racAtA haribhadrasUri avAka banyA ethI bAkInA traNa caraNe saMghe racyA. A traNa caraNa sakaLa saMgha sAthe bole che. prAcInatA-saMsA2dAvAnala stuti haribhadrasUrinI kRti nathI paraMtu A to praghoSa che ema keTalAkanuM kahevuM che. AthI A 1 ejana (pR 6769) 2 A jainataMtra saMgraha (bhA 2, pR 20)mAM prasiddha karAI che. 3 juo DCGM (Vol. XVII, pt 4, pp. 273-4). 4 A TIkA mULa sahita "dayAvimalagra ghamAlA"mA graMthAka 8 tarIke amadAvAdathI chapAvAI che 5 juo be athavA pAca pratikramaNanA sUnA gujarAtI ane hindI anuvAdavALI AvRttio. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 167 stuti dalI prAcIna che te vicAravuM ghaTe. e mATe ene sauthI prathama ullekha kaI kRtimAM cheenI jUnAmAM jUnI hAthapathI kaI sAlanI maLe che, "strIo e pratikramaNa karatA bole " e vidhi keTalI prAcIna che, enI prAcInamA prAcIna vRtti ane pAdapUrti kaI che, enuM sAthI prathama anukaNa kyAre thayuM ityAdi bAbate tapAsavI ghaTe (161) saMskRtacaityavaMdanabhASya A nAma sumatigaNie ApyuM che. (162) saMskRtAtmAnuzAsana A kRti AtmAnuzAsanane nAme meM pR. 8ramA nodhI che (163) saMtipa(5)cAsa(zi). "bhAu dAjI mema" (pR. 24)mAM AnI nodha hovAnuM paM haragoviMdadAse sUcavyuM che. (15-166) samarAIzcacayi [samarAdityacaritra], (16) samarAdityakathA kivA (167) samarakacaritra kautukapriyatA-ApaNuM A bhAratavarSamA prAcIna samayathI 1 a grejI prastAvanA, vipayAnukrama ane vizeSanA tema ja pAribhASika zabdonI sUcI sahita A kRtinuM saMpAdana pro harmaNa yAkebIe kahyuM che e kalakattAnI "eziyATika sosAyaTI oNpha be gela" taraphathI Isa 1926mAM prakAzita thayela che bI eca dezIe A mULa kRti saMskRta chAcA sahita be bhAgamA-pahelAmAM cha bhava ane bIjAmAM bAkInA traNa bhava e rIte anukrame I sa 1838 ne 1942mAM chapAvI che. zrI madhusudana modIe A kRtine cho bhava a grejI anuvAda, TippaNa ane prastAvanA tema ja zabdo ane saMskRta TippaNu sahita sa pArita karyo te "prAkRta graMthamAlA" (gra thAka 7) tarIke zrI zaMbhulAla jagazI zAhe Isa. 1936mAM prasiddha karyo che A ja varSamAM agrejI prastAvanA, TippaNa ane anuvAda sahita A bhava bI e caugule ane prema egna vI vidyA dvArA paNa sa pAdita thaI prakAzita thayela chezrI madhusUdana modIe sa pAdita karela bhava 1-2 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 haribhadrasUri [ uttara khaMDa kautukapriyatA (romanticism)ne papanArI aneka kathAo racAtI AvI che. aSTAdhyAyI (4-3-87)nuM mahAbhASya enI sAkSI pUre che. AvI eka kathA te samAcariya che. AnI vi. saM. 1299mA tADapatra para lakhAyelI eka hAthapothI khaMbhAtamAM che. A kRti "virahathI aMkita che. - nAmAMtara-haribhadrasUrie patra 7mA samarAIcacariya evuM nAma darzAvyuM che. udyotanarie te samaramiyaMkAkA tarIke ene ullekha karyo che "samara " arthAta "samarAditya'. e akathI lakSita kathA te "samaramiyaMkAkahA.1 "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrinA guru devaca saMtinAcariyamAM A kathAne samarAIkahApabaMdha kahelI che. Ane tilakamaMjarI (glo. 29)mAM enA kartA kavi dhanapAle nIce mujaba ullekha karyo che - "niroddhaM tIryate kena samarAdi tyajanmana. / karImaca varImUrta samarAcinmana. 26 " kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie kAvyAnuzAsana (a. 8, sU. 8)nI svopajJa TIkA alaMkAracUDAmaNi (pR 465)mAM A zrI zaMbhulAla jagazI taraphathI be bhAgamAM Isa 1933mAM chapAvAya che. pahelA bhAgamAM mULa, agrejI prastAvanA ane TipaNa, zabdakoza ane saMskRta TippaNI che, jyAre bIjA bhAgamAM a grejI anuvAda ane puravaNIrUpe TipaNe che bhava nuM viziSTa prastAvanAdi sahita saMpAdana eka anubhavI prAdhyApake karyuM che ane e kolhApurathI I. sa1942mAM prasiddha thayela che. 1 AnI anya rIte vicAraNA puNyavijayajIe karI che juo pR. 173. 2 AnI sacitra hAthapothI pATaNanA bhaDAramAM che. AnA prAraMbhika tema ja atima aze 5, bhAM. . sa. (pR 135-339)mAM apAyA che. 3 "vade siriharimadamUri viusavaNaNiggayapayAva / jeNa ya kahApavadho samarAicco vinnimmvsho|" Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kvana 169 kathAne sakalakathA" kahI emA kathAnA samarata aMze AvI jAya che evo nirdeza karyo che. prastuta paMkti nIce mujaba che - " samastaphalAntetivRttavarNanA samarAdityAdivat sklkthaa|" vibhAga-samagra kati nava vibhAgamAM vibhakta che. dareka vibhAgane "bhava" kahyo che. viSaya-A dharmasthAnuyogane lagatI kRti che. e eka dharmakathA che. emA durgaNane bhegA thanAra ane AtmAnI unnati sAdhavA. sanmArge vicaranAra e be vyaktinA jIvana rajU karAyAM che. emAM mukhya bAbata nidAna che. agnizama deva thayA pachI guNasenane bhavobhava eka yA bIjI rIte herAna kare che ane e rIte nidAnanuM phaLa bhogave che. - jema kAdaMbarImAM eka kathAmAM bIjI upakathAo che tema A kRtimAM paNa che. keTalIka upakathAo pUrva bhava sabaMdhI che. prAraMbhamA nIce mujabanI cAra prakAranI kathAonA lakSaNe apAyAM che: (1) artha-kathA, (2) kAma-kathA, (3) dharma-kathA ane (4) saMkIrNa-kathA. upamitibhavaprapaMcAthAmA A ja pramANe cAra kathAonA 1 vikramanI 11mI sadInA di nemicanTe geramAra (kammukaDa)nI nimnalikhita gAthAmAM "dharmakathA "ne (ane sAthe sAthe stava -ane stuninA paNa) je vilakSaNa artha karyA che e atre prastuta nathI - "sayalagekagekagahiyAra savitthara sasakheva / ausabhya -zu- 5kahI do LiyA | 88" athAta keI viSayanA sarve agonuM vistArathI ke sakSepamAM varNana karanAra zAstra te "tava" che, eka a ganuM e rIte varNana karanAra zAstra tuti" che, ane eka a ganA keI adhikAranuM varNana karanAra zAstra dharmakathA" che Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara kha-Da lakSaNA che, paraMtu kuvalayamAlA sINu kathAnA lakSaNanI bAbatamAM judI tarI Ave che 170 dRSTAMta (parable)--bhava 2, gA. 173-186 (patra 136-138)mA madhubindunu dRSTAta che ane bhava 2 (patra 148 )mAM * matsya-galAgala ' nyAyanuM smaraNa karAvanAru daSTAta che. 2 ; viSaparIkSA ne kAra pakSI--bhava 4 ( patra 306 )-- mA 'cAra 'pakSInI dRSTine koIka rIte cukAvI viSamizrita bhojana ApavAnI vAta che. ka - dhanAM kAraNa~~bhava 1 ( putra 58 )mA karyuM-dhanA nIce mujaba cha kAraNe darzAvAyA cheH-- ( 1 ) mithyAtva, ( 2 ) ajJAna, (3) avirati, ( 4 ) pramAda,. ( 5 ) kaSAya ane ( 6 ) yoga mULa--sa20mA gA. 23-30nA * cariya-saMgaNi--gAhA tarIke nirde za che. A gAthAo sabhyanuM khIja che. emAthI dasa hajAra leAka jevaDI A kRtirUpa vRkSa haribhadrasUrie ugADayuM che. bhASA ane zailI--sa020nI bhASA mukhyatayA ja0 ma che. kavacit emA sAraseNInA rUpA jovAya che. A kRtimA padyamAM avataraNA che. emA keTalIka vAra daisiya ' zabda vaparAyA che. 1 A sa kha dhamA me lekhamA vicAra karyA che. A chapAyA che. << lekha * .. madhukhindunA dRSTAMtanu paryAlAcana nAmanA ( 1, 13, a. 5 )mAM. ' jai. sa. zra .. 2 A khAkhata me kSeADaza-prakaraNanI mArI prastAvanA (pR. 42) mA carco che 3 zrI. meAdInI AvRttimA e 'D' tarIke neAdhAcA che.. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 171 jarUra pramANe vAkyo nAnA ke moTA rakhAyA che. meTA moTA samAsane paNa prasa gAnusAra upayoga karAya che. zailI prasanna ane saraLa hAvA chatAM gabhIra che. alaMkAra-sUyagaDa (1, 15)mAM je "gRkhalA rUpa zabdAlaMkAra jevAya che te vaDe bhava 1nI gA. 159-163 ane bhava 6nI gA. 23 tema ja gA. 47-51 ala kRta che. sa ca mA parisaMkhyA , lipamAM vagere arthAlaMkAra paNa najare paDe che. kavisamayane anusarIne bhava 2 ( patra 103)mAM vividha vRkSonA nAma apAyA che. subhASita- sabhyomA avAranavAra subhASita maLe che. chaMda-ghaNAkharA padyo "AryA 'mA che, kaI kaI " vipula mA che. chaThThA bhavanuM 23mu padya "prastAra mA che bIjA bhavanu 125mu padya "devaI (dripadI)mA che. ullekha--kavikalAnI pratyakSa pratimA samAna ane prazamarasathI paripUrNa A kathA vize upamitibhavaprapaMcAkathAnA bIjA prastAvanA lagabhaga prAraMbha (patra 105)mAM aneka vRttAvALI samarAdityakathA tarIke ullekha che. prastuta pakti nIce mujaba cheH samarAvanegrAntA" uddharaNa ityAdi-ratnaprabhasUrie vi saM. 129bhA sa0 ca0 1 uvasAya upara municandrasUrie vi sa. 1174mA je TIkA racI che temAM gA 1031nI TIkAgata raNasihacaricamA patra 431A432mA padyo pAyamA khalAbaddha yamakamA che 2 AnuM nirUpaNa haima choDanuzAsana (a )mA che 3 A cha da rAvalI (ple 14-16), zobhana stuti (zle69-7ra), AcAradinakara (pR 167) ane aindrastuti (zle69-72)mAM vaparAya che enuM lakSaNa che deDanuzAsana (a )mA che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 haribhadrasUri [ uttara khaDa upara cAra vyAkhyAne ApyAM hatAM.1 'sAhAraNa '( sAdhAraNa ) e upanAmavALA siddhasenasUrie sa0 0 (bhava 5)ne AdhAre vilAsavaIkahA vi. sa. 1129mAM racI che. emA keTalAka bhAga avaTTamAM che. sa0 20nA sArAzarUpe kanakaprabhanA ziSya pradyumnasUrie vi. saM. 1324mA saMskRtamA samarAdityasakSepa racyA che. A kathA 4rAsarUpe padmavijaye vi sa 1839mAM racI che. samarAdityacaritra yAne samarabhAnucaritra nAmanI eka kRti ajJAtakartRka che. mativa ne samarAdityacaritra racyu che. kSamAkalyANe ane sumativane sa0 20te aMge saMskRtamA TippaNI vi. saM. 1874mA racI che. e mULanA lagabhaga saMskRta anuvAda che. jai0 gra'0 ( pR. 102 )mAM sativananA sa020nA TippaNakAra tarIke ullekha che. ji020 kA ( vi 1, pR 419 )mA samarAdityacaritranA kartA tarIke mativananu nAma apAyuM che ane A kRti pachapAyAnuM ahIM kahyuM che saMtulana--madhubindu-daSTAMtanA prAcInamA prAcIna nirdeza jaina sAhityanI daSTie vasudevahiDI (bhA. 1, pR. 8 )mA che, jyAre bhAratIya sAhityanI apekSAe mahAbhArata ( strIparva, a. pa-6 )mA che ke jemA vidura dhRtarASTrane A daSTAta kahe che. hariSaNanA bRhatkathAkAzanI 73mI kathA e bhava 4 ( patra 289347)gata kathA karatA arvAcIna che, jo ke e ene viSaya eka che. 1 jue preA. piTasananA trIje hevAla ( pR. 124). 2 A sa badhA jue pA. bhA. sA. (pR. 110-111 ne 244 ). 3 pre! ha yAkAkhIe Anu I. sa 1905mAM sapAdana karyuM che. 4 Anu nAma sasarAditya kevaLIne sAtamI DhALamA mabindunu dRSTAMta che rAsa che enA bIjA khaMDanI 5 hIrAlAla haMsarAja taraphathI isa 1915mAM A caritra prakAzita thayu che Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 173 evI rIte mRganI kathA je bhava 6 (patra pa78-pa81)mAM apAyelI che te pariziSTaparva (sa. 2, zle. rara4-314) sAthe sarakhAvI zakAya tema che. bhava 3 (patra 203-221)gata vijayasiMha ane pigaka vaccene paMcabhUtathI vyatirikta AtmAnA astitvane lagato sa vAda rAyapaNuIjamAnA kesi munivara ane pati rAjA vaccenA savAdanuM smaraNa karAve che. sAmya-gA. 70 te vizesAnI gA. 1195 che ane gA. 7 vIsavIsiyA (vI. 6, gA 14) sAthe maLatI Ave che. samaramayaMkAkahA-munizrI puNyavijayajIe "gAcArya zrImadrasUri mara 3nI samaramacaMvAnAmanA lekhamAM kahyuM che ke kuvalayamAlAnI prAraMbhika prastAvanAmAM enA kartAe aneka prAcIna AcAryo ane emanI kRtionuM smaraNa karatI veLA haribhadrasUrine ane emanI samaramayaMkAkahAne ulekha karyo che. A Aje maLatI samarAIzcakahA ja che ema emaNe kahyuM che. sAthe sAthe kuvalayamAlAnA AdityavAcaka AIcca" zabdane badale caMdravAcaka "miya ka" zabda che te pachI samaramayaMkAhA te ja samarAIracakahA che ema kema kahevAya e prazna uThAvI ene nIce mujabanI matalabane uttara Ape che - jaina pratiSThAvidhinA graMtho jevAthI ema jaNAya che ke eka jamAnAmA caMdanI peThe sUryane paNa zazAka, mRgAka ityAdi nAme oLakhAvato hato. jaina pratiSThAvidhAna ItyAdinA prasage nava grahonuM pUjana karAya che. emAM nava grahonA nAmane alaga alaga matroccAra karAya che. emAM sUryane maMtra nIce pramANe Ave che - " ne zarasUiryAya savinaya namo namaH vA" 1 A lekha "premI-abhinaMdana-graMtha" (pR. 424)mAM chapAye che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 haribhadrasUri [ uttara khaDa Ama ahI sUryane "zazAka kahyo che. AnuM anukaraNa kuvalayamAlAmAM karAyuM che. avAMtara kathAo-samagaicacariyanI avAra kathAo tarIke keTalIka kathAo bha. ha. dozIe AnA bIjA bhAganA prAraMbhamAM dhI che. jemake vijyasenasUrine AtmavRttAta (bhava 1), amaraguptanuM kathAnaka tema ja madhubindunuM dachAta (bhava 2), vijyasiMhanI AtmakathA ane nAlidera pAdapane pUrva bhava (bhava 3), yazadhacaritra (bhava 4), sanakumAranI kathA, strIpuruSa yugalakathA ne mArgadrayadaSTAMta (bhava 5), ahaMdrAcAryanI AtmakathA (bhava 6), muSitahArakathA ne caMdrAsargakathAnaka (bhava 7), vidharmasUrine AtmavRttAMta ane susaMgatA gaNinInI AtmakathA (bhava 8) tema ja zubhaMkara zreSThInI kathA, duSkaratAne ane cAra puruSanI kathA, zeThane cha putronI kathA, abhayadAna aMge cAra rANI ane ceranI kathA tema ja siddhanA sukha para rAjA ane zabaranI kathA (bhava 9). (168) saMpaMcAsittari (?) A nAma azuddha jaNAya che. e paM. haragoviMdadAse nodhyuM che. e mATe emaNe bhAu dALano ullekha karyo che. (171 ane 170) saMbodhasattari (saMbodhasaptati) A nAma paNa paM. haragoviMdadAse nodhyuM che, ane enA samarthanAthe bhAudAjIne nirdeza karyo che. ' nAma-sAmya-A nAmanI eka kRti ratnazekharasUrie ane bIjI jayazekharasUrie racI che ane e bane te chapAyelI che. 1 amarakIrtinI TIkA sahita pahelI kRti hIrAlAla ha sarAje chapAvI che. bIjI kRti guNavinayanI TIkA tema ja gujarAtI bhASAMtara sahita , "je. A. sa " taraphathI I saM. 1922mAM prasiddha karAI che Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 sAhityasevA] jIvana ane kavana (172 ane 169) saMhAyaraNa [bedhaprakaraNa ] yAne (46 ane 48) tattvapayAsaga [tattvaprakAzaka] saMskRta nAme-A kRtinI I. sa. 1916nI AvRttinA aMta (patra 59A)mAnI puSpikAmAM ApaNane ahI nodhelA baMne saMskRta nAmo maLe che. prastuta paMkti nIce mujaba che - " iti zrIsambodhaprakaraNaM tattvaprakAzakanAma zvetAmbarAcAryazrIharibhadrasUribhiyAkinImahattarAziSyaNImanoharIyApravodhanArthamiti zreya // " vibhAga ane padyasaMkhyA-A kRtimAM badhA maLIne 12 adhikAra che. emA padyonI saMkhyA anukrame nIce mujaba che - 335, 171, 35ra, 102,41, 115, 155, 9, 30, 109, 51 ane 140. Ama kulle 1610 paDyo che. adhikAronAM nAma-deva-svarUpa, kuguru (gurvAbhAsa), pArthasthAdiravarUpa, guru-ravarUpa, samyaphava-ravarUpa, zrAddhapratimA, zrAddha-vrata, saMjJA,lezyA, dhyAna, mithyAtva ane AlocanA ema adhikAronAM anukrame nAma che bhASA-A kRti mukhyatayA padyamA ja mamAM racAI che. enA chellA adhikAramA le. pa-1ra saMskRtamAM che. viSaya-A kRtimA aneka bAbate carcAI che. jemake adhi. 3, 1 A "jaina gratha prasAraka sabhA" (amadAvAda) taraphathI I. sa. 1916mAM prakAzita thayuM che ji. 20 ke(vi. 1, pR. 422)mAM A kRti bApulAla vADIlAla zAhe amadAvAdathI chapAvyAno ullekha che. 2 AnA pachI keTalAka co che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17: haribhadrasUri [ uttara khaDa gA. 90-143mAM gurunA 36 guNAnI 147 prakAre gaNanA, a. 3, gA. 167-183mA upAdhyAyanA 25 guNAnI 25 prakAre ane a. 3, gA. 200-225mA sAdhunA 27 guNNAnI 27 prakAre gaNanA, guruonu ravarUpa ane emanAM dUSaNA upara prahAre, paramAtmAnuM svarUpa, samyaktva, zrAvako ane emanI pratimAe tathA emanAM vrate, sanA, lesyA.. dhyAna, mithyAtva ane AlocanA. r devanu svarUpa samajAvatI veLA ceiya ' zabda jitendranI pratimAne vAcaka che ema emaNe kahyuM che. racanAnu prayAjana--uparyukta puSpikAgata ullekha uparathI e. vAta phalita thAya che ke A kRti yAkinI mahattarAnI ziSyA 2mane harIyAnA prakheAdhanArthe haribhadrasUrie racI che. saMtulana--a. 3, gA. 91-92 5'cikriyasuttanI Adya khe gAthAo sAthe mahudhA maLe che. a. 4, gA. 28 pacyutta ( a. 2 )nI hAribhadrIya TIkA ( patra a )mA avataraNarUpe jovAya che.. anuvAda--sa khohapayaraNa (pR. 13-18 )ne! gujarAtI anuvAda 5. khecaradAse " jaina daMna " (pR. 12-13 )mA ApyA che. tr ,, anukaraNa--ratnazekharasUrie pote sakhahapayaraNanA AdhAre sakhAhasattira racI che e vAta Adya padyamAM kahI che. vizeSamAM sameAhasattarinI keTalIka gAthAo sa mAhapayaraNamAM jovAya che. 1 A paikI eka prakAranA sphoTa karatAM emaNe 12 aMga, 6 dhyeya, ane 4 mUla eve ullekha karyA che. guNasthAnakamAreAha vagerenA kartA ratnazekharasUrie guruguNuchattIsachattIsiyAkulaca nAmanI 40 gAthAnI kRtimAM gurunA 36 guNA 36 rIte gaNAvyA che. A kRti svapajJa saMskRta vRtti sahita jai. A. sa." taraphthI vi sa. 1971mA chapAI che. 2 jIo pR. 175. 3 jue pR. 174, .i 1. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 177 ji. ra. ke. (vi. 1, pR. 22)mAM 1388 gAthAmAM jayazekhare saMdhaprakaraNa racyAno ullekha che. zuM e vAstavika che ? (175) savajJAsiddhi ane enI (176) svapajJa TIkA zailI-sava siddhi e saskRtamAM gadya ane padya ema ubhaya svarUpe racAyeluM prakaraNa che. viSaya-A kRtinA Adya padyamAM anekAnta-daSTipUrvakanA vizeSaNa vaDe jinendranI stuti karAI che. A padya nIce mujaba che - "lakSmImRd vItarAga kSatamatirakhilArthajJatA''piSTamUrti devendrAcAryo'prasAdI paramaguNamahAratnado'kiJcaneza / naccAtaJcativaktA navitathavacano yoginA bhAvagarbha dhyeyo'naGgazca siddharjayati ciragato mArgadezI jinendra // " le. 2-9mA savAsiddhi racavAno uddeza darzAvAya che. le. 10-21mA sarvajJatA na svIkAranAranA matavya pUrva pakSa tarIke rajU karAyA che. AnuM nirasana gadyamAM ane enA pachInA paccIsa paDyomA karAyuM che. tyAra bAda gadyAtmaka lakhANa che ane A te 22 padyo che. aMtima padyamA "viraha' zabda che. nAmanuM sUcana-bauddha graMthakAra kalyANarakSite (I.sa. 700) savAsiddhikArikA racI che. ratnakIrtie paNa A ja nAmanI kRti racI che. vaLI zaMkarana dane savajJAsiddhisaMkSepa race che. A jotA 1 A mULa kRti hiMsASTaka ityAdi sahita "tra ke zve sasthA " taraphathI I sa 1924mAM prasiddha karAI che enI pajJa TIkA hajI sudhI chapAvAI nathI te kadAca enI kaI prata maLatI nahi hoya tene AbhArI haze. ji. 20 ke, (vi 1, pR 428)mAM hAribhadrIya sarvajJasiddhi"mANicaca di. graMthamAlA" (gra thAka 1)mAM vi sa. 1972mAM chapAyAnuM lakhyuM che te zu sAcI hakIkata che ? 9 12 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 haribhadrasUri [ uttara khaMDa ema lAge che ke haribhadrasUrie pitAnI kRtinuM nAma baddha kRtine anulakSIne keryuM haze. sarvajJAsiddhi laghu tema ja bahatuM anaMtakIrtio racI che ane A bane chapAyelI che.1 ja. caM. (pR. 86)mA saMkSipta-savasiddhino ullekha che. zAMticandragaNie savAsiddhiddhAtrizikA, koIke sarvasthApanAprakaraNa ane koIke savajJAbhAvanirAkaraNa racela che. ullekha-aja05 (khaMDa 2)nI pajJa vyAkhyA (pR.49)mAM savajJasiddhine ane prathama khaMDanI vyAkhyA (pR. 6 ane 116)mAM savajJAsiddhinI TIkAno ullekha che. A uparathI e vAta phalita thAya che ke sarvasiddhi ane enI TIkA aja050nI vyAkhyAnI pUrve racAI che. lekha-"sarvajJavAda ane tenuM sAhityamAM nAmanA mArA lekhamA meM sarvajJatAne siddha karanArI kRtionI sUcI ApI che. (17) sAdhupravacanasAraprakaraNa jai. caM. (pR. 102)mA A nAma nodhI e "zaka paDatu lAge che" ema kahI eno ulalekha "amadAvAdanA cacaLabAnA bhaMDAranI TIpamA" ja che ema kahyuM che. (178) sAdhusamAcArI je. caM. (pR. 157)mAM haribhadrasUrine nAme A kRti nodhI zuddhi patrakamAM hariprabhanI kRti kahI che. 1 "mA. di. graM."nA grathAka 1 tarIke A bane chapAyela che. 2 A lekha "je. sa pra." (va. 10, aM. 2-3)mAM chapAye che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ? jIvana ane kavana 179 (178a ane 148I) sAvagadharma [zrAvakadhama} yAne (179 ane 151) sAgadhammavihipayaraNa zrAvakadharmavidhiprakaraNa ] nAmenuM vaividhya-A ja mAmA 120 paghomAM racAyelI kaninu "sAvagadhamma" evuM nAma graMthakAre pote prathama padyamAM darzAvyuM che. A kRtinI TIkAmAM mAnavasarie A kRtine zrAvakadharma" tarIke ane "taMtra" tarIke nirdeza karyo che A kRtinI keTalIka hAthapothImAM AnuM nAma zrAvakavidhiprakaraNa jevAya che keTalAka Ane zrAvakadharmatatra te keTalAka Ane zrAvadhamaprakaraNa paNa kahe che viSaya-bhavavirahathI akita A kRtinuM nAma ja sUcave che tema emA zrAvakone dharma vicArAya che. samyakatva, zrAvakanA bAra vrata ane ene lagatA aticAra, saMlekhana tema ja zrAvakanu dinakRtya ema vividha bAbato ahI vicArAI che vivaraNa-A kRti upara mAnadevasUrie saMskRtamAM vRtti racI che ane tema karavAmAM emaNe prAcIna TIkAono upayoga karyo che. A prAcIna TIkAo te kaI te jANavuM bAkI rahe che chAyA-A ja ma0mA racAyelI kRtinI saMskRta chAyA chapAyelI che ? 1 zrAvakadharmavidhimakaraNa e nAmathI A kRti sa ghavI nagInadAsa karamaca de I. sa 1940mAM chapAvI che emAM saMskRtamAM chAyA che, mULanA padyano akArAdi krame nirdeza che, viSayono vistArathI ullekha che ane , gujarAtImAM prastAvanA che. 2 juo Ti. 1 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (180 ane 1para) sAvagadhammasamAsa [ zrAvakadharmasamAsa] kivA (180 ane 154) sAvayapaNutti [zrAvaka prajJAti]. ane enI (153 ane 155) svapajJa TIkA nAma-A ja0 mahemA 2403 padyamAM racAyelI kRti zrAvaka-prajJapti e nAmathI vizeSataH prasiddha che paraMtu A kRtimAM sAvagadhazma" ane "samasa" e bene spaSTa ullekha hovAthI meM upara mujaba enuM nAma kyuM che. viSaya-A kRtimAM zrAvakonA vrato ane aticAre, paMdara karmAdAna vagerenuM sarasa nirUpaNa che. katRtva-prastuta kRtinI keTalI ye hAthathIonA aMtamA nIce mujaba ulekha jovAya che - " zrIumAsvAtivAcakRtA sAvayapannattI sammattA" paraMtu A kRtinA kartA umaravAtine badale prastuta haribhadrasUrine mAnavA mATe sabaLa kAraNe che - (1) abhayadevasUrie paMcAsaganI TIkAmAM A kRtinuM bIjuM padya avataraNarUpe ApatI veLA enA kartA tarIke pUjya eTale ke haribhasUrine ullekha karyo che. (2) lAvaNyavijaye dazvasattari (vyasaptati)nA le. pa6nI 1 A saTIka kRtinuM saMpAdana sva kezavalAla premaca damodIe karyuM che. ane A kRti vi. sa 1961mAM prasiddha karAI che. saMpAdakanA mate A kRti umAsvAtinI nahi paNa haribhadrasUrinI che. hAribhadrIya TIkA tema ja mULanA gujarAtI bhASAtara sahita mULa "jJAnapracAraka ma DaLa" taraphathI I.sa. 1906mAM chapAyu che 2 3ramA ane paramA padya pachInuM ekeka padya TIkAmAnu che. ene mULa tarIke gaNatA 405 thAya che 3 A enI svopara TIkA tathA e baMnenA jeThAlAla zAstrIkRta gujarAtI bhASAMtara sahita "je dha pra sa." taraphathI vi sa 1958mAM prasiddha karAI che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA 1 jIvana ane kavana 181 vi sa. 1744mA racelI paNa TIkAmAM sAvagadhammasamAsanu 144mu padya rajU karatI veLA enA kartA tarIke haribhadrasUrino nirdeza karyo che (3) umAsvAtie tattvArthasUtra (a 7, sU. 20-31)nA bhASya (pR. 103-115)mAM zrAvakanA bAra vratanA je aticAro gaNAvyA che temAM ane A sAvagadhammasamAsamAM gaNAvAyelA aticAramAM keTalIka bhinnatA che ane e bhinnatAno samanvaya thaI zake ema lAgatuM nathI avataraNu-sAvagadhammasamAsamAthI jema padya uddata karAyA che tema enA kartAe paNa AvasmayanI vikRti (patra 831)mAthI eka padya uddata karI ene 29hmA padya tarIke potAnI kRtimA sthAna ApyuM che vivaraNa-prastuta kRti upara aja5nA kartA haribhadrasUrie sAskRtamA TIkA racI che e bAbatamA to matabheda nathI. A TIkAnA prArabhanI keTalIka paMktio aja50nI patta vyAkhyA (pR 2)mA jovAya che. 133mA padyanI TIkAmAM "sa sAracaka ne nirdeza che. bhASAMtara-mULanuM gujarAtImAM kaIke bhAvAtara kayuM che ? (181 ane 144) sAsayajisthaya [zAzvatajinastava] A jiNaharapaDimAthAtta ja che eTale eno A pUrve pR 88-8mA me vicAra karyo che (182) stava 1 A kRtimAM padara karmAdAna vize ullekha nathI, jo ke uvAsadasA (pR 11) ane AvarsIcanI vikRti (patra 829)mAM che 2 A prakAzita thayelI che juo pR 180. ke A chapAyu che juo pR 180. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaDa ,, paNNAMgra' (bhA. 1, pR. 157)mAM vIsa padyanA rata apAya che. enA kartA tarIke ahIM haribhadranA ullekha che. pR. 488mA emane " virahAka " rUpe oLakhAvyA che. A paricaya sAcA ja hoya tA A prastuta haribhadrasUrinI kRti gaNAya. A hisAbe hu* uparyukta pR. 157mA je Adima ane atima padyonA ao apAyA che te ahIM Apu chu 192 " tvatsevAniratAsva arpitAratvanmakathAsarithatAna re tvadbhaktAstvadananyasaktamanasastvatto na cAnyArthina / ' " na svapne'pi jina ! tvamindrAnvaimi vA nAcaitanmama kurvanaH pratidinaM yat vicipyasti tad yanAstyeva hi nAsti tat tadapi ca tyakSyAmi naitad vrata // 20 // " pRbhAMga'0 (bhA 1, pR. 436 )mA Ane jinastava kahelA che. .. (183) 1syAdvAdayAdyaparihAra " prayAjana-- syAdvAda ' kahe * * anekAntavAda kahA e hira bhadrasUrine mana eka ja che A vAdane age je kuzakAe emanA samaya sudhImA uThAvAI ho-ene a ge je anucita AkSepo karAyA haze tenA nivAraGgAthe A kRti yAAI che ema A nAma vicAratA bhAse che. 3 bhASA--TalAka ajainA sAmAnyane eka, nitya ityAdi rUpe mAne che. enuM A tema ja khIlDa hAribhadrIya kRtiomA nirasana che. Ama ahI ajaina mAnyatAnu kha Dana che. e uparathI A kRti saskRtamA racAyAnA saMbhava che, kemake advaitAnI vaidika hiMduonI priya bhASA te saMskRta che. vizeSa sAdhana maLye A kRtinI bhASA viSe aMtima nirNaya thaI zake. 1 ji020kAmAM A kRtinI ne!dha nathI. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 193 aja050 (khaMDa 1, pR. 296)nI svapajJa vyAkhyA jatA jaNAya che ke pramANuvAtika (1, 183-184)mAM nIce mujabanA padyamAM karAyelA AkSepanuM A kRtimAM vistArathI khaMDana che - " sarvasyobhayarUpatve tadvizeSanirAkRte / codito davi khAdeti kimuSTaM naamidhaapti||" ullekha-50405 (khaMDa 1)nI pajJa vyAkhyA (pR. 279 ane 296)mA A kRtine ullekha che eTale e hisAbe A kRti A vyAkhyA karatA pahelA racAI che ema phalita thAya che. (18) hiMsASTaka ane enI (185) svopa avacari hiMsASTaka" e nAma ja sUcave che tema emAM ATha le che ane ene viSaya hiMsAnuM nirUpaNa che nirdeza-A saMskRta kRtine nirdeza dayAliyanI TIkA (patra 24)mA haribhasUrie karyo che. Ama A nAnakaDI kRti dasayAliyanI TIkA pUrve racAI che pR 4mA anuyogadvAravRttine ane pR 7mA sunda ane upasunda e be dAnavone ullekha che. A be paikI prathama ullekha A avacUri aNuogadAranI vRtti pachI racAI che ema sUcave che viSaya-hiMsASTakanI avasUrimAM hiMsAnA prakArano adhikAra che ane e bAbatamAM A avasUri viyAhapaNutti (sa. 7, u. 1, sutta ra62), dasayAliya (a. 4,pa0 1ne 8), visA (gA. 1 A mULa kRti paNa avacUri sahita sarvajJAsiddhinI sAthe sAthe " ke je sasthA" taraphathI I. sa. 1928mAM prasiddha karAI che. 2 AthI ke I A hiMsASTaka hAribhadraya aSTaka-makaraNane kaI bhAga nathI. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaDa 1763-1768 ) ityAdine anusare che, jo ke A pramANe hiMsAnA prakAreAnA nirdeza ajaina kRtiomA maLatA nathI. 194 avataraNa--avasUrimA avataraNA che. dA. ta. rR. pamA viyAhapatti ane dasaveyAliyamAthI avataraNA apAyA che. pR. 3mAM je pAcamu padya avataraNarUpe apAyu che te pR. 8mA paNa apAyuM che ane tema karatI veLA enA kartA tarIke hemacandranA ullekha che. A hemacandra te ' kalikAlasarvajJa ' ke ' maladhArI ' tarIke suprasiddha sUri na hAI zake; e tA haribhadrasUrinI pUrve thayelA kAI hemacandra hAvA joI e; nahi teA A avasUrinI svApannatAne bAdha Ave, sivAya ke A ullekha prakSipta hoya. avasUri ( pR. 3 )mAM dhyAnane aMge pAca ane hiMsAne aMge paNa pAca paDyo che. zuM A paNa avataraNA che? jinakA (vi. 1, pR. 461)mA hisASTaka yAne hiMsAnirNayanA ullekha che paNa enA kartA viSe nirdeza nathI. zu A prastuta kRti che ? vivaraNAtmaka kRtio haribhadrasUrie jema ravataMtra kRtie racI che tema peAtAnI tema ja anye racelI kRtione vivaraNA vaDe vibhUSita paNa karI che. je kRti upara emanI svApanna TIkAe che tenA nAma nIce mujaba cheH (1) anekAntajayapatAkA (2) dhama sAra (3) 5cavatyuga (4) ceAgadaSTisamuccaya (5) zAsravArtAsamuccaya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 sAhityasevA ] jIvana ane kavana (6) savajJasiddhi (7) sAvagadhammasamAsa (8) hiMsASTaka A TIkAo viSe ApaNe te te mULa kRtinI sAthe sAthe vicAra karI gayA chIe eTale anya vivaraNAtmaka kRtio have vicAravAnI rahe che ane be vargamA vahecI zakAyaH (1) jaina kRtio uparanA vivaraNo (2) ajaina kRtine lagatu vivaraNa. prathama vargamA nimnalikhita jena kRtio uparanA vivaraNane samAveza karAya che, jo ke keTalIka viSe mane to zaMkA rahe che - (1) aNuogadAra (anugadvAra) (2) Avasmaya (Avazyaka ) (3) hanijutti (odhaniyukita) (4) kamastava (5) kSetrasamAsa (6) cAiyavaMdaNusutta (caityavaMdanasUtra) (7) jaMbuddIvapaNutti (aMdIpaprApti) (8) jIvAjIvAbhigama (jIvAjIvAbhigama) (9) tattvArthAdhigamazAsrayAne tatvArthasUtra (10) daseyAliya (dazavaikAlika) (11) nandI (nandI) (12) nyAyAvatAra Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaDa (13) paMcasuraga (paMcasUtraka) (14) paraNavaNA (prajJApanA) (15) piMDanitti (piDaniryukti) (16) prazamarati (17) vakevalisutta (varga kevalisUtra) (18) vise sAvasmayabhAe (vizeSAvazyakabhASya) (19) saMgahaNI (sa grahaNa) A paikI 1-3, 6-8, 10, 11, 14, 15 ne 18 e kramAMkavALI kRtio Agamane aMgenI gaNAya che ane e ja ApaNe prathama vicArIzuM. bIjA vargamAM te ajena kRtine sthAna che ane evI te eka ja kRti che ne te nyAyapravezakane agenI che. jaina AgamanAM vivaraNe (2) anugadvAra-vimRti yAne (148) 1ziSyahitA A aNuogadAra nAmanA jaina Agama uparanI saMskRtamAM racAyelI vivRti che ene haribhasUrie ziSyahitA kahI che ane e kharekhara ziSyane hitakArI-upakArI che "ziSyahinA" jevu nAma haribhadrasUrinI pUrve kaI jene potAnI TIkA mATe kyuM hoya ema jaNAtuM nathI. A TIkAmAM tuDiya ga (traTitAMga)thI mADIne sIsa 1 A nAmanI keTalIka TIkAo che. dA. ta haribhasUriphata Avazyaka sUravivRti, paMcavatthAnI vRtti ane nyAyapravezanI vRti juo pR 120, Ti. 1. 2 AnA paricaya mATe juo B C D J (pp. 161-165) ane AganuM digdarzana (pR 183-185) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana ( paheliyA ( zIpa prahalikA ) sudhInI saMkhyAonA nAma patra 55-57mA ja. ma mA apAyA che. vaLI e ityAdinA va vagerenA mUlya ja. ma.mA racAyelA padyo dvArA patra 94-965 apAyA che. 197 matAMtara--patra 17, 21, 38 ityAdimA manAtaganA ullekha che. 38mA patramA te arthanI gahananAne laIne barAbara samajAtu nathI ema haribhadrasUrie kahyu che. K * porzepa patra ramAnandhadhyayana-TIkA 'ne, patra 22mA naMdi-vizeSa-viSNu 'nA ane putra 100mA * tandhadhyayana-vizeSavivaraNa 'ne ullekha che. A traNe eka ja kRti che ema lAge che. patra 2 ane 100mAM darzAvAyelA viSayanuM nirUpaNa nadInI TIkAmA haribhadra- sUrie karyuM che ane e karyA bAda A ziSyahitA racI che eTale e! nadI uparanI peAtAnI TIkAno ullekha hoI zake A ullekha dvArA ee potAnI TIkA nirdeze che ema lAge che patra 22mA ' Avazyaka-vivaraNa ne ullekha che. A hAribhadrIya kRti hoya ema lAge che. A anumAna paNa sAcu hoya te aNuAgadAranI vikRti nadI ane AvasayanA vivaraNe! racAyA bAda cennaI che ema kahI zakAya ullekha----patra 66mA purvyamAnA sarapAhuDanA ane enA AdhAre ceAAyelA bharaha ane visAhalane ullekha che. sarapAhuDa te sagItanI kRti che bharahathI bharatanuM nATayazAstra abhipreta haze paNa visAhalathI vizAkhalanI kaI kRti samajavAnI che ? avataraNo--sakRta ane ja. ma mA dheTalAka avataraNA che patra 100mAM 1puruSacandra nAmanA tarkavAdInI kaMIka kRtimAthI be padyo 1 malayagirisUrie dhamasaMgahaNInA vivaraNamA je puruSacandranA ullekha karyA che te A ja hovA joIe jue pR. 99, Ti. 5 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 haribhadrasUri [ uttara khaMDa apAyA che. A puruSacandra te koNa ane enI kaI kRtimAthI A avataraNe che e jANavuM bAkI rahe che sAmya-ja. ma.mAM lakhAyelI keTalIka pAya kaDikAo aNuogadAranI prakAzita cuNinI kaMDikAo sAthe maLatI Ave che. (1) anugadvAra sUtra)laghuvRtti A uparyukta ja vikRti hovI joIe, kemake haribhadrasUrie aNuogadAra upara be vRtti racyAne kaI ulekha jaNAtuM nathI. aNuonadAra upara maladhArI hemacandrasUrinI TIkA AthI moTI che eTale e apekSAe A nAma yojAyu haze. (15) Avazyaka(sUtra)bahaduvRtti nideza-jena Agamo paikI mUlasutta tarIke oLakhAvAtA Avasmaya upara haribhadrasUrie je be TIkA saMraktamAM racI che temAnI eka te A che ane bIjI to ziSyahitA che. e ziSyahitA (le. 2)mAM emaNe A bahavRtti viSe nirdeza karyo che ane sAthe sAthe e ziSyahitAthI moTI che ema paNa kahyuM che. "mAladhArI" hemacandrasUrie Avasmaya uparanA pitAnA TippaNuka (patra ra8)mAM ane samayasuMdare vi sa. 1981mAM racelI sAmAcArIzataka ( )mAM A bRhadghattino ullekha karyo che. 1 AnI samajaNa mATe juo Adi . (pR. 12-13). 2 AnA paricayArthe juo H C D J (p 158) ane A divya (pR. 154-158). 3 " yadyapi mayA tathA'nyai kRtA'sya vivRtistathApi saDkSepAt / tafsarvAnu to jiyo prayAsotham II 2 " 4 A "jinadattasUri prAcIna pustakodAra phaDa" taraphathI I. sa. 1939mAM chapAyuM che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana parimANu-a calagacchapaTTAvalImA bRvRttinuM parimANa 84,000 lAka jeTalu darzAvAyu che. e kadAca sAcu na hoya teA paNa AnuM parimANa pAtrIseka hAra jeTalu te haze. 189 anupalabdhi--uparyukta TippaNaka uparathI e vAta jANI zakAya che ke hemacandrasUri ( vi. saM. 1164)nA samayamA bRhadvrutti maLatI na hatI. #saveyAliyanI TIkA ( patra 2A--4A )mA haribhadrasUrie je AvazyakavizeSavivaraNa nAmanI potAnI kRtinA ullekha karyo che te A bRhadbhavRtti haze. (16-17) AvazyasUtravikRti yAne (148a ) ziSyahitA parimANa ane nAmaApaNe pR. 188mA joI gayA tema haribhadrasUrie Avascaya upara e saskRta TIkAo racI che. temAnI eka nAnI che, jo ke e 22,500 ke pachI 22,000 zlAka jevaDI che. e maLe che ane e chapAyelI che enu nAma ziSyahitA che. aNuAgadAranI vivRtti mATe paNa haribhadrasUrie A nAma rAkhyu che viSaya AvasayanI A ziSyahitA Avasaya ane enI nijjutti ema benA spaSTIkaraNarUpa che. emA aneka kathAo che. emAnI zatAnika ane pradyotananI kathA prA. hale jinakIrtinA AdhAre racela Geschichte von Pala und GopalamA ApI che. guNagrAhakatA mATe vAsudeva kRSNanI kathA che .. 1 Avasaya ane enI nindvati sahita A vidyuti "A sa. taraphathI graMthAka 1-4 tarIke isa 1915, 1916, 1917 ne 1917 mA anukrame cAra bhAgamAM prasiddha karAI hatI Aje e maLatI nathI teA have e karIthI chapAvavI bleie ane enI suSNi sAthenI samAnatA tAravI zAya te mATe rrANa paNa sAthe sAthe mAAita thavI joie Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ uttara khaMDa isaveyAliyanI TIkA ( patra 32a-32A )mAM haribhadrasUrie jinabhagaNi kSamAzramaNakRta je dhyAnazataka (jhANasayaga )ne ullekha karyo che tenA upara emaNe A ziSyahitA ( patra 583a611A )mA vikRti ggI che. 190 putra 174AmA bhadrA rANInA pati ripupratizatru peAtAnI putrI mRgAvatIne paraNe che. ane tyArathI e ' prannati ' tarIke oLakhAya che e vAta kahI pragatiH vrutiramAmacat ' ema vedamA paNa kahyu che evA ullekha karyo che. tr r AdhAra--ziSyahitAnI puSTikAmA " binamaTaninakAnusAri evA haribhadrasUrinA sa badhamAM ullekha che. ' nigada ' eTale ' kathana '. A uparathI ema anumAna thaI zake ? haribhadrasUrie Avassaya uparanI jinabhaTe racelI TIkAnA AvA laI zahitA racI che-e TIkAnA upayAga karyo che. ,, zahitAmA janma0mA keTalIka pAya kaDikAe je che te AvasyayanI suNDimAM jovAya che. ethI ema lAge che ke haribhadrasUrie A suNNimAthI e lIdhI che. ziSyahitA racavAmA vasudevahaMDIne paNa upayoga karAyo che 1 ullekha--ziSyahitA ( patra 182A )mA enDru vyAkaraNanI utpatti batAvAI che. patra 863amA dhAilahiDInA ullekha che. patra 150AmA brahmAMDapurANanA ullekha che. bharate ca-ratna upara skaMdhAvArane sthApI upara chatra dharyuM ane e chatranA daMDanA madhya bhAgamAM maNi-ratna rAkhyu tyArathI leAkamA jagatanI utpatti iDAmAthI manAI ema paNa ahI" kahyu che. 1 jIe ABORI (Vol. XVI, pts I-II )mAMnA DaoN ghATagene lekha ( pR kara ) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 191 citrapaTTaka-AvasmayanI nijutti (gA 560)nI TIkA (patra 233)mAM samavasaraNane aMgenA - bAra parSadAne lagatA citrapaTTakane ullekha che. prastuta paMkti nIce mujaba che - "pUrvAcAryopadezalikhitapaTTakAdicitrakarmavalena tu sarvA eva devyo na niSIdanti, devA purupA. striyazca nipIdantIti pratipAdayanti kecana ityala prasana" avataraNa-ziSyahitAmAM avataraNo che. temAM pratikramaNa eTale zuM e jaNAvanAru nimnalikhita avataraNa jevAya che - "svarayAnAd yat parasthAnaM pramAdasya vazAd gt.| tava mAM mUrya. "pratimA mute " prAcIna he-ziSyahitA (patra 694)mAM nIce mujaba prAcIna duhA che - "rAyanadu navi jANaDa jaM sagaDAlo kaahie| rAyanada mArettA to siriaM rajje Thavehi tti // " joI dAgIndu)e je paramapAsa (paramAtmaprakAza) avahaThThamA 345 paghomA racela che temAM 337 padyo dUhAmA che. A Idune samaya chaThThI sadIne manAya ema lAgatuM nathI, AThamI sadIne utarArdha haze jo ema kahevuM yathArtha hoya to dUhAno ullekha karanAra tarIke haribhadrasUri prathama che. rakTa kAvyAlaMkAra (pari 4)mA zlo. 15 ane 25 dvArA saMskRta ane avahaThumAM lepanA udAharaNo A dezI "dUhA cha damA ApyA che. khAravelanA zilAlekha para prakAza-ziSyahitA (patra 685-686)mAM je nIce mujabanI paktio che te khAravelanA 1 AnuM viziSTa saMskaraNa yamasAra sahita je Do e ena. upAzvee taiyAra karyuM hatu te "rAjacandra jaina zAstramAlA "mAM i sa 1938mAM chapAvAyu che Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 haribhadrasUri [ uttara khaMDa zilAlekhagata "tirAga(ve)" upara prakAza pADe che ema AgadvArakanuM kahevu che - "vesAlijaNo mavvo mahemareNa nIlavaMtami saahrio| ko mahesaro tti ? / tasseva ceDagamsa dhUyA sujehA teNa iMTeNa nAmaM kayaM mahesaro tti|" zaka nahApana-AvayanI nijajutti (?bhAsa)nI gA. 1304 ane enA uparanI hAribhadIya vikRti (patra 71ra)mAM apAyelI kathAne AdhAre DaoN jayasvAle "Problems of Saka Satavahana History" (pR. 251)mAM kahyuM che ke zatakaNie (gautamIputre) je zaka narezane harAvyo ane jene "avaMtImAthI" hAMkI kaDhAye te zaka nahapAna che. chuM-ziSyahitA (patra 721)mA "nimiti vakyAre" evo ullekha che. ahIM jarmana vidvAna alsTa leyamene Ubersicht der Avasyaka-Literatur (pR. 37, Ti.)mAM nIce mujabanI matalabano ullekha karyo che - jaina graMthakAroe vaidika ciha chuM ne %i samajavAnI bhUla karI che. enuM kAraNa ema sa bhave che ke I. sa.nI AThamI sadImAM ke te pUrve A cihna jevuM dekhAvamAM hatuM ane emane A vaidika cihanI khabara na hatI. AthI te "pupa chuM"ne A lekhake "puSpa veDha ji" samajatA hatA. A pramANenI bhUla haribhadrasUrine hAthe paNa thaI ema jo A jarmana vidvAnanuM kahevuM hoya te te mane bhUlabhareluM lAge che, kemake 1 A lekha JBORS (Vol XVI, pts 3-4) mA isa 1930mAM chapAyo che 2 juo a0 ja0 50 ( ba Da 2)no mAre upadyAta (pR 16). Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana haribhadrasUri janme brAhmaNa che ane vaidika sAhityanA viziSTa abhyAsI che te pachI zu eo vedika cihnathI ajJAta heya kharA ? ane zuM e na jANavAthI eo upara mujaba ene artha kare ? '' A upalabdha TIkAne ja keTalAka "bRhadavRtti' kahe che. enuM kAraNa ema jaNAya che ke malayagirisUri vagerenI Avasmaya uparanI TIka e Ane mukAbale nAnI che. (21) eghiniyuktivRtti 2hanijatti e jaina Agama che. keTalAkane mate e mUlasutta che. enA upara haribhadrasUrie saMskRtamAM vRtti racI che ema sumatigaNie kahyuM che AnI koI hAthapothI maLatI hoya ema jaNAtu nathI zuM piNDanijutti upara hAribhadIya vRtti che eTale ehanitti upara paNa haze ema mAnIne upayukta ulekha karAyo che? (32) caityavanasUtravRtti yAne (128) lalitavistA caityavandanabhASya-sumatigaNie A tema ja caityavandanavRtti ema be kRti nedhI che kharI, paraMtu pahelI kRtinI hAthapothI maLatI nathI. bIjI kRti te lalitavistarA ja hovI joIe. 1 juo je. bhAM. caM. sU(pR. 9ne 20) 2 AnA paricaya mATe juo H CL J (p. 159) ane A di. (pR 169-170) 3 AnA paricayAthe juo H C D J (p. 159) ane A di. (pR 169) 4 A kRti municandrasUrikRta paMjikA sahita "de. lA. je. pu. "sa sthA" tarasthI I. sa. 1915mAM chapAI che. AgAme dArakanA TIppanika ane upadyAta sahita A kRti "sa ke zve sasthA" taraphathI I. sa. 1994mAM prasiddha thaI che ane enu sapAdana Agama dArake karyuM che lalitavistAranI eka hAthapothI vi sa 1185 mAM lakhAyelI maLe che 13 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ uttara khaMDa nAma-1545 zloka jevaDI A kRtinA aMtima bhAgamAM prathama ghamAM A kRtinuM nAma lalitavistarA jevAya che; bAkI prAraMbhamAM caityavandanasUtranI vyAkhyA e sAmAnya nideza che. nAma-sUcana-lalitavistara nAmanI eka bauddha kRti che. nI racanA "gAthA-saMskRtamAM arthAta saMskRta ane avahaTTanA mizraNabhASAmAM thayelI che. enA keTalAka bhAgo I. sa.nI pahelI sadI jeTalA cIna che. AThamI sadImAM A kRtinu "TibeTI " bhASAMtara thayuM che eTale pUrvenI te A kRti che ja. A nAmathI haribhadrasUri paricita haze. che ke AnA ane lalitavistare e nAmamAM samAnatA che chatA SayamA bheda che, kemake lalitavistAramAM te maharSi buddhanuM caritra che. viSaya-A kRtinA prAraMbhamAM tema ja aMtamAM nirdezAyA mujaba caityavandanasUtra (pA.ceIyavandaNasutta)nI vRtti che. ceIyavandaNasathI ahIM nIce mujabanAM sutta (sUtro) samajavAnA che - '(1) paNivAyasutta (praNipAtasUtra) yAne satyaya (zakkastava) kevA "namu nyu chuM" sUtra (2) arihanta- -thaya (ahaMaityastava) (3) annatthasutta (anyatrasUtra) yAne kAnsaga sUtra 1 AnuM prathama saMskaraNa rAjendralAla mitrane hAthe thayuM hatuM. e pabdhiothe InDikAmAM i. sa 1877mAM chapAyuM che e ghaNuM azuddha che. sa. lephamana (Lefmann)nI Isa 1902-1908nA gALAmAM chapAyeyI vRtti vadhAre sArI che. A kRtinA 5 dara prakaraNona a grejI anuvAda, helA pAcane jarmana anuvAda ane samagra kRtino pheMca anuvAda chapAyA che Lai HIL ( Vol II, p. 248 ). 2 A uddezIne me "namutyu uMne aMge" e nAmano eka lekha khe che. e "je. sa. ma." (2.2, aM. 12)mAM chapAye che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 195 (4) logassa (kaccha-sutra) dhAne nAmarAva (pa) suyasthaya (zrutastava) yAne pukharavara-dIva (6) siddasthaya (siddhastava) yAne siddhANaM buddhANa (7) vaiyAvaccatta (yAvRtyasatra) (8) paNihANumutta ( praNidhAnasUtra) yAne prArthanAsUtra kiMvA "jya vIyarAya sutta ("jaya vItarAga sutra). A lalitavistare A ATha (sU) upara prakAza pADe che. emAMnuM paheluM sutta pa savaNAkapamA 15mA sutta tarIke, AvavAthamAM 20mA tarIke ane rAyapuNaijamAM 13mA sutta tarIke jovAya che. samavAya ane viyAhapaNati e be aMgenA prAraMbhamAM je mahAvIra svAmIne a ge lakhANa che emAMnA TalAMka vizeghane bhAva uparyukata traNe AgamomAMnAM suttamAM najare paDe che. nAyAdhammakahA (a. 13ne a. 16)mAM tema ja jIvAjIvAbhigama (su. 14ra) paNa A jAtanAM vizepaNe saMkSepamAM rajU kare che. bIju ane trIjuM sutta tema ja pAMcamuM ane chaThTha sutta AvasmayanA "kAussaga" nAmanA pAcamA ajhayaNamA (bhA. 4mAM) anukrame nimnalikhita patramAM che - 786, 78a, 788a ane 789. 1 AmA jinonuM utIrtana hovAthI ane keTalAka "utiNa" kahe che. 2 "vaiyAvace" nAmanA mArA lekhamAM meM A suttano ullekha karyo che tema ja vicArksa saMbaMdhI keTalIka hakIkata rajU karI che. A lekha "je. dha pra." (pR. 17, aM. 10 )mAM chapAvAyo che. 3 Ane ane meM keTalIka bAbata "prArthanAsUtra cAne jaya vIyarAya" nAmanA lebamAM vicArI che. A lekha "ja. sa. , " ( va 3, A 2-3)mAM chapAve che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 haribhadrasUri [ uttara khaMDa cothuM sutta AvayanA "cavvIsanthaya" nAmanA bIjA ajhayaNamAnuM che e trIjA bhAgamAM patra 4945 (padya 1), 501 (padya ra-4), 507A (padya 6) ane 5105 (padya 7)mAM ema kaTake kaTake che. sAtamuM mutta A lalitavistarA karatAM adhika prAcIna evI koI kRtimAM hoya ema jaNAtu nathI. AThamA sutta mATe paNa AvI paristhiti che. paMcAsagamAM A AThamA suttanI be gAthA cethA paMcAsagamAM gA. 33-34 rUpe daSTigocara thAya che. meM upara je ATha suttane ullekha karyo che te paikI sutta 1, 2 ane 4-6ne "pAca daMDaka" tarIke oLakhAvAya cheA vAta devendrasUrikRta cayavandrabhAsa (gA. 41)ne nimnalikhita pUrvArdha samarthana kare che - "paNa daNDA sakkathaya-ceiya-nAma-sua-siddhattha ittha" ceiyavandasutta uparanI vRtiomAM A sauthI prathama che ema enA trIjA pada upathI AgamoddhArake anumAna karyuM che.1 enA kAraNa tarIke emaNe ema kahyuM che ke je bIjI koI vRtti hota to AvaksayanI vRttimAM e prakArane jema ullekha karyo che tema ahIM paNa karata. vaLI AgaddhArake la, vinA A upodaghAta (patra 3)mAM ema paNa kahyuM che ke caityavaMdananI vidhi darzAvanAra kRti tarIke paNa A prathama che. emanAM A be vidhAnonI viruddha koIe mata uccAryo hoya to te jANavAmAM nathI, chatAM mAnI laIe ke koIne A vidhAne vAstavika na lAge. e game tema ho paNa ceiyavandaNasutta upara ane khAsa karIne 1 ceIcavandasutta upara nijuti, bhAsa, yuNi ke jinabhaTIya jevI ke I TIkA jaNAtI nathI ethI AgoddhArake Ama kahyuM che Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 197 paNivAyasutta uparanI A vRtti mahattvanI dRSTie to agrima sthAna bhogave che ema mAnavAmAM jarA e khaMcAvuM paDe tema nathI. ' lalitavistarAmAM paNivAyasuttanI vRtti sauthI moTI che ane e aDadhA upara jagyA roke che. - zailI-A samagra kRti mukhyatayA gadyamAM sakRtamAM racAyelI che. prAraMbhamAM cAra padyo ane aMtamAM pAca padyo che; vacce vacce avataraNarUpe paDyA che. A avataraNAtmaka padyo I. sa. 1915nI AvRttimAM apAyA che paNa akArAdi krame hajI sudhI keIe e rajU karyA nathI te tema thavuM ghaTe sAthe sAthe enA mULane ulekha thaI zake te e vizeSa upayogI bane. varabedhinI prApti-jema aSTaka-prakaraNa (a. 31, 2)mA ane tatvArthasUtranI 11mI saMbaMdhakArikAnI hAribhadIya TIkA (patra 7)mA varabodhine ullekha che tema A lalitavistarA (patra 20 AmAM paNa che. vividha matonI AlocanA-lalitavistarAmAM vividha mane nirdeza che ane enI AlocanA karAI che. ema karatI veLA samAna tema ja bhinna mAnyatA dharAvanArane ulalekha che - vizeSaNa patra mata prarUpaka kivA anuyAyI jiyabhaya 66 A advaitavAda vedAMtIo purisara- 24 A aviddhadharmAdhyA- sucArunA ziSya puDarIyA sitavastuvAda 1 A suttamA "bhagava tANa e cha prakAranuM che ezvaryasUcaka che prakArAne age 3, 4, 5, 5, 5 ane 6 ema anukrame pade che juo "siddhacakra" (va 15, A 2)nA AgalA ane pAchalA mukhapRSTha 2 juo "upaba Da" Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 haribhadrasUri [ uttara khaMDa prarUpaka kivA vizeSaNa patra mata anuyAyI tirthIyara 18 a AgamadharmavAda vedavAdI (Agama dhAmika) viyachaumma 55 a AjIvaka gazAlakanA ziSya paNa A AvartakAlakAraNavAda ana tana ,, apaDihaya- 53 a IcchatatvadarzanavAda viziSTa bauddho varanANadaMsaNadhara jiNa, jAvaya 56 A kalpinAvidyAvAda mAdhyamiko (sa bhavataH) (tasvAtavAda) purisara- 26 guNakramavAda suragusnA ziSya ga dhahatyi mura, meaga 60 a jagatkartalIna muktavAda 2sa tapananA , buddha, bahiya 58 A parokSajJAnavAda viziSTa mImAMsako AIgara 16 A prayAtmapradhAnavAda maulika sAkhyo sabUNaNu, 61 A buddhigajJAnavAda kapila sabUdarisi bahidaya 4pa A bhagavage pendravAda 4bhagavad gopendra 1 juo "upakhaDa". 2 juo "upakhaMDa" 3 juo "upakha Da". 4 juo "upakhaMDa". Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] vizeSaNa magadhya patra jIvana ane vana 109 A vyApanIya 42 ayoga saraNaya 43 A yAgimA sayasa buddha 19 A sadAzivavAda sivANa'sapatta 64 A sarvAMgatAtmavAda puritruttama 21 A sasaOva bhAvavAda purisasIha 23 A sAkRtapravAda sata 3 jIe " upakhaMDa 4 jIe " upakhaMDa 199 prarUpaka kivA anuyAcI rayApanIyA pata jali khIjA *avadhUtAcArya IzvarakAraNiko A paikI ghaNAkharA matAnu sapratyayagata vizeSaNA dvArA nirAkaraNa karAyuM che. e vAta AgaLa upara vicArAze. ,, kr gopendranI kRti-- bohiyANuM " pada samajAvatI veLA bhagavad gapendrane patra 45 AmA ullekha che eTaluM ja nahi paNa emanI koIka pratimAthI nIce mujabanu avataraNa paNa apAyu che:-- 27 ane " nirRttAdhikArAyA prakRtI dhRti zraddhA sukhA vividiSA vijJaptiriti / tattvavarmayonaya, nAnivRttAdhikArANA bhavantInAmapi tadrUpatAyogAn // juo " upakha Da '. naiyAyiko ane khIjA viziSTa bauddo pasAmRtya 1 cegazAstra (53)nI svApanna vyAkhyA padma 232A )mAM cApanIya ta mAyI pAiya avataraNa cAra pakti jeTaluM apAyu che. A mULanu nAma jANavuM bAkI rahe che. 2 emane age pa nAphrAma premIe jaina sAhitya aura itihAsa ( pR. 41-60 )mA vicAra karyo che Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 haribhadrasUri [ uttara khaMDa upamA--la vi. (patra 18)mAM saMsArane samudranI upamA apAI che. samudrane age je jaLa, pAtALa, Avarta, zvApada, pavana, kalola ane velA tema ja enI gaMbhIratA ane sudIrghatA che te saMsAra sAthe saMgata thAya evI rIte varNana apAyuM che. udAharaNe ane nyA -lavignA "nAgabhayasutApakarSaNa ane "muMDamAlAlukA" e be dAte patra 78A ane 47amA anukrame apAyA che. patra 12a ane 44mAM anukrame nIce mujabanA nyAyane ulalekha che -- (1) gati tactrArthanA. (2) gamANanI Adima sthAna -jaina graMthakAre pachI jemaNe pitAnI kRtimAM racAne upayoga karyo che e sImA haribhadrasUri prAyaH prathama heya ema lAge che. "dUrajU karanArAomAM paNa haribhadrasUri prathama che ema lAge che. Indu, kaTa vagere emanA pachI thayelA che ema keTalAka vidvAnu mAnavuM che. nideza-la vibhA patra 18A, 754 ane 1014mA anukrame "anyatra" zabdathI uvae paya, aja050 ane savasiddhinuM sUcana che ema ApaNe AnI 5jikAmAnA ullekha uparathI kahI zakIe. vaLI patra 11amAnu "vidhino tAdvALuM padya tema ja "vapana dharmavIrathI zarU thatu padya gharmabindumAthI che ema 1 muDamAlA eTale mastakanI mALA ane "AlukA" eTale mRttikAnI vArvaTikA anityanA mAnanAra mALA karamAya to zeka karato nathI, jyAre nityatAno rAgI bhADa bhAgI jAya to ye zeka kare che. 2 juo "je. dha pra." (pu 60, aM. 2-4)mAM kaNa kaTake chapAye mAre lekha "keTalAka nyAyo". Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA jIvana ane vana 201 et sapAdake kahyuM che, paNa mane te e emA jaDatuM nathI. " Asa "nI AvRttimA dhabindu (a. 2 )nA Adya sUtrarUpa padyamA prathama padyane aza jovAya che enI muniyandrasUriSkRta TIkA ( patra 15)mAM vapana varmavInaca thI zarU thatuM padya avataraNarUpe che. enA pachI cintAsadRSyanuSTAna ''thI zarU thatu padya avataraNa tarIke apAyu che ane e lavi0 (patra 11A )mA che, paNa e TAIka kRtimAnuM avataraNa che. prastuta be paghA paNa evI rIte ca" evA padyA " ullekhapRka lavimA apAyelAM hAvAthI avataraNarUpa che eTale haribhadrasUrinI kAI kRtimAnA hovAnu kema manAya ? r tattvArthasUtramAMthI cAra avataraNA patra 122, 15A, 39 ane 39AmA anukrame che. vizeSamA patra 192 upara viyAhapaNattimAthI eka avataraNa che. cAndevsanA leA. 3-11 patra 13, 13A, 13A, 14, 145, 14A, 14A, 14A ane 15mA jovAya che mahuvacananI saphaLatA--lavinA patra 70mA peAtAne aMge tema ja gurune uddezIne bahuvacanamAM prayoga karAya te bAbata darzAvAI che. vidhyApana--A zabdanA prayoga lavi0 (5tra 46A)mA che. caitya--lavi. (patra 76A)mAM caityanA artha pratimA ' C karAyA che. )mA ullekha che. ' cAgAcAya --emane viSe lavi0 ( patra 76 avataraNA--lavimA aneka avataraNA che. e paikI 'vedAta ' darzananI mAnyatA rajU karanArA patra 66A-67agata nimnalikhita pAca avataraNa huM noMdhu chuM jethI enA mULa sthAnanI zodha karavA vizeSajJo prerAya H-- Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 cr haribhadrasuri paramatrahmaNa ete kSetravidogA vyavasthitA vacanAt / vahisphuliGgakalpA. samudralavaNopamAstvanye // [ uttara khaDa sAdipRthaktvamamIpAmanAdi vA'hetukAdi vA'cintyam / yuktayA tIndriyatvAt prayojanAbhAvatazcaiva // kUpe patitottAraNakartustadupAyamArgaNaM nyAyyam / nanu patita kathamayamiti hanta tathAdarzanAdeva // bhavakUpapatitasattvottAraNakarturapi yujyate hyevam / tadupAyamArgaNamalaM vacanAcche vyudAsena / evaM cAdvaite sati varNavilopAdyasaGgata nItyA / brahmaNi varNAbhAvAt kSetravidAM dvaitabhAvAca // " ullekha--lavi e upamitinA kartA sirpine eTalI badhI 1upayogI jaNAI hatI ane ene laIne e eTalI khadhI pasaMda paDI gaI hatI ke emane upamitinA aMtamAM A kRti potAne ja uddezIne haribhadrasUrie racI che ema kahI emane emaNe 'guru ' kahyA che; bAkI haribhadrasUri kaMI emanA sAkSAt guru nathI. , nyAyAcAya yazavijayagaNie zA vA.sa nI TIkA (patra 6A)mA lavinA ullekha karyA che. vivaraNa~~lavi e ceyavandrasuttanI vyAkhyA che kharI. tema chatA Ane age muniyandrasUrie 2155 bleka jevaDI saMskRtamA pa`jikA racI che ane e chapAyelI che. A pajikA 1 sirSine lavi. kevI rIte emanA jIvanane nirviSa--sthira anAvavAmA sahAyaka thaI haro--ene kayA aza vizeSa upayogI nIvaDaco haze ke pachI emanI kriyAnI zithilatA dUra karavAmA A kRti upayogI khanI haze e carcA AgamAddhArake pajikA sahitanI larnavanI AvRttinA upeAAtamA karI che 2 jue pR 193, Ti 4 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kvana 203 (patra 64)mAM dhammasaMgahaNInuM 643mu padya ane patra 18- 18AmA letasvanirNayanA bIjA bhAgane . 21 e anukrame avataraNarUpe che. A uparAta nA le. 12, 13 ane 25 patra 16A, 16A ane 11AmA tema ja tattvArthasUtra (a. 5)nA sU. 37ne 40 patra daramAM jovAya che. A lavi. upara saMskRtamA TIppanika che ane e paNa chapAyela che.1 bhASAMtara-eka Adhunika jaina munie lavinu gujarAtImAM bhASAtara karyuM che, ane sAthe sAthe paMjiAne lakSyamAM rAkhI spaSTIkaraNa ryuM che, paNa atyAre to e aprasiddha che. (35) je bU(bu)dvIpa prajJapriTIkA jabuddIvapaNutti (jabUdIpaprajJapti) e jaina Agama paikI - bAra uvaMga pikI eka che. ji2 ke(vi. 1, pR. 130)mAM sUcavAyu che ke AnA upara ja ma0mA haribhadra TIkA racI che, ane enI eka hAthapothI jesalameranA bhaDAramA che. jo A haribhadra te prastuta graMthakAra ja hoya to A TIkA satvara prakAzita thavI ghaTe. je bhaoj sUimA te A kRtinI nodha nathI tenuM kema? game tema paNa ma ki. mahetAe A TIkAno ullekha karyo che kharo. (41) jIvAjIvAbhigamasUtralathuvRtti yAne (105) pradezaTIkA jIvAjIvAbhigama e jaina Agama paikI-bAra uvage. 1 juo pR 193, Ti 4. 2 AnA paricaya mATe juo H C D J (pp 140-141) ane A0 di. (pR 133-134) 3 AnA paricaya mATe juo H o LJ (p 139) ane A di. (pR. 126-128) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 haribhadrasUri [ uttara khaDa paikI eka che. A 1vaMga upara 1192 leka jevaDI vRtti hirabhadrasUrie saMskRtamA racI che enI eka hAthapAthI jesalameranA ane eka pATaNanA bhaDAramA che. temA pa.bhAM%0nyU ( bhA. 1, pR 123)mA A vRttinI tADapatrIya pratinI nAdha che. sAthe sAthe tyAM nIce mujabanI puSpikA che H-- samAptA jIvAbhigamA yayanazAstrapradezaTIkA kRtirharibhadrAcAryasyeti A uparathI e vAta kalita thAya che ke A vRttine pradeza-TIkA kahe che. jebhAMglRsmA je hAthapAthI che temA 135 patra che. gasansanI sumatiNikRta TIkAmA je hAribhadrIya vRttinA ullekha che te A ja haze. enA 'laghuvRtti' tarIkenA ullekha malayagirisUkRita vRttinI apekSAe haze. (56) dazavaikAlikaTIkA yAne (147) ziSyakhAyinI kr ,, gansansanI sumatigaNikRta TIkA pramANe haribhadrasUrie dasaveyAliya nAmanA jaina Agama upara be TIkAe racI che. emAthI mATI 6850 zrlAka jevaDI TIkA chapAI che ane prAra bha 8 naryAta vinitAnya thI thAya che. A TIkAmA je gAthAo sAmAnya rIte upalaka dRSTie nivvuttinI gaNAya evI 62 gAthAe bhAsanI che ema spaSTapaNe e dareka gAthA mATe kahevAyu che. A mudrita TIkAnI prazastimA ane ziSyakhAyinI tarIke nirdeza che. 1 A Agama upara 1500 bleka jevaDI cuNi che e pAvavI ghaTe. 2 I sa 1900mAM A TIkA bhImasI mANeka taraphthI prasiddha thaI hatI I.sa 1918mA A TIkA mULa ane nindvati sahita " de la . pu. sa'sthA " taraphthI mAAita thaI che ku AnA paricaya mATe true H C L J (pp. 153-157) ane A di. ( pR. 14-69). Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane na 205 3 sAdhana--dasaveyAliyanI 1Ni (putra 54 ne 55 )mAnI khe kathAo akSarazaH A ziSyae dhinImA jovAya che. vaLI A TIkAnA putra 107agata 'vRddhavivaraNa' suGgi ( patra 102-103 )gata lakhANa sAthe ane patra 113agana 'vRddhavivaSNu ' suNDi (patra 10810)gata lakhANa sAthe maLatu Ave che. A uparathI ema bhAse che ke A suCinA upayoga haribhadrasUrie A zipRSmAdhinI racavAmA karyo che. A suNi jinadAsagaNue racyAnuM manAya che. ullekha--patra 322-32AmA dhyAnazatakanA ullekha che pAThya kathA--mudrita TIkAmA janmamA kathA che. emA patra 15-55AmA kApaDInI kathA che. khemAthI game te uttara Ape teA bane evI eka kathA patra 56AmA che. patra 102A-103amA seNiya ( zreNika )nA vRttAta bRhatkathAkAzamA A vRttAta pR. 13-14 mA saMskRtamA che. putra 35-36, 46zma-48A ane 103A-104amAnI kathAnu thaDa ( motif) bRhatkathAkAzanI 28, 68 ane 17 e kramAkavALI kathAonA thaDa ( motif )nu smaraNa karAve che dhUnA mukhe uccArAtu ane bauddha sAdhu tarapha kaTAkSa rajU karatu nIce mujabanu sudara saMskRta 25dya patra 54AmAM cheH---- " kathAsscAryAghanA te nanu zapharavadhe jAlamaznAsi matsyAn ? te me madyopavaMzAna, vivasi ? nanu cuto vecavA, catti veravAm ? / 2 1 A ke kve sasthA taraphathI vi sa. 1989mAM chapAI che 2 A padyane sArArA dasaveyAliyanI yuNNi ( patra 54-55)mA vhevAya che ke "" Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 haribhadrasUri PS uttara khas kRtvA'rINA gale'dI, va nu tava ripavo ? yeSu sandhi chinami vaM? (g) , vinava ti che ? na sItAramAM 1 A koI prAcIna pAiva padyane chAyAnuvAda havAne saMbhava che. A padyane bhAvArtha e che ke eka bauddha sAdhue kaMthA jevuM vastra paheryuM hatu. tene eka dhUrta pUche che AcArya (sAheba) ! tamArI kaMthA saghana nathI-chidravALI che tenuM zuM kAraNa? baddha-mAchalI pakaDavAnI e jaLa che. dhUrta-zuM tame mAchalA khAo che? bauddha-madirAthI matta banatA e huM khAuM chuM. dhUrta- zuM tame madire pIo cho? baddha--jyAre huM vezyAne saMga karuM chuM tyAre ema karuM chuM. dhUrta-zuM tame vezyAgamana kare che ? bauddha-duzmananA gaLA upara paga mUkIne-temane lAta mAryA bAda ema karu chuM. dhUrta--tamane vaLI duzmana zA? bauddha -jemanA gharanA sAdhA meM bhAgyA hoya te. dhUrta-zu tame cora che ? bauddha-nA re, e to jugArane age. dhUrta-zuM tame dhUrta che? bauddha-huM te dAsIne putra chu. 1 H I L (Vol. II, p. 485n)mAM kahyuM che ke AvI hakIkta eka bauddha-sihalI sa vAdamA, vallabhadevakRta subhASitAvalI (zle. 2402)mA, semendrata lekjhakAza ityAdimAM jovAya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 207 vRddhavAda ane sImaMdharasvAmI-dasayAliyanI bIjI cUliyAnA Adya padyamAM sarvare kahelA mRtarUpa cUlikAnu hu pravacana karIza evo je ullekha che ene anulakSIne TIkA (patra ra79)mAM haribhadrasUrie nIce pramANene "vRddhavAda rajU karyo che - kaIka AryAe asahiSNu ane kuragaDuka jevA saMyamIne cAturmAsikAdimA upavAsa karAvyo. e saMyamI e ArAdhanA vaDe kALadharma pAmI gayA. A uparathI e AryAne vicAra AvyuM ke meM A RSinI hatyA karI che. AthI e zakAtura banI. eNe tIrthakarane A bAbata pUchI jevAne vicAra che. e AryAnA guNathI AkarSAyela devatA (devI) ene sImaMdharasvAmI pAse laI gaI. eNe bhagavAnane pUchayuM tyAre bhagavAne javAba Apyo ke tAruM citta duSTa nathI, tu hatyArI nathI. Ama kahI bhagavAne ene A cUlA (cUlikA) ApI. ahIM je sImaMdharasvAmIne ullekha che ethI prAcIna ulekha A tIrthakara viSe vasudevahiDI (paDhiyA, pR. 84)mA che. A kRti te haribhadrasUrinI pUrvenI che ja eTale AvA ulekhane bAda karatA sImaMdharasvAmIne nirdeza karanAra tarIke haribhadrasUri prathama gaNAya. pudgala eTale jIva-dasayAliyanI nijutti (gA. 77)mAnA "pingala'ne artha enI TIkA (patra 50A)mAM haribhadrasUrie 1 emanA saMbaMdhamAM keTalIka hakIkta me mArA lekha nAme "zrI sImaMdharasvAmI saMbadhI sAhityamAM ApI cheA lekha "A0 pra" ( 5 48, e. 11-12)mAM chapAye che. keTalIka bIjI hakIkta meM sImaMdharasvAmIzabhAtaramanI prastAvanAmAM ApI che. 2 IsibhAsiya (pa )mAM paNa sImaMdharasvAmI vive ullekha che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ribhadrasUri [ uttara khaMDa "jIva' karyo che. tattvArthasUtra (a1, 2, 23)nA vepA bhAva (bhA. 1, pR. 354)mAM pudagalane artha "jIva' karAve che. pAMca prakAranAM pusta-dasayAliya (a. 1)nI TIkA (patra rapa4)mAM prAcInoe kahyuM che evA ulekhapUrvaka pustakanA pAca prakArene lagatI nIce mujabanI pAMca gAthAo rajU karAI che - "gaMDI kacchani muTThI saMpuDaphalae tahA chivADI a| eyaM potyayaHNaya paNNattaM vIyarAehiM // 1 // vAharaputtahiM gaMDIponyo u turago diiho| macchavi aMte taNuo majhe pihulo muNebhanyo // 2 // cauraMguladIho vA vaTTAgiti muddipotthago ahvaa| cauraguladIho cia caurasso hoi viSNeo // 3 // sapuDao dugamAI phalagA. vocchaM chivADimettAhe / taNupattosiasvo hoi chivADI buhA veti // 4 // dIho vA hamso vA jo pihalo hoDa appvaahlo| taM muNiyasamayasArA chivADipotthaM bhaNaMtIha // 5 // " Ane bhAvArtha nIce mujaba che - vItarAga janoe pustakanA (1) gaMDI, (2) kacchapI, (3) mugi, (4) saMpuTaphalaka ane (5) saMpATi ema pAMca prakAza darzAvyA che. temA je jADAI ane pahoLAImA sarakhuM tema ja lAMbuM hoya te 16 gaMDI "--pustaka che. 21kapI -pustaka cheDe pAtaLuM ane 1 gaMgano artha ga DikA eTale kAtaLI karI enA AkAranuM A pustaka hovAnI kalpanA karAI che. ga DI e "gATha" arthavALA "graMthi tuM apabhraSTa rUpa to nahi hoya evI kalpanA karI A pustakane viziSTa gAThavALuM mAnavA keTalAka prerAya che. tADapatrIca pacAseka pAnAnI pratane A sAthe kaI kaI sarakhAve che juo samati prakaraNanI prastAvanA (pR. 5) 2 "kacchapI"no artha "kAcabI" thAya cheA jAtanuM purataka mArA levAmAM AvyuM nathI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 209 vacamAM pahoLuM jANavuM. cAra AgaLa lAbuM ane goLa AkAravALuM pustaka athavA cAra AMgaLa lAbu ane corasa AkAranuM pustaka te muSTi -pustaka jANavuM je pustakanI upara ane nIce be phalaka yAne pATiyAM hoya ke jenA pUThA saMpuTanI jema joDIne rAkhyA hoya te saMpuTa-phalaka pustaka kahevAya che. jenA pAnA pAtaLA hoya ane je UMcuM hoya tene vibudho "sRpATi'-pustaka kahe che. athavA je lAbuM ke TUMkuM hoya ane e DuMka pahoLuM eTale ke laMbAI karatA pahoLAImAM ochu hoya tene siddhAMta "sRpATi'-pustaka kahe che Ama parimANa ane AkArane lakSIne pustakanA pAca prakAra, darzAvAyA che, jyAre Aje te lakhavAnI Dhaba anusAra sUDa, tripATa(Tha) ane 5 capATa(5) evA nAme pracalita che. (57-58 ) dazavaikAlika(sUtra)laghuvRtti dasayAliya upara je be TIkA hovAnuM manAya che te paikI A laghu TIkA che A je TIkA chapAyelI che tethI nAnI hovI joIe pa. haragavidAse Ane (tema ja bRhattine) mudrita kahI che e vicAraya che. emaNe Ane "avacUri' tarIke paNa nirdeza karyo che 1 prAcIna bhaMDAramAM maLI AvatA guTakA ane AjanI rajanizI (vAsarikA) sAthe A sarakhAvAya juo sanmati prakaraNanI prastAvanA pR. 5). 2 Aje je pustaka bAdhelAM ApaNe joIe chIe tenA jevuM A pustaka kadAca haze. ejana, 6 3 "sRpATi"no artha "cA" karAya che "supATI ne artha eka jAtanuM mApa thAya che ja pa0 bhAva caM sUtra (vi 1, pR 86)mAM A nAmanI hAribhadrIya kRtinI nedha che zuM e mudrita TIkAthI bhinna che kharI ? ha 14 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 haribhadrasUri [ uttara khaMDa (72) dayAnazatakavRtti jinabhagaNie je jhANujhayaNa racyuM che ane je dhyAnazataka tarIke suprasiddha che tenA uparanI je TIkA AvasmayanI hAribhakIya TIkAmAM AvI jAya che te ja A hevI joIe. A hisAbe te A mudrita che. pratikramaNavidhiprakAzamAM dhyAnazatakanI vRttinA kartA tarIke haribhadrasUrine ullekha che. jhANujhayaNane keTalAka Avasmayane bhAga gaNe che. (73) nadi dI)TIkA yAne (74) nandadhyayanavRtti nAma-2nadI e eka jaina Agama che. ene ahIM nAdhyayana kahyuM che. enA uparanI A TIkA che. AnuM upara pramANenuM nAma enI prazastimAM apAyuM che. parimANa-A TIkAnuM parimANa 2336 zloka jevaDuM che. zaMkA ne samAdhAna-naMdI (su. 17)mAM mana:paryAyajJAnane ageno uttara gautama(svAmI)ne je apAya che te kevI rIte ghaTe e zaMkA haribhadrasUrie uThAvatA kahyuM che ke A graMtha (naMdI) te devavAcake race che te pachI ekAeka gautamanuM saMbodhana kema? AnuM samAdhAna haribhadrasUrie ema kahyuM che ke za kA barAbara che, paraMtu A te pUrvenA sUtranA ja AlApa artharUpe rajU karAyA che. juo patra 4ra. nAme lekhanaMdInI TIkA (patra para)mAM upayogone agenA traNa mane nirdeza karatI veLA jinabhadragaNi, siddhasena 1 A mULa tema ja jinadAsagaNie zasa vata pa98mA racelI cuhiNa sahita "jha ke e saMsthA" taraphathI Isa 1928mAM prasiddha karAI che 2. AnA paricaya mATe juo H CL J (pp. 159-161) ane A0 di. (pR 178-182). 3 juo "upakhaMDa". 4 juo "upakhaMDa". Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana ra11 ane vRddhAcAryane ulekha che kevalajJAna ane devaladarzana e be page ekasAthe hoI zake nahi e mata dharAvanAranA puraskartA tarIke jinabhagaNine ane enAthI viparIta mata dharAvanArAmAM jANe mukhI hoya tema rasiddhasenano nirdeza che vaLI vRddhAcAryane age evo ullekha che ke eo bane upayogane abhinna gaNe che. upagenA saMbaMdhamAM Ama traNa mata darzAvanAra tarIke traNa munivaryone. ulekha karanAra tarIke haribhadrasUri prathama pada bhogavatA hoya ema lAge che. avataraNe-A TIkAmAM saskRtamA tema ja pAIyamAM avataraNe che. temA 81mA patra uparanuM avataraNa te AptamImAMsAnuM Adya padya che. pramANuvArtika (1, 36) patra 53 upara che. vizesaNuvaInI gA 153 ne 154 paramA patra upara ane gA. 155-157 55mA patra upara che A papamA patra upara vise sAmAthI eka gAthA apAI che. sAmya-A TIkAnI keTalIka pAIya kaMDikAo naMdInI cuNimA samAnarUpe jovAya che eTale A cuNine A TIkA racavAmAM upayoga karAya che joIe ema lAge che. matAMtare-A TIkAmA keTaleka sthaLe mAtaronI nodha che. te paikI upagavAne agenA matAMtara ApaNe upara joI gayA. 1 juo "upakhaDa". 2 A siddhasena te siddhasena divAkara to nathI ja, kemake emano mata to vRddhAcAryane maLato che. zuM eo AvarsIcanI cuNiNa (bhA 2, patra 233)mA nidai zAyelA siddhaseNa khamAsamaNa che ? 3 "upayoga "ne agenuM nirUpaNa karanArI pAica tema ja anya bhASAmAM racAyelI kRtionI eka kAmacalAu sUcI me "upagavAdanuM sAhitya " e nAmanA mArA lekhamAM ApI che. A lekha "jai. sa. pra." ( 9, aM. 8)mAM chapAye che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 haribhadrasUri [ uttara khaMDa vRtti ane ullekha-malayagirisUrie nadI upara je vRtti racI che temA emaNe caNiNa tema ja A hAribhadIya TIkAne ulalekha karyo che. vizeSamAM emaNe A baMnene vRtti racavAmAM upayoga karyo che. (101) pippaniyuktivivRti picchanijatti e eka jaina Agama che. enA upara A saMskRtamA vivRti che. A Agama upara vIragaNie saMskRtamAM vi saM. 1160mA vRtti racI che. emA (patra 1amA) emaNe haribhadrasUrie A vivRti racavAnI zarUAta karI ane e "sthApanA-deva" parvatanA vibhAgane aMge racAyA pAda apUrNa rahevA pAmI ema kahyuM che te pachI paM. becaradAse A anya haribhadranI kRti kahI che te kevI rIte ghaTe? Aje A vivRti kaI sthaLe maLatI hoya ema jaNAtuM nathI. (12-103) prajJApanA sUtraTIkA yAne (106) pradezavyAkhyA nAma-A vIrasaMvata 376mA svarge saMcarelA Arya zyAmasUrikRta 4paNuvaNa nAmanA jaina Agama-cothA uvaga uparanI saMskRta TIkA che. A AgamanA chatrIsa paya (pada) paikI pratyekanI 1 AnA paricayArthe juo H CL J (p. 159) ane A0 diva (pR. 169). 2 " paJcAzakAdizAstravyUhapravidhAyakA vivRtimasyA / Arebhire vidhAtu pUrva haribhadrasUrivarA // te sthApanAkhyaTopa yAvad vivRttiM vidhAya divmgmn| taduparitanI tu kaizcid vIrAcArya smaapyepaa||" 3 juo 5 25, Ti 3 4 Ane paricaya me H CLI (pp 139 140 )mAM tema ja A0 diva (pR. 128-130)mAM Ape che Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 sAhityasevA ] jIvana ane kavana TIkAnA aMtamAM "pradeza-vyAkhyA" evuM A TIkAnuM nAma darzAvAyuM che. A nAma jabuddIvapaNuttinI TIkAnuM "pradeza-TIkA" nAmanuM maraNa karAve che. parimANa-A TIkAnuM parimANa jiveke(vi. 1, pR. 258) pramANe 37ra8 zloka jevaDuM che. mudrita AvRtti pramANe te A 4700 lekanuM che. paricaya-A TIkAmA haribhadrasUrie pitAne jinabhaTanA ziSya kahyA che. viSaya-patra 1-ramA prajana, abhidheya ane sabaMdha e traNanuM nirUpaNa che. enA pachI maMgaLane viSaya carcA che. patra 9mA adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane addA(kALa)nA karatA pahelA dharmAstikAyane nirdeza zA sAruM che e bAbata para prakAza paDAya che. patra 85mA "zarIra zabda'nI ane anyatra gurUnI vyutpatti apAI che. patra 6 ane 18mA mahAvIra-vaddhamAna" evuM nAma jainonA vIsamA tIrthakara mATe apAyuM che patra 88mAM "raju "nuM lakSaNa rajU karAyu che. A patra upara zabda sADAtraNa (UThA) mATe vaparA che. matAMtara-patra 71mA matabhedanI nodha che ullekha-A TIkAmAM aneka kRtionA nAma che. dA.ta. anu 1 "mahAvIra" ane "vamAna" ema be nAme jANe ekatrita karI nirdeza karAye na hoya ema AthI lAge e game tema ho, paNa A pramANeno nirdeza keTalIka vAra jovAya che dA ta visesanI TIkA (patra 3)mA koTathAcArye "zrImamahAvIravamAnavamivavana" evo ullekha karyo che. 2 AnA svarUpa mATe juo saTIka gaNitatilakano mAre aMgrejI upadyAta (pR 46) tema ja vairAgyarasamaMjarI (gucchaka 1,zle 8)nuM mAruM spaSTIkaraNa (pR 19). Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 haribhadrasUri [ uttara khaMDa gadvAra (patra ra5), AvazyakaTIkA (patra 2), kamapagaDIsaMgahaNa (patra 140), kammaprakRtisaMgrahaNikA (patra 59 ane 1ra9), jIvAbhigama (patra 28), paNatti (patra 33), nandadhyayana (patra 6) ane siddhaprAbhUta (patra 11). avataraNa-A TIkAmAM saMskRtamAM tema ja pAIyamA avataraNe che. tasU0 (a. 10, sU. 7)nA bhASyamAnuM eka avataraNa ata (patra 158)mAM che. nideza-malayagiri rie pavaNa uparanI TIkAmAM A pradezavyAkhyAno ullekha karyo che (136) vizeSAvazyabhASyavRtti - jinabhadragaNie virosA racyuM che. je bhAMgyuM sUo (pR 38)mA A bhAsanI vRtti haribhadranI havA viSe za kA darzAvAI che. pR. 9ramA A AvAsayanI vRtti te nathI evo prazna uThAvAyo che. jaina anAgamika kRtionAM vivaraNe (24) kamasta-vRtti ma. ki mahetAe AnI nodha lIdhI che; paM. becaradAse "jai. graM (pR. 116)ne A bAbatamAM ullekha karyo che. A saMbaMdhamAM ji200 (vi 1, pR. 74) jotA ema jaNAya che ke jinavallabha 1 AnA kartA haribhadrasUri pote hoya ema lAge che. 2 A ja zivarAmasUrikRta kammapayaDi che. A bAbata meM kammapaDi ane (baMdha)sacaga" nAmanA mArA lekha (pR 26)mAM darzAvI che. A lekha "A. pra " (pu 48, a. 2)mAM chapAye che 3 a2ja050 (baDa 2)nA upadyAta (pR. 62)mA me cAra avataraNe ApyA che 4 A nAma khoTu che. juo ttavAra zarmA (pariziSTa 6, pR. 17). Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vana 215 pa7 gAthAmA "prAcIna kammasthaya racyo che. tenA upara jinadevanA ziSya haribhadranI TIkA che ane A haribhadra prastuta nathI eTale A kRti khoTI gaNAvAya che. (28) kSetrasamAsavRtti A saMbaMdhamAM paM. haragoviMdadAse kIlonanA hevAla (pR. 78)ne ane vebaranA bIjA hevAla (pR. 987)no ullekha karyo che, paraMtu jinabhadgaNikRta khetta-samAsa je bRhata-kSetrasamAsa tarIke oLakhAvAya che enA upara te anya haribhadra vi. saM. 118pamA vRtti racI che eTale A kRti aprastuta che. jemAM graMsaM. (pR. 91)mAM prastuta haribhadrasUrinI A vRtti havA viSe za kA darzAvAI che. (49) tattvArthasUtralathuvRtti yAne (45) 5DapikA praNetA-vidyAvAridhi umAsvAti vAcake tatvArthasUtra racI ene pajJa bhASya vaDe vibhUSita karyuM che. A baMnenA spaSTIkaraNarUpe sAskRtamAM uparyukta TIkA haribhadrasUrie racI che A TIkA kaIka kAraNasara pUrepUrI maLatI nathI, kadAca e pUrI racAI ja nahi haze. e apUrNa TIkA yazobhadrasUri ane enA ziSya pUrNa karI a. 6nA sra 23nA amuka bhAga pUratI-patra 1-275 sudhInI TIkA 1 A mULa ane bhASya tema ja Agama dvArakanA saskRta upakrama ane e sapAdake rajU karela saMskRta viSayAnukrama, sAkSIpATha ane bhASyAnukrama sahita "sa ke. vhe. sasthA" tarasthI Isa 1936mAM chapAvAI che 2 A ziSya TIkAnA a tamA kahyuM che ke haribhadrasUrie pahelA sADApAca adhyAcanI TIkA racI. bhagavAna "gaMdhahastI" siddhasene navIna ane navya vAdasthAnothI vyApta evI TIkA banAvI e navIna TIkAno zeSa bhAga AcArge ( bhaTTa) ane bAkIno me uddata karyo che 3 a 6, sa 15 sudhInI TIkAmAM samudAyArthI ane vicAryuM che sU. 16-2nI TIkAmAM samudAyAthe ane avayavArtha vALI relI yojAI nathI, paNa sU 23 mATe tema che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra16 haribhasUri [ uttara khaMDa haribhasUrie racI che ema enA saMpAdaka AgamoddhArakanuM mAnavuM che. tyAra bAda A ja sUtragata "vinacannatA" e zabdagurachane samajAvatI ane a. 10, sU) 6 pUratI-patra ra75-para1 sudhInI TIkA cazobhadrasUrie racI che, ane bAkInI emanA ziSya racI che. yazobhadrasUrikRta TIkAne amuka aMza anya koInI racanA hoya ema navamA adhyAyanI TIkAnI puSpikA jotA jaNAya che. yazobhadrasUrinA ziSyanA mate sADApAca adhyAya pUratI TIkA haribhadrasUrie racI che. patra 1-275 sudhInI TIkA haribhasUrikRta che e siddha karavA mATe A TIkAnA saMpAdaka Agama ddhArake nIce mujabanA bhAvArthavALA dasa kAraNe rajU karyA che - (1) samudAyArtha ane avayavArthanI pRthatA sADApAMca adhyAya sudhI che eTale eTale bhAga hAribhadrIya vRttine che. A vAtane yazobhasUrinA ziSyanuM kathana samarthita kare che. (2) siddhasenIya TIkA karatA A vRtti prAcIna che. siddhasenagaNi karatA cauda so prakaraNanA praNetA haribhadrasUripUrvakAlIna che. nirde zAdi sUtrane viSe jJAnAvaraNIyAdi samyakatvanA AvaraNarUpa che e matanuM haribhasUrie nirasana karyuM che (patra 4ra), jyAre siddhasenagaNie e mata svIkAryo che (pR. 57). vaLI a. 6, sa 16mAM nAraka AyuSyanA AzravanA nirUpaNa prasaMge haribhadrasUrie mAtAhArAdine saMgraha svIkAryo che, jyAre siddhasenagaNie enuM nirasana karyuM che. ethI karIne hAribhadrIya vRtti siddhasenIya TIkAthI prAcIna che (3) haribhasUrie jema vIsarIsiyAmAM samyaktvanA lakSaNarUpa Astikya ItyAdinI pathAnupUrvI darzAvI che tema "tavArthazraddhA sabhyanaM e sUtranI vRtti (patra 20)mAM karyuM che 1-2 jue pR 215, Ti 3 RAvA ura che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA | jIvana ane kavana 217 (4) tilokamAM kSetronI paridhi vagerenuM mApa sUcavanAra keTalAka sUtro kRtrima che ema baMne TIkAkAroe kahyuM che, paraMtu e mATe zabdonI samAnatA che. (5) attaradvIpane lagatu bhASya vidagdhane hAthe sarvatra nAza pAyAnI vAta baMnene sa mata che. (6) haribhadrasUrie "vIra praNamyathI je maMgalAcaraNa karyuM che tenAthI ja kArikAonI vyAkhyA devaguptasUrie zarU karI. e ja vyAkhyA siddhasenagaNie potAnI TIkAnA prAraMbhamAM svIkArI che. (7) prastuta prAraMbha te "akSaragamanikA" pUrato ja che e je ullekha aneka sthaLomAM che te ja ullekha AvasmayanA vivaraNa vageremA haribhadrasUrie karyo che. (8) jema haribhadrasUrie aSTaka-prakaraNamAM tema ja lalitavistarA nAmanI vyAkhyAmAM jinezvaranI "varabodhinI prAptinuM prarUpaNa karyuM che tema ahI "H gumasevana " e AryA (11mI kArikA)nI TIkAmAM karyuM che (9) anyatra-aneka sthaLamAM A saMbadhamA vivecana karyuM che ane anyatra nirNaya karyo che e jAtanA atideze (bhalAmaNo) sUcave che ke vRttikAra haribhadrasUrie aneka agAdha graMtha racyA che (10) ao ramA jIvanA bhedanA adhikAramA prAbhUtakAranA nAme je be gAthA uddhata karI che te adhunAtana gra mAM upalabdha nathI tema ja e gAthAvALo mULa graMtha paNa maLato nathI A dasa kAraNomAthI 1, 3, 7 ane 8 sabaLa che ane bIjAM kAraNa te AbhAsamAtra che ema 5. sukhalAle kahyuM che ? 1 jue upakrama (patra 16) 2 juo gujarAtI vyAkhyA sahita tavArthasUtrane paricaya (pR 16, dvitIya AvRti). Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 haribhadrasUri [ uttara khaMDa pAhuDa-haribhadrasUrikRta TIkA (patra 119 )mA keIka pAhuDamAthI be gAthA uddhata karAI che A gAthA AthI koI prAcIna ke arvAcIna kRtimA hoya ema jANavAmAM nathI. a02, sU0 27nI siddhasenIya TIkA (pR. 181)mAM nirukta-prAbhUtane ulekha che. sAmya-aja5nI svapajJa vyAkhyA ane DupaDupikAmA keTalAka viSayanI samAnatA che. dAta. avagrahAdinuM nirUpaNa ane sat nI vyAkhyA (juo aja5nA dvitIya khaMDanA mArAM TippaNonA pR 293, 302 ane 3ra3). Ama hovA chatA eka grathamAM bIjAnI bhalAmaNa karAI nathI. vyutpatti-A TIkAmAM aneka zabdonI vyutpatti apAI che. dA. ta. adhikaraNa (2261), aparAjita (201), avayava (212), AcArya (ra76), karma (2), kAla (193), kSetra (51), raiveyaka (200), chedana (261), tIrtha (6), deva (151), doSa (3), vya (213), naraka (157), nikSepa (265), nipAta (17), pUrva (145), bhavanavAsI (189), bhedana (ra61), yoni (135), liMga (113), lesthA (114), vinaya (ra75), vibhu (10), vyatara (190), zarIra (137), sarvArthasiddha (2001) ane saudharma (200). 1 A gAthAo nIce mujaba che - " parigappida sapuDa tattigA ya taha tattiga ti cumeaa| yammA bhAvANa jae viNNeA buddhimatehiM / / pAveyarehiM sahasAhaNAi jagamuttibhAyaNa ceva / samayAhiesu a tahA patA ya ete jahAsakha // " 2 A patrAka che. 3 be rIte Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 219 nyAye-A TIkAmA dalAka nyAyane--keTalIka 1nItione ullekha che. jemake "azvaratha" nyAya (patra 128). A uparAMta nyAya ane nIti mATe nIce mujaba nirdeza che - "samuhu diro pravRtta 3 varSApi pravartanta" (patra 54) "tAzcAtta tA ." (patra 161 ane 191) anya vyAkhyA ane matabheda-DupaDapikAmA keTaleka sthaLe anya brakAranI vyAkhyAnI tema ja koI kaI sthaLe mAtaranI nodha che. udAharaNArthe juo patra 34, 36,47, 68, 70, 86, 115, 130, 131, 133 ne 247 A uparathI mAruM mAnavuM e che ke bhASyanI racanA bAdanI kaIka TIkA ke TIkAo haribhadrasUrinI sAme hatI ullekho ane avataraNe--keTalAka avataraNo naMdI, prajJApanA (patra 210) vagere AgamomAthI apAyA che A TIkAmA AcAra (patra 75), rAjaprasenakIya (patra 76), Avazyaka (patra 177) ane sammati (patra 269)ne ullekha che vaLI prazamaratimAthI ane te paNa umAsvAtinI ja che evA sUcanapUrvaka emAthI gAthAo apAI che (dA ta juo patra ra77). vise sAmAthI paNa avataraNa apAyA che. dA ta. juo patra pa7 patra 69mA jinabhadragaNine "bhASyakAra' kahyA che 159mAne 160mA patramAM tema ja 188mA, 192mA ane 193mA. patra upara je gAthAo avataraNarUpe apAI che te kyAnI che? sUtranI racanA--mUtranI racanAne amuka prakAra ja kema e bAbata- samAsa ane vacanane aMge vicAraNA e bAbata keTalIka vAra hAtha dharAI che. trIjA adhyAyamAM keTalAka je navIna sUtro racAyA che te 1 jue patra 161 2 dA ta juo patra 21 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara0 haribhadrasUri [ uttara khaMDa nirarthaka che-umAsvAtine saMkSipta lakhANa rajU karavAnA IrAdAne anurUpa nathI ema patra 175mAM kahyuM che. pATha viSe carcA-amuka pATha sUtrane che ke bhASyane e vAta carcAI che.1 aMtaradvIpanuM bhASya-pa6 aMtaradIpane badale 96ne lagatA bhASyane udbhava "saiddhAtikapAzAne AbhArI che ema patra 181mA kahevAyuM che. vAdyo-mRdaMga, paNava, viSNu, trisirikA ItyAdine ullekha patra 229mAM che. "anyatra' zabdano prayoga-A zabda dvArA haribhadrasUrie A TIkA pote racyA pUrvenA graMthane prAyaH moghamamA nirdeza karyo che. juo patra 18, 23, 49, 67, 70, 108 ane 120. patra 49mA Avazyaka-TIkAne spaSTa ullekha che. pusta-karmAdi-pusta-karma, kAcha-karma vagerenuM nirUpaNa patra 267mAM che. umAsvAti viSe nirdeza-sUtrakAra, bhASyakAra ane sUri (247) ema vividha rIte umAsvati viSe nirdeza karAyo che. vRddha-A nAmathI "vRddha ne 72, 153 ane 206 e kramAkavALA patromAM ullekha che guru-A pramANene nirdeza ra3ra ane 248 e kramAkavALAM patromAM che AcAyane nAme ullekha-117, 121, 131, 133, 151, 153, 164 ane 199 e kramAkavALA patramA "AcArya'ne nAme ulalekha che. 1 jue patra 97 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane vrata putra 199 para saMpAdakanu nIce mujaba TippaNu che:-~~ yojanazatasahasraparimANo niSkampatvAd astamayodayAbhAvAcceti siddhasenIyA vRttI, syAdanena tasyA pazcAdbhAvitA " re gaNitanI paribhASA--umAsvAtie gaNitanI keTalIka paribhASA darzAvI che haribhadrasUrie 'karaNa ' tarIke apavana ane unanA ullekha karyo che A sUrie ' gaNitanA pramANa che ema patra 167mA kahyu che. ethI prastuta parihANine lagatA A jAtanA ullekhane samarthana karanAra pAne abhAva, nahi ke gaNitanA yathAyAgya mApanA abhAva sacita hoya ema lAge che prakINa ka--patra 4mA gRhAzrama ' zabda che. H patra 90mA sUryakAMta ullekha che. 221 ane caMdrakAta e be jAtanA maNinA bhASyagata paMcamagatinA spaSTIkaraNa tarIke siddhagati' ema samajAvAyuM che ( putra 103) ' < zAstramAM rudra vagere devatAnA ullekha nathI ema patra 30mAM kahyu che. putra 9mA ' vRddhavAda 'nI noMdha che. pRthatva ' sajJA patra 149mA vaparAI che khAlanapanA prakAro gaNAvatA una ane gRxbhakSaNanA nirdeza putra 273mA che. 1 jue bhA 1, pR 29 2 guNakAra ane bhAgahAra e bene teA umAsvAtie nirderA karyAM che. haribhadrasUrie prataravRtta (pa 167) ane piravatu la (patra 192)ne ullekha kyoM che Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara kha'rDa sakalAdeza ane vikalAdeza viSe patra 243 ane 5tra 245mA anukrame thADuMka nirUpaNa che. brAhmI vagerenA yAgathI gaMdhAdi vaDe bhanA sparzanI niLatA thAya che e vAta patra 122mA jaNAvAI che. rarara dhAtunA aneka artha thAya che ( patra 97 ) ityAdi vyAkaraNane lagatI bAbate sUtro vagere ApI sUcavAi che. adrupa cma ' zabda 1 sADA cAra ' vaparAyeA che. : mATe patra 160mAM putra 163mAM dhanuSya saMbaMdhI kASThaka che. 88 grahI samajAvatAM ' bhasmarAzi ' vagere ema patra 192mA kahyu che. evI rIte mAsa mATe phAlguna ityAdi ema patra 195mA kahyuM che. haribhadrasUribhASyane paNa vRtti' tarIke oLakhAve che. A uparathI zu' ema manAya ke bhASya pachInI taratanI ja racAyelI TIkA te emanI che? (85) nyAyAvatAravRtti ullekha--20pra0 (pR para )mA hAribhadrIya kRtie gaNAvatI veLA A nyAyAvatAra-vRttine ullekha karAyA che. vaLI i. sa.nI 15mI sadInI bRhaTTipaNikA (kramAMka 365)mAM paNa Ane ullekha che eTale Aje AnI kAI hAthAthI maLatI nathI eTalA ja uparathI A kRti haribhadrasUrie racI ja nathI ema DaoN. pI. ela. vaidya jo kahetA hoya tA e vAta vicAraNIya Thare che. nyAyAvatAra uparanI 1 AnA Akane 'DhIMcA ' tema ja ' cAM' paNa kahe che. sADApAMcanA Akane DhiLiyA' kahe che. C Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 sAhityasevA | jIvana ane kavana siddhapikata TIkAmA keIenAthI prAcIna TIkAne-hAribhadrIya TIkAne, ullekha jaNAto nathI. je e sAcu hoya te enuM zuM kAraNa? viSaya-A kRtinuM nAma sUcave che tema e sAmAnya rIte siddhasena divAkare racelA manAtA nyAyAvatAra uparanI vRtti che. bhASA-enI bhASA saMskRta haze ema haribhadrasUrinI upalabdha vRttionI bhASA jotA lAge che. parimANa-bahadipaNikAmAM enuM parimANa 2073 leka jevaDuM darzAvAyuM che. (5) paMcasUtrakavyAkhyA addhamAgahImAM racAyelA ane ajJAtakartaka upacasattaga 1 A sa baMdhamAM me mArA lekha nAme "siddhasena divAkaranI kRtio ane enA abhyAsa mATenA sAdhanomAM vicAra karyo che. A lekha "A pra." (pu. 49, aM 8, 9-10, 11, 12; 5.50, , 2, 3, 4)mAM chapAye che. 2 ji.200 (vi 1, pR. 229)mAM noMdhAyelI eka hAthapothImAM caMdrarSinuM nAma che A ullekha brAta jaNAya che 3 A gujarAtI bhASAtara sahita "je. dha pra. sa " taraphathI vi sa 1981mA chapAvAyuM che. A mULa vyAkhyA sahita "jai. A. sabhA" taraphathI vi saM 1970mAM prasiddha karAyu chemULa anya prakAzako taraphathI paNa chapAvAyu che pro e ena upAdhyee I. sa. 1934nI AvRttimAM prastuta vyAkhyAmAthI koI koI bhAga Apyo che. sAthe sAthe aMgrejImAM bhASAtara, TippaNa, prastAvanA tema ja zabdakoSa ApyA che A emanuM bIjI sa skaraNa che pro vADIlAla zAhe I. sa. 1934mAM mULanuM sa kRta chAcA tema ja aMgrejI prastAvanA, bhASAMtara ane TippaNa sahita saMpAdana karyuM che ane e "gUrjara graMtharatna kAryAlaya" taraphathI chapAvAyu che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 haribhadrasUri [ uttara khaMDa uparanI A saMskRtamA 880 zleka jevaDI vyAkhyA che. A vyAkhyA (patra 11A)mAM "anuttarabodhine ullekha che. paricaya-paMcasunnagamA pAca adhikAra che. darekanuM sAntartha nAma che. jaina tIrthakone namaskAra karavA pUrvaka A kRtine prAraMbha karAve che. cAra zaraNonuM nirUpaNa, duSkRtyanI nindA ane zubha kAryonuM AcaraNa e pahelA adhikArane viSaya che. bIjA adhikAramA sAcI zraddhA ane bhaktinI bhUmikAnuM varNana che ane aMtamA zrAvakanA pAca aNuvratanI prarUpaNa che. trIja adhikAramAM jaina sAdhu bananAra zu zu karavu joIe te darzAvAyuM che. cethA adhikAramAM duSkara zramaNajIvana AlekhAyuM che. pAcamA adhikAramAM muktinuM svarU5 rajU karAyuM che. avataraNa-uparyukta vyAkhyAmAM saMskRtamAM ane pAIyamAM avataro che. e badhAM ekatrita svarUpe ane mULanA ullekhapUrvaka apAvAnI jarUra che. patra 9amAMnu avataraNa siMhapayaraNanA "sammattAhiMgAra'nA 28mA padya sAthe maLatuM Ave che. evI rIte patra 28agata avataraNa vIsavIsiyAnI vIsamI vIsiyAnA aDhAramA padya 1 Ane ageje. caM. (pR. 100)mAM nIce mujaba TippaNa che - bRhat TippanikAmA enA mATe cokkasa ullekha nIce mujaba che - 'pAcasUtra prAkRtamukhya vRttizca hAribhadrI sU 210 vR. 880 pApapratighAtaguNabIjAdhAna 1 sAdhudharmaparibhAvanA * pravrajyAgrahaNavidhi 3 pravrajyAparipAlanA 4 pravrajyaphala 5 sUtrarUpa." re A nAma meM enyuM che. mULamAM nAma nathI. 3 pApapratighAtaguNabI jAdhAna, sAdhudharmaparibhAvanA, pravrajyAgrahaNa vidhi, praghApAlana ane pravajyAkla ema A pAcanA saskRta nAma che 4 5 suragamAM vividha udAharaNo apAyA che juo A ja050 (khaDa 2)nA mAre agrejI upadyAta (pR. 5) Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana raya sAthe maLe che. patra 11amAnA nIce mujabanA be avataraNo AvakanI kema vyavasthA karavI te upara prakAza pADe che - " pAdamAyAnnidhiM kuryAt pAdaM vittAya vardhayet / dharmopabhogayo. pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe / / AyAda niyuJjIta dharme yadvA'dhikaM tata / zeSeNa,zeSaM kurvIta yatnatastucchamaihikam // " arthAta Avakane cothe bhAga sa grahI rAkho-bhaMDArI rAkho, bIje cothe bhAga paisA vadhe tema vAparavo, trIjo cotho bhAga dharma ane upabhogamA kharca ane chelle cotho bhAga AzritanA poSaNa mATe vApara. Avakane aDadhe ke ethI adhika bhAga dharmamAM vApara; bAkInA vaDe tuccha aihika zepa karavuM. avari-paMcasuraMga upara eka munisudarasUrie racelI ane bIjI koIke racelI avasUri che. e avacUrio A vyAkhyAne AdhAre jAI che ke kema te tapAsAvuM ghaTe. TippaNu-paMcamuttaga upara Agamo ddhArake saMskRtamA TippaNa racyuM che paraMtu e apUrNa che. bhASAMtara-mULanA gujarAtImA tema ja aMgrejImAM bhASAtara thayelA che. (107) prazamaratiTIkA umAsvAtie prazamarati saMskRtamAM racI che. emA 313 padyo che. Ane e. belinIe ITAliyana bhASAmAM anuvAda karyo che. A 1 A bane padyo kaMIka pAThabhedapUrvaka avataraNarUpe dharmabindu (a. 1, sU. 25)nI municandrasUrikRta TIkA (patra 8A)mAM "nItizAstra"mAkahyuM che evA ullekhapUrvaka apAyA che 2 juo pR 223, Ti. 3. ha 15 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara6 haribhasUri [ uttara khaMDa mananIya ane manohAriNI kRti upara "bRhad gacchanA mAnadevasUrinA praziSya haribhadrasUrinI vi. saM. 118pamAM racAyelI vRtti che. Amane ja bhUlathI haribhadrasUri gaNI levAyA hoya ema lAge che, kemake vi. saM. 1185 pUrvenI koI paNa kRtimAM prastuta haribhadrasUrinA nAme A jAtanI nodha jovAtI nathI eTaluM ja nahi, paNa prastuta haribhadrasUrikRta AvI koI vRtti hoya to enI koI hAthapathI te prAyaH saMbhave ne ? (131) varga kevalivRtti vArANasImA vAsuki nAmano eka jaina zrAvaka rahetA hatA. ene kaIka sthaLethI vaccakevalisutta (vargavalisUtra)nI hAthathI maLI paNa ene artha e samajI zakyo nahi. eka veLA e "citoDa" A ane eNe haribhadrasUrine e batAvI. sUrie saMdhane vAta karI. e samajAya te mATe saghanA keTalAka jaina agresaree haribhadrasUrine vijJapti karI. e uparathI emaNe vRtti racI. A saMskRtamAM racAI haze ema mAnI meM enuM upara mujaba nAma sUcavyuM che. bhaviSyamAM bananArA banAvanI AgAhI A kRtine AdhAre thaI zake che evI sAbitIo maLI hatI, paraMtu A Akhare te pApa-graMtha gaNAya ane "kali" kALamAM AvuM jJAna harakoIne heya te ISTa nahira, kemake AvA jJAnane AgaLa upara durupayoga thavAne saMbhava rahe che. A uparathI jaina mukhIoe A vRtti rada karavA sUrijIne vinavyA ane emaNe ene nAza karyo. Aje mULa kRti ke enI vRttinI hAthapathI kaI sthaLe hoya ema jaNavAmAM nathI. anAgamika kRti nAme paNahAvAgaraNamAM 45 akSarane pAca 1 pApatanA 29 prakAre samavAya (sutta 29)mAM darzAvAyA che. jue pAbhAsA(pR. 166). 2 juo kahAvalI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 227 vargamAM vibhakta karAyA che. A uparathI praznanA uttara apAya che. A jAtanI vidyAne "varga kevalividyA' kahe che. uparyukta va...kevalisuttamAM AvI jatanI vidyA haze. ca.pra. (pR. 58)mAM Ama rAjane zIkhavA lAyaka kaLA tarIke "kevali-vidyAno ulalekha che. zuM ene A kRti sAthe saMbaMdha che kharA ? (155) zrAvaprajJaprivRtti umAsvAtie saMskRtamAM zrAvakaprajJapti rayAnuM municandrasUrie dhamabindu (a 3, sU. 18)nI TIkA (patra 35A)mAM kahyuM che eTaluM ja nahi, paNa emAthI saMskRta avataraNa paNa ApyuM che, paraMtu A kRti hajI sudhI te maLI AvI nathI. pAIyamA je kRti che te ja je ahI AthI abhipreta hoya te e bAbata pR. 180-181mAM vicArAI che. vizeSamAM umAsvAtinA nAme caDAvAtI zrAvakaprajJaprinI kaI vRtti ja jovA jANavAmAM nathI. (164) saMgrahavRtti sa grahaNa thI laghu-saMgrahaNI ane bahata-saMgrahaNI e be kRtio sAmAnya rIte samajAya che. temA haribhadrasUrinI TIkA mATe te bahasaMgrahaNuM ja hoI zake, kemake bIjI saMgrahaNInA kartA to emanA pachI lAbe samaye thayelA che. 1 jue aja50 (khaDa 2)no upaghAta (pR 66) tema ja pA bhA sA. (pR. 170) A bIjI kRtimAM me vagakevalisuttane vaccakevalI tarIke nirdeza karyo che. 2 A nAmanI vividha kRtio viSe meM keTalIka hakIkata "sa gahaNI (sa grahaNa)" nAmanA mArA lekhamAM ApI che. A lekha "A pra." (5 48, A 5)mAM chapAyo che ane agena mAre bIjo lekha nAme keTalIka sa gahaNI (sa grahaNa)" "A pra " (pu pa7, a. 4)mAM chapAve che Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara8 haribhadrasUri [ uttara khaMDa bRhatsaMgrahaNI eTale jinabhadagaNi kSamAzramaNanI ja. ma.mAM gA. 419mA racelI kRti. AnA upara malayagirisUrinI TIkA che. A TIkAmAM A sUrie haribhadrasUrikRta vRttine kaI sthaLe ulekha karyo hAya ema jaNAtuM nathI. sumatigaNie prastuta haribhasUrine vRttikAra tarIke nirdeza karyo che kharo, paNa enuM samarthana karanAra kaI prAcIna pramANa maLe che ? je bhAMDyuM sUtra (pR. 34)mAM je saMgrahaNIvRtti hAribhadrIya kahI che te prastuta che ? enI hAthapothI 26 patranI che. arjana kRtinuM vivaraNa (82) nyAyapravezakavyAkhyA yAne (148 I) ziSyahitA dijJAge nyAyavhAra racyuM che. ene ja keTalAka nyAyasUtra kahe che. ene abhyAsa sugama thAya te mATe nyAyapravezakanI racanA karAI hatI. A nyAyapravezakane viSaya maNimekhalaI nAmanA tAmila kRtinA 29bhA prakaraNa sAthe samAnatA dharAve che. nyAyapravezakanA kartA kANu e viSe be mata che. keTalAka Adhunika vidvAne enA kartA tarIke dinAganuM nAma sUcave che te bIjA *keTalAka A dinAganA ziSya zaMkarasvAmInuM nAma sUcave che. 1 A vyAkhyAnuM saMskRta mULa ane prastuta vyAkhyA uparanI pArzvadevagaNita 5jikA sahitanuM saMpAdana (sva.) Do. AnaMdazaMkara dhruve karyuM che ane e "gA. pa. graM."mA I sa 1930mAM prasiddha thayela che A pUrve TibeTI mULanuM vidhuzekhara bhaTTAcArye sapAdana karyuM hatu e mULa emanI prastAvanA sAthe "gA. pa. 2."mA I sa 1927mAM prakAzita thayela che 2 juo "upabaDa". 3 Do. satIzacandra vidyAbhUSaNa, vidhuzekhara bhaTTAcArya ane DaoN. kItha 4 pro. uI, sugiri, hassi, yubiansika ane miniva Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 229 cInI ane TibeTI sAdhane anusAra nyAyapravezakane nyAyapravezazAstra, pramANanyAya pravezadvAra, pramANazAsanyAyapraveza ahetuvighAtakazAstra paNa kahe che. kartava-nyAyapravezaka upara 500 zleka jevaDI vyAkhyA prastuta haribhadrasUrie racI che, nahi ke satIzacandra vidyAbhUSaNe ane DAM kUve kahyuM tema emanA uttaravatI anya haribhadra. prastuta haribhadrasUri e tattvasaMgraha (le. 123-124) uparanI paMjikA (pR 66)mA nirdezAyelA AcArya-sUri che ema DaoN. bI bhaTTAcAryuM tattvasaMgrahanA agravacana (pR. 75)mAM kahyuM che. A bAbata vizeSa vicAraNAne pAtra che. ziSyahitAnI eka hAthapothI vi saM. 1201mAM lakhAyelI che. e jesalameranA bhaMDAramA che. avataraNe-ziSyahitAmA avataraNe che. enA pratIke meM aMja 50(khaMDa 2)nA upodaghAta (pR. 67)mA ApyA che. e pikI pR. 15gata " miti"thI zarU thatuM avataraNa nyAyabindu (pariccheda 3, pR. 180)mAnuM che. evI rIte pR. 21mAnuM "saMta"thI zarU thatu avataraNa pegasUtra (3-13)nA uparanA vyAsakatA bhASyamAMnu che ane pR. 35mA "saraLadetu"thI zarU karAyeluM avataraNa "bhada ta"nA nAme rajU karAyuM che. A "bhadaMta" te dinAga te nathI ? ullekha-zAntarakSita vAdanyAya upara racelI vyAkhyA (pR. 142)mAM nyAyapravezane ullekha che. 1 A pRSTAka dharmottaraskRta TIkA sahita je nyAyabinda "caukhaMbA saMskRta graMthamAlA mA 2 thAka 22 tarIke I. sa1924mAM chapAvAyo che tene aMgenI AvRtti pramANeno che Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 haribhadrasUri [[ uttare khaMDa paMjikA-pArSadevagaNi AgaLa upara "sUri " banatA zrIcandrasUrine nAme prasiddhi pAmyA emaNe ziSyahitA upara vi. sa. 1169mAM saMskRtamA paMjikA racI che mahAnisIhane uddhAra pracava (pra. 9, 219) pramANe mahAnisIhane uddhAra haribhasUrie karyo hate ahIM mahAnisIhane "jaina upaniSa" kaheluM che. mahAnisIhamA kahyu che ke haribhadrasUrie pitAnI matine AdhAre A graMtha lakhyo.2 jinaprabhasUrie vividhatIthakalapamA mathurApurAkalpa" (pR. 19)mAM kahyuM che ke mahAnisIhanA je pAnA udhaI vaDe khavAI gayA hatA te pakSakhamaNa eTale ke paMdara upavAsa dvArA devatAnuM ArAdhana karI jinabhadra kSamAzramaNe sAdhyA. hAribhadrIya kRtionA vRtti haribhadrasUrinI jeTalI kRti maLe che e sarve saMskRta vRttithI vibhUSita nathI. jeTalI che temAthI je kRtione aMge haribhadrasUrie pite vRtti racI che tenI nodha meM pR. 184-185mA lIdhI che. Ama haribhadrasUrinI ATha kRtio pajJa vRttithI alaMkRta che. emanI A - vRttio paikI aveja 50nI vyAkhyA tema ja lalitavistarA upara municandrasUrie anukrame vivaraNa ane paMjikA racela che. je kRtio svapana vRtti vinAnI che temAnI keTalIka upara tema ja AvazyakalathuvRtti ane nyAyapravezakavyAkhyA upara saMskRtamAM anukrame TipaNuka ane 5jikA jevAya che. A vRttikAganA nAma hu ahI akAdi krame Apu chuM - 1 AnI eka hAthapothI vi. sa 1368mAM lakhAyelI che. 2 juo D C G C M (Vol. XVII, pt. 2, p33 ). Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA abhayadevasUri AgamAhAraka (AnaMdasAgarasUri) guNaratnasUri jinezvarasa ri jJAnavimalasUri vendra (?) pA devagaNi ( zrIcandrasUri ) prabhAnandasari brahma-zAtidAsa jIvana ane kavana maNibhadra (2) malayagiriri mAnadevasUri suniyandrasUri yazeAbhadrasU ri yazavijayagaNi (nyAyAcArya) rAjasa vardhamAnasUri vijayalAvaNyasUri vidyAtilaka (sAmatilakasUri) zivama`DanarmANa saghdhatilakasa ri sAdhurAjagaNi hemacandrasUri (?) rw 231 6 ( maladhArI) jU ajaiAnI kRtio upara haribhadrasUrie TIkA racI hoya tevI kRti te nizcita rUpe nyAyapravezaka che. A TIkA upara pA devagaNinI pajikA che. bhASAntarA gujarAtI bhASAMtaro-- haribhadrasUrinA keTalAka graMthonA gujarAtImA bhASAtara thayA che ane e prasiddha paNa thayA che. enI noMdha te me te te gra thAnA paricaya ApatI veLA ApI che kharI, paraMtu e eka sthaLe sAmaTI apAya te sAru. ema lAgavAthI e graMthA tema ja enA bhASAtarakAronA nAmeA ahI rajU karu` chuH-- * jue puravaNI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra haribhadrasUri [ uttara khaMDa graMtha bhASAMtarakAra anekAMtavAdapraveza pro. maNilAla nabhubhAI dvivedI aSTaka prakaraNa (saTIka) hIrAlAla haMsarAja khuzAladAsa jagajIvanadAsa . (aSTaka 12 ) hIrAlAla ra. kApaDiyA uesapaya (gA. 1-27) (saTIka) jogasayaga Do. IndukalA DI. jhaverI dharma bindu (saTIka) rAmacandra dInAnAtha zAstrI maNilAla na. dezI nRtattvanigama paMcavaghuga AgamoddhAraka paMcAsaga (paM. 1-4) paM. candrasAgaragaNi ,, (paM. 2-4) paM. meruvijayagaNi [, (paM. 3) dhI. Te. zAha egadaSTisamuccaya DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetA gabindu RddhisAgarasUri che. ma. na. dvivedI lalitavistarA DaoN. bha. ma. mahetA , (bhA. 1, zakraratava) paM. bhadraMkaravijayagaNi* , (zastava, apUrNa) paM. bhAnuvijayagaNi vasavIsiyA (vI. 1-5) paM candrasAgaragaNi zAstravArtAsamuccaya (sta. 1-4) paM. suzIlavijayagaNi padarzanasamuccaya pro. ma. na. dvivedI * A cihanathI akita nAmavALI vyakti mATe juo "puravaNI". Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] graMtha . sa0 (saTIka jainadarzana) SoDazakaprakaraNa (pA. 1-8 ) saMsAradAlAnalastuti sakhApayaraNa jIvana ane vana bhASAMtarakAra 1 5. becaradAsa jI. dezI kezavalAla jaina (?) hIrAlAla 2. kApaDiyA vagere 5 meruvijayagaNi 5. becaradAsa jI. dezI 233 (pR 13-18) ,, iTAliyana bhASAMtara--haribhadrasUriSkRta dhakhinu tema ja letattvaniNa yanu DaoN. suAline hAthe iTAliyana bhASAmA bhASAMtara thayeluM che. haribhadrasUrinI sasAradAvAnalastuti sivAyanI eke kRtinuM sarvAMze hiMdI, 4agrejI ke jarmana bhASAmA bhASAtara thayu hoya te paNa e prasiddha thayuM haiAya ema jaNAtuM nathI. viSaceAnu` vaividhya--haribhadrasUrie vividha viSayonuM nirUpaNa karyuM che. temA nyAyane aMge emaNe a04050, anekAntavAdapraveza, anekAntasiddhi ane syAdvAdakucAdyaparihAra racyAM che. danazAstra tarIke emaNe dhammasa gahaNI, leAktattvani ya, zAvAsa0 ane SaTTanasamuccayanI racanA karI che. yAganI rUparekhA emaNe jogasayaga, cAndasa, cAgabindu ane peADazakaprakaraNamA AlekhI che gRhastha-dharma ane sAdhu-dharmInu svarUpa dha bindu ane p`cAsagamA ane sAdhu-dharmanuM viziSTa nirUpaNu paheMcavatyugamA che . kathA-sAhityanA sarjanarUpe sa020 ane ttamAANa gaNAvI zakAya. aSTakaeNprakaraNa ane vIsavIsiyA e 1-2 jue " puravaNI ''. 3 jue pR 148, 4 juo pR 17-168. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra34 haribhadrasUri [ uttara khaMDa aneka prakIrNaka viSaya upara prakAza pADe che. uvasAya AtmanatinA upAyo sUcave che. e naitika ane AdhyAtmika daSTie upagI kRti che. sAhityakSetramAM phALe-haribhasUrie jeTalI kRti racI che e badhI maLatI nathI. keTalIka apUrNa maLe che ane keTalIka emanA nAme khoTI caDAvAyelI lAge che A paristhitimAM emane sAhityakSetramAM keTalo phALe che tene atima nirNayAtmaka uttara ApI zakAya tema nathI chatA je kRtio emanI nirvivAdapaNe gaNAya che tene lakSIne e darekanuM parimANa arthAta 2 thArA rajU karAya te e uparathI emanI sAhitya-sevAne ApaNane thoDoghaNe paNa khyAla Ave. AthI huM e nIce mujaba kRtinA nAmapUrvaka Apu chuM ane sAthe sAthe paghAtmaka kRtinA padyonI saMkhyA paNa nodhu chuM:nAma padyasaMkhyA granthA anugadvAravivRti 3000 (je. gra.) anekAtajayapatAkA 3500 anekAtajyapatAkodyotadIpikA 8250 anekativAdapraveza 720 anekAtasiddhi 2 aSTaka prakaraNa 266 Atmasiddhi AvazyakasUtra-bRhavRtti 84000 AvazyakasUtra-vivRti 22000 uesapaya 139 1150 caityava dAnasUtra-vRtti (la vi ) - 545 ja budIvasa gaNuM jIvAjIvAbhigama-laghuvRtti 11192, 1 5 bhAM. caM. sU. (pR 123) pramANe 1200 che. - - 2 58 30 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 235 go 485 nAma padyarAkhyA grAca jegasayaga 101 1papikA daMsaNusudi (darisaNasattari) dazavaikAlika-TIkA 6850 kiMjavadanapeTA 1 2 dhummasaMgahaNa 1396 1750 (je. graM ) dharmabindu 48 + sU. 542 ra73 (jai. graM ) dharmasAraprakaraNa dharmasAraprakaraNa-TIkA dhuttakakhANa 602 (jai. 2 ) nandadhyayana-TIkA 23ra6 nANAcittapatharaNa nRtattvaniMgama 170 (je. caM.) nyAyapravezaka-vyAkhyA 500 nyAyavinizcaya nyAyAvatAravRtti paMcavabhuga 1714 1794 (je. caM.) paMcavastuka-TIkA 5050 ( , ) paMcasUtraka-vyAkhyA pacAsaga 21184 piMDaniryuti-vivRti prajJApanA-TIkA boTika-pratiSedha 1 A TIkA sADA pAMca adhyAyanI-a. 1, sU 23 sudhInI jaNAya che. 2 jue 5. bhAM. i. sa. (pR. 5). 147 | | | | | 88 0 938 4700 91 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ uttara khaMDa 386 700 89 2 57 330 nAma padyasaMkhyA granthA bhAvanAsiddhi gadaSTisamuccaya 226 , , -vRtti 1175 gibindu para7 lagasuddhi 133 vargakevalivRtti visarIsiyA zAstravArtAsamuccaya , , -vRtti 12250 viddarzanasamuccaya ghoDazaka-prakaraNa sa sAradAvAnala stuti samarAIcacariya saMbohAyaraNa 2054 (je. caM.) sarva siddhi che -TIkA sAvagadhama sAvagadhammasamAsa , nI TIkA syAdvAdakucoghaparihAra hiMsASTaka , -avasUri 1 je. caM.mAM 7000nI nodha che te vicAraNIya che 2 juo je. bha. caM. cu. (pR. 21) 210000 120 4 03 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane na ahI je graMthAtra me* Apela che te sabadhamAM keTalIka vAra bhinna ullekha paNa jovAya che, paNa ethI aMdAjane vAdhA AvatA nathI. uparyukta gaNatarI pramANe haribhadrasUrie ochAmA ochA doDha lAkha zloka racyA che . vinayavijayagaNie be lAkha karatA vizeSa zloka rayAnu kahevAya che.1 nyAyAcAyayAvijayagaNie teA be lAkha jeTalu lakhANa vaLa nyAyane aMge ja karyuM che ema emanA eka mudrita thayelA kAgaLa uparathI jaNAya che. ' kalikAlasarvajJa ' hemacandrasUrie sADA traNa kagaDa leA jeTalI racanA karyAMnu keTalAka kahe che. traNeka lAkha zloka jeTalu lakhANa tA Aje paNa maLe che ema kahevAya che. lagabhaga aDadhA lAkha leka jeTalI racanA teA Adhunika yugamA AgamAdhArakane hAMthe paNa thaI che. , 237 ti ke A pramANe haribhadrasUrinI vividha kRtionuM saMkSipta avalokana pUru thAya che eTale enA niSkarSarUpe huM nIce mujabanI 48 bAbatA rajU karuM chuM* :-- 1. abhayadevasUri ane emanI pachInA keTalAka AcAryone mate haribhadrasUrie lagabhaga 1400 graMthA racyA che, chatA Aje te enA caudamA bhAganA Azare sA graMthanA ja nAma gaNAvI zakAya tema che. 2. haribhadrasUrinI kRti tarI ke keTalIka vAra emanA pachI thayelA-vi. saM. 115nI AsapAsamA thayelA anya haribhadrasUrinI kRti gaNAvAya che ane te ucita nathI hari, hariprabha, hariSeNa ne hu kula jevAnI kRtine hAribhadrIya kahevI te bhUla che. 1 sujazavelIbhAsanI prastAvanA (pR. 7)mA mA da. dezAIe A hakIkata ApI che. A kAgaLa gUrjara sAhitya sagraha ( bhA, 2)mAM chapAya che. temA pR. 114mA be lAkha zlokanI hakIkata che. 2 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 haribhadrasUri - [ uttara khaMDa 3. haribhadrasUrie je kRtio racyAnA prAmANika ulekha maLe che te badhI ke Aje maLatI nathI. jeTalI maLe che temAM paNa DupaDapikA apUrNa che ane paMcAga ne vIsavIsiyAmAM nahi jevo bhAga khUTato jaNAya che. 4. haribhadrasUrinI keTalIka kRtio viraDa" aMka vaDe aMkita che. 5. haribhadrasUrie keTalIka kRtinA nAma bauddha kRtionA nAma uparathI jyA hoya ema lAge che. jo ema na ja hoya to e vAta te sAcI ja che ke emanI keTalIka kRtinAM nAma baddha kRtionAM nAmanuM smaraNa karAve che. 6. haribhasUrine upalabdha kRtikalApa saMskRta ane pAIyamA- ja ma0mA racAyo che ane temAM paNa vizeSa bhAga saMskRtamAM che. 7. haribhadrasUrinuM saMskRta ane pAIya ema baMne bhASA upara asAdhAraNa prabhutva jovAya che. 8. haribhasUrie svataMtra tema ja vivaraNAtmaka kRtio racI che. . haribhasUrie aneka viSayo upara kRtio racI che. temAM tatvajJAna ane saMskRti upara emaNe vizeSa lakSya ApyuM che. 10. haribhadrasUrie chaMda, vyAkaraNa ke alaMkArane lagatI koI kRti racI hoya ema jaNAtuM nathI. koI nATaka paNa racyuM dekhAtuM nathI. rUpakAtmaka kathA paNa AlekhI hoya ema jANavAmAM nathI. 11. siddhasena divAkare dArzanika hArnAizikAo dvArA sarva darzanene saMgraha karavAnuM je bIja vAvyu hatu tene pallavita, puSpita ane phalita karavAnuM kArya haribhadarie padanasamuccaya ane zAstravArtArAmuccaya ema be kRtio racI caritArtha karyuM che. 12. zAstravArtAsamuciya e haribhakavinI sarva dharma pratye Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana ra39 madhyastha bhAvanA rAkhI vividha darzananA samanvaya karI satya prakAzita karavAnI tIvra ane udAtta bhAvanAne AbehUba citAra khaDo kare che. 13. mahAnisIhanA uddhAramA haribhasUrine paNa hAtha che. 14. haribhasUrinuM raceluM manAtuM dhuttakhANa e brAhmaNonIpaurANikonI upalaka dRSTie hAsyAspada jaNAtI mAnyatAo upara vidapUrvaka saceTa cAbakhA mAravAnI kaLAne benamUna namUna che. 15. haribhasUrinI saMskRtamAM sarvAge "AryA chedamAM racAyelI koI kRti hoya to te cheDazaka-prakaraNa che. 16. haribhasUrie pitAnI kRtio upara, jaina AgamAdi upara tema ja bRddha graMtha upara sa sakRtamAM vivaraNo racyA che. 17. jaina Agama upara je saMskRta TIkAo Aje maLe che te pUrve Avasmaya jevA upara te anyanI TIkA hatI ema lAge che. evI TIkAne bAjue rAkhatA e kAryamAM pahela karavAnuM mAna haribhadrasUrine phALe jAya che. upalabdha saMskRta TIkAomA te emanI ja TIkA agrima sthAne che. 18. Agama upara haribhadrasUrie TIkA racI che kharI, paraMtu e paikI eke aMga ke eke cheyasutta upara TIkA racI jaNAtI nathI. uvaga upara ane mUlasutta ane banne cUliyAsura upara emaNe TIkA racI che. 19. cAiyavandaNasura (caityavandanasUtra) upara sauthI prathama vRtti koInI maLatI hoya te te haribhadrasUrinI che. 20. haribhadrasUrie emanI cAra vRttionuM nAma ziSyahitA ane ekanuM nAma ziSyAdhinI rAkhyuM che ane AvuM nAma ApanAra tarIke eo jaina munivaromAM prathama hoya ema lAge che. 1 aNue gadAra, AvAsaya, nyAyapravezaka ane paMcavaghu e cAra kRtinI vRtti pachI pratyenuM nAma ziSyahitA che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 haribhadrasUri [ uttara khaMDa 21. caityavaMdananI vidhi darzAvanArI Adya upalabdha kRti te lalitavistarA che ema AgamoddhArakanuM kahevuM che. 22. haribhadrasUrie je kRtio upara vRtti racI che temAnI keTalIkane "laghuvRtti te keTalIkane bRhadghatti" tarIke oLakhAvAya che, paraMtu AthI karIne emaNe A dareka kRtine babbe vRttiothI vibhUSita karI che ema samajavAnuM ke mAnavAnuM nathI 23 haribhadrasUrie je kRtio upara vRtti racI che emAnI koI koI upara vivaraNa jovAya che. Ama emanI keTalIka kRtio jANe pallavita tema ja puSpita banI che. - 24. haribhasUrina je kRtio svapajJa vRtti vaDe vibhUSita nathI temAnI keTalIka upara uttaravartI munivaroe vRtti racI che. AmA anicandrasUri, malayagirisUri, nyAyAcArya yazovijayagaNi ane Agama dvArakane phALe mahatvano che. 25 haribhadrasUrie pitAnI keTalIka kRtionA pravezadvAranI garaja sAre evI kRtio racI emanI kRtionA saMkSeparUpe kRtio javAne mArga anya praNetAone sujhADyo che. Ane lAbha levAmAM nyAyAcArya yazovijayagaNi mokhare hoya ema uvae saraha ane magaparikhA jevI kRti jotA lAge che. A gaNivare haribhadrasUrinI vividha viSayane agenI kRtionuM AkaMTha pAna karI ene rasAsvAda kevaLa saMskRta ke prAkRta ja pUratuM maryAdita na rAkhatAM e gujarAtI bhASAbhASIone paNa eka yA bIjI rIte karAvyuM che. Ane laIne emanuM " "laghu haribhadra" tarIkenuM upanAma sArthaka bane che 1 hIravijayasUrinA ziSya kIrtivijayagaNinA ziSya kAMtivijaye vi. sa. 1745 pachI tarata ja racelI manAtI kRti nAme sujalIbhAsa (pR. 29)mAM A pramANeno nirdeza che. prastuta paMkti nIce mujaba che - Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 241 26. haribhadrasUrinI vidvattAnA pramANamA emanI ghaNI ja DI. kRtione prAdezika bhASAmAM anuvAda thaye che. emanI be kRtine ITAliyana bhASAmAM anuvAda thayo che, paraMtu hiMdI, aMgrejI ke jarmanamA. eka paNa mahAkAya kRtine paNa sarjAze thaye hoya ema jaNAtu nathI. - ra7. haribhadrasUrie jeTalI saMkhyAmAM graMtha racyAnuM kahevAya che eTalI moTI saMkhyA anya koI jaina graMthakArane ane proparUpe paNa nirdezAI nathI. umAsvAtine paNa 500 ja prakaraNonA praNetA tarIke oLakhAvAyA che. 28. haribhadrasUrinI pUrvenu upalabdha sAhitya jotA e je je graMthakAranuM jeTaluM maLe che tene hisAbe hAribhadrIya kRtikalApanuM parimANa adhika che. 29. bhAratIya darzanemA cArvAka darzanane paNa eka darzana tarIke darzAvanAra tarIke haribhasUri lagabhaga Adya sthAna bhogave che. 30. upalabdha sAhitya jotAM yoganA saMbaMdhamAM ATha dRSTinI bAbata raju karI navo cIlo pADanArA tarIke haribhasUri prathama che. 31. kevalajJAna ane kevaladarzanarUpa be upayogavAdane agenA traNa matanA puraskartA tarIke jinabhadra, siddhasena ane vRddhAcAryane ulekha sauthI prathama karanAra koI hoya ne te haribhadrasUri che. 32. padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavasthAna e suprasiddha "laghu bAMdhava haribhadrane, "kaliyugamAM e thayo bIje re" -DhAla 4, kaDI 4 A kRti (DhA 1)nI nimnalikhita patimA cazevijayagaNi bIjA hemacandrasUri thaze ema kahyuM che - "yogya pAtra vidyA taNuM ja, thAse e bI hema. 16" 9 16 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24ra haribhadrasUri [ uttara khaMDa saMjJAone rathAne vAkyartha, mahAvAkyartha ane paryAthe evI abhinava saMjJAo haribhadrasUrinI pUrve koI munivare yojI hoya te te jANavAmAM nathI. 33. saksa-pacaraNa upara malavAdIe TIkA racI hatI e bAbatane sauthI prathama nirdeza karanAra haribhasUri che. 34. sIma dharasvAmIe saMdha upara bheTa tarIke eka cUlikA mokalyAnI vAta rajU karanAra tarIke haribhasUri prathama che. bAkI sImaMdhara tIrtha karane ulalekha to vasudevahiDIgata paDhiyA (pR. 84)mAM che ane e kRti te emanI pUrve racAI che. 35 cheyasutta ane mUlasuttanI saMkhyA anukrame che ane cAranI darzAvanAra tarIke haribhasUri prathama che. 36. dharmanI parIkSA suvarNanI jema kapa, tApa ane cheda dvArA karavAnI bAbata rajU karanAra jaina tarIke haribhadrasUri prathama hoya ema upalabdha jaina sAhitya jotA jaNAya che. A bAbatane vividha kRtiomAM ulekha karanAra tarIke te eo advitIya sthAna bhagave che. emanI A manodazA satyanI vevaNA mATenI emanI tAlAvelI sUcave che ane mumukSue game te dharmane-kahevAtA dharmane svIkAra na karavuM joIe enI eo A dvArA cetavaNuM Ape che. - 37. samarAIcariya e haribhadrasUrinI uttama kavi tarIkenI gaNanA karAvavA mATe paryApta sAdhana che 38 nyAyano nirdeza karanArA jaina graMthakAramAM haribhadrasUri sauthI prathama hAya ema jaNAya che. 39. samarthavAdI haribhadrasUrinI samanvaya-zailI mithyAbhimAnI vAdIonA vAda-ro, haThilAonA haThavura ane jijJAsunA moha-kvarane nAza karanAru rAmabANa rasAyana che.' 1 zA vA. sa. (zle 194-210)gata sarjanahAra vidhanuM vaktavya. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasevA ] jIvana ane kavana 243 40. haribhadrasUrinI kRtio eTale zAstrIya pratyeka viSayanuM yatheSTa, sacoTa ane paryApta jJAna meLavavAnuM uttama sAdhana. 41. je vastu pite samajatA hoya te anyane zAtapaNe ane madhyarathabhAve samajAvavAnI kaLAmA haribhadrasUri siddhaharata che.1 42. samyakatva pratikA tarIke oLakhAvAtI kRti jo hAribhadIya ja hoya te tenI gA. pa-6, samarAIcacariyanA uodhaka padyo tema ja dhuttakhANa paNa je hAribhadrIya ja hoya te enA bAra avataraNa mULe kaI kaI kRtinA che ane enA praNetAnAM nAma zA che te vicArAya ane sAthe sAthe emanI anya kRtiomAnA avataraNe ekatrita karI e sarvenA mULa paNa nakakI thAya te emanA samaya viSene nirNaya sarvamAnya bane. 43 haribhadrasUrie zatamukhI pratibhA dvArA je je gra the rahyA che tethI jaina ja sAhitya gauravAti banyuM che ema nahi, paraMtu bhAratIya saMskRta ane pAIya sAhitya tevuM banyuM che- enuM paNa mukha ethI ujjavala thayuM che. 44. haribhasUrinA graMthonA sapAdanamA mukhya phALo AgamaddhAraka che. 45. haribhadragsa rinI kRtionI vRtti ja racanArA ke ene AdhAre sakSepAtmaka racanA janArA ja emanA prazAsaka che ema nahi, paraMtu dAkSiNyacihnasUri ane siddhavi jevA prAcIna samayanA zramaNavae ane tIrthoddhAraka vijayanemisUri ane ArAmadAraka AnandasAgarasari jevA Adhunika munie paNa emanA yazogAna gAyAM che. emAM huM paNa mAre namra sara pUruM chuM. ka6 haribhadarinA jeTalA 2 the Aje upalabdha che e paikI 1 jue pa. becaradAsanuM "jana darzana" (pR. 31) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 haribhadrasUri [ uttara khaMDa koI koIno te vAstavika ane sAgopAga abhyAsa karavA mATe sArI che jiMdagI vyatIta karavI paDe eTale emAM mahattvapUrNa ane vividhyazALI bhaMDAra bhareluM che. 47. Ajano zramaNa-saMdha adhyAtma, vega ane dharmanI bAbatamAM haribhadrasUrine RNa che. 48. tIrthoddhArakAdinA ziSya-samudAyamA hAribhadrIya kRtikalApanA paThana-pAThana para vizeSa lakSya apAya che e AnaMdanI vAta che. A pramANe jyAre haribhasUrinA graMthanuM mUlya amUlya che tyAre sAmAnya janatA paNa ene yatheSTha lAbha laI zake tevI vyavasthA thavI ghaTe. enA Adhunika bhinna bhinna bhASAomAM uttama koTinA anuvAda prasiddha thAya to A mahattvanA graMthanI upagitA vizeSataH kaLe. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakhaMDa: samIkSA (1) haribhadrasUrie nidezelA che ane graMthakAra haribhadrasUrie aneka graMthonuM sarjana karyuM che ane e dvArA emaNe vividha gratho ane thakArono ullekha karyo che A uparathI ApaNane eka te emanA abhyAsanA kSetranI vipulatAne khyAla Ave che ane bIjI rIte vicAratA A nAmo lekha emanA samayanirNayanuM mahatvanuM ane sarvamAnya sAdhana pUruM pADe che. A pramANe A nAma- nirdeza upayogI hevAthI huM e nAme paikI keTalAka viziSTa nAmo viSe thoDIka mAhitI ApavA lalacAye chuM. sauthI prathama te hu nignalikhita 14 graMthanI AchI rUparekhA AlekhIza - (1) pramANumImAMsA, (23) priyadarzana ane vAsavadattA, (4) ginirNaya, (5) revaNAkabdha, (6) vAkyapadIya, (7) vArtika, arthAta pramANuvArtika, (8) vizikA, (9) vRddhagraMtha, (10) zivadharmottara, (11) sammaIpayaraNa, (12) sammaIpayaraNanI TIkA, (13) syAdvAdazaMga ane (14) hetabindu (1) pramANumImAMsA aja5nA pAMcamA adhikAre (pR 68)mA tema ja enI para vyAkhyA (pR 68)mAM A graMthane haribhadrasUrie ullekha karyo che. enA kartA tarIke mULamA "amArA guru" evo ullekha che, jyAre enI svapajJa vyAkhyAmAM pUrvAcArya" ema kahyuM che. AthI ema jaNAya che ke pramANamImAMsAnA kartA haribhadrasUrinA sAkSAta guru nathI, paraMtu emane A graMtha emane upayogI thaI paDayo haze Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 haribhadrasUri [ upakhaMDa eTale eo emane "guru" tarIke saMbodhe che. e game te he, pramANamImAMsAnA kartA koI jena AcArya che ane te paNa "zvetAMbara" che ema lAge che. pramANumImAMsA nAmane je graMtha haribhadrasUrie ne che tenI eke hAthapothI hajI sudhI te maLI AvI nathI. pR. 68mAM je avataraNane prAraMbha karI pR. 71mA je pUrNa karAyuM che te A pramANumImAMsAnuM haze, jo ke e ApatA pahelA nIce mujabane ullekha haribhadrasUrie karyo che - " nirNItametadasmadgurubhi pramANamImAMsAdiSu" haribhadrasUrinI pUrve racAyelA pramANamImAMsA nAmanA graMthanI koIe nodha lIdhI che ke koIe emAMthI avataraNa ApyuM che kharuM ? "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie pramANamImAMsA nAmanI kRti racI che ane e jeTalI maLI teTalI chapAvAI che. zuM emaNe A anupalabdha graMtha je haze ? zu e joIne emaNe pitAnI kRtinuM A nAma ceryuM haze ? zuM A emanI chellI kRti hovAthI, e apUrNa rahevA pAmI che ? 1 bIjA adhyAyanA pahelA AhnikanA 35 sUtra-eka dara se sUtra ane ene lagatI svapajJa vRtti ane 34mA sUtranI utthAnikA pUratI vRtti jeTale vibhAga "si je. gra."mA i. sa. 1939mA chapAve che. bAkIne vibhAga anupalabdha che. motIlAla lAdhAjI taraphathI "Ahata mata prabhAkara"mA mayUkha 1 tarIke pramANamImAMsA paNa vRtti sahita A pUrve vIrasavata 24para (= Isa 1925)mAM prasiddha karAI hatI enA karatAM A navIna prakAzana alyAsIne vizeSa upayogI banyu che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 samIkSA ] jIvana ane kavana (2-3) 1priyadarzana ane vAsavadattA AvasmayanA uparanI upalabdha ziSyahitA nAmanI TIkA (patra 1078)mA nirdeza-dvAra samajAvatA haribhadrasUrie priyadazanA ane vAsavadattAne ullekha karyo che. A priyadarzanA e nAgAnanda ane ratnAvalInA kartA harSanI kRti che. harSa e "sthAnezvara ane rAjA hato. enuM mRtyu I. sa. 648mAM thayuM hatuM. sva. kezava harSada dhruve priyadazanA viyavananI kanyA kiMvA priyadarzanA e nAmathI gujarAtImAM anuvAda karyo che. enI prastAvanA (pR. 76, Ti. )mAM emaNe priyadarzanAne racanAsamaya i. sa. 618nI AsapAsane darzAvyo che. priyadarzana ane ratnAvalI e be nATikAone bhaginI (sister-plays) tarIke vidvAne oLakhAve che. - jinabhadragaNi kSamAzramaNe vizesA (gA. 1508)mA nirdezadvAra samajAvatI veLA vAsavadattA ane taraMgavAI (saM. taraMgavatI)ne ullekha karyo che. ethI prazna phure che ke zuM priyadanAnI racanA A kSamAzramaNanA jIvanakALa daramyAna nahi thaI haze ke jethI emaNe eno ullekha na karyo ? - harSanI kRtine keTalAka priyadanA na kahetA priyadarzikA kahe che. paNa kharuM nAma priyadarzanA ja che ema je keTalAka vidvAne mAne che te vAtane hu saMmata chuM. 1 prA ena jI suru dvArA A nAmathI sapAdita A kRti chapAvAI che. 2 A anuvAda kezava harSada dhruve chapAvyuM che 3 koTaDyAcAryanI vRttivALI vizesAnI AvRttimAM Ane kramAMka 1516 che Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 haribhadrasUri [ upakhaMDa vAsavadattApataMjalie A nAmanI kRti ke pachI Ane aMgenI kathAnI nodha aSTAdhyAyI (4-7-87ra) uparanA emanA mahAbhASyamAM lIdhI che. e ja kRtine nirdeza jinabhadagaNie ke haribhadrasUrie karyo hoya ema lAgatuM nathI. subaMdhue je vAsavadattA cI te emane abhipreta hoya ema jaNAya che. mubadhuno samaya I. sa 375-4rapa che ema keTalAka vidvAnonuM kahevuM che. (4) ganirNaya dasa(zle. 1)nI patra vRtti (patra a)mAM giviSayaka vistRta kRtine nirdeza karatI veLA A roganirNaya ane sAthe sAthe uttarAdhyayanane ullekha che. yoganirNayanA kartA jaina ane te paNa "-vetAMbara" AcArya haze ema lAge che. A yoganidhimAM mitro ItyAdi ATha daSTinuM nirUpaNa haze ke pAca samiti ane traNa guNi jevA viSayanI carcA haze ke anya koI rIte ja veganuM Alekhana haze tene nirNaya karavo bAkI rahe che. e nirNaya te yoganirNayanI kRti je atyAre te lupta thayelI manAya che te maLI Ave che athavA te enA upara prakAza pADanAra ulalekha maLI Ave te thaI zake. (5) revaNukavyuM dhammasaMgahaNa (gA. 1159)mAM Ane ulekha che. raste janAra "racyApuruSa'nI kRti e kaI pramANabhUta nathI e darzAvavA rivaNAikazvane nirdeza karAyo che. malayagirisUri emanI vRtti (patra 385)mA revaNa vageree racela kAvya ema Ano artha samajAve che. Sa sa upara vidyAtilake udde saMmatilakasUrie je Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ]. jIvana ane kvata 249 TIkA racI che temA emaNe bIja padyanI TIkA (pR. 8 mAM jaimininA ziSyanA aneka bheda darzAvatI veLA nIce mujabanuM padya ApyuM cheH " 'utpala kArikA vetti tantraM vetti prabhAkara / vAmanastRbhaya vetti na kazcidapi revaNa // " arthAt u5la kArikA jANe che, prabhAkara tatra jANe che, vAmana baMne jANe che ane revaNu kazuM jANato nathI. Ama ahIM paNa revaNane ullekha che. zuM e koI mAmulI vyakti che? (6) vAkyapadIya A bhartuhari nAmanA vaiyAkaraNanI kRti che. emaNe mULa graMtha kArikAo rUpe saMskRtamAM racI enA upara saMskRtamAM vRtti racI che. e baMnenuM nAma vAkyapadIya che. mULa traNa kAMDomAM vibhakta cheH (1) brahma-kADa, (2) padma-kADa ane (3) prakIrNa-kADa. aja50 (khaMDa 1, pR. 366)mA vAkyapadImAthI be 1 pAThAtara tarIke anyatra mudrita AvRtti pramANe "beka " che. * 2-3 gaNe kADe puratu mULa be kADa uparanI vRtti sahita "banArasa saMskRta sirIjhamAM i sa 1884mAM chapAyu che pahelA kADanI vRtinA kartA bhartRhari che, nahi ke pucarAja ema Do. sI ke rAje emanA eka lekhamAM kahyuM che (juo akaja050nA mArA a grejI upaghAtanuM pR. 101) bIjA koDanI vRtti puNyarAjanI che bIjA kADa uparanI bhatRharinI vRttine mATe bhAga hAthapothIrUpe maLe che kIja kADa uparanI helarAjanI vRtti sahita mULa "banArasa saMskRta sirIjhamAM i sa 1905mAM chapAyu che. bhartRharinI svapajJa vRttinu vRSabhadevanI TIkA sahita sapAdana cArudeva zAstrIe karyuM che ane e lAhorathI prasiddha karAyuM che Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 haribhadrasUri [ upakhas avataraNo apAyA che. enI paNa vyAkhyA (pR. 366)mA enA kartA tarIke bhartuharine ullekha che. vaLI kADa 1, le. 83nuM prathama caraNa bhartuharinA nAmanidezapUrvaka pajJa vyAkhyA (khaMDa 1, pR. 387)mAM apAyuM che. bhartuharie traNe kAMDa upara vRtti racI haze ema lAge che. (7) vArtika (pramANuvArtika) jema satyabhAmAne badale bhAmAne dRga jevAya che ane pramANuvinizcayane vinizcaya tarIke ullekha najare paDe che tema haribhasUrie dharmItikRta pramANuvArtikane vArtika tarIke nirdeza karyo che. ajapa0mAM pramANuvArtikamAthI emaNe avataraNo ApyA che. nadInI TIkA (patra pa3)mAM paNa eka avataraNa emaNe ApyuM che e prathama paricchedanuM 36mu padya che vAtiko tarIke aSTAdhyAyI uparanu kAtyAyane raceluM vAtika sauthI prAcIna che. e kaMI spaSTIkaraNarUpa nathI paraMtu e te enuM samIkSAtmaka pariziSTa che. vArtikanI abhinava paddhatine prAraMbha udyotakara (I. sa. 550)nA nyAyapAtikathI thaye, ane kumArile 1 A mULa kRti manorathana dita TIkA sahita chapAI che. juo pR. 61, Ti. 2 tatvArthasUtra (a. 5, sU 31)nI TIkA (bhA 1, pR. 397)mAM sidasenagaNie Ano nirdeza karyo che. 3 juo nyAyAvatAra-vRtti uparanu TippaNa (pR 17 ane 37). kAvyAnuzAsana uparanA viveka (pR 363)mAM "vinizcaya-vRtti" evA ullekha che 4 juo upakhaDa. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana rapa1. (I. sa. 600) mImAMsAklokavArtika racI enuM dhoraNa UMcuM banAvyuM. A nyAyavArtika ane mImAMsAklokavAtikanA nAma uparathI dharmakIrtie potAnA vAtinuM nAma kyuM che ane emAM A baMne vAtikonI AlocanA karI che ema zrI rAhula sAkRtyAyane pramANuvArtikanI prastAvanA (pR. 4)mAM kahyuM che. bhAratIya madhyakAlIna nyAyanA pitA tarIke oLakhAvAtA diDanAge pramANasamuccaya anuTubhUmAM racyo che. e cha paricchedamAM vibhakta che. A pramANasamuccaya upara dhamakIrtie vAtika racyuM che, paraMtu e enA traNa pazcicheda pUratuM ja che A pramANuvArtika padyamA 14para kArikAomAM racAyeluM che ane e cAra paricchedamA vibhakta che. pahelAmAM pramANasiddhi, bIjAmAM pratyakSa, trIjAmAM svArthInumAna ane cothAmA parArthanumAna ema viSaya che. peTAviSaya viSe bauddhadazana (pR. 118)mAM ullekha che. pramANavAtinA upara dharmakItie jAte TIkA racI che. mULa tema ja TIkAne paNa haribhadrasUrie "vArtika" kahela che AvuM valaNa anyatra paNa jovA maLe che. mammaTe kAvyaprakAza ane enI svapajJa vRttine kAvyaprakAza tarIke, "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrie kAvyAnuzAsana ane enI alaMkAracUDAmaNi nAmanI TIkAne kAvyAnuzAsana tarIke, kasAyapAhuDa ane ene lagatA yativRSabhanA guNisutta tema ja ene uparanI uccAraNAcAryanI uccAraNuMvRttine kasAyapAhuDa tarIke, haribhadrasUrie sammaJpayaraNanI TIkAne saMmati tarIke, jinabhagaNie AvasmayanI nijajuttine Avasmaya tarIke tema ja vizesAne paNa Avasmaya tarIke ane koTayAcArye nisIhanI vRttine nizItha tarIke oLakhAvela che 1 jue upakha Da Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ upakhaMDa zrI. rAhula sAmRtyAyananA kathana mujaba nyAyane aMge Azare eka lAkha te sittera hAra zlokone je TikheTI anuvAda thayA che temA dharma kIrtinI kRtione aMge eka lAkha te sAta hajAra zloka che ane temA paNa kevaLa pramANavArtikane ja aMge eka lAkha ne pAca hAra zleka che para pramANavArtika upara svApara TIkA che. vizeSamAM A pramANavArtika upara prajJAkaraguptanu bhASya che. e pUrepUru maLyuM nathI. aneAthana die pramANavArtika upara vizada TIkA racI che. ene maneArathana'dinI kahe che. kaNu gAmie pramANavArtika (pari. 3)nI svApana vRtti upara 3000 zloka jevaDI TIkA racI che. devendratie pra0 vA0 upara pajikA tema ja viSNupte, zakarAnande ane zAyamunie ekeka TIkA racI che paraMtu AnA TikheTI rUpAtarA ja maLe che. byAmavatInA pR. 306, 307 ane 680mA 2 pra vAnA pari.2, zlo. 11 te 12, papara 1, zlo. 68 ane pari. 1, zlo. 7ra uSkRta karAyA che. pR. 617mA hetumindu ( pari. 1)nI pati jovAya che. 1 zrI. rAhula sAmRtyAyane Anu sa pAna yu che. A bhASyanA thoDAka bhAga JBORSmAM chapAyA che. A bhASya upara jacAnata ane cArinI TIkA che. enA TimbeTI mAMtA ja maLe che prajJAvargupta caur sanA mAghya" nAmanA lekha je zrI. rAhule lakhyA che te " bhAratIya vidyA " (va. 3, a. 1, nikha dhasa graha )mA chapAyA che. A lekhamA emaNe I. sa.nI pahelI sadIthI khAramI sadI sudhImAM thaI gayelA aneka jaina, bauddha ane brAhmaNa vidvAnane nirdeza karyAM che 2 A TIkA chapAI che. << 3 pra0vAnA cAra paricchedo paikI kyA paricchedanI koNe prathama TIkA racI e krama bauddhadarzIna (pR. 115 )mA apAye che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA 1. jIvana ane kavana 253 pramANavinizcayamAthI jema haribhadrasUrie avataraNa ApyuM che tema akalaMke aSTazatImAM ApyuM che. pra vAva e dharmakIrtinI agragaNya kRti (magnum opus) che enuM nIce mujabanuM bIju padya TIkAkArone javAba ApavAnA IrAde pAchaLathI umerAyeluM manAya che ema pro zerabaeNskinuM kahevu che - " prAya prAkRtasaktiraprativalaprajJo jana kevalaM nAnaryeva subhASite. parigato vidveSTayamAmale. / tenAya na paropakAra iti nazcintA'pi cetastata. sUktAbhyAsavivardhitavyasanamityatrAnuvaddhaspRham // " viveka (pR 363)mA ane dhvanyAloka (pR. 217)mAM nodhAyeluM evuM pAThabhedapUrvaka A mahAkRtinu atima padya nIce mujaba che - " anadhyavasitAvagAhanamanalpadhIzaktinA pyadRSTaparamArthasAramadhikAmiyogairapi / mataM mama jagatyalabdhasadRzapratigrAhaka prayAsyati payonidheH paya eva svadehe jarAm // " A pra. vALa pUrNa thatA tAranAthanA kahevA mujaba dhamakIrtie e paDitane batAvyuM. e samaye emanA duzmanoe A graMthanI evI avadazA karI kahevAya che ke emaNe A graMthanA pAnA kUtarAnI pUMchaDIe bAdhyAM, ane e kUtarAne zerIomAM deDavA dIdhuM eTale pAnAo veravikhera thaI gayA; paraMtu dharmakItie javAba vALyo ke jema A kUtare badhI zerIomAM doDe che tema mArI kRti jagatabharamAM phelAI jaze. bauddhadarzana (pR. 111)mAM kahyuM che ke udyotakaranA nyAyavArtikane tarkabANa vaDe dhamakIrtie evuM chinnabhinna karyuM hatuM ke vAcarapatie e vAtika para tAtparya-TIkA racI tapakamAM DUbelI 1 jue aja50 (baMDa 2)ne mAre upadyAta (pR. 83). Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 haribhadrasUri [ upakhaMDa udyotakaranI vRddha gAyanA uddhAranuM puNya kArya karyuM. jayaMtabha nyAyamaMjarI (pR. 100)mA dhamakIrtine "jagadabhibhavadhIka' kahyA che. pitAne advitIya kavi ane dArzanika mAnanArA zrIha (I.sa. 1192) khaMDanakhaMDakhAdyamA dharmakIrtinA tarkamArgane "durAbAdha" kahyo che. (8) vizikA aja50 (khaMDa 2, pR. dara)mAM Ane ullekha che tema ja emAthI avataraNa apAyeluM che. e jotA e vasubaMdhunI kRti heya ema lAge che (jo ke zabdaza. samAnatA nathI). ethI ene have pachI vicAra karAze. (9) vRddhagraMtha aja050 (khaDa 1)nI paNa vyAkhyA (pR. 74)mAM jepu" e je ulekha che e dvArA kayA vRddhagraMtha abhipreta che ane "vRddhagraMtha eTale zuM e jANavuM bAkI rahe che. (10) zivadharmottara aSTakaprakaraNa (aSTaka 4, zlo. 2)mAM A kRtine ulalekha che eTale zivadharmottarane graMthakAra tarIke jinavijayajIe je nirdeza emanA niba dhamAM karyo che te vicAraNIya che jinezvarasUrie enI TIkA (patra 21)mAM ene eka zavAgAma tarIke oLakhAvI che. zaMkarAcArye jhivetAzvatara upaniSad uparanI TIkA (pR 33)mAM A nAmanI je kRtino ullekha karyo che te A ja hovI joIe. naMdikezvara-saMhitAnA eka bhAganuM nAma "zivadharma' che ane zivadharmottara e ene uttara bhAga (sequel) che. hemAdie mAdhavAcAryo ane raghuna bane tema ja vitastApurIe emAthI avataraNa Apela che Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA] jIvana ane kavana 55 haribhadrasUrie aSTaka prakaraNa (a. 4)mAM nimnalikhita trIju padya zivadharmottaramA A sUtra che ema leka ramA kahI e avataraNarUpe rajU karyuM che - " pUjayA vipula rAjyamagnikAryeNa sampadaH / tapa pApavizudvayarthaM jJAnaM vyAna ca muktidam // 3 // " (11) sammaIpayaraNa aja050 (khaMDa 1)nI paNa vyAkhyA (pR. 9)mAM tema ja kha Da ranI pajJa vyAkhyA (pR. 131)mAM Ane "sammati" e nAmathI ullekha karAyo che. jinadAsagaNi mahattare Ane "darzanaprabhAvaka' graMtha kahyo che. enI racanA ja momA padyamAM AryAmAM thayelI che. e traNa kaDa (kADa)mA vibhakta che. emA anukrame 54, 43, ane 69 ema kulle 166 padyo che. viSaya-prathama kADamAM mukhyatayA navanuM nirUpaNa che. sAthe sAthe nikSepa ane anekAtane paNa vicAra karAyo che. bIjA koDamAM mukhya carcA jJAnanI-upayoganI che. trIjA kADamAM reyanI mImAMsA che. vivaraNa -ane tivAdanI mukhyatAvALI A dArzanika kRti upara salavAdIe TIkA racI hatI. e Aje maLatI nathI. tattvasaMgrahamA " syAdvAda-parIkSA" (kArikA 126ra I.) ane "bahiraWparIkSA" (kA. 1980 I )mA je sumati nAmanA digabara 1 A vAdamahAva sahita pAca bhAgamAM "purAtattvamaMdira" (amadAvAda) taraphathI vi.saM. 1980,82,84,85ne 87mAM chapAvAyu che. jainAcArya "tIrthoddhAraka" zrIvijayanemisarijhanA saMtAnIya muni zrI zivAna davijayajIe sanmati-prakaraNa e nAmathI prathama kADa pUratA vibhAga vi sa. 1996mA sa pAdita ka che 2 juo nisIhanA bhAsa (gA. 888)nI guNi (bhA 1, pR. 162). Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 haribhadrasuri [ upakhaDa AcArya nA ullekha che temaNe sammapayaraNa upara TIkA racI che. A sumatine keTalAka sanmati kahe che. emanI racelI TIkA hajI sudhI teA maLI AvI nathI. pradyumnasUrinA ziSya abhayadevasUrie saMskRtamA tattvamedhavidhAyinI yAne vAkramahAvane nAme oLakhAtI 25,000 zloka jevaDI TIkA racI che. emAM aneka vAdonuM nirUpaNa che. upayAga--dhavalA ane jayadhavalAmA samma-payaraNane puSkaLa upayAga karAyA che. jiDale varAMgacirata ( sa. 26)mAM enA vizeSa Azraya lAve che. (12) sammati( TIkA ) a0 ja0 50 ( khaMDa 1 )nI svApara vyAkhyA (pR. 58 tema ja 116)mAM 'sammati' e nAmathI sammaIpayaraNa (saMmatiprakaraNa )nI mallavAdIkRta TIkAne spaSTa nirdeza che eTaluM ja nahi, paNa A anupalabdha TIkAmAthI mULamA nIce pramANe avataraNa apAyAM cheH-~~ ( 1 ) " svaparasattvavyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutvam " / (1) cr r (2) na viSayagrahaNapariNAmAdRte'para. savedane viSayapratibhAso mukhyate, yuttayogAta '' | dhummasa gahaNInI TIkA (patra 260)mA malayagirisUrie A paikI bIjuM avataraNa ApyuM che, paraMtu emA ' cukhyate 'ne badale * yuttta: ' eveA pADe che. mUlyavAdIe sammapayaraNa upara TIkA racI che ene prAcInamA prAcIna purAvo ApavAmA tema ja e TIkAmAthI thoDIka pakti paNa rajU karavAmAM haribhadrasUri sauthI prathama jaNAya che. dvAdazAranayacakra uparanI TIkAmA A TIkA viSe ullekha hoya te tenI mane khabara nathI 1 A prakAzita che. jue pR. 255, Ti. 1. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana ane vana (13) syAdnAdabhaga aja50 (khaMDa 1)nI svAparlR vyAkhyA (pR. 84)mAM Ane ullekha che. AnA kartAnuM nAma divAkara che. samIkSA ] 257 dharma kArtikRta hetukhindu upara acare je TIkA saMskRtamAM racI che emA pR. 31mA je syAdvAdabhaMganA ullekha che te A ja kRti haze. enu nAma kahI Ape che tema emA syAdvAdanuM khaMDana karAyuM haze. I. sa nI navamI sadInA kalyANarakSita Izvarabhaga-' kArikA racI che tenu A smaraNa karave che " pakSadharmastadaMzena vyApto hetustrivaiva sa | avinAbhAvaniyamAd hetvAbhAsAmtato'pare // " ,, (14) rahetukhindu aja050 (khaMDa 2)mA pR. 174mA hetubindune spaSTa ullekha che eTalu ja nahi paNa emAthI avataraNa paNa apAyu che. pR 177mAM paNa A kRtimAMthI avataraNa apAyela che. dharma kIrtikRta hetukhinTunA TiMbeTI rUpAtara (version) uparathI enu je saMskRta sa'zkaraNa taiyAra karAyu che te jotA Ane prArabha koI maMgalAcaraNathI na karAtA prAvezika vAkya dvArA karAyA che tyAra bAda nIce mujabanu pada che :-- } AnA pachInu` samagra gadyAtmaka lakhANu A padyanA spaSTIkaraNarUpa che ane e rIte A kRti vAdyanyAyane maLato Ave che. 1 emanu apara nAma dharmAkaradatta che. emaNe kSaNabha'gasiddhi ane pramANaddhisiddhi paNa racI che. 2 mauddhadarzIna (pR. 113)mAM Ane gadyAtmaka kRti kahI enu parimANa 444 zloka jevaDu darzAvAyu che huM 19 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra58 haribhadrasUri [ upakhaMDa uparyukta padya pravAhanuM che. manerathanaMdie racelI TIkA pramANe A pra. vALanA trIjA paricchedanuM Adya padya che, jyAre karNageminA mate e svapana vRttithI vibhU pita prathama paricchedanuM trIjuM padya che. A padyano siddhivinizcayamAM vicAra karAya che. hetu bindune mukhya viSaya svArthanumAna che, jyAre nyAyabindumAM tema ja pravAmA paNa parArthAnumAnanuM paNa nirUpaNa che. hetubindunA viSayane cAra vibhAgamAM vahecI zakAyaH (1) hetunuM sAmAnya nirUpaNa, (2) svabhAva-hetunuM nirUpaNa, (3) kArya-hetunuM nirUpaNa ane (4) anupalabdhi-hetunuM nirUpaNa. hetubindumA diggAga (dinAga) sivAyanA anya koI AcAryanuM nAma nathI. nyAyabindu, hetu bindu ane pratra vAva e traNenI racanA kyAre kyAre thaI ene nirNaya karavo bAkI rahe che. upalaka daSTie vicAratA ema lAge che ke dhamakIrtie kaTake kaTake ekeka viSayanI pustikA racI AgaLa upara e tamAmanA viSayanA vistRta nirUpaNArthe emaNe pravAvanI racanA karI. ladhIyasayanI paNa vivRtti (pR. 3)mA hetubindu (pR. 53)mAMthI nIce mujabanI pakti thoDAka pAThabhedapUrvaka rajU karAI che - " arthakriyArthI hi sarva prekSAvAn pramANamapramANa vaa'nvesste|" utpAdAdisiddhiprakaraNamAM hetubindumAthI avataraNe apAyAM che. TIkA-hetubindu upara acaMTe saMskRtamAM abhyAsapUrNa TIkA racI che. emAM zarUAtamAM cAra, aMtamAM eka ane vacamAM 45 pagho che; bAkInuM lakhANa gadyamAM che. 45 padyo dvArA syAdvAdanuM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 259 khaMDana karAyuM che. AmImAMsA (zlo. 71)nuM paNa khaMDana che. prastuta TIkAnI zI jayanta ane vAcaspati mizranuM maraNa karAve che. A TIkA upara 1du saMskRtamAM Aleka racyo che. e hetubinduTIkAloka tarIke oLakhAya che. duke arcanTanA maMtavyanI AlocanA karI che, je ke emanI tarapha emane pUjya bhAva che. haribhadrasUrie je anyakartaka graMthane ulekha karyo che tene A saMkSipta paricaya pUre thAya che eTale sAdhana ane samaya anusAra emaNe nirdezelA jaina tema ja ajaina graMthakAre paikI keTalAkane viSe sakSepamAM have keTalIka hakIkata hu raju karuM chuM. A graMthakArenI eka saLaMga sUcI atra na ApatA hu emane jaina, bauddha ane vaidika ema emanA saMpradAya anusAra traNa vibhAgamAM vibhakta karuM chuM - (a) jaina graMthakAre (1) ajitayazas, (2) umAsvAti, (3) kukkAcArya, (4) jinadAsagaNi, (5) jinabhadragaNi, (6) devavAcaka, (7) nyAyavRddha, (8) puruSacandra, (9) bhadrabAhu, (10) malavAdI, (11) cuMgAcArya, (12) vRddhAcArya, (13) vRddho, (14) siddhasena ane (15) siddhasena divAkara. (A) bauddha graMthakAre (1) didbhAga, (2) divAkara, (3) dhamakIrti, (4) dharma 1 eo jitArinA ziSya thAya che. emaNe AlomA potAnI pAca nimnalikhita kRtiono nirdeza karyo che.- kSaNabhaMgasiddhi (pR. 3ra7), catuH zatI (pR. 370), dharmottarapradIpa (5 233), vizeSAkhyAna (pR. 340) ane svayUzyavicAra (pR. 262) ranakIrtie je kSaNubha gasiddhi racI che te "biblikA inDikA". mAM I.sa 1910mAM chapAvAI che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 haribhadrasUri [ upakhaMDa pAla, (5) dharmottara(2), (6) bhadaMta, (7) bhadaMtadina (2 DinAga), (8) vasuba dhu, (9) zAMtarakSita, (10) zubhagupta ane (11) sama bhA. (I) vaidika graMthakAre (1) anaMta, (2) avadhUtAcArya, (3) Asuri, (4) IzvarakRSNa, (5) kAlAtIta, (6) kumArika, (7) zIrakadaMbaka, (8) gopenTa, (9) jaimini, (10) nArada, (11) pana jali, (12) pata jali, (13) baMdhu-bhagavaddatta, (14) bhadanta-bhAkara, (15) bhatRhari, (16) vasu, (17) vAyu, (18) vAlmIki, (19) vidhyAvAsI, (20) vizva, (21) vyAsa, (rara) zabara, (23) saMtapana, (24) samrA(25) siddhasena, (26) sucAru ane (27) suraguru A eka kAmacalAu vargIkaraNa che, kemake keTalAka ajaina graMthakAronA saMpradAya viSe atima nirNaya karavo bAkI rahe che. upara me je graMthakAra gaNAvyA che temane sapradAyadITha vicAra na karatA akArAdi krame emane paricaya hu have Apu chuM - (1) ajitayazas aja50 (khaDa 2)nI patra vyAkhyA (pR. 33)mA sata nI carcA karatI veLA pUrvAcArya tarIke ajitayazasUnuM nAma apAyuM che. A koI jaina-zvetAbara AcArya che. emaNe utpatti, vyaya ane brovyathI yukta "saMta" hoya che e vidhAna tattvArthasUtra (a. 5, ru. 29)nI TIkAmA (je TIkA racI hoya te) ke caMdrasenasUrikRta utpAdAdisiddhi-prakaraNa jevI koI kRti racI hoya te temAM karyuM haze. e game te he evI koI emanI racelI kRti hajI sudhI te maLI AvI nathI. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 261 pra0 ca0mA je malavAdIne prabaMdha che temA emanA sauthI moTA bhAInuM nAma ajitayazasU darzAvAyuM che ane emanI be kRtio tarIke eka pramANagraMthane ane bIjI vizrAmnavidyAdhara nAmanA zabda-zAstra uparanA nyAsano ullekha karAyo che. zuM A ajitayazasa atra abhipreta che ? A prazna temanA pramANu-graMthane paNa lAgu paDe che A ajitayazasUnA mAtAnuM nAma durlabhadevI, mAmAnuM nAma jinAnandasUri ane emanA be nAnA bhAIonA nAma yakSa ane malla apAyA che. vizeSamA yakSe aSTaga nimittane lagatI yAkSIsaMhitA gyAne ahIM ullekha che (2) anaMta lalitavistarA (patra pa7)mAM A viSe ullekha che ema lAge che ke A anaMta ke emanA ziSyoe ke anuyAyIoe AvartakAla-kAraNa-vAdanI prarUpaNa karI che. A vAdanA prarUpaka paryAnA kAraNu tarIke kALane ja svIkAre che. - () avadhatAcAya lalitavistarA (patra 43)mA A AcAryane nirdeza che. emanuM nAma avadhUta che. e gI haze ane coganI sAdhanA karatA haze ema bhAse che. emane ahI "adhyAtmaciMtaka' kahyA che. emanI koI kRtimAthI nimnalikhita avataraNa lavi0 (patra 43)mAM apAyu che - " nApratyayAnugrahamantareNa tattvazuzrUSAdvaya udakapayo'mRtakalpajJAnAjanakatvAna , lokasiddhAntu muptanRpAkhyAnakagocarA ivAnyArthA ev|" purANomAM avadhUta dattAtreyanA ullekha Ave che temanI sAthe zu A avadhUtane sabadha che khare 2 1 pAThAtara pramANe emanuM nAma "jinayarasa che Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ra haribhasUri [ upakhaMDa (4) Asuri zA vA. sa (lo. rarara)nI pajJa vRtti (patra 3ra a)mAM haribhadrasUrie A sApya tatvavettAno ullekha karyo che. ahIM emaNe nIce mujabanuM padya Asuri vagerenA nAme nirdecyuM che - "vibhakte dRkpariNato buddhau bhogo'sya kathyate / pratibimbodaya svacche tathA candramaso'mbhasi // "1 A zAvAsanu rararamu padya che. e yogabindumA 450mAM padya tarIke jovAya che. anyoga (le. 15) uparanI syAdvAdamaMjarImA, taka rahasyadIpikA (patra kara a)mAM tema ja nyAyAvatAranI vRtti uparanA TippaNa (pR. 97)mAM avataraNarUpe A padya jevAya che paraMtu emA "vi de ne badale "viveTa" pAThAntara che. sAkhya darzananA Adya prarUpaka ane prasthApaka tarIke kapilane ullekha karAya che. Asuri e emanA sAkSAt ziSya che. emano. samaya I. sa. pUrve ja sone che ema kahevAya che. IzvarakRSNanI sAMkhyakArikA (le. 70) jotA jaNAya che ke Asurine taMtranI prarUpaNa karanAra paMcazikha nAme ziSya hatA. keTalAka jainonI mAnyatA pramANe Asurie SaSTita~ rahyuM che. cInanA bauddhone mate A paMcazikhanI kRti che, jyAre vAcaspatinA 1 Ane artha e che ke jema nirmaLa jaLamA candramAnuM je pratibiMba paDe che te jaLano vikAra che, nahi ke candramAno tevI rIte AtmAmAM buddhinuM pratibiMba paDatA AtmAmA je bhatRtva che e buddhino vikAra che, kemake AtmA to kharI rIte nirlepa che. 2 juo pR ra63-268 3 jue pR. ra62-264 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 263 ma tavya mujaba enA kartA vArSagaNya che. SaSTitaMtranA viSayane nirdeza karanArI ahibuda saMhitAnA praNetAne mata vAcaspatine maLato Ave che. zA vAka samA nIce mujabanuM je 230mu padya che te koIka sAkhya kRtinuM che, paraMtu enA kartA koNa che te jANavuM bAkI rahe che - " paJcaviMzatitattvano yatra tatrAzrame rtH| sii muThThI rivI vApi pute mAtra saraca aa 220 " (5) IzvarakRSNa 0 60 sa0 (le. 16)nI paNa TIkA (patra 64)mAM bhadanta-bhAskara ane baMdhu-bhagavadattanI sAthe sAthe A sAkhya graMthakArane ulalekha che. eo AryAmAM saMskRtamAM 70 padyomAM racAyelI sAMkhyArikAnA praNetA tarIke suprasiddha che. sAMkhyakArikAne sAMkhyasaptati paNa kahe che. DaoN. A. dhruvanA mate aNuogadAra (sutta 41) ane naMdA (sutta 4ra)mAM nirdezAyelI kaNaksattari (kanakasaptati) te ja A sAMkhyArikA che. A sAMkhyArikA SaSTitatvane AdhAre racAyelI che. enA upara mAThA ane gauDapAde ekeka vivaraNa racelu che. paMcazikhanI pAsethI sAkhya darzanane baMdha bhArgava, ulUka, vAlmIki, hArIta ane devala vagerene uttarottara maLato game te Akhare IzvarakRSNane maLe. A IzvarakRSNane samaya I. sa. 34 - 380ne che. keTalAkane mate e I sonI bIjI sadI che. I.sa nA chaThThA 1 a madAra (sutta 41) ane naMdI (sutta 42)mAM je mADharano ullekha che te mATharakRta vRtti che ema keTalAka vidvAnonu mAnavu che. 2 juo sAkhyArikA (ple 70-71) tema ja enA ple 71 uparanI mATharavRtti Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 haribhadrasUri [ upakhaMDa saikAmA paramArtha nAmanA bauddha sAdhu sAMkhyakArikAne cIna laI gayA ane emaNe ene e dezanI bhASAmA anuvAda karyAM IzvarakRSNune vindhyavAsI tarIke oLakhAvavAnuM valaNa have badalAyuM che, kemake tattvasaMgrahanI pajikAmA kumalagIle A be vyaktine bhinna gaNI che ane viSyavAsIne ruli tarIke ullekha karyo che. tarka rahasyadIpikA ( patra 42 )mA paNa A be vyaktine bhinna bhinna nirdeza che. 6 sarva tantrasvatantra ' vApatie sAMkhyakArikA upara sAMkhyatattvakaumudI racI che. emaNe nyAya, yoga, pUrvamImAsA ane vedAta upara paNa gra tha racyA che. emane samaya i. sa. 850tA gaNAya che. (6) umAsvAti ,, eNmanA jIvana ane kRtikalApa viSe meM sabhASya tattvArthasUtranI siddhasenagaNikRta TIkAvALI AvRttinA be bhAgamA ullekha karyo che. vizeSamA prazamarati ane saMbadhakArikA e nAmathI AgamedvArakanA je vyAkhyAna-saMgraha chapAyA che tenI " utthAnikA " (pR. 12033 mA meM A saMbadhamA gujarAtImA vivecana karyuM che. ethI ahI te! eTalu ja kahIza ke tattvArthasUtranA svApana bhASyamAM keTalAka saskRtamA avataraNA jovAya che. ene lagatI mULa kRtio bAda karatA--e badhI kRtie hajI sudhI teA maLI paNa AvI nathI. e rIte vicAra karatA jaina graMthakArAmA sauMskRtamA kRti racanAra tarIke umAsvAti prathama che. vaLI saMskRta sUtrakAra tarIke paNa ee Adya sthAna bhAgave che. ee uttama sagrahakAra che . emanA pratye zvetAkharA tema ja kiMga kharA paNa sanmAnanI vRttithI jue che ane emaNe racelA tattvA sutranuM bahumAna kare che. emane samaya I. sa.nI pahelI sadI 1 A jaioxsa 0 taraphthI visa. 2005mAM chapAyela che re 'd Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana manAya che. emane zvetAmbarA ' vAcakamukhya ' tarIke oLakhe che. emanI asadigdha kRti tarIke tattvA sUtra, enu bhASya, zaucaprakaraNa ane prazamarati gaNAvAya che (7) kAlAtIta yAgabindunA 300mA padyamA emane viSe nirdeza che, emanu e kahevu che ke Izvara viSe rAga ane dveSane bAjue rAkhI vicAra karavA joIe A phAlAtIte koI kRti racI che ane emAthI sAta padyo ceAgabindumA 301thI 307 e kramAkavALA pado rUpe rajU thayA che. sattA-bheda e kaMI vAstavika bheda nathI e bAbata ahI nirUpAI che kAlAtItanI koI kRti hajI sudhI teA koI sthaLethI maLI AvI nathI. paraspara viruddha..janArI bAbatAne samanvaya sAdhavAnI vRttivALA kAlAtItanA sa pradAya viSe kazI mAhitI maLatI nathI 1 (8) kukrAcArya aja050' ( khaDe 1')nI svApanna vyAkhyA (pR.8 )mA A AcArya viSe nIce mujabanI pa kti che ;~~~ n ' tr ' prakaraNakaraNa hyanindyo' mArga pUrvagurubhizca kukkAcAryAdibhirasmaduvaMzajairAcarita iti " 25 A uparathI nIce pramANenI bAbateA tarI Ave che.-- (1) prakaraNa racavA e zuddha mA che. tr 1 tattvArthasUtranA pariziSTa tarIke A kRti bibliethekA inDikA 'mA I sa. 1904mA chapAI che "jai dha m sa.'taraphathI e koIkanI TIkA sahita visa 1966mA prakAzita thayelI che J I A S (Vol 25, p 177 ff, Vol 29, p 61 ff )mA e ellininA iTAliyana anuvAda tema ja eka TIkA sahita A kRti chapAI che Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 haribhadrasUri [ upakhaMDa (2) haribhasUrinI pUrve thayelA AcAryoe A uttama kArya (3) kukrAcArya emAnA eka che (4) kukrAcArya e haribhadrasUrinA vazaja che eTale ke emanA pUrvaja che. emanI guruparaMparAmAM thayelA che. (5) kukkAcArya e zvetAMbara AcArya che ane emaNe koI prakaraNa racyuM hovuM joIe. A prakaraNa hajI sudhI to koI sthaLethI maLI AvyuM nathI. aom050 (khaMDa 1)nI svopajJa vyAkhyA (pR. 4ra)mAM nIce pramANe ullekha che - " ityetadapi kukkAcAryAdicoditaM pratyukta nirAkRtam" A uparathI ema jaNAya che ke kukkAcArye uThAvelI zaMkA asthAne che ane enuM ahIM nirAkaraNa karAyuM che. zuM A kukkAcArya te ja uparyukta kukrAcAryuM che ke A koI nAmarAzi che? Ama prazna kure che, kemake je A kukakAcArya te ja haribhadrasUrinA pUrvaja heAya te zuM emane guru tarIke oLakhAvavA. chatAM emanI koI vicArasaraNIne ahIM virodha karAyo che ema mAnavuM ? jinavijayajIe "zramiksTa samani- "mA kukkAcAryane bauddha" kahyA che te zuM A virodhane AbhArI che? emanI pAse A AcAryane bauddha" mAnavA mATe ze AdhAra che te ee. jaNAvaze kharA ? (1) kumArika zA vA sa0 (le. pa85)nI paNa vRtti (patra 80)mAM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA jIvana ane vana 237 A kumArila viSe nirdeza che. emane ' bhaTTa' tema ja * kumArilabhaTTa' paNa kahe che. jaiminIya-sUtra uparanA zaLarakRta bhASyane age emaNe TIkA racI che. e traNa khaDamA vibhakta che enA nAma anukrame leAkavArtika, tantravArtika ane Tu(? tu )pTIkA che. tantravArtikamA bhartRharinA matavyanu khaDana che. kumArile bauddha nyAyanI ane e darzInanI sAme prakhara prahAro karyA che. tattvasaMgrahamA kumArilanA vicArAnI AleAcanA che. e uparathI emanI uttarAdhi nakkI thAya che. DaoN. A. dhruva, DaoN. vidyAbhUSaNa ane preA rAmanAtha zAstrInA mate kumArile dharmakIrtinA matavyAnu kha`Dana karyuM che. e uparathI emanI pUrvAdhi nakkI thaI zake, paraMtu akala pratrayanI prastAvanA ( pR. 18 )mA mahendrakumAre vidyAbhraSAdinA matanA virAdha karyo che ane pR. 19mA emaNe ema pratipAdana karyuM che ke dhakIrtie pra0 vAnA nimna likhita aMkavALA padyomA tema ja pari. 3, leA. 291nI svApannavRttimA kumArilanA matanI AlAcanA karI cheH-~~-~ 1, 34-35, 3, 265; 3, 2596 3, 289; 3, 216; 2, 141; ane 3, 240. mahendrakumAranA mate dharma kIrtinA samaya i. sa.620thI 690che, jyAre kumArilane samaya i. sa600thI 680 che. bhagavaddatta tA A baMnene samaya i. sa. 600 karatA pahelAnA mAne che. ke khI. pArka emanA eka lekhamA bhatR hiranA samaya I. sa. 650nA sUcavyA che ( 10 ) kSIrada'ka A ajaina che dIkSA lenAramA ane dIkSA ApanAramA zI yAgyatA joI e e sakha dhI emanA mata pR 103mA me nAdhyA che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 haribhadrasUri [ upakhaMDa [ upakhaMDa (11) pendra = bhagavadagopendra yogabindunA 100mA padyamAM gopendrane ullekha che AnI paga manAtI vRtti (patra 198)mAM emanuM "bhagavadagopendra tarIke saMbaMdhana che. gabinduna nimnalikhita padya enI pUrvenA padyamAM sUcavAyA mujaba gopenkanI koI kRtimAthI uddata karAyuM che - nivRttAdhiyA pra sarvathA di. na pusastattvamArge'smin jijJAsA'pi pravartate // 101 // " kale 104 sudhI gopenDane mata darzAvAya che. lalitavistarA (patra 4pa)mA bhagavadgapenDane ullekha che viSezamA ahI "bahidayANuM" samajAvatI veLA emanI koIka kRtimAthI nIce mujabanuM avataraNa apAyuM che - "nivRttAdhikArAyA prakRtI dhRti zraddhA sukhA vividiSA vijJaptiriti tattvavarmayonaya , nAnivRttAdhikArAyAm , bhavantInAmapi tadrUpatA'yogAt" bhagavad-gopendra e ja gopendra chevizeSamAM ahI je avataraNe apAyA che te mULe koI eka ja kRtinAM hoya ema paNa bhAse che, ane te koI rogazAstra haze. (12) jinadAsagaNi mahattara haribhadrasUrie emanI koI paNa kRtimA A mahattarane spaSTa nAmollekha karyAnu mArA vAcavAmAM AvyuM hoya ema mane byuratuM nathI vaLI jinavijayajIe emanA saMskRta nibaMdha (pR. 12)mAM haribhadrasUrie nirdezelA bhinna bhinna zAstrakAronI je nAmAvalI ApI che temA paNa A nAma nathI tema chatA A mahAranI koI koI kRtinA amuka Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane vana 29 amuka aMza ( dA. ta naMdInI therAvalInI gA. 37nI cuNNi ) hAribhadrIya kRtimA jevAya che eTale e emanA pUrvagAmI che e hisAbe hu emane sakSipta paricaya ApuM chu prAcIna samayanA 17 suprasiddha mahattAmAnA eka te jinadAsagaNi pradyumna kSamAzramaNa emanA vidyAguru thAya che. uttarajjIyaNanI raNNi ne mahattaranI ja kRti hAya tA ee gAvAliya mahattaranA ziSyA paikI eka che. A emanA dIkSAguru haze athavA te anya vidyAguru haze ke pachI nizrA-guru haze. A mahattare vividha AgamA para suSNei racI che. jema ke tisIha, nadI ane paaNuAgadvAra. nisIhanI suSNuine jinadAse nisIharvisesaruNNi kahI 1 juA je. zva pra 12 )mA chapAyele mAre lekha nAme cha mahattarA ' (C "" (pu 1, a 12, 1 62, a, 1, 7, 8, r zveta saMsthA '' taraphthI i. sa 1933mA 2 ANi prakAriAta thayelI che 3 AnI cuNi sAIkalAsTAIlDa (cyclostyled) karAvIne cha bhAgamAM vibhakta karAI che. cha bhAgamA anukrame nisIhanA u 1, 7. 2-5, 6-10, 18-20 pUratI suCi che pahelA teNe 1995mA ane bAkInA be visa. jainAcArya zrIvijayapremasUrijI che. sanmati jJatapITha ' taraphthI AgrAthI 1957, 1958 ane 1960mA prasiddha (Vol XIX, Sec. 1, pt 2, tarathI Isa. 1928mA 66 cr u. 11-18, u. 15-17 ane bhAgA tema ja chaThTho bhAga vi. sa 1996mA taiyAra karAyA che. sa zeAdhaka A caNNi mULa ane bhAsa sahita cAra bhAgamA anukrame I sa 1957, karAI che. vizeSa mATe jIA DCGCM P 441) chapAvAI che 4 A suNNi huM kve saMsthA 5 A caNi ahAra paDI che. . ke k * * ke, zve. sasthA 33 .. taraphathI I.sa 1928mA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra70 haribhadrasUri [ upakhaMDa che. jaina dharmanA abhyAsa mATe ja nahi paraMtu bhAratIya sAmAjika paristhitinA avalokanAthe paNa A mananIya kRti upayogI che. nadInI curiNu zasava ta 598 (vi. sa. 733)mAM pUrNa karAI che keTalAkane mate Avasmaya, uttarakzaNa ane dasayAliyanI paNa supiNa emaNe racI che. (12) jinabhagaNi kSamAzramaNa naMdInI TIkA (patra para)mA haribhadrasUrie emane viSe "jinabhagaNi kSamAzramaNa" e ullekha karyo che ane vizesaNuvaInI be gAthA ApI e samajAvI che. A gaNiratna "bhASyakAra ' tarIke suprasiddha che khuda haribhadrasUrie "bhASyakAra" tarIke emane nirdeza naMdInI TIkA (patra 59)mAM tema ja aNuogadAranI TIkA (patra 123 tema ja 124)mAM karyo che. vizeSamAM emaNe ema karatI veLA visAmAthI avataraNa ApyA che. DupaDapikA (patra 69)mAM jinabhadragaNi bhASyakAra tarIke ullekha che. enA patra 57mAM visenAmAthI avataraNa apAyela che. chayekapa uparanI caNiNunA padya 5-11mA enA kartAe-cUrNikAra siddhasenasUrie emane vaMdana karI emanI stuti karI che. sAtamA padyamAM emaNe kahyuM che ke eo jaina ane ajaina darzane, lipio, gaNita, chada ane vyAkaraNamAM niSNAta hatA. 1 A cuNiNa ". ke. saMsthA" tarasthI be bhAgamAM I. sa. 1928 ane 1929mAM anukrame chapAvAI che. 2 A cuviNa ". ke che sasthA" taraphathI I sa 1933mA. prasiddha thayelI che. 3 A vIsavIsiyA vagere kRtio sahita "*. ke. zve saMsthA" taraphathI I. sa. 1927mAM chapAvAI che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana ane vana hAvalImA A bhASyakAranA vanavRttAta apAyA che. dhasAgara upAdhyAye tapAgaccha-paTTAvalI tarIke sAmAnya rIte eLakhAvAtI 1 guruparivADInA navamA padyanI svApanna saMskRta vRttimA kahyu che ke jinabhagaNi 104 varSa jIvyA hatA ane e haribhadrasUrinA samakAlIna thAya che. samIkSA ] jinabhaNie nIce mujabanI nava kRti racI che ema manAya cheH-- (1) aNuegadAra ( ' zarIra ' pada )nI suSNui. (2) khettasamAsa. yaka5. 201 (3) (4) 4yaka p---bhAsa (5) jhANujhayaNa yAne jhANasaya. ( 6 ) visesaNuvaI. 1 A mULa kRti saMskRta sthApana TIkA sahita paTTAvalI-samuccaya ( bhA 1, pR41-101)mA "tapAgaccha-paTTAvalI 'nA nAmathI I.sa. 1933mAM chapAvAyelI che. 2 AkRti malayagirisUriSkRta vRtti sahita " jai. dha. ma. sa taraphthI vi. sa. 1977mA chapAvAI che. sa' 3 A dhyeyasutta enI suNNimAnA keTalAka avataraNA sahita mo. lAcamene kharlinathI I. sa. 1892mA sa pAdita karyu hatu A siddhasenasUrikRta Ni ane enI zrIcandrasUriSkRta viSamapavyAkhyA sAthe " jai. sA. sa samiti " taraphathI amadAvAdathI I sa. 1926mA prakAzita thyu che. A svapajJa bhAsa jIcapa sahita zrI. makhalacaMda ke, mAdI taraphathI vi sa. 1994mAM chapAvAyu che 4 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 haribhadrasUri { upakhaMDa (7) viserAvasmayabhAsa. (8) visasAna patra TIkA (apUrNa). (9) saMgahaNuM vise sADanI eka hAthapothI jesalameranA bhaMDAramA havAne ane e kRti zakasaMvata 232 (vi saM. 666)mAM pUrNa karAyAno ulekha jayadhavalA (bhA. 1)nI prastAvanA (pR pa7)mAM che, paNa A racanA varSane badale "lipi-varSa hovuM joIe ema lAge che visenAnI ra73mI gAthAmAM koIkane mata darzAvAyo che. zuM e kumAribane che ? vise savaImAM matabhedane nirdeza che ane ene samanvaya sAdhavAne prazaMsApAtra prayAsa karAyo che, enI 31mI gAthAmAM sAmAIya-cuNiyuM ane vasudevacariyane ulekha che. A vasudevacayi te ja vasudevahiMDI che ? jIyakapanI 61mI gAthA uparathI enA bhAsanA praNetA paNa jinabhagaNi ja che ema munizrI puNyavijayajInuM kahevuM che chayakampa-bhAsanI keTalIka gAthAo kampanA bhAsa, paMcaka5nA bhAsa ane piNDanijutti sAthe maLatI Ave che. 1 A gujarAtI bhASAtara sahita "A sa" taraphathI be bhAgamAM i.sa 1924 ane I sa 1927mAM anukrame prasiddha karAyuM che A pUrve A mULa kRti hemacandrasUrinI ziSyahitA nAmanI saMskRta vRtti sAthe "ca je. graM mA "mAM sAta bhAgamAM vIrasa vata 2437, 2438, 2438, 2438, 2439 2439 ane 2440(3)mAM anukrame chapAI che. vizeSamA A mULa keTacAcAryakrata vRtti sahita be bhAgamAM "tra. ke. pe sasthA - taraphathI i sa 1966 ne I sa 1937mAM anukrame prakAzita karAyuM che. "A sa" taraphathI mULano akarAdi krama i. sa. 1923mAM bahAra paDAve che. 2 A kRti malayagirisUriskRta TIkA sahita "je A saMsthA" taraphathI vi. saM. 1973mAM chapAvAI che Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana ra3 jayakampanI prastAvanA (pR. 9)mAM jinavijayajIe jhANasayanA kartA jinabhadragaNi hAvA viSe zaMkA darzAvI che. - jinabhadagaNinI uparyukta kRtiomAthI vizesAnI ropajJa TIkA ane aNuogadAranI guNine bAda karatA bAkInI kRtio mudrita che. - jinabhadagaNie je vAsavadattAne ullekha karyo che te zuM mubaMdhunI kRti che ? (14) jaimini eo mImAMsA sUtranA praNetA manAya che. emane samaya i. sa. pUrve 200 gaNAya che (15) didbhAga, dinna ane bhadanta A eka ja vyakitanAM bhinna bhinna nAme hoya ema lAge che. dinAgane keTalAka diggAga" paNa kahe che. haribhadrasUrie aja50 1 jue pR. ra71, Ti. ra-4, pR. 210, pR. ra70, Ti 3 ane pR. 272, Ti 1-2 jhANasaya hAribhadrIya TIkA ane mAladhArI hemacaMdrasUrita TiNa sahita vi saM. 1997mAM "vinaya-bhakti-sundaracaraNa-tra thamAlA"mA paNa chapAvAyu che, jyAre visesaNuvaI nimnalikhita graMze sahita "tra ke. je. sasthA" tarasthI i. sa1927mA prasiddha karAI che - paccakhANusarava, kAta~(sArasvata vibhrama (saTIka), dAnapiizakA (sAvacUrNi), nemistuti ane vasavIsiyA 2 A "vijJAnavA"nA mukhya AcArya gaNAya che. eo pizAvaranA rahIza hatA bauddha darzana (pR 109-111)mA "gniAga (425 I.)" zIrSapUrvaka emane paricaya apAyo che. vizeSamAM pR 109mAM zrI. rAhula sAMkRtyAyane purAtattva-nibaMdhAvalI (pR 214-215)gata pitAnA lakhANamAthI keTale ke bhAga avataraNape Ape che. he 18 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ upakhaMDa (khaMDa 1)nI paNa vyAkhyA pR. 334mAM tema ja 337mA dharmakIrti jevAnA pUrvAcArya tarIke bhadana-dinane ulekha karyo che. vizeSamAM e pUcho uparanA mULamAM emane nAme nIce mujabanI paMkti uddata karI che - vivettvonAM nhA vilakSI rAyonaH " A dinAganA pramANasamuccayamAM jovAya che. A vicAratAM tema ja jaina sAhityamA dinAgane keTalIka vAra "dina" tarIke je ulekha maLe che e khyAlamAM letAM dinAga te ja dikSa uphe bhadanta- dinna che ema mAnavA huM prerAuM chuM, dinAgakta nyAyapravezaka uparanI TIkA (pR. 35)mAM haribhadrasUrie "bhadata" evA nAmollekhapUrvaka nIce pramANenI paMkti ApI che - " asAdhAraNahetutvAdakSaistad vyapadizyate" dinAganA pramANasamucanA cothA padyano pUrvArdha nIce pramANe che - madharAtuvAd vyaryuM tiija." A pramANe che ke A bemAM thoDoka bheda che, paraMtu TibeTI rUpAMtara uparathI A saMskRta racanA karAI che e lakSyamAM letAM e bheda bAdhaka banato nathI. UlaTuM A samAnatA jotA huM te bhadanta eTale diznAga evuM anumAna deru chuM. vaidika hiMduonI kRtiomA didbhAgano bhadata" tarIke ullekha maLe che e A anumAnane puSTa kare che. meghadUtanu "vinAno patha gharathI zarU thatuM suprasiddha padya bauddha vidvAna didbhAganuM garbhita rIte sUcana kare che ema mallinAtha vagerenuM mAnavuM che. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ]. jIvana ane kavana ra75 dinAgane phALe-diknAga e vasubaMdhunA ziSya thAya che. vasubaMdhunA guru ane moTA bhAI te asaMga. asaMganA gurunuM nAma samayanAtha che. didbhAgane "bhAratIya madhyakAlIna nyAyanA pitA" gaNavAmAM Ave che. ema lAge che ke "bauddha saMpradAyamAM pramANa ane nyAyane viSe maulika vicAradhArA rajU karanAra *nAgArjuna che ema 1 carmaranarAje TibeTI bhASAmAM je bhagavada-buddha-caritra racyuM che temA te ema che ke diDanAga tema ja dharmakIrti Arya asaMganA ziSya hatA ane e baMne asaMga pAse nyAya bhaNyA hatA. keTalAkanA mate dhamakIrti i. sa rUpamAM nivRtta thanArA dharmapAlanA ziSya thAya che. 2 bauddha darzana (pR 73-108)mAM asaMga vize vistRta paricaya apAya che asa ganuM bIju nAma Aryasa ga che emane samaya i. sa.480ne manAya che emanI kRtio tarIke abhidhama samuccaya, paMcabhUmi, mahAsAnasaMgraha, mahAyAnasUtra, mahAyAnastrAlaMkAra ane megAcArabhUmizAstrano ullekha syAdvAdamaMjarInA zrI jagadIzacandra jainanA bauddha-paririASTa (pR 399)mAM karAve che. hetubindu-TIkAnI aMgrejI prastAvanAmAM to emAcArabhUmizAstranA kartA tarIke maitreyanAthane ane abhidharmasaMgItinA kartA tarIke asaMgano ullekha che. ema kahevAya che ke asage bauddha saMpradAyamA tAtrikavATa (Tantracism) dAkhala karyo ane khUba ja gupta rIte enuM jJAna dhamakIrti sudhI guru dvArA ziSyane ema paraMparA pramANe maLatu hatu 3 emane TUMkamA meca kahe che emaNe gAcAranuM sthApana karyuM che. emanI kRtio tarIke abhisamayAla kA2kArikA, dharmadharmatAvibhaMga, madayAstavibhAga, mahAcAna-uttaratatra-zAstra, sagAlaMkAra ityAdi gaNAvAya che juo syAdvAdamaMjarInuM bauddha-pariziSTa (pR. 399). x 21 442 oyar D4 201 GQ Literary History of Sanskrit Buddhism (pR. 89-94) prakAza pADe che. I. sa64pamAM vidyamAna 'tAnika nAgArjInathI A bhinna che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 haribhadrasUri emanI be kRti nAme vigrahavyAvatanI ane kArikA yAne mAdhyamika-kArikA jotA jaNAya che. [ ukhaDa mUla-madhyamaka nAgArjune ke anya koI e upAyahRdaya rahyu che. evI rIte vasubaMdhue ke anya koI e jatazAstra racyuM. che. A upAyahRdaya ane tarkazAsranI racanA TviTnAganI pUrve thaI che kharI, para`tu nyAyane aMge aneka navIna bAbate rajU karanAra te diphnAga che ema emanI pramANasamuccaya, nyAyamukha, hetucakra vagere kRtie vicAratA jaNAya che. AgaLa jatA maitreyanAtha ane vasubadhu karatA DinAganuM sthAna bauddha' saMpradAyamA vizeSataH jAmI gayuM. ee ane emanI pachI thayelA dharma kIrtie jANe bauddha nyAyanuM sAmrAjya rathApyu ane ethI teA aneka ajaina graMthakArAe mukhyatayA A enI sAme ja mArA mADyA. " jIvanajharamara----TibeTI sAdhanA pramANe ema manAya che ke dvinAganeA janma ' madrAsa ' IlAkAmA 'kAcI 'nA upanagara * siMhavatra 'mAM thayA hatA. eo nate brAhmaNa hatA. nAgadatta emane ' hInayAna ' . ' ' rr * 1 gA. patra "mA graMthAka 49 tarIke (Isa 1930mA giyusepe si ( Gauseppe Tucci ) dvArA sAnti kRti nAme " Pre-Dannaga Buddhist Texts on Logic from Chinese Sources ''mA vigrahavyAvata nIne aMgrejI anuvAda chapAya che 2 A TIkA sahita chapAyelI che. 3 A kRtinI cInI anuvAda uparathI pharIthI saskRtamAM racanA karAI gA pau pra. 'nA graMthAka 89 tarIke chapAvAyelI kRtimAnI << che ane e eka ka 4 AnA cInA anuvAdanA AdhAre Anu paNa saskRtIkaraNa uparyukta gre dhAka 89mA prakAgita dhyu che Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana ra77 pathanI dIkSA ApI hatIAgaLa upara eo vasubaMdhu (I. sa. 280-360)nA ziSya banyA ane emaNe "hInayAna paMthanA graMtho uparAMta "mahAyAna paMthanA graMthone paNa abhyAsa karyo emane "nAla da" javA mATe AmaMtraNa maLyuM hatu. emaNe vividha darzananA aneka anuyAyIone vAdamAM parArata karyA hatA ane ethI e "vAdI" tarIke oLakhAtA hatA. emane zaMkarasvAmI nAmanA ziSya hatA A didbhAge nyAya upara graMtha racyA che. paramArtha (Isa. 499pa69) dvArA eno cInI bhASAmAM anuvAda thayo che. samaya-Do. bI. bhaTTAcArya ane zrI. rAhula sAkRtyAyane didbhAgane samaya I. sa. 345-4rapane darzAvyA che, jyAre kalyANavijyajInA kathana mujana e I. sa. 3ra0mAM thayA che. kRtikalApa-DaoN. bI. bhaTTAcArya dinnAganI kRtio tarIke nIce mujabanAM nAma gaNAvyA che - (1) AlaMbana-parIkSA (2) AlaMbana-parIkSA-vRtti (3) trikAla-parIkSA (4) nyAyapraveza (5) pramANazAsanyAyapraveza (6) pramANasamuccaya (7) pramANasamuccaya-vRtti (8) hetucakaha(Da)maru1 juo pR 275, Ti 1. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra78 haribhadrasUri [ upakhaMDa AlaMbana-parIkSA-A ATha pAnI kRti che. enuM yamaguci (Yamaguchi)e saMpAdana kyuM che AlaMbana-parIkSA upara paNa vRtti che ane dharmapAlanI TIkA che. A mULa tema ja enI A vRttimAthI brahmasUtra (2-2-28) uparanA zAMkara-bhASyamAM tema ja tattvasaMgrahanI paMjikA (pR. pa8ramA avataraNe apAyA che. nyAyapraveza-nyAyapravezaka te ja A nyAyapraveza che ema mAruM mAnavuM che, ane e je sAcuM ja hoya te A saMbaMdhamAM je nyAyapraveza mATe pR. 228-229mAM meM kahyuM che te Ane lAgu paDe che. paM. vidhuzekhara nyAyapravezane ja nyAyakAra mAne che paraMtu Do. si e vAtane galata gaNe che. pramANazAsanyAyapraveza--keTalAkane mate A ja nyAyapraveza che. nyAyamukha-DaoN. sie nyAyamukhanA cInI anuvAda uparathI enuM mULa I. sa. 1930mAM upasthita karyuM hatuM. nyAyadvAra e ja nyAyamukha haze. nyAyadvAra e diDunAganI kRti che ema mAruM mAnavuM thAya che. 1 A Journal AsiatiquemAM i. sa. 1929mAM prakAzita karAyu che "dha aDiyAra lAIbrerI sirIjha"mA A mULa enI paNa vRtti tema ja dharmapAlanI TIkA sahita navesarathI chapAvAyu che 2 A chapAvAyelI che. juo Ti 1 3 A prasiddha thayelI che juo Ti. 1 8 A lesara (Wallaser)nA "Materials" nAmanI prAthamAlAmAM prakArita karAyu che Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 279 pramANasamuccaya-A anuSyabhamAM cha paricchedamAM racAyelI kRti che. emAM nyAyadvAra ane hetucakaDamaru e be didbhAganI kRtione sarasa rIte vaNI levAI che. A emanI sarvottama kRti che. emanI eke kRti sarvAge saMskRtamAM maLatI nathI. pramANasamucanA TibeTI rUpAtara uparathI ene prathama pariccheda eca. Ara. raMgAsvAmI AyaMgare taiyAra karI, enA uparanI TibeTI rUpAtaravALI pajJa TIkAmAthI tema ja jinendrabuddhinI TibeTI rUpAtaravALI vizAlAmalavatI 1TIkAmAthI aneka pATha uddata karI e sAmagrIpUrvaka e paricchedanuM saMpAdana karyuM che. sAthe sAthe emAM didbhAganI pratikRti emaNe rajU karI che. prathama paricchedamA pratyakSa, bIjA bemA anumAna-dvitIya pariracchedamA svArthanumAna ane trIjAmAM parArthanumAna, cothAmAM daSTAta, pAMcamAmA apAha ane chaTTAmAM jati ema eka pachI eka viSayane nyAya apAvyo che. dinAge prathama piotAnA pakSanuM vaktavya rajU karI nyAya,vaizeSika, sAMkhya ane mImAtAnA maMtavyonI AlocanA karI che. pramANasamuccaya (pari. 1, le. 14)mA vAdavidhine ullekha che. pari 1, le. 18nI pajJa vRttimAM paNa A kRtinI nodha che. 1 AnAM pa 77 tema ja 80mA mAdhava nAmanA sAMkhya tattvajJAnIne ullekha che. 2 A "mAIsora yunivarsiTi pablikezana" tarIke i. sa. 1930mAM prakAnita karAyu che. sapAdake "rAjatanapravINa" De sara brajendranAtha sIlane A pustaka arpaNa karyuM che bauddha darzana (pR 110)mA pratyakSa ityAdinI sAthe "parIkSA" nAma joDI che parichedonI kAritAnI sa khyA anukrame nIce mujaba darzAvAI che - 48,51, 50, 21, 12 ane 25 Ama A kRtimAM 247 padyo che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ upakhaMDa pari. 7mA hetucakraDamarumAthI be padyA apAyA che. A be padyo tema ja enuM eka khIjuM padya tAtpa TIkAmAM avataraNarUpe jovAya che. A tApa TIkAmA vA gaNyanA ullekha che. 200 auddha dena (pR. 111)mA kahyu` che ke dvignAge potAnA graMthAmA itara darzonA ane vAtsyAyanakRta nyAya--bhASyanI eTalI tarkasaMgata AlAyanA karI che ke A bhASya upara pAzupatAcAya udyotaka2 bhAradAjane kevaLa eNne uttara ApavA mATe nyAya-vArtikanI racanA karavI paDI. dinAAganA pramANasamuccayanI baudvetara graMthakAroe jema jhATakaNI kADhavA prayAsa karyo che tema bauddhoe emanA maMtavyAnA samanAthe puSkaLa parizrama karyo che. Ama A kRtie samagra bhArata varSoMne eka yA bIjI rIte AkaryuM che. erisToTalanA lakhANoe yurApane mehamugdha banAvyuM hatu.. kharu para tu enI samIkSA mATe Avu kSetra upasthita karyuM' na hatu. eTale e a'zataH ja pramANasamuccayanI sAthe sarakhAvI zakAya. pramANasamuccayanI vRtti--A svApara vRtti che. e paNa saMskRtamAM maLatI nathI. enA tibeTI rUpAMtaramAMthI je avataraNA uparyuMkta AvRttimAM apAyA che temA pR. ramA nyAyakArane ane pR. 38mA vAdividhanA ullekha che. . hetucakraDamaru----Ane hetucakra paNa kahe che. A nyAyanI kRti pramANasamuccayamAM gUMthI levAI che. emA e prakaraNA che. ekamA pakSa viSe ane khIjAmAM hetu ' viSe nirUpaNa che. A nAnakaDI kRtinAM be padyo pramANasamuccaya (pari. 3)mA jovAya che. A be pado tema ja eka khIjuM padya tApa-TIkAmA uddhRta karAyAM che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 281 dignaganI vividha saMskRta racanAomAthI je avataraNa nyAyavAtika ane enI vAcaspati mizrata tAtparyA-TIkAmAM najare paDe che te ekatrita karI enuM saMpAdana che. renDale (Randle) karyuM che. evI rIte blekavArtika uparanI pArthasArathimikRta TIkAgata avataraNa aMgenu kArya eca. Ara raMgAsvAmIe karyuM che. mallavAdIe eka kArikAnA bhAya nAme dvAdazAniyacakamA diDanAganAM aneka vacananI samAlocanA karI che. e ekatrita thavA ghaTe. pramANasamuccaya uparanA vArtikamAM dharmakArtie dinAganA maMtavyathI pite jyA jyA bhinna mata dharAvatA hatA te spaSTa rUpe ane nirbhayapaNe darzAvyA che. (16) divAkara aja50 (khaMDa 1)nI pajJa vyAkhyA (pR. 84)mAM emane viSe nimnalikhita paMktimAM ullekha che - " -cAddAmA rivAmi " A uparathI hu ema mAnuM chuM ke divAkara e syAdvAdabhaMganA kartA che. hetubindu uparanI arcaTakRta TIkA (pR. 31)mAM je svAdavAdabhaMgane ullekha che te ja A kRti hevI joIe ema lAge che. - A divAkara baddha che eTale zuMgAra-vairAgya-taraMgiNInA kartA je divAkara jaina che temanAthI te A saheje bhinna Thare che. zAradAta (Azare I. sa. 1150-1210)mA je nATyazAlapatinA nAme divAkarane ullekha karyo che te paNa A divAkarathI bhinna che. A zAradAtanayanA e anya divAkara nATayazAstra paratve guru thAya che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4)ma, . 39 amane ra8ra haribhadrasUri [ upakhaMDa (17) dhamakIrti zAvAsa (vi. 10, . 24)mAM tema ja aja050nI patta vyAkhyAmAM aneka sthaLe (dA. ta. khaMDa 2, pR. 39mAM) dharmakIrtine ulekha haribhadrasUrie karyo che. uparyukta pR. 39mA emane nyAyavAdI" tarIke nirdeza che. dhamakIrtine koIka vAra "kIrti" tarIke ullekha jovAya che. dA. ta. zaMkarAcAryanA ziSya sUrezvare bahadAraNyakepaniSada-vArtikamA Ama karyuM che jIvana-rekhA-dhamakItinuM jIvanacaritra koI bhAratIya bhASAmAM prAcIna samayamAM racAyuM hoya ema jANavAjevAmAM nathI TibeTI sAhitya ja emane viSe thoDIghaNI paNa hakIkata pUrI pADe che. TibeTI lekhako pikI lAmA tArAnAtha ane basTana (Buston) e be nAma sAmAnya rIte gaNAvAya che. DaoN. satIzacandra vidyAbhUSaNe lAmA tArAnAthanA lakhANane AdhAre dharmakIrti saMbadhI vaktavya A History of Indian Logic (pp. 303-4)mAM rajU 1 keTalAka emane samaya che sa no chaThTho seko darzAve che paNa e hakIkta barAbara nathI. 2 zaMkaramaMdAra saurabhamA surezvaranuM janmavarSa kalyada 3889 (= vi sa 885 = I sa 788)nuM nirdezAyu che. 3 emanI TibeTI kRtine anuvAda che. i ebaramilara ( Obermiller) dvArA karAyo che. e basTananuM History of Buddhism nAmanuM 47 Materialien zur Kunde des Buddhismushl Q1U3Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 283 karyuM che. pro. zerabaski (2Stcherbatsky) taraphathI Buddhist Logic (Vol. 1. pp. 34-36)mA uparyukta bane TibeTI lekhakone AdhAre dharmakIninI jIvanarekhA AlekhAI che. kahetubindu-TIkanI pratAvanA (pR. 6)mAM kahyuM che ke pro. zerabekinuM lakhANa vadhAre sa kSita tema ja satyanI vadhAre najIka che. A prophesaranuM lakhANa Tipone bAjue rAkhI A prastAvanA (pR.6- 8)mAM uddhata karAyuM che. AnA AdhAre huM ahIM keTalIka vigata rajU karuM chuM dhamakIrtine janma "dakSiNa pradezamAM AvelA "trimalaya" (? tirUmalla )mAM brAhmaNa" jAtimAM thaye hato. brAhmaNone sulabha vidyAmA e niSNAta banyA bAda emanuM "ba" dharma tarapha nama AkarSAyuM ane eo "bauddha banyA. AgaLa jatA eo "nAlaMdA' gayA, kemake emanI IcchA vasubaMdhunA ziSya dharmapAla pAse jJAna meLavavAnI hatI emane nyAyamAM rasa hato eTale dinAganA sAkSAta ziSya Izvarasena pAse emaNe abhyAsa karavA mADo. ema kahevAya che ke didbhAganI kRti jeTalI dhamakIrti samajI zakyA eTalI te Izvarasena paNa samajI zakyA na hatA. dhamakIrtie pitAne samaya pravA jevI kRti racavAmAM, adhyApanamA, vAdavivAdamAM ane "ddha" maMtavyane pracAra karavAmAM 1 emaNe dharmakIrtine bhAratIya karanTa (Kant) kahyA che juo bauddha darzana (pR 111). 2 bauddha darzana (pR 111)mAM Ane uccAra "zcarvAcchI karAye che. pR 122mA zrI rAhule dharmakIrtine bhAratIya hegala (Hegel) kahyA che. jarmana helano samaya i. sa1770-1831 che 3 A acaTakRta TIkAnuM saMpAdana paM. sulAla saMghavIe karyuM che ane A TIkA "gA pa. pra. mA i. sa1949mAM chapAi che Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 haribhadrasuri [ upakhaMDa gALyo. hato emaNe "kaliMga'mA maTha thAye hato. emAM emanuM avasAna emanA ziSyonI hAjarImAM thayuM hatu. jema dinAgane emanA jIvana daramyAna emanI kRtione pUrato vega ane Adara maLe tevo prabaMdha karanAra koI ziSya na maLyo, paraMtu AgaLa upara dhamakIrtio jema e kArya karyuM tema dhamakItine paNa emanA jIvana daramyAna emanI kRtione samucita rIte rajU karanAra koI ziSya na maLyo, paraMtu emanA avasAna bAda dharmottare emanuM gaurava vadhe tema A kArya karyuM. samaya--dharmakAtinA samaya viSe bhinna bhinna mata pravarte che - (1) Do. vidyAbhUSaNa emane samaya i. sa. 635-650ne darzAve che (2) vAdanyAyanI prastAvanAmAM zrI. rAhula emane samaya I.sa. 6ra5 karatA kaMIka vahele hevAnuM sUcave che. A samaya te emane pravRtti-samaya che. (3) akalaMkagraMthAtrayanI prastAvanA (pR. 18-23)mAM paM. mahendrakumAre dhamakIrtinA samaya viSe vicAra karI ema kahyuM che ke e i. sa620thI 690nA gALAmAM thaI gayA che. (4) zrI. bhagavad dattanA kathana mujaba dharmakati I. sa. 600 palAM thaI gayA che. (5) pro. ke. ha. dhruvanA mate dharmakIrti I. sa. 450mA vidyamAna hatA. (6) kalyANavijayajInuM mAnavuM e che ke dharmakati I. sa. 349hmA, dinnAga I. sa. 320mAM, vasubaMdhu I. sa. 260-340mA ane asaMga I. sa. 250-300mAM thaI gayA. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 285 uttarakAlIna graMthakAra-A uparathI joI zakAze ke dharmakIrtinA samaya paratve matabheda che ane te paNa nAnosUne nathI, kemake eka bAja i. sa 349ne ullekha karAya che te bIjI bAju I. sa. 690 sudhI e laMbAvAya che. tema chatAM amuka amuka gra thakAra emanA pachI thayA che e vAta nirvivAda che. A graMthakAre paikI eka che hari. bhadrasUri che ja ane bIjA ziva, akalaMka ane jayanta paNa che, kamake A cAree dharmakAtinA maMtavyanI AlocanA karI che. samasamI graMthakAre-hetubinduTIkAnI prastAvanA (pR. 9)mAM ema sUcavAyu che ke Izvarasena, udyotakara, kumAgli ane bhadhari e cAre graMthakAre dhamakItinA samakAlIna che, tema chatA emanAthI meTA ce che. A mATe nIce mujaba kAraNa darzAvAyAM che - gharmakIrti IzvarasenanA ziSya manAya che ane arcaTanA mata mujaba hetubindumA dhamakItie IzvarasenanA vicAranuM khaMDana karyuM che. dhamakIrtie udyotakara, kumArila ane bhartuharinA maMtavyo viSe sakhata TIkA karI che, jyAre A traNa graMthakArae dharmakIrti sAme prahAra karyA hoya evo spaSTa nirNaya karavA mATe koI purA nathI. pravAhanA prathama parirachedanI cejanAne AptamImAMsAmAM samaMtabha apanAvI che e saMbhavita hakIkata che eTale e hisAbe AmaMtabhara dhamakIrtinA samakAlIna hovA chatA emanAthI nAnA che. graMtharAzi-Do. vidyAbhUSaNanA mata mujaba nimnalikhita nava nA praNetA dharmakIrti che, ane e pachI pahelA AThanA te TibeTI anuvAdo maLe ja che - (1) tanyAya yAne vAdanyAya (2) nyAyabindu Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra86 haribhadrasUri [ upakhaMDa (3) pramANavArtika (4) pramANavAtivRtti (5) pramANuvinizcaya (6) santAnAntarasiddhi (7) saMbaMdha parIkSA (8) saMbaMdha parIkSAvRtti (9) hetubihuvivaraNa vAdanyAyanA pariziSTamA zrI. rAhule dhamakIrtinA graMtha ane enA uparanA vividha vivaraNone ullekha karyo che. A ulalekhane AdhAre dhamakItine kRtikalApa tema ja enA vivaraNAtmaka sAhityanI nodha hetubinduTIkAnI prastAvanA (pR 8-10)mA apAI che. e jotA uparyukta nava kRtiomAthI pahelI ATha te zrI. rAhule paNa nodhI che. navamI kRti tarIke emaNe hetubindu ullekha karyo che, nahi ke enA vivaraNane hetubindu e te dharmakIrtinI kRti che ja eTale ene ulalekha sthAne che. keTalAka A uparAtanI kRtio tarIke nIce mujabanA nAma sUcave che - (1) alaMkAra (2) nyAyavinizcaya (3) vijJAnanA prasthAna zrI rAhule je nava kRtio gaNAvI che tene ja huM atyAre te dhamakIrtinI nirvivAda kRtio mAnuM chuM eTale ene paricaya te huM ApuM chuM. sAthe sAthe je anya kRtio ahIM meM gaNAvI che tene paNa rahu thoDoka vicAra karIza. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA] jIvana ane kavana ra80 - alaMkAra-vAsavadattAmA subaMdhue A kRtine ullekha karyo che. A vAsavadattA I. sa.nI pAcamI sadInA trIjA caraNamAM racAyAnuM manAya che. kalyANavijayajIe subaMdhuno samaya I. sa. 375-25ne darzAvyuM che. vAsavadattAmAM I. sanI pAcamI sadInA pUrvAdhamAM thaI gayelA ane nyAyapAtiknA kartA bhAradvAja udyotakarane ullekha che. 1nyAyabindu-A gadyAtmaka saMskRta kRtinA traNa pariracheda che. pahelAmAM samyajJAnanA pratyakSa ane anumAna ema be prakAre sUcavI pratyakSanuM lakSaNa ane enA cAra bhedo darzAvAyA che. bIjAmAM svArthanuMmAnane ane trIjAmA parArthanumAnane adhikAra che. trIjo paricacheda sauthI maTe che. A kRtinuM parimANa 1G7 ka jevaDuM che. - nyAyabindu upara dharmottaranI TIkA ane e TIkAne aMge,(.) mallavAdInu TippaNa prasiddha thayelA che. durveke dharmottaranI TIkA upara dharmottarapradIpa nAmanI TIkA racI che. vaLI vinItadeva, kamalazIla ane 'jinaimitranI nyAyabindu uparanI TIkAnA TibeTI rUpAtara maLe che. nyAyabindune cInI anuvAda i. sa. 400 thI 405nA gALAmAM thayAnuM manAya che te kevI rIte vyAjabI gaNAya? nyAyavinizcaya-A kRti viSe khAsa kaMI jANavAmAM nathI, 1 che pITara piTarsana dvArA A mULa kRtinuM tema ja enA uparanI dharmotarakRta TIkAnuM saMpAdana thayu che. e "biblikA inDikA"mAM kalakattAthI I. sa. 1889mAM prasiddha thayela che mULa uparyukta TIkA sahita "kazI saMskRta sirIjha"mA I. sa1924mAM prakAzita karAyuM che ane emAM nyAyabinduno caMdrazekhare karale hiMdI anuvAda chapAyela che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0. haribhadrasUri [ upakhaMDa suMdarIne deha ghaDatI veLA brahmA manamAM zo vicAra karatA hatA ? emaNe saundarya dhanano vyayanI darakAra karI nathI. emaNe mahAleza svIkAryo che. sukhe svacchede vartatA lekanA hRdayamAM emaNe cintAni prakaTAvyuM che. A suMdarI pite paNa samAna kakSAnA ramaNanA abhAve bApaDI haNAI gaI che. A padya dvArA dhamakIrtie ADakatarI rIte ema sUcavyuM che ke piote je anupama kRti puSkaLa prayAsa karI taiyAra karI che teno AsvAda lenAra kyA che? , vAdanyAya-A 798 ka jevaDI saMskRta kRtinA prAraMbhamAM namaH samantamakAca" e ullekha che. pachI be paMkti gadyamA che. tyAra bAda eka padya che. pachI "nigrahasthAnalakSaNa" nAmane A prathama adhikAra saMpUrNatayA gadyamAM che. "nyAyamatakhaMDana" e nAmanA bIjA adhikAramAM be paDyo che. bAkIne badho bhAga gaghamA che. bIjA adhikAramA nyAyasUtramAthI avataraze apAyA che. 1. A kRti vi5citArtho sahita "mahAbadhi sabhA" (banArasa) taraphathI i. sa1936mAM chapAvAI che vAdanyAcanA A prakAzanane age zrI. rAhula sAkRtyAyane agrejImAM prastAvanA lakhI che. enA pR. 8-9mAM emaNe dharmakIrtinA samayathI mADIne aMku paDita (i. sa 1150) sudhImAM thayelA bauddha niyAcike cAne nyAyazAstrIonA nAma samaya sAthe ApyAM che. aMtamAM je vividha pariziSTo che temAnA prathamamAM bhAratIya nyAyazAstrIo (nayAciko )nA nAma samaya ane saMpradAyanA ullekhapUrvaka apAyAM che. emAM haribhadrasUrinuM nAma nathI. cothA pariziSTa tarIke cInI bhASAmAM je nyAyanA graMze maLe che tenAM tema ja tenA kartAnAM nAma bhASAMtaranA samayanA ullekha sahita apAyAM che. evI rIte pAMcamA pariziSTamAM "bheTa" arthAta tibeTI bhASAne dezIne sacI apAI che. chaThThA pariziSTa tarIke bauddha nyAyanA je graMthe maLe che Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kvana 291 vAdanyAyanI Adima kArikA nyAyavinizcaya ane siddhivinizcayamA tema ja aSTazatI (pR. 81)mAM najare paDe che. vivaraNa-vAdanyAya upara zAMtarakSitanI saMskRtamA vipacitArtho nAmanI TIkA che. e chapAI che vinItadeve paNa A vAdanyAya upara TIkA racI che paraMtu enu te TibeTI rUpAtara ja maLe che. bauddha darzana (119)mA kahyuM che ke akSapAdanA 18 nigraharathAnanI moTI sUcIne nirarthaka darzAvI dhamakIrtie vAdanyAya (pR. 1)mA nimnalikhita kArya dvArA ene sAra ApI dIdho che - mAdhanAvanamoghavane duH" ' - .. arthAta vAdane mATe a-sAdhana, vAdanuM kathana ane prativAdInA dezane na pakaDavA e nigraha yAne parAjayane mATe che. vijJAnanayaprasthAna-dhammasaMgahaNInI TIkA (patra 69a)mAM malayagirisUrie Ano ullekha karI nIce mujaba avataraNa rajU "sarvAtmanA hi sArUpye jJAnamajJAnatA vrajet / - sAcce benarona cAtta sarva sarvavedanam " ' "vijJAna prasthAna' e koI kRtinuM nAma nathI paraMtu pravAha jevAnu--vijJAnavAdane aMgenA graMthanuM ke enuM prasthAna e arthavAcaka A nAma che ema mAnavuM zuM yuktiyukta gaNAya* *' - tenI sUcI che. emAM 5 nAmano ullekha che. sAtamA pariziSTarUpe dharmakartinA nyAyane lagatA sAta niba -ma vAra ityAdi gra ne TIkAkaranA nAma sahita nirdeza che AThamA pariziSTa tarIke dhamakIrtinA parivAra35 2 thakAnA grathanuM parimANa 1, 37, 311 zlenu gaNAvAyu che. navamA pariziSTamAM bheTa (TibeTa)nA rAjAonA samakAlIna TibeTI bhASAtarakAranA nAma che dasamA pariziSTano viSaya bauddha nyAcanA graMthonA cInI ane TibeTI anuvAdonA kalakramanI sUcI che. ' Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra88 haribhadrasUri [ upakhaMDa pramANuvAtika yAne vAtika-A saMbaMdhamAM meM nimnalikhita aMkavALA pRdamAM noMdha lIdhI che - 60, 61, 110, 150, 156, 183, 211, 250-253, 258 ane ra67. Ano viSaya pramANavinizcaya, nyAyabindu ane hetubindune paNa viSaya che, paraMtu A cAremAM pravA. sauthI moTuM ane saMkSepamAM adhika bAbate jaNAvanAruM che. pramANuvArtikanI pajJa vRtti-A viSe me pR. , 23, 258 ane 267mAM ullekha karyo che. pramANuvinizcaya-A 1340 zleka jevaDI kRti mULa svarUpe maLatI nathI, paraMtu enu TibeTI rUpAtara maLe che. jJAnazrIbhadra tema ja dharmottare A kRti upara saskRtamAM je TIkA racI che e paNa mULa ravarUpe jaLavAI rahI nathI. enA paNa TibeTI rUpAtara ja maLe che. tatvArthasUtra (a. 5, sU. 31) uparanI siddhasenagaNita TIkA (bhA. 1, pR. 397)mA pramANuvinizcayano ullekha che. nyAyAvatAranI vRtti uparanA devabhakRta TippaNamA pR. 17mAM vinizcaya ane pR. 37mAM enA praNetA tarIke dharmakIrtinA nAmapUrvaka vinizcayane ulekha che. Da pI ela. vaidya A vinizcayane pramANuvinizcaya gaNe che, ane A TipUNagata nIce mujabanA pratIkavALA sAta padyone A kRtimAthI udadhana karelA mAne che - thaze cA(pR. 17), tu javA. (pR 89), vivo. (pR. 1ra), nAcadheArtha (pR. 12), maNiIva (pR 37), rAdhA tathA (pR. 37) ane vizvana (pR. 17). Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA 3. jIvana ane kavana 289 nimnalikhita pratIkavALAM cAra pagho paNa pramANavinizcayanA to nathI ema praznArtharUpe emaNe enI noMdha lIdhI che - nityaM sara0 (pR. 87), nirvazai (pR. 83), pAnA. (pR. 8) ane sAmarthya (pR. 31). uparyukta TippaNuM (pR. 11)mAM nIce pramANe ullekha che - ___ " yad vinizrayaTIkAyA dharmottaraH-middhaM nidreti" A TippaNanA 5 30mA vinizcayanI TIkAne ane pU. pa8mAM pramANuvinizcayanI TIkAno ullekha che. somanicario nItaddhiyoH hindrAdi " e paMkti aja50 (khaMDa 2, pR. 51)mAM tema ja aSTazatI (aSTasahastrI vALI AvRtti, pR. 242)mAM jovAya che. vizeSamAM A baMne kRtimAM A paMktigata vicAranuM khaMDana che. A paMkti pramANuvinizcayamAthI udRvata karyAnuM manAya che. kAvyAnuzAsana uparanA viveka (pR. 363)mA "tathA vArya vividhRjya matsyavAryastha hovA rUti sahi." evA ulekhapUrvaka nimnalikhita padya apAyuM che - " lAvaNyadraviNavyayo na gaNita klezo mahAn svIkRta svacchandasya sukha janasya vasatazcintAnalo dIpita / eSA'pi svayameva tulyaramaNAbhAvAd varAkI hatA ko'rthazcetasi vevasA vinihatastanvyAstanuM tanvatA // " subhASitAvalImA 1472mA padyarUpe ane davanyAloka (pU. 1216)mAM kaMIka pAThabhedapUrvaka apAyelA A lokane artha nIce mujaba hu ApuM chuM - 1 A nirNayasAgara mudraNAlayanI i. sa. 1891nI AvRtinu pUchAya che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra92 haribhadrasUri [[ upakhaMDa sattAnAntarasiddhi-alaMkakRta tattvArtharAjavArtika (pR. 19)mAM AnuM Adya padya jevAya che. A kRtinuM tema ja enA uparanI vinItadevakRta TIkAnu TibeTI rUpAtara ja maLe che. dharmakIrtie A 7ra sutranI kRtimAM eka mana-saMtAnathI para anyAnya mana-saMtAna che ema siddha karyuM che aMtamA emaNe e darzAvyuM che ke A sarva mana-satAne (= vijJAna-saMtAne) kevI rIte maLIne dazya jagatane vijJAnavAda anusAra bahAra kSepa kare che.? saMbaMdha parIkSA ane enI paNa vRtti-saMbaMdhaparIkSAmAM 29 kArikAo che. A dvArA dharmakItie kSaNikavAda anusAra kAryakAraNa saMbadha kama manAya e darzAvyuM che. A viSaya pravA-bhA paNa che. saMbaMdha parIkSAnI 22 kArikAo prameyakamalamArtaDa (saMbaMdhasadUbhAvavAda, pR. 50-50, dvitIya AvRtti)mAM rajU karAI che ane sAthe sAthe enu kha Dana paNa karAyuM che. saMbaMdhaparIkSAnI keTalIka kAzmiAo syAdvAdaratnAkara (pR. 812-818)mAM jovAya che. vRttio-saMbaMdha parIkSA upara dhamakIrtinI, vinItadevanI ane zAna rakSitanI ema traNa vRtti che para tu enAM TibeTI rUpAtara ja maLe che. hetabindu-Ane lagatI hakIkata meM pR. 100, 2para, 2pa7 ane 258mAM rajU karI che. eka paghasubhASita ratnabhAMDAgAra (pR. 372)ne le. 16 je "mavatu vitaH thI zarU thAya che e ghamakIrtine nAme neMdhAyo che. vajasUcI-mahAyAna' paMthanI A subrasiddha kRti che. cInamAM enA praNetA tarIke ke pachI enA saMzodhaka tarIke dharma 1 juo bauddha dazana (pR. 120). Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 293 kIrtinuM nAma sUcavAya che, jo ke sAmAnya rIte A kRti azvo rayAnuM manAya che. dhamakIrtie je vajasUcInuM saMzodhana karyAnuM manAya che tene cInI bhASAmAM anuvAda Isa. 973 ane I. sa. 981nA gALAmAM karAyuM hatuM. kadara-dhamakIrtinA jIvana daramyAna emanI kRtionI yegya kadara thavI te bAjue rahI paraMtu emAM dUSaNe darzAvAtAM hatA ema emanA udagArarUpe je nimnalikhita padya sadaktikarNAmRtamA neMdhAyeluM maLe che te jotA jaNAya che - "zailevandhayati sma vAnarahRtervAlmIkirambhonidhi nyAsaH pArthazaraistathApi na tyortyuktirudbhaavyte| . . vAgI ca tulAdhRtAviva tathApyasmatpravandhAnaya loko dUSayituM prasAritamukhastubhya pratiSThe! nmH||" arthAt vAlmIkie vAnaroe lAvelA patthara vaDe samudra(nA para pula) baMdhAvyuM ane vyAse arjunanA bANa vaDe (tema karyuM ) - paNa A bene viSe atizati darzAvAtI nathI, jyAre (amArA praba mA) vacana ane artha e baMnene jeNe trAjamA taLyA hoya (ane pachI emAM vaparAyA che, tema chatA amArA prabaMdhe viSe A leka dUSaNa kADhavAne prasArita vadanavALA che. he pratiSThA ! tane namaskAra, ziSya-paraMparA-dhamakIrtinI ziSya paraMparA bauddha darzana (pR. 116)mAM nedhAyelI che. (18) dhamapAla . aja05 (khaMDa 2)nI paNa vyAkhyA (pR. 36)mAM dharma Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 haribhasUri [ upakhaMDa pAlane ane sAthe sAthe dhamakIrtine ullekha che. ahIM A baMnene udezIne e ullekha che ke eo rUpa vagerenI (1) sAmAnya ane (2) pratiniyata ema be prakAranI zakti mAne che. sattA-samaya hyuenasaMga (Hieun Thsang ) "nAlaMdA" vidyApIThamAM I. sa. 635mAM gayA tyAre dharmapAla "AcArya' na hatA paraMtu emanA ziSya zIlabhadra "AcArya" hatA. emanA hAtha taLe A cInI vidvAne abhyAsa karyo hato. AthI dharmapAla I. sa. 635mAM, te nivRtta thaI gayA hatA ema manAya, ane e hisAbe emane pravRttisamaya I. sa. 600nI AsapAsamAM zarU thayela lekhAya. kRtio-nyAyabindu ane enI TIkAne aMge caMdrazekhare hiMdImAM lakhelI batAvanA (pR. 10)mA dharmapAlanI kRtio tarIke nIce mujabanI traNa gaNAvAI che - (1) AlaMbana pratyayudhyAnazAstravyAkhyA, (2) vidyAmAtrasiddhizAzvavyAkhyA, (3) zatazAstravyAkhyA, naMdajIe"nA sUcIpatramAM emane nAme nIce pramANenI cAra kRtione nirdeza che - nAme kramAMka *- (1) Alabana-parIkSA-vyAkhyA (2) vidyA mAtrasiddhi 1197 - 3)vidyAmAtrasiddhizAstra 1210 (4) zatazAstrapulyavyAkhyA 1198 keTalAkanuM mAnavuM e che ke dharmapAle zabdavidyAsaMyuktazAstra nAmane gratha 25,000 kalokane ra che tema ja nyAyakAratakazAstra 1174 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana ra5 yAne nyAyamukha upara TIkA paNa racI che. A paikI pahelI kRti te itsiga (I. sa. 71-I. sa. 685) dvArA "peI-na" (Pei-na) tarIke noMdhAyelI bhartuharinA graMthanI TIkA che. AlaMbanaparIkSAnI TIkA-dharmapAle AlaMbanaparIkSA upara TIkA racI che. enuM Insige karelA cInI rUpAtaranuM saMskRtamAM tema ja aMgrejImAM bhASAMtara thayeluM che ane e chapAyela che. A TIkA lagabhaga pUrNa che. AThamAthI sAtamA padya e khaMDita thAya che. A TIkAmAnA be avataraNa pravA. (pR. 61 ne 77) sAthe arthadaSTie sAmya dharAve che. AlaMbanaparIkSA upara vinItadeve (lagabhaga I. sa. 700) je TIkA racI hatI tenuM TibeTI rUpAtara ja maLe che. A TIkAmAthI puSkaLa uddharaNa (extracts) tema ja susumu yamaci ane eca. meyarane saMyukta prayAsanA phaLarUpa pheMca anuvAda prakAzita thayela che. nAmarAzitherAvAda saMpradAyanA ane "badarItirthInA rahevAsI ke jemane nirdeza visaddhimaSNanI TIkAnI prazastimA che teo prastuta dharmapAlanA nAmarAzi ja che eTale A baMne vyakti bhinna che. (11) nArada - * . eo ajaina che. dIkSA lenAra ane ApanAranI yogyatA paratve emane mata meM pR. 103mAno che. e samrArthI judA paDe che. - (20) nyAyavRddha * * nyAyavRddho kahe che evA ullekhapUrvaka aja050 (khaMDa 2, 1-2 A bane "dha aDiyAra lAibrerI sirIjha"mA 2 thAka phera tarIke prakAzita thayela che 3 A 5 A (Vol. cCXIv, No 1)mA i. sa1929mAM chapAvA che 1lata che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 haribhadrasUri [ upakhaMDa pR. 22)mAM nIce mujabanuM padya haribhadrasUrie rajU karyuM che - ""kAraNameva tadantyaM nityaH sUkSmastu bhavati paramANuH / parasavo dila. vA%i " tasU0 (a. 5, sU.25)nA bhASya (bhA. 1, pR. 365)mAM A padya uddata karAyuM che. e jotA te e umAsvAtinI-bhASyakAranI pahelAMnI koI kRtinuM hovuM joIe. (21) pataMjali = bhagavatapataMjali e sa. (le. 16)nI svapajJa vRtti (patra a)mAM "bhagavatapataMjaline nirdeza che. prastuta adhikAra jotA A pataMjali te yegasUtranA praNetA ja che. je A mahAbhASyanA paNa kartA hoya ja te emane samaya I. sa. pUrvenI bIjI sadI manAya. mahAbhASyanA kartA pataMjalinA nAma para uparyukata gasUtra uparAMta caraka, nidAnasUtra, paramArthasAra ane dasUtra e cAra graMthane paNa keTalAka ullekha kare che. ke. mAdhavakRSNa zarmAe "PataoNjali and his relation to some authors and works" nAmanA lekhamAM evuM pratipAdana karyuM che ke mahAbhASyakAra e paramArthasAra ane chaMdasUtranA praNetA nathI. AnuM eka kAraNa emaNe e darzAvyuM che ke mahAbhASya ane paramArthasAra bhinna bhinna matane piSe che. bIjI 1 AnAM keTalAMka sUtro ane bhASyanuM tatsava ane enA bhASya sAthe meM saMtulana karyuM che. juo tasU0 (bhA. 2)nI mArI saMskRta prastAvanA (pR. 28-30). 2 A lekha "The Indian Culture" (Vol. XI, No. 2, Oct.-Dec. 1944)mAM chapAye che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana ra97 kAraNa ApatA emaNe e prazna uThAvyo che ke vAkyapadayanA kartA bhartuharie paramArthasAramAthI eke padya kema uddata karyuM nathI? Ida sUtranA kartA pigalanAga che. zabara emane pataMjalithI bhinna gaNe che. e kAraNathI tema ja aSTAdhyAyI (1-1-57)nA mahAbhASyagata padyanA chaMdane A dasUtramAM ullekha nathI e kAraNathI mahAbhASyakAra IdasUtranA praNetA na hoI zake ema uparyukata lekhamAM kahevAyuM che. vasubaMdhunu jIvana vicAratA emanA saMddhAtika maMtavyamAM aneka vAra pheraphAra thayelo jovAya che to pachI mahAbhASya ane paramArthasAramAM maMtavya-bheda vAstavika hoya te paNa e ja uparathI e baMnenA praNetA bhinna che ema nivivAdapaNe kema kahevAya ? chedasUtramAM uparyukta padyanA cha dano ullekha nathI. paNa mahAbhASya karatAM dasUtra vaheluM racAyuM nathI ema mAnavA mATe sabaLa kAraNa che kharuM? pataMjaline keTalAka zeSane avatAra gaNe che. Ane laIne te emane ja zeSanAga ane pigalanAga samajavA koI prerAyA haze ema zuM na ja bane? zAbara-bhASyamA "abhiyukta 'ne nAme "dvivavavavavAnAmasamAsaH" paMkti apAI che. A aSTA. (6-3-1)nA mahAbhASyamAM jovAya che. AthI pataMjaline "abhiyukta" paNa kahe che ema kalita thAya che. (22) puruSacandra emane haribhadrasUrie nyAyavAdI" tarIke nirdezI aNuega1 A rahyuM che padya - stoSAmyaha pAdikamaudavAhiM tata. zvobhate zAtanI pAtanI ca / netArAvagacchata dhAriNi rAvaNiM ca tata pazcAt sasmate dhvaMsyate ca // " Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri { upakha'Da dvAranI vidyuti (patra 100)mA emanI koIka kRtimAMthI nimnalikhita padya utkruta karyu che ~~ 198 cr 'anyathAnupapannatvamAtraM heto svalakSaNam / 2, sattvAsattve hi taddharmo dRSTAntadvayalakSaNaH // ' A patra upara eka khIju paNa padya che. e paNa kadAca puruSacandranI ja koI kRtinu N nahi heAya ? A padya nIce mujaba cheH 66 dhUmAderyathA'pi syAtA sattvAsattve ca lakSaNe / anyathA'nupapannatvaprAdhAnyAlakSaNakatA // " * malayagirisUrie dhammasa gahaNInI vRtti ( patra30 )mAM nIce mujatA ullekha karyAM che :~~~ samyagnyAyAnabhijJatAkhyApanametadanayoriti puruSacandra A puruSacandra te ja uparyukta puruSandra haro vaLI ee ' jaina ' hAya ema bhAse che. emanA saMbadhI vizeSa hakIkata jANavA mATe me * A Lost Treatise on Logic ' nAmaneA lekha lakhyA che. . ,, tr "" (23) madhu-bhagavaddatta 1 cAndasa. (zle 16)nI svApanna vRtti (patra 6 )mA A nAmanA nirdeza che. emaNe yoganAM AThe agA patajali, bhadata bhAskara ane haribhadrasUri karatA bhinna rIte gaNAvyA che. e AThanA nAma nIce muja che -: (1) adreSa, (2 ) jijJAsA, (3) zuzrUSA, (4) zravaNabeAdha, (5) mAmAsA, ( 6 ) parazuddhA, (7) pratipatti ane ( 8 ) pravRtti. 1 A lekha < The Indian Culture '' (Vol, No. )mAM pAdhAya che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana ane vana (24) bhadanta-bhAskara emane yA'sa0 (zlA. 16 )nI svApanna vRtti ( patra 6a )mA A pramANe nirdeza che bhadanta ' e bauddha sAdhue mATe vaparAtu vizeSaNa che ethI prazna thAya che ke zu bhAskara bauddha che ? samIkSA ] 29 bhadanta-bhAskare nIce pramANe yoganA ATha aMga gaNAvyA che ane e rIte e pataMjali, bandhu-bhagavaddatta ane haribhadrasUrithI judA paDe cheH-~~~ (1) kheda, ( 2 ) udvega, ( 3 ) kSepa, ( 4 ) utthAna, (5) bhrAnti, (6) anyamud (anyatra AnaMda), (7) rAga ane (8) AsaMga ( Asakti ). A ATha deApanA tyAga karavA ghaTe. (21) bhAra 4050 ( khaMDa 1 )nI svApanna vyAkhyA (pR. 366)mAM emane nirdeza che. haribhadrasUrie mULamA emane ' zabdArthaM tattvavid ' kahI emanI kRti nAme vAkyapadIyamAthI e avataraNo ApyA che. Ama A bhartRhari vaiyAkaNu che. ziSTa sarakRta vyAkaraNAne aMgenI. chellI mahattvanI kRti te upayukta vAkayapadIya che. enA praNetA bhatR hira zakarAcAyanI pahelAM thayA che. emanA samaya i. sa. 600 thI 650nA manAya che. itsiMganA mate emanu` avasAna I. sa. 6paranI AsapAsamA thayu hatu. A itsiMganI mAnyatA evI che ke A bhatRhira eka veLA teA bauddha' hatA, kemake emaNe maThamA sAta vAra praveza karyA hatA ane sAta vAra saMsAramAM ee pAchA pharyA hatA. ane emaNe gRhasthanu jIvana gunaryuM hatuM. ' vAcaspatimitre tattvabindumA vAkyapIyamAthI eka avataraNu ApatI veLA bhatR hiranA ' bAhya ' tarIke ullekha karyo che. A uparathI , Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhakasUri [ upakhaMDa keTalAka A bhartuharine "bauddha " gaNe che. vI. e. rAmaravAnI zAstrIe 241 vluda 24 51 42239 " Bhartrhari a Bauddha ?" nAmane lekha lakhe che. emAM emaNe evuM pratipAdana karyuM che ke vAkyapadayanA kartA eka meTA advaitavAdI tatvavettA che ane emaNe pataMjalinI peThe zabdAtane vikAsa karyo che. A bhartuhari "vivartavAda"ne svIkAre che ane ene laIne bhAratIya tatvajJAnanA ItihAsamAM zaMkarAcAryanA pUrvavartI advaitavAdI tarIke emane ucca sthAna maLe che. bhartuharie vAkyapadIyamAM Agama-kamANanuM hRdayaMgama spaSTIkaraNa karyuM che. ahIM emaNe takane AgamanA upakaraNa tarIke, nahi ke Agamane uthalAvI pADavAnA sAdhana tarIke mAnyuM che. A jAtanA abhiprAya mATe bauddhomA sthiramati ane jenomAM jinabhadragaNi kSamAzramaNa suprasiddha che, kemake e AgamAnusArI tarkane, nahi ke tarkanusArI Agamane mAne che. bhartuharinA kathananI nodha tattvasaMgrahamA nimnalikhita 1460mA padyamA levAI che ema kamalazIlanI paMjikA (bhA. 1, pR. 4ra6) jemAM jaNAya che - " avasthAdezakAlAnA bheTAT bhinnAsu shktissu| mavAnanumAna siddhitidurjamAM II 1460 " prastuta bhartuharine nItizataka, zRMgArazataka ane vairAgyazatanA kartA tarIke oLakhAvAtA bhartuhari sAthe nAmasAmya sivAya koI samAnatA jaNAtI nathI. A traNa zatakonA kartA kayAre thayA 1 A lekha "Proceedings and Transactions of the eighth Oriental Conference"mAM chapAvAya che. enA pR. 254-257 atra prastuta che. 2 juo pR. , Ti. ke che. dAdara dharmAnanda kosaMbI dvArA saMpAdita ane "si. je. ca"mA graMthAMka 23 tarIke i. sa. 1948mAM A traNa zatakta ane sAthe Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA | jIvana ane vana 31 tene sarvamAnya nirNaya hajI sudhI te karAyuM nathI. emane nAmollekha I sa. 959mAM racAyelA yazastilakacaMpamAM che ane e atyAre te sauthI prAcIna ulekha che ema manAya che.1 bhartuhari nAmanA koI rAja sAthe-vikramAdityanA baMdhu ane pigalAnA pati sAthe ke "nAtha" paMthanA "siddha" bhartuhari sAthe vAkyapadIyanA praNetAne saMbadha joDavA mATe koI prabaLa kAraNa jaNAtu nathI. (26) malavAdI haribhadrasUrie aja050 (khaMDa 1)nA pR. 58 ne 116mAM vAdimukhya" tarIke mallavAdIne ulekha karyo che, ane A baMne praka uparanI paNa vyAkhyAmA "vAdimukhya" eTale "malavAdI" ema ene pheTa karyo che. vizeSamAM mULamAM pR. 58 ne 116mAM sammaIpayaranI mallavAdIe racelI TIkAmAthI ekeka avataraNa emaNe nIce mujaba ApyuM che - "svAsabyurAsopArAnA partha hi vastuno vahuva"--pU.pa8 "na vipayagrahaNapariNAmAhate'paraH maMvedane viSayapratibhAyo yujyate, yurogAna -pR. 116 sAthe viTavRtta ane vijJAnazatakanuM samIkSAtmaka saMskAra prasiddha karAyeluM che. AnuM nAma "zatAdisubhASita saMgraha" rakhAyuM che. 1 juo uparyukta saMskaraNanI aMgrejI prastAvanA (pR. 79). uparyukta prastAvanA (pR 23)mAM sUcavAyuM che ke vi. saM. 1535mAM gatako upara TIkA racanAra dhanasAra A bhatRharinI kRtionA sauthI prAcIna TIkAkAra che A TIkA vAtacItanI (colloquial) jaina saMskRta bhASAne namUno pUro pADe che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 haribhadrasUri [ upakhaMDa G, prakhyAmAM mallavAdIne dasame prabaMdha che. A vAMcatA ema bhAse che ke ahIM be malavAdIonI hakIkata ekabIjAnA nAma upara caDAvAI che. samaya-pracanA vijayasiMhasUrine lagatA chaThThA prabaMdhamAM nIce mujaba padya che - " zrIvIravatsarAdatha zatASTake cturshiitisNyukte| viSe te mArI vArtavyantarAvyA. 8rU " arthAta vIranirvANathI 884 varSa vyatIta thatA e mallavAdIe bauddhone tema ja vyaMtarone parAsta karyA. A uparathI malyavAdI vIrasaMvata 884nI AsapAsamAM eTale ke vi. sa. 414nI lagabhagamAM thaI gayA ema phalita thAya che ane A samaya haribhasUrie nidezelA malyavAdI mATe baMdhabesato Ave che. A prabaMdhamAM te alla rAjanA samasamI tarIke mallavAdInA moTA bhAI ajitayazasUne (ane pAThAtara pramANe jinayazasUna) ullekha che ane A rAjA bhuvanapAlane pitAmaha heya ema lAge che, kemake pravacanika abhayadevasUrinA prabaMdha (le. 3ra)mA A 1 ka. 20 (10, oN. 10-11) pramANe amanAM mAtAnuM nAma durlabhadevI, mAmAnuM nAma jinAnandasUri ane be laghu badhuone nAma cakA ane malla chevizeSamAM ahI sUcavAyA mujaba ajitacaze pramANagraMtha e che ane vizvAstavidyAdhara nAmanA vyAkaraNazAsa upara nyAsa banAvyA che, ane emanA nAnA bhAI yaze aSTAMga nimittane liganI cAlI sahita racI che. cara pra. (praba ba 7)mAM mallavAdInI mAtAne saurASTranA rAjA zilAdinanI bena karI che ane e sAdhana vAda emanI sabhAmAM, nahi ke ka"mAM mAne che , 2 ama vi. saM. 12mAM nAyAdhamakahA upara vRtti racI che, - ~ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 33 bhuvanapAlane allanA pautra kahela che ane ene abhayadevasUrinA guru vardhamAnasUrinA samakAlIna tarIke ullekha che. AthI A allane samaya vikramanI dasamI sadIne Thare che A pravyanI prazasti (le. 3-4)mA alUnI sabhAmAM vAdamahAvanA kartA abhayadevasUrinA guru pradyumnasUrie digaMbarane harAvyAnI vAta che. A alU te alla ja haze ane tema ja heya te ene samaya paNa vikramanI dasamI sadI gaNAya. * nyAyabindu upara dharmottare je TIkA racI che enA upara malavAdIe piNa racyuM che. A dharmottarano samaya vi. saM. 904nI AsapAsane manAya che. e je vAstavika hoya te A mallavAdI alanA samakAlIna gaNAya ane e malavAdI prastuta mallavAdIthI bhinna Thare. prastuta malyavAdI te vAImehANuva (pR. 608)mAM "yugapadupayegavAdamA puraskartA tarIke je mallavAdIne ullekha che teo ja hovA joIe. ' ' kRtio-prastuta mallavAdIe sammaipayaranI TIkA racI che. bahathripanikA pramANe e 700 zloka jevaDI che. emanI bIjI viziSTa kRti te eka kArikA ane dvAdazArAyacaka che. prastuta kArikA, nIce mujaba cheH- - 1 emane samaya vikramanI dasamI sadInA uttarArdhathI agiyAramI sadInA pUrvArdha pUrato che ? 2 samati prakaraNanI prastAvanA (pR. 68)mAM A bauddha te nathI e prazna uThAvAyo che. 3 eka trIjA malyavAdI paNa thayA che. emane samaya vikramanI teramI sadI che. emanA kAvyonI prazaMsA vastupAle karI hatI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 haribhadrasUri [ upakhaMDa " vidhiniyamabhaGgavRttivyatiriktatvAdanathakavacovat / jainAdanyacchAsanamanRtaM bhavatIti vaidharmyam // " A kArikA upara vistRta, abhyAsapUrNa ane mAnanIya bhASya che. enuM nAma 'dvAdazAnayacaka che. enuM maMgalAcaraNarUpa Adya padya nIce pramANe cheH"vyaapyeksthmnntmntvdpi nyastaM viyA pATave vyAmohe tu jagapratAnavisativyatyAsadhIrAspadam / vAcA bhAgamatItya vAgviniyata gamyaM na gamyaM kvacit opanyagbhavanena zAsanamala jainaM jayatyUrjitam // " dvAdazAniyacakramAM eka sthaLe nIce mujabanu padya che - " laukikavyavahAro'pi na ysminnvtisstthte| tatra sAdhutvavijJAna vyAmohopanibandhanam // "2 padmacarita-pracava (prabaMdha 10, le. 70)mAM malavAdIne atre e ullekha che ke emaNe 24000 zloka jevaDuM padmacarita 1 AnA cAra bhAga "labdhisUrIzvara jaina graMthamAlA"mAM prasiddha thayA che. pahele bhAga ara 1-2 pUrato, bIjo ara 3-6 pUrata, trIjo ara 7-8 pUrato ane cothA bAkInA ara 9-12 pUrato che. e anukrame i. sa. 1948, 1951, 157 ane 1960mAM chANIthI chapAyA che. cothA bhAgamAM 5 vikamavijayagaNinuM je "prAkathana" che tene mAre aMgrejI anuvAda emAM chapAvAge che paraMtu mane enA eke vAranA mudraNapatro batAvAyA na hatA. e game tema sudhArAyAM hovAthI vividha mudraNa udbhavyA hatA. tema thavAthI e pharIthI chapAvavA ane sAthe sAthe prAthana upayogI hoI ene hindI anuvAda karAvavA zrIvijayalabdhisUrie vikramavijayagaNi vagerene mArI hAjarImAM khAsa sUcana karyuM hatu 2 A ja padya pAIyaTIka (patra raa)mAM tema ja pavayasAruddhAranI sidasenasUrikRta TIkA (patra ra8)mAM paNa che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 305 nAmanuM rAmAyaNa racyuM che. A prathama mallavAdInI kRti che ke bIjAnI e nakkI karavAnuM sAdhana jaNAtuM nathI. e game te ho; hajI sudhI te A kRti koI sthaLethI maLI AvI nathI. kahAvalImA jemano vRttAMta jovAya che ane jemane viSe hemacandrasa rie siddhahemacandra (2-2-39)nI svapana TIkAmAM "sanuM mAni tAvi:" kahyuM che eo ja atre prastuta che e vAdIomAM malla" jevA hovAthI emanuM "malavAdI" nAma yathArtha che. siddhasena divAkara sAthe saMbaMdha-sanmati prakaraNanI prastAvanA (pR. 68)mAM malavAdI ane siddhasena divAkaranA samaya ane saMbaMdha viSe nIce mujaba ullekha che - siddhasena ane malavAdI bane samakAlIna ja haze ane eka bIjAnA gatha upara temanI ja vidyamAnatAmAM TIkA racI haze. kadAca bane vacce bIjo kaI sabaMdha na hoya to chevaTe vidyAviSayaka guruziSyabhAvasaMbadha paNa hAca " (20) gAcArya e sa(le. 14, 19, 22, 25 ane 35)nI paTIkAmA emane viSe ullekha che. eo jaina AcArya hoya ema jaNAya che. emaNe yoganI ATha dRSTi sa ba dhI ke yoganI AnA jevI koI bAbatanuM nirUpaNa karyuM haze ema bhAse che. lavi. (patra 76)mAM "yogAcAryA "e je ullekha che tethI koNa abhipreta che te jANavuM bAkI rahe che. (28) vasu dhamabindu (a. 4, sU. 16)mAM haribhadrasUrie emane viSe ulekha karyo che. A ajaina vyaktine dIkSA kone kaNa ApI zake 1 juo patra pA, 75, 7, 8 ane 10 huM 20 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 haribhasUri [ upakhaMDa e bAbatane mata meM pR. 103mAM no che. municandrasUrie A vasune siddhAtamA nirdezelA eka rAja kahyA che. vizeSamAM dIkSA saMbaMdhI emane mata kaMIka vyAsane anusare che ema emaNe kahyuM che. (26) vasubaMdhu jinavinayae "zrImikravArthI samaniH " (pR. 12)mAM haribhadrasUrie potAnI kRtiomAM je bhinna bhinna zAstrakAronA nAme ApyA che te gaNAvyA che. emAM "vasubaMdhu" nAma che. janmasthaLa-vasubaMdhune janma "gAdhAramA thaye hato. moTA bhAI-maitreyanAthanA ziSya asaMga e vasuba dhune meTA bhAI thAya che. samakAlIna vyaktio-"bhASika zAkhAnA saMdhabhadra ane maratha e bane vasubaMdhunI samakAlIna vyakitao che. parivartana-vibhASika" zAkhAnA eka prarUpaka tarIke vasuba dhue jIvananI zarUAta karI, je ke "satrAtika vicAradhArA tarapha emanI atizaya sahAnubhUti hatI. AgaLa jatA asa ganA saMgathI emaNe gAcAra'nI mAnyatA svIkArI. Ama emanI vicAradhArAmAM parivartane thayA. navAInI vAta e che ke ene krama paNa boddhonI cAra zAkhAonI utpattinA aitihAsika kramane anusare che. AyuSya-vasubaMdhu 80 varSe avasAna pAmyA hatA. samaya-vasubaMdhunA samaya vize matabheda jovAya che. keTalAka emane samaya i. sa 280 i. sa. 360no darzAve che te keTalAka I. sa. 4ra0 1 emane samaya i. sa 280-i sa 350no manAya che keTalAkanuM mAnavuM che ke I. sa. 888mAM sAmatapAsAdikAno ane I sa 489mA vibhASAvinacano cInI bhASAmAM anuvAda karanArI vyakti te ja A sa ghabhadra che, jyAre keTalAka A baMne bhinna gaNe che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIkSA ] jIvana ane kavana 307 . sa. 500ne. Do. bhaTTAcArya prathama matane anusare che ane tema karavA TenAM kAraNe paNa emaNe ApyA che. nideza-tasUtra (a. 7, rU. 8)nI TIkA (bhA. 2, pR. 8)mAM siddhasenagaNie ""Amivagraddha" vasuba dhu"e je ullekha ryo che te A prastuta vasubaMdhune age che. A rahI e pati___ " tasmAdenaHpaDhametad vasuvandhorAmiSagRddhasya gRddhasyevAprekSyakAriNaH" A ja pRtha upara A gaNie vasubaMdhune uddezIne nIce mujaba hyuM che - "vikalpasamA jAtirupanyastA vasuvandhuvaidheyena" guNakItae lakSaNunusAramA vasubaMdhune ulekha karyo che. jIvana-vRttAMta-kumAravijaye Life of Vasubandhu manu purataka I. sa. 401 thI i. sa. 409nA gALAmAM racyuM che. naMjI" pramANe A kRti I. sa. 730mA khovAI gaI - I. sa499 thI I. sa. pa60 sudhI jIvanAra paramAthe paNa suba dhune jIvanavRttAta lakhe che. emA emaNe nIce mujaba traNa vidhAne karyA che - (1) vasubadhu e vikramAdityanA samakAlIna thAya che. (2) buddhamitra e vasubadhune guru thAya che. e buddhamitrane vinavAsIe vAdamAM harAvyA hatA. 1 juo tasvasagrahanuM agravacana (5 67) 2 vinsTanTa smithane mate lagabhaga isa. 320thI i. sa 330 sudhI rAjya karanAra guptava zI caMdragupta pahele te ja A vikramAditya che. vikramAditya' viSe me "je sa. ma." (a ka 100)mAM prasiddha thayelA mArA lekha nAme "vikramAditya ane jaina sAhitya"mA keTalIka bAbato vicArI che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ( 3 ) vasukha e puSkaLa pravAho karyA che haribhadrasUri [ upakha 1paramArthasaptatimA vindhyavAsI sAme kRtikalApa--abhidha kAzanI saMskRta prastAvanA (pR. 16-17)mA zrI. rAhula sAmRtyAyane vasuba nI kRtio gaNAvI che. huM paNa ahI emane nAme oLakhAvAtI trIsa kRtionI teAdha lauM chuMH-- (1) aparimitANusUtrazAsra--A sukhAvatIvyUhane agenI nAnakaDI pustikA che. (2) abhidhama kAza--AmAM vaibhASika' matanu khaMDana che. keTalAkane mate vasuba e jAte A abhidhakAza upara TIkA cI che. yAmitre paNa eka TIkA racI che . enu nAma sphuTA che . AmA e pUrvakAlIna vRttikAra nAme gumati ane vasumitra viSe ullekha che. A vasumitra e kaniSkanI sabhAnA vasumitrathI bhinna che ke jemanA vicArAnuM vasuba e khaDana karyuM che. zrI rAhula sAmRtyAyane abhidharmakAza upara nAla drikA nAmanI vRtti racI che. C tas. (a. 7, rU 8 )nI TIkA ( bhA. 2, pR. 65)mAM abhidhama kAza (zisthAna 4)nuM 73mu padya uSkRta karAyuM che. evI rIte akalaMka tattvArtharAjavArtika (pR. 221 )mA aa. 1, leA 17 ane pR. 39mA aa. 1, leA 32 ane prabhAcandrA rie 1 tattvasaMgrahanA apravacana ( o 62)mAM hyuM che ke caheva rUSi tat'vALu' padya paramArtha saptatimAthI uddhata karAyu sa bhave che jue tattvasa'grahanI pajiyA (pU 22) keTalAkane mate paramArtha saptati e vasukha vunI kRti nathI 2 A kRti nAla drikA nAmanI TIkA sahita vi sa. 1988mA praNAgita karAI che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ]. jIvana ane kavana 309 nyAyakumudacandra (pR. 35)mAM prathama kezasthAnamAthI . 17, 32 ne 33 avataraNarUpe ApyA che. () karmasiddhiprakaraNazAstra, (4) jayazISasUtraTIkA, A maharSi buddha uccArelA sUtranI TIkA che. (5) takazAstra (6) tripUrNasUtropadeza. (7) dazabhUmikazAstra, A buddhAvata mahApulyasUtranA raramA ane 26mAM prakaraNe uparanI TIkA che. (8) dharmacakravartanasUtropadeza, (8) nirvANusUtra pUrvabhUtatpannagAthAsUtra, (10) paMcaddhadhakazAstra, (11) buddhagotrazAstra, (12) buddhAntipadezasUtravRtti, A nAma meM kyuM che. (13) badhicittotpAdana zAstra, (14) madhyAntavibhA(bhaM?)gazAstra, kaI sthiramatie madhyAnavibhAgavRtti upara TIkA racI che. (15) mahAparinirvANusUtrazAstra, A nAmanA sUtra uparanI A TIkA che. 1 A "gA pa. gaM."mA ca thApha 49 tarIke prakAzita thayela che. 2 juo "gA. pa graM."mAMnA nyAyapraveza (gra thAka 39)nI prastAvanA (pR. 17). Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ upakhaMDa (16) mahAyAnazatadhavidyAdvArazAsra, ane mahAyAnazatadha vidyAmukha paNa kahe che. asaganI ke pachI matAtara pramANe maitreyanAthanI ceAgAcArabhU mizAsra nAmanI kRtinA prathama aMzamA vaparAyelA pAribhASika zabdonI A sUcI che. 310 (17) mahAyAnasa parigrahazAsravyAkhyA. asa ganI eka kRtinI A TIkA che. (18) ratnacUDavatu pideza, (19) vajacchedikAprajJApAramitAsUtrazAstra. asa`ganI koIka kRtinI TIkA che. A paNa (20) vaycchedrikAsUtrazAs 4(21) vAdavidhiyAne vAdavidhAna. pramANasamuccaya (1-14)mA ane 1-18 uparanI TIkAmAM AnA ullekha che. vAdavidhimAthI avatarI ApavAnuM kArya tema ja emAnA vicAganI AleAcanAnu kArya bhAradvAja uddAtakare karyuM che. zAMtarakSite vipa citArthA ( pR 142 )mA vAdavidhino vAdavidhAnanA nAmathI 1 hyuenatsaMganA cInI rUpAMtara uparathI A saskRta lakhANa taiyAra karAyu che e Alu bataparIkSA ityAdi sahita "dha aDhiyAra lAibrerI sirIjha "mA gra thAka 32 tarIke chapAvAyu che. .. 2 A DaoN. bhaTTAcAryanA mata che. jue tattvasa grahanu... agravacana ( pR. 70 ). 3 A pre. TusineA mata che. jueJRAS (1929, October). 4 21 thI 23 kramAkavALI kRtinI nedha tattvasa grahanA agravacanamAM nathI. 5 AnI noMdha pre| Tusie lIdhI che. jue 1 H Q ( 1928, December) Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA jIvana ane kavana 311. ulekha karyo che. udyotakaranA lakhANa uparathI jaNAya che ke vAdavidhimAM pratyakSanuM lakSaNa apAyuM che eTale ene viSaya kevaLa nigrahasthAna nathI. (rara-ra3) vijJaptimAtratAsiddhi, A nAmanI be kRtio che. ekamAM vIsa padyo che ane bIjAmAM trIsa che. vizikA e nAmanI kRtimAMthI ajaparA (khaMDa 2, pR. 62)mAM je avataraNa apAyuM che te pahelI kRtinu hoya ema lAge che. AgamAnusArI vijJAnavAdanI zAkhAnA puraskartA sthiramatie trIsa padyanI A bIjI kRti upara bhASya racyuM che ? vijJaptimAtratAsiddhi nAmanI bIjI kRtinuM Adya padya tasUtra (a. 5, su. rara)nI TIkA (bhA. 1, pR. 354)mA siddhasenagaNie uThThata karyuM che. (24) vidyAmAtrasiddhi (25) vidyAmAtrasiddhitridazazAstra, (ra ) vizeSacitAbrAhmaNa paripRcchAsUtraTIkA, (27) zatazAzvavyAkhyA, bodhisatva devanA zatazAstra uparanI A TIkA che. (28) zamathavipazyanAdvArazAstrakArikA, tattvasaMgrahanA agravacana (pR. 70)mAM samatha che. (28) saddhamapuMDarIsUtrazAstra, (30) sApadiSTadhyAnavyavahArazAstra, 1-2 A traNe kRtionuM saMpAdana DaoN silvana levIe I. sa. 1925mAM hyuM che 3 guNamatinA sahI sthiramatinI kaI eka kRtinuM cInI bhASAtara i sa 400mAM thayu hatu. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ upakhaMDa A uparathI joI zakAya che ke vasubaMdhue jema svataMtra kRtie racI che tema keTalIka kRti upara TIkA paNa racI che. e kRtiomA emanA vaDIla gdhu asaMganI paNa kRtio che. 312 upara je trIsa kRtie gaNAvAI che te paikI 9, 15, 17, 24 ane 29 e kramAkavALI kRtione ullekha paramAthe karyo che ane 1, 4-9, 11, 14, 15, 17-19, 24, 26 ane 29 e mAkavALI kRti tema ja mahAparinirvANavyAkhyA e asa ganA avasAna bAda racAyelI kRti manAya che ema e bAbate abhidhama kAzanI saMskRta prastAvanA (pR. 16-17)mA zrI. rAhula sAmRtyAyane nAdhI che. (30) vAyu emanA mate dIkSAthI tema ja dIkSA ApanAramA pUrepUrI yogyatA hovI joI e. jue pR. 102. (31) vAlmIki A ajaina RSine dIkSA lenAra ane ApanAranI yeAgyatA saMbadhI mata me pR. 102mA ApyA che. zu A RSi te ja rAmAyaNanA kartA che ? (22) vindhyavAsI zAvAsanI dikSA nAmanI svApanna TIkA ( patra 3raa )mA haribhadrasUrie A nAmanA ullekha karyo che. ' vindhyavAsI ' e te upanAma (nick-name) che ane kharu nAma te 'ruli ' che. e hakIkata tattvasaMgrahanI kamalazIlakRta pa'jikA (pR. 22 ) jotA jaNAya che. vindhyavAsI vA gaNyanA ziSya che ema manAya che. vasubaMdhunu cInI bhASAmA vanacaritra lakhanArA pramA nuM kahevuM e che ke vasuba nA guru buddhamitrane vindhyavAsIe Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA | jIvana ane kavana 313 harAvI "ayodhyAnA vikramAditya pAsethI InAma meLavyuM hatuM. pachI eo "vitha parvata upara AvelA pitAne ghera gayA ane tyAM emanuM avasAna thayu emane samaya I sa 25-i. sa 3rane gaNAya che. kumArile mImAMsAlekavAtika (anumAna-pariccheda, zlo. 143)mA vidhyavAsIne mata no che. anyAga. (zle. 15) uparanI syAdvAdamaMjarImA, takarahasyadIpikA (patra araa)mAM tema ja nyAyAvatAranI vRtti uparanA derabhadrakRta Tippana (pR. 97)mAM vidhyAvAsIne ullekha che tema ja emanA nAme nIce mujabanu padya rajU karAyuM che - " puruSo'vikRtAtmaiva svani samacetanam / mana karoti sAnnidhyAdupAdhi. sphaTikaM yathA // " A padya lalitavistarAnI paMjika (patra 61)mAM javAya che. bhogane aMgenA A padyane artha e che ke jema bhinna bhinna raMganA saMyogathI nirmaLa sphaTika kALuM, rAtuM, pILuM ityAdi raMgavALuM bane che tema avikArI cetana puruSa acetana manane pitAnA samAna cetana banAve che kharI rIte vikArI hovAthI mana "cetana" kahevAya nahi (22) vizva dhamabindu (a. 4, sU 18)mAM emane nirdeza che. dIkSA sabadhI emano mata me pR. 104mA no che. eo kaMIka aMze samrAhnA matane anusare che (24) vRddhAcAya naMdInI TIkA (patra para)mAM emane viSe haribhadrasUrie ullekha karyo che, ane emane kevalajJAna ane kevaladarzana e be upaganA abhedanA puraskartA gaNyA che. pradezavyAkhyA (patra 29)mA nirdezelA vRddhAcArya A ja haze. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ upakhaMDa " vRddha ( elder ) vasukha ne ' vRddhAcArya kahe che paNa ee te atre prastuta nathI 314 (21) vRddho zAvAsa0mA zleA. 515-518 tarIke najare paDatA cAra zlake e aja050 ( khaMDa 1 )nI svApanna vyAkhyA ( pR. 71 ) zvetA vRddhonA kathanarUpa che. A vRddho te ANu ? lalitavistarAnI pa`jikA ( patra 89)mA je vRddhonA ullekha che ene aMge paNa A prazna UThe che. (26) vyAsa dhakhindu (a 4, sU. 10)mA emane viSe ullekha che. municaMdrasUri emane kRSNa dvaipAyana tarIke oLakhAve che. A vyAsane dIkSA lenAra ane ApanAranI lAyakAtanA sabaMdhamAMne mata vAlmIkithI bhinna che e bAbata meM pR. 102-103mA tedhI che. A vyAsa te ja mahAbhAratanA kartA hoya ema lAge che. (37) zamara( svAmI) a'050 (khaMDa 2)nI svapana vyAkhyA (pR. 70)mAM haribhadrasUrie emane ' bhASyakAra ' tarIke ullekha karI nIca mujaba pati rajU karI cheH -- "" jJAtaM tvanumAnAdavagacchati 99 A jaiminIyasUtra (1-1-5 ) uparanA bhASyanI pakti che. ALa pUrvamImAMsAnA vRttikAra viSe ullekha karyo che. e nikA kAM to upavarSa to ke pachI medhAyana haze. e vRttikAre emane visa tene ja bhavAsa ane bhaTTamitra viSe vI. e rAmasthaLa gIra - Od Vxukaras on the Purva [Imansa ' 1 - Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMmIkSA ] jIvane ane vana 315 bauddhonA zanyavAda ane nirAla banavAda e be pathe! viSe ullekha karyo che. A be paMthe! nAgAju ta ane vasukhanI pahelAnA che ema manAya che eTale e hisAbe tA zakharane samaya i. sa. 400nI pUrvenA gaNAya preA. jI vI. devasthalie " On the probable date of Sabara-svamin ' nAmane lekha lakhyA che. emanA mate zakharanA samaya i. sa nI pahelI sadInI AsapAsane che. A lekha (pR. 85 )mA emaNe kahyuM che ke DaoN. kIthe kamImAMsA (pR. 9)mA. evA nirNaya jAhera karyA che ke zabaranA samaya tarIke i. sa. 400 e enI pUrvAdhi (earliest date) che. DaoN. maheApAdhyAya jhAe paNa zAkhara-bhASya (bhA. 3)nA anuvAdanI prastAvanA ( pR. 6)mA A ja mata uccAryA che. pre. devathalie upayukta lekhamA evu vidhAna karyuM che ke pataMjali ane emanI kRtithI zakhara paricita hatA ema mAnavA mATe koI sabaLa kAraNa nathI, paNa A vidhAna yogya jaNAtu nathI ema mahAbhASya ane zAmara-bhASyanI tulanA karatA jaNAya cheH- aSTAghyAcI ( 1-1-15 )nA mahAbhASyamAthI jaiminIyasUtra (10-2-47)nA zAkhara-bhASyamAM avataraNa che aSTA0 (1-2-64) uparanA mahAbhASyanI jais0 (1-3-33)nA zAkhara-bhASyamAM samAleAyanA che. jai'0 ( 6-7-37) uparanA zAkhara-bhASyagata " dvivacanavuvavanAnAmasamAsa '' pati je ' abhiyukta 'ne nAme apAI che te aSTA0 (6-3-1)nA mahAbhASyamAthI uSkRta karAI che ane A abhiyukta te pata jali che nAmanA lekhamA ullekha karyo che A lekha I H Q (Vol X, No 3)mAM chapAyA che Silver Jubilee Volume " 1 A lekha A B O R InA chapAyA che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 haribhasUri [ upakhaMDa jaisU0 (9-1-33) uparanA zAbara-bhASyamAnA udAharaNa tema ja nimnalikhita pakti e mahAbhASya (bhA. 1, pR. 228, 246, 410, 4rara ane 430)gata kathananA pratidhvanirUpa che - " guNavacanAnA hi zabdAnAmAzrayato liGgavacanAni bhavanti" mImAMsAsUtra (3-4-13) uparanA taMtravArtikamAM kumArile kahyuM che ke nIce mujabanI pakti dvArA vAyakAra (kAtyAyana) ane bhASyakAra (pataMjali)ne nirdeza che - "mopi rAmeva...........vizeghavaeNti" A uparathI e phalita thAya che ke zabara bhANakAra pata jalinI pachI thayA che. pro. pI vI.kANenA mate zabare I. sa. 100 thI 500nA gALAmAM zAbara bhASya racyuM che.' je sUo (1-1-5)nA bhASyamAM zabare zanyavAda ane vijJAnavAdanA ullekha karyo che. vizeSamA nimnalikhita paMkti dvArA emaNe "mahAyAnika paMtha viSe spaSTa nirdeza karyo che - "ane pratyutte mIni. pu." tattvasaMgraha (pR kara3, 471 i.)mAM zabaranA maMtavyanuM khaMDana che. (28) zAMtarakSita zAkavA sa. ( ra96)nI dipradA nAmanI pajJa vRtti (patra araA)mAM kSaNikavAdanu nirasana karatI veLA A bauddha graMthakAranuM nAma haribhadrasUrie noMdhyuM che mULamA le. 296mAM emane "sukSmabuddhi" tarIke ane "dipradA" (patra A)mAM q yall A Brief Sketch of the Purva-mimamsa (p. 13 f) Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 317 "zAtarakSita' tarIke ullekha che. A zAMtarakSita te tattvasaMgrahanA kartA ja hovA joIe. jo ema ja hoya to emanI bIjI be kRti te sabaMghaparIkSA uparanI vRti tema ja vAdanyAya uparanI vipacitArtho nAmanI vRtti che emane samaya i. sa. 749nI AsapAsano gaNAya che zAvAsa (le 296)mAM nimnalikhita avataraNa zAMtarakSitanA nAme apAyuM che - nAsato mAvatvei taravasthAntara na " A paghArdha tatvasaMgrahamAnuM haze. (rUDa) zubhagupta aja50 (khaDa 1)nI paNa vyAkhyA(pR. 337)mAM haribhasUrie A nAmano ullekha karyo che. ahIM emane "vAtikAnu sAri' kahevAmAM AvyA che. eno artha huM ema karu chu ke eo pramANuvArtikane anusare che. mULamAM zubhaguptanA nAma upara pAca padyo apAyA che. zAvAsa (le. 4rara)nI dikSmadA nAmanI pajJa vRtti (patra pa8)mAM haribhasUrie je zubhagukhane ullekha karyo che teo tema ja tattvasaMgrahanI paMjikAmAM aneka sthaLe bhadaMta zubhaguptanA nAme jemane ulekha che teo prastuta zubhagupta ja jaNAya che. paMjikAmAM 5 551 ane pa8ramA emanI kaIka kRtimAthI ekeka avataraNa apAyuM che. tattvasaMgrahanA agravacana (pR. 85)mAM zubhaguptane samaya I. sa. 650-I. sa. 700ne darzAvAyo che. A pRSThamAM emane bAhya padArtha viSene mata paNa nedhA che. 1-2 A bane chapAyelA che. juo anukrame pR. 156, Ti 34 ane pR 290, Ti 1 3 juo pR. 551, 552,556, 567, 570, 572, 574 ane 582. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri (40) sa'tapana lavi. (patra 602)mAM emane viSe haribhadrasUrie ullekha karyA che. 318 (41) samatabhadra " 04050 (khaMDa 1, pR. 375)mA mULamA vAdimukhya ' tarIke ane enI svApanna vyAkhyA ( pR. 375)mA'- sama tabhadra tarIke nirdeza che. vizeSamA mULamA A samatabhadranI krAIka kRtimAMthI khe padyo avataraNarUpe apAyA che. A be padyo zAMtisUrie pramANalikAmA ane vAdI devasUrie syAdvAdaratnAkara (bhA. 1, pR. 92)mA ApyA che. syAdvAdaranAkara (pR. 93)mA khIjA 1traNa padyo avataraNarUpe che te paNa zuM samatabhadranI kAIka kRtimAMnAM che A vAdanyAya (pR. 1 )mA kAne uddezIne che ? [ uSukha'Da * : nama. samantamadrAya' evA ullekha che te ' > jinavijayajIe emanA nibadhamA samatabhadrane jaina ' kahyA che te zu prastuta samatabhadrane lakSIne che? digabarAmA samatabhadra nAmanA eka vidvAna graMthakAra thaI gayA che, e siddhasena divAkara pachI thayA che. A siddhasena divAkaranI tRtIya dvAtriMzikAnu 16mu padya pUjyApade ta'0 (a. 7, sa. 13)nI TIkA sarvArtha siddhi (pR 2230)mA ApyuM che. A digaMbara sama tA1 A padyo meM a04050 (khaDa 2)nA upAddAta (pR 97 )mA ApyA che. rr 2 A sarvA siddhi sahita sakhArAma nema da gra thamAlA 'mA graMthAka 128 tarIke chapAyela mULanI I. sa. 1939nI trIjI AvRtine pRSThAka che. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 319 bhaTe A tamImAMsA racI che. vidyAna de Ane aMge aSTasahastrI racI che. emA tema ja AptaparIkSA (le. 124)mAM emaNe kahyuM che ke pUjyapAde je AptatAnI prazaMsA karI che tenA samarthanAthe AptamImAMsA racAI che. sarvArthasiddhimAM saptabhaMgIne nirdeza nathI, jyAre samaMtabha te enuM vistRta nirUpaNa karyuM che. Ama kahI paM. sukhalAle evo mata darzAvyuM che ke sama tabhadra pUjyapAda pachI thayA che. vizeSamAM emaNe A samaMtabhadra te akalaMkanA vidyAguru hovAne mATe saMbhava che ema kahyuM che. tattvasaMgrahanI paMjikA (pR. 405)mAM je pAtrasvAmIne ullekha che te kadAca A samaMtabhadrane aMge haze ema emaNe kahyuM che.' gurvAvalI (le. 28)mA sAmaMtabhane ullekha che. eo te tAbara che. eo "caMdra" kuLanA che. emanA pachI vRddha devasUri thayA. emane samaya le. ra9mA vi. saM. 125ne darzAvAya che. (42) samrA gharmabindu (a. 4, sa. 12)mAM emane viSe ullekha che. municandrasUrie emane "rAjarSi kahyA che. dIkSA ApanAra ane lenAranI yogyatA bAbata emane mata meM pR. 103-104mA no che. eo vyAsathI bhinna mata dharAve che. 1 tatvArthathyAti (pR. 280)mAM emaNe zrIdattano ane e zrIdattanI kRti ja 5nirNayano ullekha karyo che A zrIdatta te pUjyapAdakRta jainendra-vyAkaraNa (1-4-34)mA nide zAyelA zrI datta haze. 2 juo ardhA graMthAtrayanuM "prAthana" (pR 8-9). 3 ejana, pR. 9, 4 ejana, pR. 9. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra0 haribhadrasUri [ upakhaMDa (42) siddhasena naMdInI TIkA (patra para)mAM haribhadrasUrie kevalajJAna ane kevaladarzana e be upayogane lagatI mAnyatAo vicAratI veLA emane ulekha karyo che A siddhasenane mate kevalajJAna ane kevaladarzana e be abhinna nathI, jo ke e bane samakALe hoya che. AthI A siddhasena te siddhasena divAkara nathI ema phalita thAya che, kemake emane mate te kevalajJAna ane devaladarzana e be abhinna che ke jevo mata vRddhAcAryane che. (44) siddhasena (1nItikAra) dharmabindu ( a. 4, ru. 20)mAM emane viSe ulalekha che. eo vaidika hoya ema lAge che, ane e hisAbe eo uparyukta siddhasena tema ja siddhasena divAkarathI bhinna che kSIrakadaMbaka vagerenI peThe emaNe paNa koI kRti racI hoya ema lAge che. dIkSA lenArI vyaktinI tema ja e ApanArI vyaktinI zI gyanA hevI joIe e bAbatane emane mata pR. 174mAM meM no. che. eno ullekha dhamabindu (a. 4, ra0)mA karAya che. enA uparanI TIkAmAM municandrasUrie emane "nItikAra" kahyA che 1 umAsvAtine paNa A mata che juo tattvArthasUtra (a. 1, sU. 31)nuM bhASya (bhA 1, pR 110) sUyagaDanI cuhiNanA kartAne paNa A mata che. juo A cuSiNanuM patra 97 2 anyayoganuM "tArathI zarU thatu 18mu padya sarvadarzanasaMgraha (pR. para)mAM "dup siddhasenavI " evA ullekha pUrvaka hadata karAyuM che te zuM A keI siddhasenanI kRtimAnu padya che ane ahIM "vAkyakAra"thI zuM samajavAnuM che? hemacandrasUrine badale te siddhasenanuM nAma bhUlathI raju nathI thayuM ? Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 321 ane e AdhAre meM ahIM emane e rIte nirdeza karyo che. municandrasUrie emane "paratIthika' kahyA che. (46) siddhasena divAkara aja50 (khaMDa 1)nI para vyAkhyA (pR. 9)mAM "siddhasena divAkara" tarIke ane bIjA khaMDanI paNa vyAkhyA (pR. 131)mAM "divAkara" tarIke tema ja paMcavabhuganI gA. 1048mA "AyariyasiddhaseNa" tarIke ane enI 1047mI gAthAmAM "suakevali" (saM. zrutakevalina) tarIke haribhadrasUrie emane ulalekha karyo che. bhadrezvaranI kahAvalI, vi. saM. 1291 pahelA racAyele eka ajJAtakartaka prabaMdha, pragna, prabaMdhaciMtAmaNi ane capra. e pAca kRtio siddhasena divAkaranI jIvanarekhA rajU kare che. ene AdhAre hu keTalIka hakIkato ahIM ApuM chuM: janmadAtA-siddhasena divAkara "kAtyAyana" gotranA brAhmaNa devarSi ane emanI patnI devazrInA putra thAya che. vAdI-siddhasenane vAdane nAda ha. e vRddhavAdI sAthenA vAdamA UtarI gaye. dIkSA-vRddhavAdI pAse siddhasene dIkSA lIdhI hatI. e veLA emanuM nAma kumudacandra paDAyuM hatuM. 1 "anekAnta" (1 2, kei 10)mAM paM. ratanalAla sa ghavIne siddhasena divAkara" nAmanA lekhano bIjo hapto vIrasa vata 2465mAM pAve che emAM emaNe lokapravAda cAlyo Ave che ema kahI haribhadrasUrine age vAdI tarIke je varNana maLe che tevuM lagabhaga emane aMge saMbhaLAya che ema kahyuM che. vizeSa hakIkata mATe juo pR 18, Ti 1nI aMtima kaMDikAmAM nirdezAyelA mArA lekhe. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUrija [ paDa H vihAra--siddhasenane vihAra * ujjena 'thI ' paiThANu ' sudhI eka yA khIjA prasa ge pagapALA thayA che. emA * bharUca ' agra sthAna bhAgave che. vizeSatA--A nIce mujaba che H-- - 322 (1) pAiya AgameAne saskRta bhASAmA rUpAMtarita karavAnI icchA emane thaI ane e prasiddha karatA emane bAra varSa sudhI pArAcika ' prAyazcitanA bhAgI thavuM paDayuM. < (2 ) ee tarkAnusArI AgamanA puraskartA hatA. ee prAcIna tAnA a vabhakta na hatA. (3) vRddhAcA nI jema ee kvalajJAna ane valadana e khe upayAgAne abhinna mAnatA hatA. ( 4 ) naigama nayanu` kA` saMgraha ane vyavahAra e be nayathI thaI zake tema heAvAthI emaNe naigama sivAyanA cha nayanu pratipAdana karyuM hatu. ( 5 ) kevaLa zvetAmbarAnA ja graMtheAmA nahi paraMtu digabarAnA graMthAmA paNa emanA gauravapUrvaka ullekha thayA che. jainendra-vyAkaraNa ( 5-1-7) enI sAkSI pUre che. samaya----zakasa vat 598 ( = isa 676 )mA na dInI suNNi samApta karanArA jinadAsagaNie siddhasena divAkara ane emanI kRti sammaipayaraNane je rIte ullekha karyAM che e jotAM ee emanAthI dADhasA-seA varSa jeTalA teA puragAmI haze ja. ee jinabhadragaNi kSamAzramaNathI paNa pahelA ane te paNa khaseAeka varSa jeTalAM pahelA thayA hoya ema lAge che. pUjyapAda karatA paNa e pUvI che, premake tattvA sUtra (a. 7, sU. 13)nI TIkA nAme sarvAsiddhi ( pR. 230 )mA siddhasenIyadvAtrizadvAtriMziyAmAthI dvA. 3, kSeA. 16nA " viyonayati cAlumine "thI zarU thatA pUrvAdha avataraNurUpe apAyA che. r Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 3ra3 kRtikalApa-siddhasene racelI tamAma kRtio Aje maLatI nathI. emaNe pAIyamAM ja0mamA tema ja saMrakRtamAM kRti racI che. e paikI ahI hu emanI racelI manAtI cha kRtio gaNAvuM chuM - (1) sammaIpayaraNa, jaina sAhityamA tarkazailI je phalIphUlI che te A kRtine AbhArI che. (2) nyAyAvatAra, A saskRtamAM 3ra padyamAM racAyelI kRti che. e jaina nyAyanI kRtiomAM prAthamika che. enA upara siddhavinI vivRti ane e upara devabhakRta Tippana che. (3) dvAtriza6-dvAtrizikA-siddhasene batrIsa batrIsIo. racyAnuM manAya che. AmAM nyAyAvatArane samAveza karAya te paNa Aje to A uparAMta bIjI paekavIsa dvAciMzikAo meLe che. emAM phakta eka ja upara prAcIna TIkA maLe che ane enA kartA seLamI sadInA udayasAgarasUri che vijayalAvaNyasUrijIe pahelI 1 AnA paricaya mATe juo pR. 25-256 2 AnA tema ja enA uparanI siddhirSikRta vivRtinA prakAzana mATe juo D C G C M (Vol XVIII, pt 1, p 40) emA vivRti uparanA TizyananA prakAzanane ullekha che 3-4 A prakAzita che juo Ti 2 5 "siddhasena divAkarakRta graMthamAlA" e nAmathI A 21 dvArizikAo "jai dha pra.sa." taraphathI vi sa. 1965mAM chapAvAI che 6 A hAnizikAomAthI acAnya graMthakAe je avataraNo ApyA che tene ane me "siddhasenI hAnigikAomAthI avataraNa" nAmanA lekhamAM vicAra karyo che. A lekha "A pra " (pu. 50, a 5, 6)mAM chapAvAya che. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra4 haribhadrasUri [ upakhaMDa cAra kArnAizikAo upara kiraNAvalI nAmanI 2vivRti racI che. e cAre gujarAtImAM bhAvArtha paM. suzIla vijayagaNie racyuM che. paM. sukhalAle vedaDhAviMzikA (navamI tA.) upara gujarAtImAM ane hiMdImAM vivecana karyuM che. sammapayaraNanI vAdamahAva nAmanI TIkA (pR. 757)gata je padya "nacasta"thI zarU thAya che te, vizesAnI hemacaMdIya TIkA nAme ziSyahitA (patra 1198)mAna "vaM tame thI zarU thatu padya tema ja tasUtra (a. 1, se. 10)nI siddhasenagaNita TIkA (pR. 71)mAM uddata eka padya e lupta thayelI kAtrizikAomAM haze. (4) pUyAcauvvIsI (pUjAcaturvizatikA). "jaisapra" (va. 5, a. 11)mA A chapAvAI che. enA saMpAdakanA mate A siddhasenanI kRti che. A koI pulvamAthI uddata karAI che ema manAya che. (5) kalyANa maMdira stotra. A 44 ponuM stotra che 1 A cAre vivRti ane bhAvArtha sahita "zrIviyelAvaNyasUrIzvara jJAnamaMdira" taraphathI beTAthI anukrame vi sa 2008, 2009, 2011 ane 2012mAM chapAvAI che 2-3 A prakAzita che. juo Ti 1. 4 "abhitri mAdRzA bhAjyamabhyAtma tu svayadRzAm / eka pramANamarthakyAdaikya tallakSaNakyata // " A padyano bhAvArtha vicArI meM je kRtinuM e padya che tenuM nAma pramANukAtrizikA nyuM che. pa A mULa kRti "kAvyamAlA" (gucchaka 7)mAM chapAyelI che. e pro. cAkebInA jarmana anuvAda sahita " Indische Studien" (Vol. 14, p. 376 ff.)mAM chapAI che kanakuzalagaNi ane mANijyacandranI TIkA sahita A mULa kRti "de. lA jai ! sasthA" taraphathI i. sa. 1932mAM chapAvAI che Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rapa samIkSA ] jIvana ane kavana (6) 1zakastava, Ane jinasahasranAmastotra tema ja sidvizreya samudayastotra paNa kahe che. A gadyAtmaka kRtinI nignalikhita patio cagazAstra (pra. 8)nI para vivRti (patra 37ra )mAM jovAya che - 1 uparyukta ". lA je. pu. saMsthA" taraphathI prakAzita AvRtti (5 242-245)mAM A chapAyuM che. vaLI e "anekAMta" (va 1, ki 8-10)mAM vi. saM. 1986mAM paNa prasiddha thayuM che. 2 nisahasranAmastotra nAmanI vividha kRtio che - (a) jinasene 160 zlekamAM racelI kRti. (A) AgAdhara vi sa. 1287mAM racelI kRti. A bane kRti banArasIdAsakRta bhASAjinasahastranAmastotra sahita mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA taraphathI vIrasaMvata 2477mA chapAI che (i) "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrinI kRti Ane annAmasahasamuccaya kahe che. emAM 1008 nAme che. e dasa prakAzamAM vibhakta che jainastotrasa dAha(bhA. 1, pR. 1-13)mAM chapAyela che. (I) devavijayagaNie vi saM. 1858mAM racelI kRti enA upara vi saM. 1698mA svapajJa TIkA racAI che (u) vinayavijayagaNie vi sa. 1731mA mukhya nayA "bhujaMgaprayAta" cha damAM 149 padyamAM racelI kRti. pahelAM 143 padyamAM sAta sAta vAra namasta" che ple. 21-117 tIrthakaranA svarUpa upara prakAza pADe che. A kRti gujarAtI bhASAtara sahita "je. dha sa " taraphathI vi saM. 1994mAM chapAvAI che. () sakalakIrtie 138 zlomA racelI kRti. (4) "svamuve namasta"thI sArU thatI ajJAtattvaka kRti. A badhI kRtione tema ja sUryasahastranAmastotrane aMge me eka lekhamAM vicAra karyo che e lekha "jinasahastranAmastotra nAmanI kRtio" e zIrSakapUrvaka "digabara jaina" (va. 44, aM. 10-11)mAM prasiddha thayela che. A vicAra karyA digabara jaina" Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 haribhadrasUri [ upakhaMDa ___ " namo'hate paramAtmane kevaline paramayogine visphuraduruzumadhyAnAgninirdagdhakarmavIjAya prAptAnantacatuSTayAya saumyAya zAntAya maGgalavaradAya aSTAdazadoSarahitAya saMsRtavizva( ? )samIhitAya svAhA" vizeSamAM A zastavanA trIjA tema ja tyAra pachInA maMtramAnAM vizeSa yogazAstra (ba , le. 2)nI pajJa vidyutimAne vIracaritragata le. 19-35mAM najare paDe che. A uparAta vItarAgastotranA prathama prakAzanA Adya padyomAM zakastavanA prathama maMtramAnA keTalAka vizeSaNa e ja krame daSTigocara thAya che AthI ema anumanAya ke A ja zakastava hemacandrasUrinI sAme haze ane emaNe jyAre Avo A pramANe upayoga karyo che te e choDha lekhakanI-siddhasena divAkara jevAnI kRti haze. siddhasenanI vividha mananIya kRtionA abhyAsArthone kyA kayA sAdhane maLe tema che e bAbata meM "siddhasena divAkaranI kRtio ane enA abhyAsa mATenA sAdhana" e nAmanA lekhamAM vicArI che. (46) sucAru lavi. (patra 24)mAM emane viSe ulekha che (47) suraguru gharmabindu (a 4, ru. 19)mAM emane viSe haribhadrasUrie ullekha karyo che. municandrasUrie emane baharapati tarIke oLakhAvyA che. dIkSA sa ba dhI emane mata meM pR. 104mA nodhyA che. lavi. (patra 2 a)mAM je suragurune ullekha che te A ja che 2 ahI te emanA ziSyone e mata nedhA che ke eo ' guNa 1 A lekha chapAya che juo pR. 223, Ti. 1. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana kramAbhidhAnavAdI" che. jemanI hIna guNa vaDe upamA apAI hoya temanI ja adhika guNa vaDe ApI zakAya ema emanuM kahevuM che. gauravapUrNa ullekha-haribhadrasUrine jaina tema ja ajaina saMpradAyanA prarUpa ane graMthakArone eka yA bIjA kAraNe ullekha karavAne prasaMga prApta thatA emaNe pitAnA ISTa deva viSe tema ja emanA purogAmI jaina munivaryo viSe bahumAnasUcaka nirdeza karyo che e te svAbhAvika ghaTanA che, paraMtu AnaMdAzcaryanI vAta to e che ke ajaina saMpradAyanA saMsthApaka ane prarUpako viSe paNa gauravapUrNa ullekha karyo che ane te paNa emanA matonI AlocanAnA prasaMge A emanI sAcI nyAyavRtti ane guNagrAhakatA sUcave che. ahIM huM enA keTalA namUnA raju karuM chuM - nAma kapila divya mahAmuni zA vAisa (le. 237) dharmakati ( nyAyamAnI zAvAsa (le. 268). || nyAyavAdI aja05 (khaMDa 2, pR. 39) pataMjali bhagavata dasa (le. 16)nI TIkA I tattvavedI zALavAsa (le. 476) | mahAmuni zAvavAnsa (le. 466) bhagavadatta badhu dasa (le. 16)nI TIkA bhartuhari zabdArthatattvavidra aja050 (naM.1, pR.366) bhAskara bhadaMta dasa (le. 16)nI TIkA vyAsa mahAtmA aSTaka prakaraNa (a. 4, le. 5) zAMtarakSita samabuddhi zAvavAnsa (le. 296) 1 gabindu (oN. 100)nI bhagavata " kahyA che. paNa manAtI kRtimAM gependrane Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradeza : haribhadrasUri dvArA nirdiSTa saMpradAya ane upasaMpradAya haribhadrasUrie bhAratIya darzane viSe prasaMgopAtta ullekha karyo che. emAM emaNe jaina darzananA be mukhya saMpradAye tAbara ane digaMbaranA maMtavyo rajU karyA che. vizeSamAM emaNe kevali-bhakti ane strI-mukti jevI bAbatamAM tAbanI ane keTalIka bAbatamAM digaberenI vicArasaraNI sAthe maLatA thatA yApanInI paNa noMdha lIdhI che tAbara zramaNe paikI jeo zAstrokta AcAra pALavAmAM zithila banI maThAdhikArInI jema vartatA hatA temanI "caityavAsI ne nAme emaNe jhATakaNI kADhI che. A uparAta mahAvIrasvAmIne hAthe dIkSita thaI AgaLa upara emanA pratispardhI bananAra ge zAlaka ane emanA dvArA sthapAyelA AjIvika-mata viSe paNa emaNe nirdeza karyo che. bauddha darzananI sautrAtika, vaibhASika, yugAcAra yAne vijJAnavAdI ane mAdhyamika e cAra zAkhAo viSe paNa emaNe prasaMga pUratu vivecana karyuM che. 1 Do. pI ela vaidya uvAsadAsAnuM saMpAdana karI ene i. sa. 1930mAM prakAzita karyuM che. emaNe AnAM TippaNamAM "AjIvike" e nAmathI aMgrejImAM pR. 238-244mAM emane viSe keTaluMka lakhANuM karyuM che. emAM ge zAlakanA vRttAMta tema ja emanA tattvajJAna vize paNa noMdha lIdhI che. A sa baMdhamAM vizeSa mAhitI mATe De. hanalano E R E (Vol 1, pp 259-268)mAM chapAyela lekha, Do. bI ema baAnuM History of the Pre-Buddhistic Philosophy (ch XXI) nAmanuM pustaka tema ja A De. baruAnu AjIvike viSe niba gha (monograph) (kalakattA, 1920) jevA bhalAmaNa che. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3raka samIkSA ] jIvana ane kavana vaidika hiMduo paikI keTalAka nItikAre tema ja vedAMtI vagerene paNa uddezIne emaNe kathana karyuM che. A pramANe emaNe je bhAratIya saMpradAya ane upasaMpradAyane nAmollekha karyo che te tamAmane paricaya to hu ahIM ApatA nathI paraMtu santhayanA vizeSaNa dvArA emaNe je je mata-vAda-saMpradAyane nirAsa sUcavyuM che tene lakSyamAM rAkhI hu thoDuMka e viSe kahu chuM: aviruddhadharmAdhyAsitavastuvAda-upameyarUpa vastunI apekSAe viddha evI upamA upameyane apAya te e viruddha-vijAtIya dharmanI Apattine laIne upameyarUpa vastu avastu bane che. upameya ityAdi vastu aviruddha yAne ekajAtIya svabhAvavALI che. A pramANene vAda te aviddhadharmAdhyAsitavAda" kahevAya che. A vAdane mAnanArA sucArunA ziSyo che. emanI kaIka kRtimAthI nIce mujabanuM avataraNa lavi. (patra 24A-25)mAM apAyuM che - vidvopamAyoje tamapI taravastRtvam ". bhagavAnane tIrthakarane "puruSavarapuMDarIka" kahevA te emane mate ISTa nathI kemake tIrthakara ane puMDarIka e be bhinna bhinna jAtinA che. sucAranA ziSya sAMkanI peThe upamAna sarvIze virodhI nathI, kemake kaI upamA ja apAya nahi evo emane mata nathI. AgamadhamavAda-Agamane ja mukhyayA pramANarUpamAna e A vAdane artha che. dharma, adharma ItyAdi atIndriya padArthone viSe Agama ja, nahi ke pratyakSa vagere pramANabhUta che ema A vAdanA anuyAyIonu -AgamadhAmikonuM kahevuM che. emanA mate jyA sudhI samasta karmone kSaya thAya nahi tyA sudhI kaivalya saMbhavatuM nathI-prApta thatu nathI; ane kaivalya prApta thatA veMta te tarata ja mokSa thAya che eTale emanA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ upakha 6 mate tI nI sthApanA sanane hAthe zakya nathI-e mATe emane samaya ja nathI . Ama hovAthI ee arihateAne tIrthaMkara ' mAnavA nA pADe che. 330 emanA kAIka grathamAthI nimnalikhita avataraNa lavi. (patra 18a )mA apAyuM che H-~~ akRtsnakarmakSaye kaivalyAbhAvAt ". > AjIvinayamata AjIvika ' matanA prarUpaka tarIke geAzAlakanA ullekha karAya che. emanI mAnyatA pramANe ( pote sthApela ) tIrtha nA uccheda thatA hoya teA teve prasa ge muktAtmA pharIthI janma le che- pAchA Ave che, mATe bhagavAnane vyAvRttachama ' na kahevAya. ' AjIvika' sauMpradAyanI kAI kRtimAMthI nimnalikhita avataraNuM lavi. ( patra 55 )mA apAyu cheH~~ " 66 " tIrthanivAravInAnA Anti ''. -na-Dhigdarzana (pR. 489-490 )mA zrI. rAhula sAqatyAyane kahyu che ke gozAlakanI pahelA nA~da vAtsya ane kRza sAmRtya Avika sa pradAyanA AcArya hatA Ava kAlakAraNavAdyakALa ja samasta jagatanuM Avana kare che--tara, nAraka ityAdi paryAyarUpa parivartananu kAraNa kALa ja che. A pramANeteA vAda te ' Avarta kAlakAraNuvAda ' tarIke oLakhAya che. A vAdane mAnanAra anatanA ziSyA che. emane mate bhagavAna bhavasAgarathI tarI gayelA eTale ke ' tINuM ' na kahevAya tema ja anyane ' 1 AnI bIjI AvRtti "kitAba mahala ( ilAhAbAda)'thI isa. 1947mAM prasiddha thaI che re Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ]. jIvana ane kavana 331 tAranAra arthAta "tAraka" paNa na ja kahevAya. A vAdIonI kaIka kRtimAthI nIce mujabanuM avataraNuM lavi. (patra pa7)mAM apAyuM che - " kAla eva kRtsnaM jagadAvartayati". iSTatattvadazanavAda-keTalAka bauddhonuM kahevuM e che ke ISTa tatvanuM darzana ho; e hoya te bIjAnA darzananI zI jarUra ? A sabaMdhamAM lavi. (patra parUa)mAM te nimnalikhita padyanuM dvitIya ja caraNa apAyuM che, jyAre enI paMjikA (patra 53)mAM e saMpUrNa che - "sarvaM pazyatu vA mA vA tattvamiSTa tu pazyatu / pramANaM dUradarzI cedete gRdhrAnupAsmahe // " A matanA anuyAyIonI daSTie bhagavAna "apratihata-varajJAna-darzana-dhara" na kahI zakAya kalpitavidyAvAdIone tattvAMtavAda-vidyAne kalpita kahenArA ane tattvAtanI prarUpaNa karanArA-nirAkAra ne svaccha saMvedana sivAyanAM sa vedanane kevaLa bhrAtirUpa gaNI ene "asata' mAnanArA bauddhone A vAda che. A bauddho te "mAdhyamike "hevA joIe ema paMjikA. (patra pa64)mAM kahyuM cheA jAtanA tatvAtavAdIone mate bhagavAnane "jina" na kahevAya tema ja "jApaka" eTale rAgadveSAdi zatruone jitADanAra paNa na kahevAya. guNakamavAda-guNonuM kramasara Alekhana thavuM joIe e A vAdano artha che. suragurunA ziSyo A vAdanA pakSapAtI che. emanuM 1 sarvatra akhalita evA uttama jJAna (kevalajJAna) ane uttama darzana (kevaladarzana)ne dhAraNa karanAra Avo eno artha che. emanAM jJAna ane darzanane haNanArI kaI cIja nathI. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33ra haribhadrasUri [ upakhaMDa kahevuM che ke prathama hIna guNanI upamA apAI hoya te ja AgaLa upara adhika guNanI upamA ApI zakAya. je abhidhAnamAM eTale ke vAcakanA dhvanimAM krama nahi sacavAya to abhidheya eTale vAgyane paNa krama nahi sacavAya. emane siddhAta e che ke je krama vinAnuM che te asata che. lavi. (patra ra6)mAM A saMbaMdhamAM nIce mujaba avataraNa apAyuM che - "amevarsat . A matanA anuyAyIonA abhiprAya pramANe bhagavAnane "puruSavaragaMdhahastI' na kahI zakAya, kemake A pUrve emane "puruSottama" puruSasiMha" ane "puruSavarapuDarIka " kahyA che. jagalIna muktavAda-mukta thayela chava jagatkartamAM lIna thaI jAya che evo A vAdane artha che. saMtAnanA ziSya A vAdane anusare che. A saMpradAyanI koIka kRtimAthI lavi. (patra 60)mAM nimnalikhita avataraNa apAyuM che - ___ " brahmavad brahmasaGgatAnA sthiti " arthAta brahmanI saMgati karanArAonI sthiti brahma jevI che. emanA mate bhagavAnane "mukta" ke "mocaka" (arthAta karmabaMdhanathI vimukta banAvanAra) na kahI zakAya. parAkSajJAnavAda-A vAdanA puraskartA keTalAka mImAMsake che. emanI kaIka kRtimAthI lavi. (patra pa8A)mAM nIce pramANenuM avataraNa apAyuM che - "apratyakSA 2 no vRddhi, pratyakSoH " arthAta ApaNI buddhi pratyakSa nathI eTale ke parokSa che ane artha te pratyakSa che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 233 A matavAdIo bhagavAnane "buddha" ke "bodhaka"mAnavA taiyAra nathI. pratyAtmapradhAnavAda-satva, rajasa ane tamasa e traNanI sAmyavasthAne "prakRti" yAne "pradhAna" kahe che. AtmadITha A pradhAnanuM aritatva che ema A vAdane artha che. enA puraskartA maulika sAkhe che. uttarakAlIna sAkhene mate te prakRti aneka nathI paraMtu sarva AtmAne lakSIne eka ane nitya che. jenone mate AtmAdITha karma che maulika sAkhya AtmAne "akartA" mAne che. A saMbaMdhamAM lavi. (patra 164)mAM nIce pramANenuM avataraNa che - "mA~ssnmA". A sAkhenA mate bhagavAna "Adikara' arthAta mRtadharmanA kartA nathI, buddhigajJAnavAda-A vAdane artha e che ke AtmAne buddhinA yoga vaDe jJAna thAya che. A mAnyatA kapilenI arthAta sAnI che. emanA kathana mujaba buddhi vaDe adhyavasita yAne grahaNa karAyelA zabdAdi viSayane-arthane puruSa yAne AtmA jANe che. A saMbaMdhamAM lavi. (patra 618)mAM nimnalikhita avataraNa che - yuddhacaritamartha puSakSeta?". A sAkhyonA mate bhagavAnane "sarvajJa" ke "sarvadarzI" na kahI zakAya sadAzivavAda-mahezanI kRpAthI badha ane niyamanI prApti thAya che athavA bedhane niyama pravarte che ema A vAdane artha che. sadAzivanI A mAnyatA che. emanA AgamamAM niSkAraNa anugraha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhasUri [ upakhaMDa vaDe thatA baMdhane prAdhAnya apAyuM che. AthI jaina tIrthakarane svayaM buddha" kahevA eo taiyAra nathI, kemake ethI te mahezanA upakAra mATe sthAna rahetuM nathI. lavi. (patra 1920)mAM sadAzivavAdane aMgenI koIka kRtimAthI nIce mujabanuM avataraNa apAyuM che - maherInuprata voniyama". savagatAtmavAda-AtmA sarvavyApaka che ema A vAdane artha che. A mata vyAdivAdIone eTale ke vaizeSikone che. emanA mate svasvarUpe sadA lekAte AvelA ziva ityAdi rathAnamAM mutAtmAo rahelA che, kemake eo sarvavyApaka che eTale sthAnAtarano prazna ja nathI. emanI koIka kRnimAMthI lavi. (patra 64)mA nimnalikhita avataraNa apAyuM che - "vimurnirca mAtmA". Ane artha AtmA vibhu eTale ke sarvavyApI ane nitya che. A pramANenI mAnyatA dharAvanAra vaizeSikadine mate jaina tIrthakara 1ziva, acaLa, aruja, ana ta, akSaya, avyAbAdha ane *apunarAvRttirUpa "siddhigati" nAmanA sthAne gayA ema na manAya. sarvasavaivaMbhAvavAda-samasta jIvone ekasarakhe ja bhAva che. badhA vivakSita bhAvavALA ja che ema A vAdane artha che. ene anusaranArA je bauddho che te vaibhASika sa bhave che ema lavinI 1 vizno ane upadravothI mukta 2. vyAdhi ane vedanAthI rahita. 3 karma janya pIDAthI mukta 4 jyAMthI pAchA pharavAnuM nathI evI Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 335 paMjikA (patra 21A)mAM kahyuM che emanI koIka kRtimAthI lavitra (patra 21)mA nimnalikhita avataraNa apAyuM che. nAstiI, zcimInana sarave " Ano artha A lekamA koI jIva ayogya-apAtra nathI ema che. A mAnyatAne laIne eo bhagavAnane "puruSottama mAnavA nA pADe che. sAMkRtapravAda-sAMkRta nAmanI vyaktine vAda te "sAkRta-pravAda che. A sAMkRtanA ziSyone lavi(patra 23)mAM "sAkRtya" kahyA che. emanuM kahevuM e che ke bAhya padArtha sAthe je saMgata Ave- jaNAya te "satya" che. ethI emanI daSTie hIna ke adhika upamAne sthAna nathI. Ane aMge emanu nimnalikhita vacana lavi. (patra 23)mAM apAyuM che - ThThInAdhikAkhyAmupamAM mRNA". Ane laIne A sAMkRtyo bhagavAnane "puruSasiMha" jevA vizeSaNa vaDe vibhUSita karavA saMmata nathI eo te bhagavAnane nirupama gaNe che. A pramANe je vividha vAdo viSe meM AchI rUparekhA AlekhI che tenA nirasanarUpe tArkika dRSTie hetupurassara nirAkaraNa lavimA karAyuM che, paraMtu graMthagauravanA bhaye e ahIM jatuM karAya che Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradeza 3: AcArya haribhadrane samaya-nirNaya haribhadrasUrie janma, dIkSA ke sUripada jevA viziSTa banAvo. pitAnA jIvanamAM kyAre banyA teno ullekha karyo nathI vaLI emaNe emanI koI paNa upalabdha kRtimA e kRtine racanA samaya darzAvyuM nathI. bahumA bahu emaNe yAkinI, jinadattasUri ane jinabhasUri sAthene pitAne eka yA bIjA prakArano saMbaMdha pitAnI koIne koI kRtinI puSmikAmAM Ave che khare paraMtu A traNamAMthI ekene samaya ravataMtra rIte nita nathI. AthI emane viSe anya kRtiomAM maLI AvatA ullekho tema ja emaNe potAnI kRtiomAM nirdezelA graMthe ane graMthakArene vicAra karI emane samaya nakkI karavAnuM rahe che. siddharSine saMbaMdha-siddharSie upamitibhavaprapaMcAkathA 992mAM-vidvAnonA mate vi saM. 992mA racI che. emA aMtamAM prazasti che. caudamA padya pachInA traNa padya sudhIne bhAga prastuta hovAthI e hu ahI raju karuM chuM - "athavA AcAryaharibhadro me dharmavovakaro guruH| prastAve bhAvato hanta sa evAye niveditH|| 15 // viSaM vinirdhUya kuvAsanAmaya vyacIcarad yaH kRpayA mdaashye| acintyavIryeNa suvAsanAsudhA namo'stu tasmai haribhadrasUraye // 16 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 33 anAgataM parijJAya caityvndnsNshryaa| marthava kRtA zena vRttitivistAra che 17 " - "athavA thI anya pakSa rajU karatAM je uparyukta traNa padyo apAyAM che tene sArAza huM nIce mujaba Apu chuM - AcArya haribhadra dharmane baMdha karAvanArA mArA guru che arthAta emanA dvArA mane dharmane bedha thayo che. prathama prastAvamAM meM kharekhara bhAvathI emane ja viSe nivedana karyuM che. kuvAsanAthI paripUrNa jherane dUra karI jemaNe acinya zaktithI mAre mATe kRpA vaDe suvAsanArUpa amRtanI racanA karI e haribhadrasUri namaskAra che ke jemaNe bhaviSyamAM thanArA evA mane jANIne arthAta AgaLa upara mAro janma thanAra che ema jANIne mAre ja mATe caityavaMdana sAthe sa ba dha dharAvanArI lalitavistA nAmanI vRtti racI. upalaka dRSTie Ane vicAra karanAra ema mAne ke haribhadrasUri e siddharSinA sAkSAta guru che paraMtu "anAgata vicAratA e vAta saMgata jaNAtI nathI. vaLI prathama prastAvane je ahIM nirdeza che te paNa vAstavika nathI ema siddharSinA pitAnA kathanathI jANuM zakAya che. A uparAta haribhadrasUrinA samaya upara prakAza pADanArA anya sAdhana tapAsatA paNa sirSinA sAkSAta guru tarIke emano ulalekha thaI zake nahi. tema chatA AvI bhUla cappanA kartAe karI che, kemake emaNe ca prakamAM haribhadrasUrinA prabaMdhamA je uparyukata siddhaSino vRttAta Ape che temAM pR pa3mAM emaNe siddhaSine haribhadrasUrinA sAkSAta ziSya gaNyA che. keTalAka Adhunika lekhakoe paNa AvI bhUla karI che. - - jemanI kRti dvArA baMdha thAya temane "guru" kahI zakAya. pachI bhale, ha 22 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 haribhadrasUri T upakhaMDa e kRtinA racanAra ane ethI bedha pAmanAra vacce saikAonuM aMtara heya. vaLI jemanA pADitya, prabhAva ItyAdi joIne jemanA pratye puSkaLa bahumAna thAya temane paNa "guru" kahevAya. malayagirisUrie AvasmayanI vRtti (bhA. 1, patra 11)mAM "kalikAlasarvajJa" hemacandrasUri viSe tema karyuM che. jaya bhaTTa ane haribhadrasUri-jayabhaTTe nyAyamaMjarI I. sa. 800nI AsapAsamAM racyAnuM manAya che. SasanuM 20muM padya A nyAyamaMjarImAthI uddata karAyuM che ema koI koI kahe che. je e hakIkata sAcI ja hoya te haribhadrasUrie SasanI racanA nyAyamaMjarInI racanA bAda karI ane e hisAbe haribhadrasUri . sa. 800 pachI paNa vidyamAna hatA ema phalita thAya che eTale ke I. sa. 700thI 770 sudhIne emane jIvanakAla na mAnatAM e I. sa. 800 sudhI laMbAvavo paDe ane tema karavA jatAM je emanuM AyuSya sittera varSathI vadhAre na ja hoya te I. sa. 700ne badale emanA jIvananI zarUAta theDAMka varSo meDI thaI ema mAnavuM paDe. haribhadrasUrie aneka graMtha ane temAnA keTalAka te khUba ja moTA racyA che eTale e so varSa jIvyA hoya te navAI nahi. jo ema ja hoya to emano jIvanakALa I. sa. 700 thI 800nI AsapAsanI manAya, ane tema thatAM nyAyamaMjarI joI javAnuM emane mATe zakaya Thare. mAre namra mata te e che ke SaDragsa nuM 20muM padya nyAyamaMjarImAthI ja gUMthI levAyuM che ema mAnavA mATe vizeSa sabaLa pramANa joIe. 1 "tathA rAphu stutipu gurava " evA ullekhapUrvaka anyAganuM 30nuM padya ahIM uddhata karAyuM che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 339 zaMkarAcArya ane haribhadrasUri-dazana-digdazana (pR. 814)mAM zaMkarAcAryane samaya I. sa. 788-820ne darzAvAyo che. e hisAbe haribhadrasUri zaMkarAcAryanA purogAmI che. udyotanasUrinA gura-udyotanasUrie je kuvalayamAlA zakasaMvata 700mAM eka divasa e hatuM tyAre pUrNa karI tenI prazastinuM bAramuM pada nIce mujaba che - "so siddhateNa gurU juttIsatyehiM jassa hribhdo| bahusatthavittharaganthapayaDapatyAriyasavvattho // " haribhadrasUri pAse A udyotanasUrie nyAyane abhyAsa karyo hatA evo pAThAMtarapUrvakane Ane phalitArtha che ema keTalAka vidvAne mAne che. e daSTie haribhadrasUri I. sa. 778nI pUrve vidyamAna hatA ema kahI zakAya. kampanI vise guNinA kartA ane haribhadrasUri- prabhAtanI pratilekhanA kyAre karavI e bAbata kapanI ninjari (? bhAsa)nI 1661mI gAthA uparanI vise cuNimA ane enA vRddhabhAsamAM tema ja paMcavabhuga (gA 255-258)nI hAribhadrIya TIkAmAM vicArAI che. vise gRhiNanA kartAe be ja Adeza ApyA che, jyAre yuddhabhAsa ane paMcavaghuganI TIkA (patra 4ra)mAM bethI vadhAre Adeza che. te ahIM e prazna UThe che ke haribhadrasUri uparyukta vise guNiNanA karyA pachI thayo che ke kema? 1 A prazastinA tera paDyo "zrIharimadrAvAca samaniya" (pR. 15-16)mAM apAyelA che 2 Ane aMge pAThAMtare jovAya che. jemake "sintagurU manAI varasa". 3 juo aha95 (bhA. 1, pR.588). Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [upakha koTayAcAya ane haribhadrasUri--visesA. upara kATathAcAye` saskRtamA TIkA racI che. AnA upara AgamAdhArake saskRtamA prastAvanA lakhI che emA emaNe cAra muddA rajU karyA cheH-- (1) Avatsaya upara jinabhaTe je TIkA racI che tene upayAga kATacAcAye karyo che. 340 ' (2) keTavAcArya vIrasa vanA dasamA saikAmA thayA che. (3) kATatyAcAya haribhadrasUri karatA prAyaH pUrvavatI che. Anu kAraNa ema che ke haribhadrasUrinA samayamA abA ane kummADI ema be vidyAe ane vidyArAja ane haranaimiSa ema be matro hatA, jyAre kATavAcAye prastuta TIkAmA kuSmAMDI nAmanI eka ja vidyA ane harinaimiSa nAmanA eka ja matranA ullekha karyo che. (4) kATacAcA ane haribhadrasUri thayA te samaye eka paNa puvva astitva dharAvatu nahi hatu N. + A cothA muddAnA artha e thayo ke ee vIrasaMvat 1000 pahelA thayA nathI. ' haribhasUri ane siddhasenagaNi--hAribhadrIya DupikAmAM keTalAka ullekhA jovAya che ke jene AdhAre e siddhasenaNinI tattvArthasUtranI TIkAthI paricita hatA ema anumanAya che. A anumAnane bAdhaka jatI hakIkatA ityAdinu parizIlana karavA jeTale atyAre mane samaya nathI. ethI A bemAM pahelAM kANu. e prazna huM vizeSajJAne hAla turata tA bhaLAvu chuM. bAkI eTaluM teA jarUra kahIza OM A siddhasenIya TIkAmA dhamakIrti ane vizeSAvazyakArane ulekha che. 1 A sa kha dhamA me "haribhadrasUri pUrvavatI ke siddhasenagaNi ? " nAmanA lekha taiyAra karyo che emAM koI koI khAkhata mAre umeravI che tema thatA e prasiddha karAze ' Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kvana 341 nakSatrane bhegakALa-Avasmayane uparanI haribhadrasUrikRta TIkA (patra 634A) uparanA TippaNamAM mAladhArI " hemacandrasUri kahe che - "iha vakSyamANAnyuttarAdIni nakSatrANi paJcacatvAriMzanmuhUrtabhoktRNi sArthakSetrANyucyante sArdhadinabhoktRNi yAvat evamazvinyAdInyapyekadinabhokta Ni samakSetrANyucyante zatabhiSagAdIni tvardhadinabhoktRNi apArdhabhogINyAkhyAyante teSA ca kila cirantanajyotiSkagrantheSvitthameva bhuktirAsIt , na tu yathA sAmprataM sarvANyapyekadinabhogInIti bhAva " A dvArA e vAta sUcavAI che ke ahI uttarA vagare nakSatrane bhegakALa 45 muhUrtane eTale ke deDha divasane, azvinI vagerene eka divasana ane zatabhiSaga vagerene aDadhA divasane darzAvela che. A pramANene bhogakALa jyotiSanA prAcIna granthamAM hatuM, paraMtu atyAre te badhA nakSatrone bhogakALa eka ja divasane ja gaNAya che. AthI savAla e Ubho thAya che ke keTalAMka nakSatrone bhegakALa je pUrve 45 muhUrtane, keTalAkane 30ne ane keTalAkane 15 ema hato ene badale badhAne eka divasane kyArathI thaye? haribhadrasUrie je bhAgakALa lakhyo che te zu emanI mAnyatA che ke emanI pUrvenI mAnyatAne emaNe rajU karI che? pasavaNakampanuM karSaNa-haribhadrasUrie AvasmayanI TIkA (patra 794A)mAM nIce pramANe kathana karyuM che - " savaccharie ya Avassae kae pAosie pajjosavaNAkappo kaDDhinati / so puNa pucci ca aNAgayaM paJcarattaM kaDDijai y| esA sAmAyAri tti|" A uparathI ema lAge che ke sAvatsarika Avazyaka karyA bAda rAtrinA prathama bhAgamAM pasavaNakapa (kalpasUtronuM karSaNa Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 haribhadrasUri { upakhaMDa (kathana) karAya che. A paNa trie ja ane te paNa sAdhuomA, arthAt sabhAmA ke saMdha samakSa karpaNa karavAnuM e samaye na hatuM. AthI prazna udbhave che ke pa savaNaka5 rathaLe sthaLe sabhAnI samakSa vAMcavAnu koNe kayArathI zarU karyuM? ema jaNAya che ke nisIhanI yuNinI racanA pahelAM arthAta enA kartA jinadAsagaNi mahAranA samaya pUrve pa savaNAkapa AnaMdapura" nagaramAM mULa caityamAM sarva janonI samakSa vaMcAtuM hatuM, ane bIje badhe sAdhuo rAtre samudAyanI aMdara moTethI kahetA hatA. paraMtu avarathAnarUpa paryuSaNamAM pAca divasa agAunA (pahelAnA)pAca rAtri agAunA karSaNane mATe ulalekha che. uparyukta bhogakALa ane karSaNanI bAbatene aMge je prazno phure che te pratye hu vizeSajJonuM sAdara lakSya khecuM chuM, kemake AgamoddhArakanuM kahevuM e hatu ke A praznanA ukelathI haribhadrasUrinA samayanirNaya upara prakAza paDe tema che. pAya ullekha--keTaleka sthaLe nIce mujabanuM pAya padya jevAya chaeNH " paNapaNNavArasae haribhaddo sUri Asi puvvke| terasayavIsaahie varisehiM bappabhaTTapahU // 1 A uparathI e phalita thAya che ke haribhadrasUri vIrasaMvata 1255mAM eTale ke I. sa. 728mAM kAladharma pAmyA. e vakhate je emanI vaya lagabhaga poNoso varSanI hoya te emano samaya Azare I. sa. 650 thI I. sa. 72.8ne gaNAya. 1 A padya paTTAvalI samucaca (bhA. 1, pR. 196)mAM azuddha che. vizeSamAM emAM pAThabheda che paraMtu e bAdhaka nathI Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 343 haribhadasUrinA samaya para prakAza pADanArAM bIjAM paNa pAIyamA keTalAka pagho maLe che. A paikI be padyo pradyumnasUrie racelA viyArasAramAM nIce mujaba che - " paMcasae paNasIe vikamabhUvAu jhatti atymio| haribhaddasUrisUro dhammarao deu mukkhapahaM / / 532 // paNapannadasarAehiM harisUrI Asi ttth'puvbkvii| terasavarisasaehiM ahiehi vi bappahaTipahU // 533 // " kaI kaI hAthapothImAM "sI"ne badale "nApATha jovAya che, paNa kulama DanagaNikRta vicArAmRtasaMgraha ane upAdhyAya dharmasAgaragaNita gurUparivADI (gA. 9)nI svapajJa vRtti (pR. 51) jetA tema ja haribhasUrinI laghukSetrasamAsa uparanI vRttinA nIce mujabanA padya jotA "pArIy" pATha ja ucita jaNAya che - "laghukSetrasamAsasya vRttireSA smaastH| racitA'vudhabodhArtha shriihribhdrsuuribhiH|| paJcAzItika( 585 )varSe vikramato vrajati zuklapaJcamyAm / zukra(la)sya zukavAre puSye zasye bhanakSatre // " uparyukta pAIya po uparathI e phalita thAya che ke haribhadrasUri vi. saM. 185 eTale ke vIrasaMvata 1055mAM svarga saMcaryA. keTalIka jUnI hAthapothImA je nimnalikhita gAthA jovAya che te A vAtanuM samarthana kare che. "vIrAo vayaro vAsANa paNasae dasasaeNa hribhddo| terasahiM bappabhaTTI aTTahiM paNayAla 'valahi 'kho||" vizeSamAM paMcAsaganI vRtti (patra 1a )mA abhayadevasUrie Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 haribhadrasUri [ upakhaMDa nIce mujaba ullekha karyo che te uparathI punA sarvathA uccheda na thaye hAya----kaMIka prakAza jaNAtA hoya eve samaye hAmbhagnari thayA ema AgamAdvArakAdinuM mAnavuM che :~ 8 rUhaiM hriviiilatjhAtirAyatenovAni '3.5mA 'vArtAvipu'napttlaavlupymaanmhimni nitarAmanupalakSIbhUtapUrva gatAdibahutamagranthasArthatArakAnikare pAraGgatagaditAgamAmbare paTutamavodhalocanatayA sugRhItanAmadheyo bhagavAn zrIharimaMdrasUri / ' kriyAratnasamuccayanI prazasti (zlA. 15 )mA, munisundarasUrikRta gurvAvalI ( zve. 40 )mA ane ' a cala ' tema ja ' pau`mika ' gacchAnI keTalIka paTTAvalIemA haribhadrasUrine mAnadevanA mitra tarIke eLakhAvyA che. e uparathI paNa haribhadrasUri vikramanI chaThThI sadImA thayA e vAta tarI Ave che. AgamAdhArake paMcavaTyuganA upedghAta (patra 2-raA )mAM, pacavazruganA padyo 1019-1020 ane 1110 ane enI svApara vRttine AdhAre ema pratipAdana karyuM che ke haribhadrasUrinA samayamA kAIkane tA ochAmA ochu eka purvI jeTaluM jJAna hatu. Ama A hakIkata upayukta nirdezane bAdhaka bane che, para tu je ajaina granthakArA ane kRtionA ullekha haribhadrasUrie karyA che te uparathI deArAtA anumAnanI pASaka bane che. e vAtA have ApaNe vicArIzuM. te pUrve A khAdhakatAnuM nirAkaraNa thAya evI kalpanA je keTalAka Adhunika vidvAnee karI che te hu nAdhIza zrI. hIrAlAla zAhe emanA gujarAtI lekhamAM evA ullekha karyo che ke vikramasaMvat 585ne badale guptasa vat 585 gaNAya te haribhadrasUrinuM avasAna vi saM. 842mA thayelu gaNAya, kAraNa ke jinasene hariva"zapurANamA kahyu che ke guptasa vat vIrasaMvat 727 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSA ] jIvana ane kavana 345 (= zakasaMvata 122 = vikrama saMvata 257)mAM zarU thaye emaNe A lekha (pR. 41)mAM e vAtano nirdeza karyo che ke zakasaMvata 241mAM je saMvata zarU thayo te gusasa vata nathI paraMtu "guptavalabhIyAne "valabhI" nAmane saMvat che. keTalAkane mate viyAvasAra (gA. pa33)gata "harithI hArila samajavAnA che, ane tema karavAthI yugapradhAnapaTTAvalImA je emanuM avasAna vIrasaMvata 1055mAM thayAne ullekha che tene meLa maLI rahe che. jinabhadragaNino vi. saM. 645mA dehotsarga thayAnuM keTalAka mAne che. e mAnyatA je sAcI ja hoya te haribhadrasUrine svargavAsa vi. saM. pa8pamA thayAnI vAta galata Thare, sivAya ke A jinabhadra anya ja hAya. ajaina graMthakAronA samaya para keTalAka Adhunika vidvAnenuM kathana nIce mujaba che - ajaina samaya matAMtara candhakAra I. sa. dhamakIrti pramANuvArtika nyAyabindu } 600-650 I. sa. 600 karatA hetubindu pahelAM dharmapAla zatazAstravyAkhyA 635 I. sa. pa70mAM mRtyu bhartuhari vAkyapadIya 600-650 kumArika karatAM prAcIna kumArila mImAsA- 600-680 I. sa. 630 karatAM zlokavArtika ghaNA pahelA zubhagupta 650-700 zAMta rakSita vipaMcitArtho 70pa-76ra karatAM kaIka vadhAre cantha Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 haribhadrasUri [ upakhaMDa A pramANe je samaya Adhunika vidvAne sUcave che te brAMta na ja hoya to haribhadrasUrino jIvanakAla i. sa. 700thI pahelA mAnI na ja zakAya. A jIvanakAla lagabhaga so varSane hoya to nA nahi. e hisAbe eo I. sa. 800nI AsapAsamAM svarga saMcaryA haze. A pramANenI uttara avadhi manAya te paNa A sariratna lagabhaga bAra sadIo pUrve thayA che e vAta te nirvivAda kare che. prAcIna paraMparAne ja pramANabhUta mAnanArA ane dhamakIrti vagerenA samaya paratve zaMkA sevanArane mate eo ethI paNa betraNa sadI pUrve thayelA gaNAya. upasaMhAra-jaina zAsananA sAcA ane samartha senAnI haribhadrasUri viSe samaya ane sAdhana anusAra meM keTalIka vAnagIo pIrasI che tema karatAM mAre hAthe je nyUnatA rahevA pAmI hoya tenuM pramANa nirAkaraNa karavA vizeSajJone hu sAdara vinavu chu aMtamAM "zrIsayAjI sAhityamAlAmA A kRti prakAzita thatA tene lAbha levA huM gujarAtI janatAne saraneha nimaMtraNa ApuM chuM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pura va NI pRSTa 3, atima paMkti. 'tyAre ' pachI umereH eTale pauNimAna mAsa tarIkenI gaNanA pramANe caitra kRSNa caturdazIe = I. sa. 779nI 21mI mArce. pR. 3, aMtima paMkti ane pR. 4, 5. 1. "amudrita che ne badale vAcaH "rsi. je. gra."mA mULa pUratI I. sa. 1959mA prakAzita karAI che. enA "kiMcita prAstAvika" (pR. 12)mA jinavijayajIe evuM anumAna karyuM che ke prastuta kRtinI je be hAthapithIo maLI che temAMnA pAThabheda graMthakAre pote karelA sudhArAvadhArAne AbhArI che. pR. 6,paM. 6. aMtamAM umeroH zatAthI ane enI svapajJa ravRtti-A zatArthika somaprabhasUrinI vi. saM. 1200 thI 1225nA gALAnI racanA che. prastuta padya nIce mujaba cheH"klyaannsaar ! savitAna! hare'kSamoha kAntAravAraNa! samAna! jayAdyadeva ! / dharmArtha! kAmada! mahodayavIradhIra ! soma mAparamAgamaNire! " 1-2 A baMnene gujarAtI anuvAda sahita "jaina sAhityohAra granyAvalI "nA dvitIya puSpa nAme anekArthasAhityasaMgraha (bhA. 1)mAM sthAna apAyuM cheA pustaka zrI sArAbhAI maNIlAla navAbe i sa 1935mA prasiddha karyuM che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 348 * haribhadrasUri [ puravaNI AnI vRtti (pR. 122)mAM haribhadrasUrine 1400 prakaraNarUpa gaMgA nadInA nirgamana mATenA "himAlaya" kahyA che. vizeSamAM emA A sUrivaryanI jIvanaprabhAne saMkSepamAM paricaya apAya che. enA gujarAtI anuvAda (pR. 220)mA bhejana ApavAthI" ane "bhojanAdi ApavAnI" ema je kathana che te vRtti vicAratA bhUlabhareluM che. ApavAne badale "apAvavA" ema sudhAre karo ghaTe. A vRttimAM kahyA mujaba sArthavAhane mArI cere baLada uparanI guNo laI jatA hatA te guNemAMnA mINanA piDAmAM ratno hatA savAranA zaMkhavAdanathI lekanA svapara zAstro viSenA saMzaya dUra karatA, madhyAne duHkhIone iSTa bhojananI prApti karAvatA ane samIsAjanA prativAdIonI sAthe vAdavivAda karanArA ema A sUrinuM ahIM varNana che. pR. 8, pR. 5. "haviMdadAsene badale vAH haragoviMdadAsa trikamacaMda zeThe. pR. 8, paM. 7. aMtamAM umereH (13) bhavavirahasUri-A Agama dvArakanI kRti che. emA emaNe haribhasUrinI je je kRtinA aMtamAM e sUrie "bhavaviraha ne prayAga karyo che tene lagatA padya rajU karyA che. vizeSamAM e sUrinI kRtionA vivaraNakAroe e sUrine jyA jyA bhavavirahathI saMdhyA che tenI noMdha lIdhI che. kara padyomAMthI 20 padyomAM "bhavavirahane praga che ane 15 padyomA viraha" zabda che. 1 A kRtino paricaya A yu. (vRddhi, pR. 13)mAM apAya che are, paraMtu A kRtinI bhASA ke enA racanAvarSa viSe emAM ullekha nathI 2 A rAbda pUratA kArya mATe juo pR. 58, Ti 3. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM 1 jIvana ane kavana 349 capra. (pR. para) pramANe te hAribhadrIya 1440 graMthe "bhavavirahathI aMkita che. pR. 12, 5. 4. aMtamAM umereH (15) yogazatakanI prastAvanA (pR. 4-66) ane chaThTha pariziSTa (pR. 14ra-144)-A prastAvanA ane cha pariziSTa DaoN. IndukalA jhaverIe lakhyA che. prastAvanAmAM kathAkAra, tattvaciMtaka, AcArasaMzodhaka ane gAbhyAsI ema cAra prakAre haribhadrasUrine viziSTa phALe darzAvAyo che. vizeSamAM ce. da. sa , gabindu, egazataka ane jogavIsiyAne paricaya apAyo che pR. 14ra-144mAM emaNe mane nizcitapaNe hAribhadrIya jaNAtA 41 graMthonAM nAma ApI nimnalikhita cha 2 che paNa puNyavijayajInA mate hAribhadrIya ja che ema kahyuM che- (1) gazataka, (2) laghukSetrasamAsa yA ja budvIpakSetrasamAsa (aMtima prazastinA AdhAre), (3) dvijavadanacapeTA, (4) vIrastava, (5) zrAvaka prajJaprivRtti ane (6) zrAvakadharmata tra (16) samadazI AcArya haribhadra-A paM. sukhalAla saMghavIe "zrI Thakkara vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALA ane age ApelA pAca vyAkhyAnanuM mudrita svarUpa che. pR. 15, paM. 17. "karyo che" pachI umereH para tu haribhadrasUrinI upalabdha kRtio paikI ekemAM emaNe jAte pitAnAM sAsArika mAtApitAmAMthI ekenA nAmane nirdeza karyo nathI. enAM be kAraNuM saMbhave che - 1 e "muMbaI yunivarsiTI" taraphathI I. sa. 1961mAM chapAvAyuM che. emAM Sa... sa, zA. vA sa ane rogaviSayaka cAra graMthonuM nirUpaNa che. - 2 "dharmamAtA" tarIke cAkinIne ullekha che A siddharSie 16,000 zleka jeTalI upamitino prathamAdara lakhanAra gaNuM sAdhvInA karelA ullekhanuM smaraNa karAve che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te che ke upara haribhadrasUri (puravaNI (1) sAmAnya rIte jaina munio pitAnI kRtimAM sAMsArika saMbaMdhone ullekha kare nahi. (2) virala apavAdane bAda karatA koI paNa jaina munie pitAnI kRtimA pitAnA mAtApitAnA nAma jaNAvyA lAgatA nathI. A apavAde nIce mujaba cheH (a) vidyAvAridhi umAsvAtie tao sUnA bhASyanI prazasti (le. 3)mA ane vaiyAkaraNa vinayavijayagaNie leka prakAzanA pratyeka sarganA aMtamAM pitAnA mAtApitAnAM nAmane ullekha karyo che. (A) bapabhadisarinuM nAma enA mAtApitAnA nAmanuM vatana kare che ema e sUrinAM aMgenA caritre jotA jaNAya che. pR. 3ra, paM. 27. "karAve pachI umere. dhyAna buddhanI jAvAnI mUrtimAM janoI che. AnuM citra "The Cultural Heritage of India" (Vol. III)mAM pR. 547nI sAme apAyuM che. pR. 39, paM. 7. aMtamAM umereH A nimnalikhita prasaMganuM rasmaraNa karAve che - hasavaja rAjAe potAnA putra sudhanvAne tapAvela telanI kaDAImAM homI dIdhe hato. juo jaimini azvamedha (a. 17-22) tema ja narmasthAkeza (pR. 272). pR. 45, paM. 12. "ha" upara nIce pramANe TipaNa umereH 1 juo praca0 (zUga 8, ple. 66-73)mAM varNavAcele "citrakUTa' uparano staMbha temaja mAre lekha nAme "prAcIna samayanA adbhuta bhAratIya sta ". A lekha "gu. mitra tathA gu. darpaNa"nA tA. 28-2-63nA aMkamAM chapAye che 1 keTalAka A bhASyane pakSa gaNatA nathI. 27. "! " Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM] jIvana ane kvana 351 pR. 5, paM. 14. nIce pramANenI kaMDikAo umere - upanAma-haribhadrasUrine kahAvalImA "bhavavirahasUri' kahyA che (juo pR. 43). AgoddhArake paNa tema karyuM che. juo pR. 348 piravADa jJAtinI sthApanA ane jaina dharmanA anurAga-dhamasaMgrahaNI (bhA. 2)nI prastAvanA (patra 7)mAM kalyANavijayajIe kahyuM che ke jaina jJAtio ane vaMzanA vRttAtone agenA pustakamA nIce mujabanI matalabane ullekha jovAya che - medapATamA yAne mevADamA haribhadrasUrie "prAgvATa" (yAne piravADa) vaMzanI sthApanA karI hatI ane enA vone jaina dharmanA anurAgI banAvyA hatA. emaNe umeryuM che ke je A kathana satya hoya te jaina dharma upara ane khAsa karIne "prAgvATa jJAtinA jaine upara moTo upakAra A 1. sUrie kareluM gaNAya. pR. 45, 5. 20. nIcenI kaMDikA umere - svarganI prApti ane mukti-haribhadrasUri jyA kAladharma pAmyA arthAta emanuM avasAna thayuM tyA "saudharmadevalekamAthI de AvyA ane emaNe uoSaNa karI ke bhavavirahasUri amArA svAmI banyA che ane e "saudharma devalokamAM "lIla" vimAnamAM pAca papamanA AyuSyavALA deva thayA che. eo amArI sAthe sImaMdharasvAmI pAse AvyA ane emane vaMdana karI emane pUchayuM ke mane mukti kyAre maLaze ? sImaMdharasvAmIe emane uttara Apyo ke "saudharma' devalokamAthI eNvI apara videhamAM samRddha kuLamAM utpanna thaI tame mokSe jaze. A jANuM ame devo rAjI thaI ahIM AvyA chIe ane have ame amAre sthAne jaIzuM. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra, haribhadrasUri , [ puravaNa A pramANenI hakIkata kahAvalImAM prathama paricchedanA aMtamAM apAI che. pR. 47, paM. 18. praca0 pahelAM umeroH vi. saM. 1327mAM svarga saMcarelA devendrasUrikRta kammavivAga (gA. 8)nI patta vRtti (pR. 22). pR. 50, 5. 12. aMtamAM nIce mujabanuM zIrSaka umereH gra viSe arvAcIna nAmanirdeza- pR. 53-54. AmAM nIce mujabanA nAma yathAsthAna umere - (26 a) kulaya [kulaka], (34 a) ja bu(bhU)ThI pakSetrasamAsa, (42 a) jJAnacitrikA, (43 a) jJAnapatraka (?), (53 a) darisaNasattari, (63 a) dvijavadanacapeTikA (80 a) nAnAcitrikA, (108 a) beTikanirAkaraNa, (148 a-I) ziSyahitA, (148 I) zrAvakadharma, (168 a) saMbodhatattva, (178 a) sAvagadhama ane (180 a) sAvayapatti . pR. 57, aMtima pa. A tamAma umereH kulake, zataka ane ziSyahitAnI saMkhyA ekeka karatA vadhAre hovA chatAM tene ekeka gaNuM 185nI saMkhyA darzAvAI hatI. pR. 58, Ti. 3. aMtamAM umere 1 A mArI mudraNAlacapustikAmA hatI, paraMtu eno eka aMza chapAtI veLA gama thatA ja pharIthI lakhANa mAMDamAMDa hu tacAra karI zake te veLA A hakIkta cAra na AvatA e ahI me ApI che 2 juo ji. 2. ke. (vi 1, pR. 422 ).. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puraNa ] jIvana ane kavana 353 hyANavijayae meM pR. 58-59mA gaNAvelI 15 kRtio paikI vIrastha sivAyanI 14ne virahAnita kahI che. emaNe jemasaMyamane ullekha karyo nathI. jo ke e paNa virahAkita che. AnuM chuM kAraNa? pR. 63, 5.8 aMtamAM umeraH gasayaga e hAribhadrIya ja kRti hoya to emA joginAha " evuM vizeSaNa mahAvIraravAmIne aMge che. pR. 75, atima pa kti. aMtamAM umereH aSTaka 12, zlo. 8mAM gurulAghavane praga che A prayoga manusmRti (a. 9, lo. ra99), caraka (satra 27), nATyazAstra (a. 1, . 182, 188 ane 191; a. 31, . 13 ane 4pa6) tema ja abhijJAnazAkuntala (aM. 5, le. 31 pachI)mA che. vyAkaraNazAstranI racanAmAM gulAghavane vicAra sauthI prathama kAzakRtna karyo che. pR. 77, Ti. 1. aMtamAM umeraH vAsIcandaNa5" zabdaguccha jigasacaga (gA. 20 ane 91)mAM vaparA che. A avasaranI nijajutti (gA 1548)mAM levAya che ane ene artha enI TIkA nAme ziSyahitAmAM eka pAica avataraNa dvArA darzAvI che. dharmadAsagaNikRta uvasamAlA (gA 92) paNa atra prastuta che. pR. 84, paM. 10. aMtamAM umero: anukaraNa-jinavijayajInA mate uvae paya e dharmadAsagaNie vikramanI thIthI chaThThI sadInA gALAmAM racelI uvaesamAlAnA anukaraNarUpa che. 1 pAmazataka (pR. 1) pramANe che ja. 2 avataraNo mATe juo zrI yudhiSThira mImAMsake racele saMskRta vyArArA iratidAsa (pR. 82-83). 3 ejana, pR. 83. 4 juo "rsi. je. caM."mA i sa 194bhAM prakAzita dharmopadezamAlA-vivaraNanuM prAstAvika vaktavya (pR. 13-14). ha 23 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri [ puravaNI pR. 87, 5. 8. aMtamA umerA H A sabadhamAM jue pR. 193-194. 354 * pR. 87, pa 19. 6 TIkA ' upara nIce pramANenuM TippaNu umere H A TIkA mULa ( gA 1-30) sahita jai%0%0sa " taraphthI visa 1971mA chapAvAI che, jyAre kevaLa mULa bhImasI mANeke i. sa. 1908mAM prakAzita karyuM" hatu pR. 87, 5. 20 aMtamA umerA H A jo emanA sAkSAt guru hoya teA A ja khuddIvasa gahaNI anya haribhadrasUrinI kRti gaNAya. A TIkAnA prAra bhamA maoNMgalAcaraNarUpa padya bAda haribhadrasUri viSe nIce mujakha ullekha che H cr " dattaikAntavAdisandohApArasAdAnA girA svargApagAnAdAnuvAdAnA " aMtamA prazastinu nimnalikhita Adya padya haribhadrasUrinA puSkaLa guNAkI narUpa che: " nityaM zrIharibhadrasUriguravo jIyAsuratyadbhutajJAnazrIsamalaGkatA. suvizadAcAraprabhAbhAsurAH / yeSA vAkprayA prasannajarayA zAstrAmbusampUrNayA bhavyasyeha na kasya kasya vidadhe santApalopo 'vanau // 1 // " A ullekhA eTalA badhA prazasAtmaka che ke e prastuta haribhadrasUrine ja a ge sa bhavI zake. jo ema ja hoya te ' guru 'thI sAkSAt guru na samajavA, paraMtu samabhAvabhAvI haribhadrasUrinI A ke anya kRtithI potAne lAbha thayA hovAthI emane guru ' tarIke nirdeza samajavA. A paristhitimA hu A kRti viSe keTaluka kahIza. : A kRtimA janmamAM racAyelA 30 padyo che, e ' jakhU ' dvIpa viSe nimnalikhita dasa dAra (dvAra) dvArA keTalIka mAhitI pUrI pADe cheH Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI ] jIvana ane kavana 355 (1) khaMDa, (2) yojana, (3) kSetra, (4) parvata, (5) kUTa, (6) tIrtha, (7) zreNi, (8) vijaya, (9) hada ane (10) jaLa. sAtamI gAthA be karaNa (formula) pUrAM pADe cheH C= VTod ane A = C43. A gAthA nIce mujaba che - " vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vahassa parirao hoi| vikkhaMbhapAyaguNio parirao tassa gaNiyapayaM // 7 // " A jinabhadrIya samayakherasamAsanI paNa sAtamI gAthA che. A kRtinA nAmanA aMtamAM jema "saMgahaNI" zabda che tema dhamasaMgahaNI" nAmamAM paNa che je A kRtinA vividha nAme jovAya che. jemake jabuddIvakhettasamAsa (jabudvIpakSetrasamAsa), laghukhesaMgahaNuM (laghukSetrasaMgrahaNI), laghukhesamAsa (laghukSetrasamAsa) ane ladhusaMgahaNa (laghusaMgrahaNI). vRttio-A kRti upara ji2 ke, (vi. 1, pR. 131)mAM sUcavAyA mujaba be ajJAtakartaka vRtti che e paikI ekane prAraMbha "zrImadde narvAthI thAya che. pR. 90. mathALe umere nAmakaraNa-A kRtinuM "jegasayaga" nAma enI padyasaMkhyA ane enA viSayanuM dyotaka hAI sArthaka che. A nAma zivazarmasUkti dhasayaganuM smaraNa karAve che. anekArthI zabdaprayoga-prathama padyagata "gajhayaNa'nA traNa artha saMbhave cheH (1) A nAmanI koI kRti, (2) ene aMza - 1 juo pR. 358. 2 juo ji200 (vi. 1, pR. 36 ). Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 haribhadrasUri [ puravaNa ane (3) gonuM parizIlana. Avo anekArthI zabdaprayoga badhasamaganI nimnalikhita 10mI gAthAgata "kammapavAya' zabda pU. pADe che - "eso vandhasamAso vindukkheveNa vannio ko vi / kammappavAyasuyasAgarassa nissandametto ya // 104 // " gajhayaNa nAma uttarajhayaNa jevA graMthanuM smaraNa karAve che. haribhadrasUrinI pUrve ke tyAra bAda atyAra sudhImAM "gajhayaNa' ke "gAdhyayana'nA nAmathI koI kRti ke graMthAzanI koI sthaLe nodha paNa jovAtI nathI te pachI enI hAthapothInI to vAta ja zI karavI ? A ja paristhitine laIne jeganjhayaNane prathama artha ja karavA huM to taiyAra nathI. aneka mahattvapUrNa graMtha racyA hovA chatAM icchAyAga, zAstroga ane sAmarthaga paikI prathama yeganA paNa pitAne adhikArI mAnatAMmanAvatA khaMcAtA evA haribhasUri meM ganuM adhyayana karyuM che" ema kahe kharA? ane je kahe to e AtmaprazaMsA na ja gaNAya? ATha gadaSTinA nirUpaNa mATe jagajhayaNa nAmanI kRti hayA te tene AdhAra e mATe levAyo haze ema mane lAge che. jegasayaga e gabindunA saMkSeparUpa che ema anyatra je sUcana karAyuM che e "satyabhAmAne badale "satyA' jevA prayogane lakSIne manAya. gAcArya nAmanA eka graMthakAra thayA hoya ema bhAse che. ema ja hoya to jegajhayaNa emaNe racyuM haze. 1 A traNe artho ApI e vize carcA karI tRtIya artha ema zata(pR. 2-3)mAM svIkArAyo che. 2 juo pR. 133. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI ] jIvana ane kavana 353 artha ane samajUtI-A baMne gujarAtImA Do. IndukalA jhaverIe taiyAra karyA che ane mudita che. "artha thI "bhASAMtara' samajavAnuM che. parvAparya-je jogasayaga hAribhadrIya ja kRti hoya ane enA 81mA padyagata annatthathI aSTaka prakaraNa (a. 6) ja abhipreta hoya te A gayaganI racanA aSTaka prakaraNa pachI thayAnI gaNAya. sAmya-gasayaganI gA. 13-15 e paMcAsaganA trIjA paMcAsaganI gA. 4-6 che. gasayaganI gA. 15 uvaecapayanI gA. 19 ane vIvIsiyA (vI. 9, gA. 2) sAthe bahudhA maLatI Ave che, ane eno bhAvArtha egabindunA le. 3para-3pa3mAM jovAya che. gA. 50 upalabdha caumaraNanI gAthArUpe jovAya che. prayoga-jema jegasayaga (gA. 1)mA mahAvIrane "jeginAha" kahyA che tema jhANawyaNa (gA 10mA vIrane-mahAvIrasvAmIne jogasara" kahyA che. pR. 94, 5. 12. "che." pachI ume prastuta kRtine paricaya sAvagadhagnanA nAmathI pR. 179mA apAya che. pR. 96, 5, 6. aMtamA umero. A vicAratA ane khAsa karIne - A kRtinuM nAma lakSyamA letA hu te Ane tema ja dhuttakhANane 1 juo pR. 89, Ti 1. 2 kAlajJAnanA upAye sUcavanArI gA. 97-98 paikI gA. 98nA dvitIya pAdanuM bhASAtara yathArtha apAyuM nathI. keI keAI gAthAnA artha sUcavatI veLA pratyaMtaranA abhAve ane prastuta pratinI azuddhatAne laIne pAThanI kalpanA karI arthe karAya che. 3 juo perazataka (pR. 18, Ti.), 4 A mudrita hovAno ullekha maLe che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhisUri [ puravaNI paNa hAribhadrIya kRti mAnatA khacAuM chu,1 enu kANu e che ke samabhAvabhAvI ane zAbyAsamA anya danakArAnA gauravapUrvaka ullekha karanArA haribhadraDyuriAse AvI AzA bhAgye ja rAkhI zakAya. hA, ema kadAca banyu hoya ke vaidika dharmanA tyAga karI hirabhadrasUrie jaina dIkSA grahaNa karI tethI emanA upara ane vizeSataH jaina dharma upara eka vakhatanA emanA sahadharmIoe tevAmAM aghdhaTata prahAro karyA hAya te! tethI navadIkSita avasthAmA vivala anatAM haribhadrasUrie enA pratikArarUpe raza prati zAE purvAda' e nyAye A bane ke e paikI game te eka kRti racI keTalIka vaidika mAnyatAone upahAsa karyA haze game tema paNa emanI potAnI uttarAvasthAmA te! A racanA nahi ja karAI haze. 358 pR. 96, 5. 11. aMtamA umerA : TIkA--A ajJAtaka ka che ane enI eka hAthapothI ahIMnA meAhanalAlajInA jJAnabha DAramA hovAnA ullekha che paNa e ahIM nathI. r pR. 96, 5` 14 che. ' pachI umereH A nAmanA tema ja * ja jIddIvasa gahaNI ' nAmanI kRtinA a tamA je ' sa gahaNI ' zabda che te zivaza sUriSkRta kumbhapayaDasa gahaNI ane jinabhadragaNikRta saMgahaNI jevA nAmeAne AbhArI jaNAya che. 1 A sa kha dhamA juA pR 110, 2 anekAtavAdane age 'jaDa' janene mAhita karanArI uktine a'050 (zlA. 6, 7 ane 9 )mA * rATheAkti ' kahI che. 3 paNavaNAnI hAribhadrIya vRtti nAme pradezavyAkhyA ( putra 140)mA Avu nAma che, jyAre zivagamasUriSkRta bandhasayaganI caNi (5tra 43)mA tema ja prAcIna zvetAbarIya sattariyAnI suNi (patra 61A, 62, 64 tathA 15ma )mA A nAma che A ma ne 'cuNNi ajJAtaka ka manAya che, jo ke 5 . hIrAlAla jaine sAcapAhuDanI prastAvanAmA A ne rutivRSabhe raccAnu kahyuM che. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM] jIvana ane kavana 359 pR. 98, 5. 14. "che." pachI umereH tema karatI veLA dhAmasaMgahaNInuM nimnalikhita 370mu padya rajU karyuM che - ___ " kiraNA guNA Na davvaM tesu payAso guNo, Na yaadvyo| ki nA sAcaguNo methyo sa rU70 " A padyanA pUrvArdhanuM pAThabhedapUrvakanuM uddharaNa brahmAMDa purANa (a. 36)gata lalitasahasranAmanA nimnalikhita 137mA padya uparanA bhAskarAnaMdanAthe racelA saubhAgyabhAskara nAmanA bhASyamAM jevAya che: 1 A uddharaNa A ja pRSTha Ti. ramA nedhelI AvRttimAM azuddha chapAyu che - "vira gunA na tevu prayAso kuLo na soLyo" 2 A hayagrIva ane agatyanA sa vAdarUpe 320 padyamAM racAyelI kRti che. A kRti saubhAgyabhAskara tema ja bhAskarAcanA ziSya jagannAthakata bhuvanAbhe nAmanA bhAskaravilAsa kAvya sahita "nirNayasAgara" mudraNAlaya taraphathI dvitIya saMskaraNa tarIke isa 1919mA prasiddha karAI che. 3 emanA pitAnuM nAma saMbhIrarAya dIkSita ane mAtAnuM namAkhA che. emaNe prakAzAnane (pUrvAvasthAnA zivadatta zulane) hAthe ahI (suratamAM) pUrNabhiSeka" dIkSA lIdhI tyAre emanu bhAskararAya" nAma badalIne "bhAskarAnaMdanAtha" rakhAyu hatu. emaNe nRsiMha cava pAse vidyAbhyAsa karyo hatA. nArAyaNabhaTTa sAthe kAzImAM ane (vi sa. 1714mAM janmelA) gosvAmI puruSottamajI sAthe ahI emaNe vAdavivAda karyAnuM manAya che emano samaya vikramanI 17mI-18mI sadI che emaNe aneka ga che rahyA che. enAM nAma bhuvanAmAM levAya che A ajaina vidvAna viSe "bhavAnIne vaDa cAne zrI bahucarakhyAti " (pR. 45 I )mAM keTalIka bInA apAI che A pustaka ahI thI gosvAmI gaNapatagIra cImanagare i. sa. 1955mAM prasiddha 4 A bhASya bAra kalAmA vibhakta che ane e "modacchAyA thI sUcita varSamAM racAyuM che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ puravaNuM " grabhAvatI prabhArapA prasiddhA paramezvarI / mUtara zre NI 137 che" A uddharaNa bAda bhASyamAM nIce mujabane ullekha che - " iti dharmasaMgrahiNyAdau granthe haribhadrAdibhijainasUribhiruGkita " pR 100, 5. 10. A tamAM umereH sUtrasaMkhyA-dharmabindumAM adhyAyadITha satronI saMkhyA nIce mujaba che - 58, 75, 93, 43, 98, 76, 38 ane 61 Ama kule 24ra sUtro che. vizeSamAM pratyeka adhyAyamAM traNa prAraMbhamAM ane traNa aMtamA ema cha cha padyo che. Ama 48 padyo che pR. 100, paM. 12, "che" pachI umereH "sAmAnya gRhathadharma" tarIke 35 mArgAnusArI guNe rasUtra 3-58mAM gaNavAyA che. A bAbata kali0" hemacandrasUrie yogazAstra (pra. 1, . 47-56) ane enI svopajJa vyAkhyAmAM saMskRtamA, jinamaMDanagaNie A dasa padyanA vivaraNarUpa vi. saM. 1498mA racelA zrAddhaguNavivaraNamA kathAo sahita saMskRtamA, mAnavijayagaNie dhamasaMgraha (zlo. pa-14) ane enA svapajJa vivaraNamAM saskRtamA, nyA. vi. nyA. tI. upAdhyAya maMgalavijayajIe tanvAkhyAna (uttarArdha, prastAva 16, pR. 1 A "je. A sa" taraphathI vi sa. 1970mAM ane enuM gujarAtI bhASAtara A ja sabhA taraphTI chapAvAyela che 2 A pustaka "ya. . gra mAM vi.sa 1981mA chapAyu che." Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM ! jIvana ane kavana 361 ra-17)mA gujarAtImA ane harbarTa vorane 1Jainism (pp. 68-80)mAM aMgrejImA vistArathI vicArI che. pR. 100, paM. 16. che". pachI umeraH a. 4nuM "gharaddhina mama" tarIkenuM pAMcamuM sUtra arthazAstra (adhikaraNa 1, adhyAya 9, praka. 5, pR. 15)mAM che pR. 101, paM. 7. suvarNa " upara TipaNa umere: atharvaveda (1-3-5-2)mAM kahyuM che ke je suvarNa dhAraNa kare che te pitAnuM AyuSya vadhAre che. pR 101, 5. 8. "gA. 351 ane gA. 35ra upara TippaNa 'umere ? A gAthAo nIce mujaba che - "visaghAi rasAyaNa maGgalastha viNie payAhiNAvatte / gurue aDajjha'kutthe aTTa suvaNNe guNA bhaNiA // 351 / / caukAraNaparisuddha kasacheaNatAvatAlaNAe / ja ta visaghAirasAyaNAiguNamaJjaa hoi // 352 / / " / gA 35ra nimnalikhita padyanuM smaraNa karAve che - "yathA caturbhiH kanaka parIkSyate nigharSaNacchedanatApatADanai / tathA catubhiM puruSa parIkSyate zrutena zIlena kulena karmaNA / / " pR. 101, pR. 11. aMtamAM umere tattvasaMgrahanuM nIce mujabanuM padya kadAca kAraNabhUta banyu haze - 1 A pustaka "ya jai graM "mA isa 1930mAM prasiddha karAyuM che. 2 A bAbato me "mArgAnusArInA pAtrIsa guNo sa ba dhI sAhitya" nAmanA lekhamAM rajU karI che. A lekha "jai0dhapra." (pu 79, a. 5)mAM chapAye che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " tApAcchedAcca nikrayAt suvarNamiva paNDitai / parIkSya bhikSavo ! grAhyaM madvaco na tu gauravAt // 3588 // " bahannighaTTaratnAkara(pR. 393)mAnA nimnalikhita be padyo suvarNanI parIkSA upara prakAza pADe che - "dAhe rakta sita cheTe nikaSe kuTukumaprabham / tAra zulvojjhita snigdhaM komalaM guru hema sat // tacchveta kaThinaM rUkSaM vivarNa samalaM dalam / dAhe chede sitaM zvetaM kaSe tyAjya laghu sphuTam // " pR. 106, pR. 17. aMtamAM umeroH A kRtinuM nAma vicAratAM ema lAge che ke emA dharmanA lAbhathI thatI siddhi varNavAI haze. jenA zramaNone vaMdana karAtAM teo "dharmalAbha" ema kahe che. anya. AzIrvAdamA-zubhecchAomA A anupama che. pR 111, 5 4. "cha" upara nIce mujabanu TippaNu umereH nadInA A padyAka "sva. 2 ca dana jenAgama graMthamAlA"nA dvitIya puSpa tarIke i. sa1942mAM hindI anuvAda sahita chapAyelA "zrImanaMdIsUtra" pramANenA che, jyAre "A sa "nI saTIka AvRtti pramANe to e 61 - 77 ane 81 che juo enA para 1448, 1844 ane 187A pR. 113, 5. 19. prasiddhi"nI pUrve umere vizeSa. zakAya" pachI umereH bAkI A nAmano ullekha sumatigaNie vi saM. 1295mA te karyo ja che pR. 114, atima paMkti aMtamAM umereH dakSiNavihArI" amaravijyajIe tattvatrayImImAMsA (khaDa 1-2) mAM A bAbate carcA che A pustaka zinorathI "jaina sa dha samasta " taraphathI. i. sa. 1932mAM chapAvAyu che. 1 A sa ba dhamAM juo, mAre lekha "dharmalAbha ane vartamAna yuga". A lekha "jaivedhapra" (pu, 72, e 2 ane 3-4)mAM be kaTake chapAye che Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM] jIvana ane kavana 363 pR. 115, 5. 8. "bhagavadgItAne ane nIce mujabanu TippaNa umere - A sa ba dhamAM juomAre lekha nAme "jaina sAhityamA bhagavadgItA". A lekha "jaidha pra" (pu 77, a. 10)mAM chapAye che pR. 11 6, pR. 9. aMtamAM umero . A kaleka vizesA (ga. 1553)nI "mAladhArI hemacandrasUrikRta ziSyahitAmA jevAya che. pR 116, paM. 18. aMtamAM umero vRtti-Agama ddhArake tattvanigama upara 112 zloka jevaDI vRtti racI che. e apUrNa che ? pR. 117, paM. 1 A nAma tasU0 (a. 1, sU. 3)nI siddhasenagaNita TIkA (pR37)mAM ullekhAyela siddhivinizcayanuM ane jinadAsagaNikRta nisIhavise guNi (bhA 1, pR. 16ra)gata siddhiviNiyanuM smaraNa karAve che. siddhivinizcaya nAmanI digaMbarIya kRtinI jema zvetAMbarIya ane yApanIya kRti paNa che dA. ta. zAkaTAyane racelA strImukitaprakaraNanI TIkAmA zivasvAmIe racelA siddhivinizcayanI be kArikA uddata karAI che. vaLI zAkaTAyanakRta zabdAnuzAsana (1-3-168)nI amoghavRttimA zivAryata siddhivinizcayane ulekha che A hisAbe haribhadrasUrie nyAyavinizcaya nAmanI kRti racyAnI vAtane amuka aMze samarthana maLe che. pR. 120, 5. 6. atamAM umereH thayapariNAne ane meM 1 juo A mu. (pR 48) 2 A nAma "nisAhanI pIThikAnA bhAsa (gA 486)nI nisahavise sazuNi (bhA1, pR. 162)mAM che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 haribhadrasUri [ puNI "thayapariNA (stavaparijJA) ane enI yazavyAkhyA" e nAmano lekha lakhe che ane e "jesaba0" varSa 21, aMka 12)mAM chapAye che. pR 120, 5. 7 a tamA umereH zilArUDha-paMcavaghuga tema ja paMcAsaga e bane kRtione zilArUDha karAI che. pR. 1ra1, paM. 7 aMtamAM TippaNu umereH juo "bhAratIya jJAnapITha, kAzI" taraphathI i. sa 1960mAM prakAzita paMcasaMgrahanI 5 hIrAlAla jenanI hindI prastAvanA (pR 14-15) pR 125, 5. 6. atamA umeraH A cuNi aneka daSTAtothI tema ja paMcavabhuga vagere vividha kRtiomAnA avataraNothI vibhUSita che pR. 125, paM. 16. atamAM umereH paMcAga (5 2-4)ne gujarAtI anuvAda paM. meruvijayagaNie karyo che pR. 132, 5. 3. atamAM umereH A viSayane ane me. gi. kApaDiyAe jaina dRSTie vega nAmanuM pustaka racyuM che. pR 133, 5. 2. aMtamA umereH le. 181 vizesAi (gA. 1992) uparanI ziSyahitAmA jovAya che. 1 A anuvAda "jekagra prasa" taraphathI i sa 151mAM nimnalikhita nAmathI prakAzita pustakanA A tamAM (pR 265-300mAM) apAce che - "zrIsa bedhaprakaraNane [tattvaprakAzAparanAmaka ] gujarAtI anuvAda". 2 A pustakanI pahelI AvRtti "jaidha prasa" tarasthI vi saM. 1971mAM ane enI bIjI AvRtti "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" taraphathI vi. sa. 2010mA chapAvAI che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI ] jIvana ane kavana 365 pR. 13pa, 5. 2. pUrvasevA" upara TippaNa umereH A viSaya adhyAtmatattvAleka (prakaraNa 2, ple 2-43)mAM tema ja enA gujarAtI ane aMgrejI vivecanamAM nirUpAyo che pR. 175, paM. 3. "anuSThAna" upara TipaNa umereH ata7 (pra. 2)nA ple 44nA vivecanamA pAca anuSThAno viSe samajaNa apAI che zrIpAla rAjAne rAsa (khaDa 4, gA. 7, kaDI 2633)mAM nyAyAcArye A viSaya Alekhyo che pR 136, 5. 16. atamAM umero: gabindune le. jarUra jayadhavalA (bhA. 1, pR. 66)mAM kaMIka parivartanapUrvaka jovAya che. pR. 137, paM. 8-9. A padya sUyagaDa (1, 1, 3, 15)nI zIlAkasUrikRta TIkA (patra 48a )mAM apAyu che. pR. 147, paM. 18. "vivaraNa" upara Ti5Na umeroH vi sa. 1961mAM 2460 zleka jevaDu A vivaraNa racAyu che. tyAra bAda vI. ranA Adya padya upara 4200 zloka jevaDI ane padya 2-7 upara 2500 zleka jevaDI dIpikA racAI che juo A R0 (pR 65-66). pR. 15ra, paM. 8. A tamA umeroH zrIvijayalAvaNyasUrijIe zA vAsa upara syAdvAdavATikA nAmanI saMskRtamAM 1TIkA racI che ane tema karavAmAM upayukta baMne TIkAne upayoga karyo che. 1 A TIkA mULa, saMkSipta bhAvArtha (gujarAtI), saTIka mULanA saskRta viSayAnukrama tema ja mULanA padyonA akArAdikrama sahita kaTake kaTake. "zrIvijayanemisUrIzvara graMthamAlA mA chapAya che atyAra sudhImAM traNe bhAga anukrame vi. sa. 2010, 2012 ane 2016mAM prasiddha thayA che. emAM anukrame stabaka 1 (zle. 1-112), sta 2-3 (zle. 113-236) ane sta 4-6 (ple. 238-476)ne sthAna apAyuM che. caturthI stabakano plekAMka 237ne badale 238 apAyA che te bhUla che. vizeSamAM trIjA bhAgamAM padyAnukramaNikA nathI. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasuri : pR. 1para, pa. 10. aMtamAM umere H pariziSTa--AgameAhArake zA vA sa te age 80 zrlAka jeva u A pariziSTa racyu che.1 36+- [ puravaNI pR. 152, 5. 12. a tamA umere : sakSipta bhAvA--A gujarAtI bhAvArtha 5. suzIlavijayamaNie pahelA cha stabbakA pUratA taiyAra karyo che ane e chapAvAyA che.ra A stAnA padyonI sa khyA anukrame 112, 81, 43, 137, 39 ane 63 che. pR. 152, 5. 17. aMtamA umerA : (148 a) zrAvakadhama A sAvagadhasma nAmanI kRtinu saMskRta nAma hoI ene pR. 179mA vicAra karAyA che. pR. 153, 5. 3. aMtamA umerA ane enI (153) svapajJa TIkA pR. 153, 5. 4. 'A 'ne badale zrAvakadharma samAsa ' vAcA ane AnA ' pachI umerI ane enI svApana TIkAnA : pR. 153, 5. 13. a tamA umere : (156) zrAvakasAmAcArI ma. ki mahetAnA mate A zrAvakadhama vidhinuM nAmAtara che. e vAta sAcI ja hoya teA ene paricaya pR. 179mA AvI jAya che. : pR. 156, 5. 2. vaizeSika ' pachI umerI leA. 68-77mA jaiminIya ane zlA. 80-86mAM cArvAka. 1 jue Azru (pR. 69). 2 jue pR 1, Ti. 1. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNI ] jIvana ane vana 367 pR. 157, Ti. 4. a tamAM umere : A TIkAne jaina dAna pUrate gujarAtI anuvAda thayelA che ane e chapAyA che. jue paM. 7. pR. 158, 5. 6. aMtamA umerA : anuvAda ane bhASAMtara--5. becaradAse Sa. sagata jaina darzana tema ja ene aMgenI ta020dInA gujarAtI anuvAda karyA che, ane e, jaina darzana (pR. 1-189)mA chapAyA che. vizeSamA ajaina darzItAnu" emaNe vivecanapUrvaka karelu sakSipta bhASAtara AnI pahelAnA pR. 63-80mA apAyu che. pR. 159, 5. 19. A lekha nIce mujabanA akomA cha kaTake pAyA cheH-- va. 16, a. 2, 3, 5, 7, 10 ane 11-12. : pR. 160, 5. 8 atamA umerA tema chatA zrIkaMThanA zivAdvaita vagere keTalIka dArzanika para parAone emA sthAna apAyu* nathI ema 5. sukhalAle kahyuM che.1 pR. 161, 5. 24. aMtamA umerA : tr "" bAkInA gre ze| paikI navamA nAme " dharmavintuvRttiyapathAni " sivAyanA nava gra theA hAribhadrIya che. enA nAma mukhapRSTa upara nIce mujaba apAyA che. binduprakaraNa, zAvAsa, SaDmanasamuccaya, dvAtrizadakaprakaraNa, leAkatattvaniya, dharmAMbinduprakaraNa, hiMsAlASTaka ane sajJasiddhi cendsa, navamA ( dha ) gra thamA 117 dyo che. ema cAgabandu vagerenA padyone samAveza karAyeA nathI. 66 pR. 164, 5. 2. aMtamA umerA : 1 jue mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya ' ( vaDAdarA ) taraphathI 7. sa. 1958mA prakAzita bhAratIya tattvavidhA (pR. 30) Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ puravaNa. paDazakaloka-A nAmanI vyAkhyA AgamoddhArake paDazana ( 1-2) pUratI 14ra (59+83) padyamA vi. saM. 1984mAM racI che.' pR 164, paM. 6. "118 upara TippaNa umereH Avyu. (pR 123)mAM to 58 mudrita thayAno ane pR 125mAM ra7 amudrita hovAno ullekha che vyA. 24-58 "jai. pu. pra sa." tarakzI. "AmodArasa graha 14" tarIke vi sa 2013mAM chapAvAyA che. ' pR 166, 5 3. aMtamAM umereH A sabaMdhamAM meM "saMsAradAvAnalaratuti ane enI pAdapUti" nAmanA lekhamAM vizeSa vicAra karyo che. pR. 166, paM. 10. aMtamA umeroH paghAtmaka anuvAda-meM be padyAtmaka anuvAda gujarAtImAM karyA che ane emane eka "samalaiMkI che, ane e bane chapAyA che. pR. 168, paM. 8. "che." upara Ti5Na umereH juo kuvalayamAlA (bhA. 1, pR. 4)gata nimnalikhita padya - "jo icchai bhavaviraha bhavaviraha ko Na vandae suyaNo / samayasayasatthaguruNo samaramiyaGkA kahA jassa // " 1 juo Agsa (72). 2 A lekha "Ama" (pu 51, a. 6, 7)mAM chapAye che. 3 sAdo anuvAda "A." (pu 50, a. 7), "gu mitra tathA gu darpaNa"nA tA. 5-1-pa3nA a ka ane "digabara jaina" (va. 46, aM 3)mAM chapAye che, jyAre "samalaikI anuvAda "Ama" (pu. 50, a. 8, 9) tema ja "gu. mitra tathA gu darpaNa"nA tA. 9-2-53nA a kamAM chapAyo che Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM] jIvana ane kavana 369 pR. 170, 5. 12. aMtamA umere H kaSa ityAdi-saca0 (bhava 8, patra 790 I.)mAM suvarNanA kapAdi viSe ullekha che. paMDara- bhikhu-sacca0mAM kahyuM che ke "jorasevano nicaviciAvo". arthAta gerasane tyAga vagere pADura-bhikSunu mukhya kriyAtrata che. paMcataMtra (3-1)mA tabhikSu ne dhUrta kahyo che. e zvetabhikSu te "paDurabhikhu" ja che ? pR. 170, Ti. 2. aMtamAM umere: A sabaMdhamAM meM nimnalikhita lekha lakhe che ane e JUB (Vol. XXII, pt. 2)mAM chapAye che. " Detection of Poison in Food (by noting its effects on Birds and Beasts.)" arthazAstra (adhi. 1, a. 20. praka. 17, pR. 40-41)mAM viSaparIkSA" che. pR. 171, Ti. 1. aMtamA umereH upamiti (pR 752, yAkobI)mAM A zabdAlaMkArane sthAna apAyu che pR. 174, paM. 14. aMtamAM umereH anuvAda-saca0 (bhava 1, 2 ane 6)nA aMgrejI anuvAda thayelA che ane e chapAyA che. caturtha bhavagata "yazodharacaritrane 1 juo pR 167, Ti. 1. 2 prabhaMjane cAracaritra rasyAne kuvalayamAlAmAM ullekha che., Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 haribhadrasUri [ puravaNa aMgrejImAM sArAza pro. kRSNakAnta paMDikuIe? Yasastilaka and Indian Culture nAmanA pustaka (pR.43-46)mAM Ayo che. vizeSamA somadevakRta yazastilaka sAthe enI tulanA karI che. pR. 179, 5. 18. aMtamAM umeroH prastuta kRtine vicAra pR. 94mAM karAyo che te ahIM lakSyamAM levo. pR 179, 5. 18. aMtamA umereH uddharaNa-devendrasUrie sadignimAM A kRtinI gA. 11ra-116 gA. ra6 tarIke uddata karI che, jyAre gA 112 vanditusutta uparanI zakasaMvata 820mA pArthasUrie racelI vRtti (patra 14-15)mAM jovAya che. * pR. 180, paM. 3, A tamAM umereH "sAvagadhammasamAsa' nAma jinabhadagaNikSamAzramaNakRta samayekhittasamAsa ane umAravAtie racelA manAtA ja bUdIpasamAsanuM maraNa karAve che. pR. 185, 5. 10. A tamA umeroH (1) aMgavijA (aMgavidyA). pR. 186, paM. 12. aMtamA umere aMgavidyA TakA-aMgavijA upara haribhadrasUrie TIkA rayAne ulekha ji2 ke(vi. 1, pR. 2)mAM che, paNa eo. keNa te jANavuM bAkI rahe che. 1 AmAM pR. 462, TimAM dIghanikAsa (XXI, 26)mAthI nIce mujabanuM avataraNa apAyuM che - ___" catudhA vibhaje bhoge, save mittAni gaMyati, ekena bhogena muMjeyya, dIhiM kamma payojaye, cauttha ca nidhApeyya ApadAsu bhavissati' 2 AnA trIjA uzvAsanA . 338-340mAM "viSaparIkSA" viSenI hakIkta che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNuM] jIvana ane kavana 371 pR. 189, paM. 21. aMtamAM nIce mujabanI kaMDikAo umeroH vIsa anugadvAra-matijJAnanuM vIsa anugadvArapUrvakanuM nirUpaNa ziSyahitA (patra 19-218)mAM che. - vidhi-ziSyahitA (patra 785-794)mA AvasmayanI cuNinA samaya pUrvenI Avazyaka kriyAnI-pratikramaNanI vidhi darzAvAI che. egazAstra (pra. 3)nI pajJa vRtti (patra 247A-25)mAM A vidhine aMge 133 gAthAo apAI che. Adeza-avasmayanI nijutti (gA. 1023)mAM 500 Adezone bAdhebhAre ullekha che ane e paikI marudevI saba dhI eka Adezane spaSTa nirdeza che, jyAre Ane aMgenI hAribhadrIya TIkA (patra 4658-465)mAM cAra Adeza rapaSTa darzAvAyA che ? pR 190, pR. 23 aMtamA umere. sAmya-ziSyahitA (patra 35-360AmA ilAputranI je kathA apAI che te bahu thoDA pheraphArapUrvaka AvayanI yuriNa (bhA. 1, patra 484-85)mAM jovAya che. logassanAM padone je artha ziSyahitA (patra 494A)mAM che ane A logassanA prathama padagata "arihaMta' mATe vaparAyelA vizeSaNonuM je sAphalya A ziSyahitA (patra 500A-201A)mAM darzAvAyuM che e baMne bAbate lagabhaga akSarazaH lalitavistAramAM ekasAthe patra 90A- 91AmA jovAya che pR. 193, 5, 6, aMtamA umerA: 1 A gAthAo enA anuvAda sahita zrI pratikamaNusUtra pradhaTIkA (bhA 6, pR. 824-832)mAM apAI che. 2 Adezane lagatA keTalAka ullekhanI nodha bRhakalpa (bhA. 1, pR. 45, Ti )mA apAI che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37ra haribhadrasUri [ puravaNa Tipana yAne pradezavyAkhyAna-mAladhArI " abhayadevasUrinA ziSya ane bhUtapUrva rAjama trI hemacandrasUrie hAribhadIya AvazyakalayuvRttinA durgama sthaLanA spaSTIkaraNarUpe A 4600 le jevaDuM spina saMskRtamAM vi. saM. 1150nA arasAmAM racyuM che. A TipanamAM prAraMbhamAM jeke enuM "AvazyakaTippana" nAma che, chatAM pupikA pramANe enuM nAma "AvazyakavRtti-pradezavyAkhyAnaka " che. A TipananI zailI sudha che. prathama zabdArtha ane tyAra bAda bhAvArtha apAyela che. pR. 195 paM. 1. "legasa" upara nIce mujabanuM TipaNa umereH Ane paricaya me "legasasuttanuM vihaMgAvalokana" nAmanA mArA lekhamAM Ape cheA lekha "jaina" (sAptAhika)nA tA 11-3-91nA akamAM chapAvA che pR. 202, paM. 10. aMtamAM umeroH yApanIya tannamAMthI avataraNa--la vi(patra 10A)mAM nIce mujaba jovAya che - ___No khalu ithi ajIvo, Na yAvi abhavvA, Na yAvi daMsaNavirohiNI, No amAnusA, No aNAriuppattI, No asojAuyA, No aikUramaI, No Na uvasantamohA, No Na suddhAcArA, No asuddhavondI, No vavasAyavajjiyA, No apuvvakaraNavirohiNI, No NavaguNaThANarahyiA , No ajogA laddhIe, No akallANabhAvaNaM ti kahaM na uttamadhammasAhiga tti / pR. 203, 5 10. aMtamA umereH 1 A "de. lA. je pu. sasthA" taraphathI I. sa. 1920mAM chapAvAyuM che. 2 emaNe dasa gra racyA che. enA nAma DCGCM (Vol XVII, pt. 3, p. 46o)mAM meM noMdhyA che. e daseno paricaya maNudharavAda (pR. ma-59)mA apAyo che. A dasanuM parimANa paNe lAkha zloka karatA kaIka vadhAre che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaNa ] jIvana ane vana 373 vistRta vivecana-A gujarAtI vivecana DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhalAla mahetAe taiyAra karyuM che. e caityavandananA sUtro tema ja lavinA spaSTIkaraNarUpa che. vivecanA-A zrIvijyapremasUrinA praziSya ane zrIvijyarAmacandrasUrinA ziSya bhAnuvijayagaNie taiyAra karyuM che. e dvArA emaNe zastavanA "logapajo agarANuM' sudhInA bhAgane ane sAthe sAthe ene lagatI lavinA aMzane bhAvArtha rajU karyo che. anuvAda-A zrIvijayalabdhisUrinA praziSya ane zrIvijayabhuvana tilakasUrinA ziSya paM. bhadrakavijayagaNinI gujarAtI kRti che. pR 208, paM. 5. "gAthAo" upara nimnalikhita TipaNa umereH A pAce paDyo pavayaNasAruddhAramAM gA 664-668 tarIke jovAya che. enA uparanI siddhasenasUrita vRtti (patra 188A)mAM A sabaMdhamAM 1 Ane lalitavistarA savivecananA nAmathI je pustaka zrImatI kaMcanabahena bhagavAnadAsa mahetA ane "jaina esosiezana oNpha inDiyA" (muMbaI) taraphathI I. sa. 1960mAM prakArita karAyuM che temAM sthAna apAyuM che. A pustakamAM caityavadananA sUtro, lavitra tema ja municandrasUriphata 5rikAmAnA uddharaNo ane enuM De. mahetAe karelu, spaSTIkaraNa tathA emane gujarAtI upadyAta apAyelA che. vizeSamAM prAraMbhamAM zAstava ATha. pAkhaDInA kamaLa dvArA rajU karAyo che. 2 A parama teja (bhA. 1) ke je "divya darzana sAhitya samiti" taraphathI amadAvAdathI I. sa. 1959mAM chapAvAyuM che tene eka aMza che. A pustakamAM zakastavano uparyukta bhAga ane ene lagatI leviTa che. 3 Ane "lalitavistarA (bhA. 1)"nA nAmathI Isa 159mAM "labdhisUrIzvara jaina graMthamAlAmAM prasiddha thayelA pustakamAM sthAna apAyuM che. emAM zakastava, anuvAdake lakhela prastAvanA ane TippaNo tema ja haribhadrasUrinI sa kSipta jIvanarekhA che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ puravaNI nisIhavisesaruNimAMthI padyAtmaka 1avataraNa apAyuM che eTaluM ja nahi paNa vaNika janAnA uddhAra-nizceSAdina AdhAra te 'saMpuTaka' nAmanuM upakaraNa ema ahIM kahyuM che 374 ( pR. 210, 5. 7. che ' pachI umerA : Ama karavuM ucita nathI. gaNadharavAdanI prastAvanA ( pR. 45 )mA te Ane AvasayanI niSkuttine aza kahyo che. vizeSamA ahIM AnA kartA jinabhadragaNi nathI ema sUcavAyuM che para'tu A rajhaNaayaNanA a`tima-106mA padyamAM jiNabhad khamAsamaNanA ullekha che tenu zuM? hAribhadrIya TIkAmA A kRtine mahAka hAI zAstrAntararUpa kahI che. TIkA--jhANajjIyaNa upara eka ajJAtaka ka TIkA che.4 pR. 212, 5. 4. aMtamA umere : TippaNa-- maladhArI ' hemacandrasUrie nandri-TippaNa racyu che. e TippaNuM hAribhadrIya nandAdhyayanavRttine a genu haze ema A sUkRita AvazyakaTippaNa vicAratA bhAse che kharuM, paraMtu e khAkhata cakAsI levA mATe teA nandri-TippaNanI eka paNa hAthapeAthI maLavI joI e, joke adyApi tA eke maLI AvI nathI pR 328, aMtima 5 1920 pachI umere : 1 A avataraNane upayoga haribhadrasUrie pAca padyo racavAmAM ka hAca ema lAge che. 2 AvasUcanI ni'tti ( gA. 1267) pachI zarU karAyelI A kRti hAribhadrIya TIkA tema ja ane lagatA ' maladhArI ' hemacandrasUriSkRta vijyana sahita "zrIvinaya-bhakti-sundara-caraNa-granthamAlA "nA trIna puSpa tarIke vi. sa. 1979mA chapAvAi che 3 jue DCGCM (Vol. XVII, pt, 3, p 416) 4 juo ji.ra.kA. (vi. 1, pR. 199). Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 puravaNuM ? jIvana ane kavana BashamnA hAthe racAyeluM ane Luzac & Co. Ltd. taraphathI I. sa. 1953mAM prakAzita nimnalikhita pustaka. " History and Doctrine of the Ajivikas: a vanished Indian Religion" pR. 215, paM. 8. "1185" upara Ti5Na umeraH jesalameranA bhaMDAranI eka tADapatrIya pratimA "paccAsI" sUcaka akSare ja spaSTa che eTale A varSa vicAraNIya manAya-juo gaNadharavAda (pR. 212). pR. 221, paM. 17. aMtamA umereH "pRthaphatva'ne artha vagere bAbata meM "A Note on Prthaktva" nAmanA mArA lekhamAM vicArI che. pR 223, paM. 8. aMtamAM umeroH nyAyAvatAradIpikA-A AgamoddhArake nyAyAvatAra upara vi. saM. 1966mAM 3ra15 zleka jevaDI saMrakRtamA racelI dIpikA che. pR. 223, aMtima paMkti. aMtamAM umereH zilArU-je keTalAka anAgamika grantha zilArUDha karAyA che temAM A paMcamuttamane paNa samAveza thAya che pR. 225, paM. 16. aMtamA umere: vAtika ane tarkavatAra-AgoddhArake paMcasuraMga upara vi. saM. 2005mAM 2900 zleka jevaDuM vAtika ane e ja varSamAM 1001 zloka jevaDo tarkavitA racela che 1 juo A0 zru (pR. 50) 2 A lekha J U B (Vol XXI, No. 2)mAM chapAvAyo che. 3-4 juo A yu. (pR. 53). - Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haribhadrasUri [ puvarNa 376 pR. 226, 5. 6. aMtamAM umereH game tema paNa prazamaratinI uparyukta vRtti vRddha TIkAo joIne racAyAno enI prazastimAM ulekha che. e vicAratAM e vRddha TIkAo paikI koI eka TIkA prastuta haribhadrasUrie racI hoya te na nahi. pR. 230, 5. 11. aMtamAM umereH Adarza ane ene uddhAradevendrasUrikRta yavandaNa-- bhAsa uparanI dharmaghoSasUrikRta TIkAmAM kahyuM che ke mahAnisIhane je prAcIna Adarza mathurAmA supArzvanAthanA stUpamAM hatA te meM (haribhadrasUrie) paMdara divasanA upavAsa karavAthI zAsanadevIe mane A. e Adarza khaMDita hovAthI tema ja enA keTalAMka patro udhaIne laIne saDI gayA hatAM te pravacananA vAtsalyathI, bhavya chone upakAraka thanAra hovAthI tema ja AtmakalyANArthe AcArya haribhadra pitAnI mati pramANe sudhArIne lakhyA. pR. 240, paM. 2. aMtamAM umeraH (21 a) pratikramaNanI vidhi vyavasthita rIte darzAvanAra tarI haribhadrasUri sauthI prathama hoya ema lAge che.. pR. 242, paM. 3. aMtamA umereH (3ra a) thayapariNu jevA anupalabdha graMthamAthI uddharaNa ApyAM che. kaLAkauzalyAdinA kArya karanArAne puraskAra mAgyA karata paNa vizeSa ApavAnI amUlya sUcanA haribhasUrie e dvArA karI che (3ra) paMcavabhugamAM carcAyelA viSayonu tArkika dRSTie nirUpaNa karanAra tarIke haribhadrasUri Adya rathAna bhogave che. pra. 242, 5. 5. atamAM umereH A TIkAmAMthI avataraNa ApanAra tarIke paNa haribhasUri prathama haze. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- _