Book Title: Gyan ane Swanubhuti Ek Vichaana
Author(s): Amarendravijay
Publisher: Z_Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_Mahotsav_Granth_Part_1_012002.pdf and Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230131/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNuM lekhakaH pU. A. bha. zrI vijayabhasUrIzvarajInA ziSya pU. paM. zrI bhAnuvijavachagaNiziSya pUjya muni zrI amarendravijayajI "jJAnI zvAsozvAsamAM kare kamano kheha, pUvakeDI varasAM lage ajJAnI kare teha. " Ama jJAnane ghaNe mahimA zAomAM gavAte ApaNe sAMbhaLIe chIe. prazna e thAya che ke jenuM ATaluM badhuM mahattvajJAnIo AM ke che e jJAna zI vastu che? zuM mAtra pustaka vAMcI javAM, ghaNuM Agamo kaMThe havA, ke emAM gaNAvela padArthonA bhAMgA ane bheda-prabhede AMgaLInA veDhe gaNAvI zakAya evI kuzaLatA prApta karI levI, ke pachI pratibhAsaMpanna sAhityanuM navanirmANa karavuM, e jJAnI thavA mATe jarUrI che? ke jJAnI thavA mATe bIjI paNa kaI zarato che? eka rIte joIe te, jagatamAM Aje vijJAna, vANijya, kalA, tatvajJAna Adi bhinnabhinna kSetre ghaNuM jJAna bheguM karatI aneka vyaktio ApaNane jovA maLe che. arvAcIna vijJAna mAtra eka mAkhInA ja eTalA badhA prakAro batAve che, ke mANasa e badhAnuM-tenI Teva, samUhavyavasthAdinuM-adhyayana kare to AkhI jiMdagI pUrI thaI jAya. are! phakta kobInI eka jAto gaNave che vanaspatizAstra ane vijJAnanI AvI 1. vaM sanALI jamma, ved vaducAruM vAkyotirdi taM nANI tihiM gutto, sravei usAsametteNa // -zrI bRhatkalpabhASya, khaMDa 2. uddeza 1, gAthA 1170. kriyAzUnyaM caya jjJAnaM, jJAnazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM kSeye, bhAnukhadyotayoriva // -jJAnasAra, prazasti, laeNka 11, 12 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha te keTalIya zAkhA-prazAkhAo che, temAMnI keIekanuM adhyayana karavAmAM ja AkhI jiMdagI kharacI nAMkhanArA che A jagatamAM! dhAro ke kaI vyaktie vizvanAM moTAmAM moTAM graMthAlayamAM gaNanA pAmatI mekenI lAyabrerInA 40 lAkha pustako vAMcIne dhArI lIdhAM, emAM bhareluM jJAna meLavI lIdhuM, to ApaNe ene jJAnI kahIzuM? tame kahezeH "nA, e te phakta mAhitI kahevAya." tema keIe zAnuM adhyayana karyuM, meTAmoTA jJAnabhaMDAromAM saMgrahIta sakaLa zAmAM pAraMgatatA meLavI, to eNe jJAna meLavyuM ema kahezo ke mAhitI meLavI ema kaheze ? zA te tyAM sudhI kahe che ke sADAnava pUrva bhaNI janAra paNa ajJAnI hoI zake. jema paheraveza uparathI koNa keTaluM bhaNelo che te na kahI zakAya--melAMghelAM kapaDAM vALo vidvAna hoI zake ane mUlyavAna kapaDAM paherIne sughaDa dekhAto mANasa paNa abUjha haI zake-tema zAstronA mAtra ochA-vadhatA jANapaNathI ja jJAnI-ajJAnIne vibhAga na karI zakAya. ghaNuM bhaNele ajJAnI hoI zake ane eke zAstra na bhaNele mahAjJAnI hoI zake. to pachI ArAdhanAnI kAyApalaTa-dhULanuM sonuM-karanAra "jJAna" e zI vastu che? jJAnanuM mahattva batAvanAra zAstravacanamAM "jJAna" zabdathI zu abhipreta che? jJAna zabdane vAstavika artha zo ? koI vyakti (dA. ta. nobela pAritoSikanA sthApaka AlaphreDa nobela)nA nAmathI ane kAmathI ApaNe paricita haIe, paNa pratyakSa ke chabI dvArA enuM rUpa joyuM na hoya, te e vyaktine ApaNane akasmAta bheTo thaI jAya tyAre ApaNe ene oLakhI zakIe kharA? ApaNe jJAnane nAmathI oLakhIe chIe, ane kAmathI--kriyA karatAM anekagaNI karmanirjarA karAvanAra vagere tarIke paNa oLakhIe chIe; paNa enuM svarUpa zuM?-e vicAra kadI karyo che? ene pichANI zakIe evI sthiti che ApaNuM? to cAle, vividha daSTikoNathI jJAnanuM nirIkSaNa karI ApaNe enA svarUpane ahIM vizeSa paricaya meLavIe. mumukSunI jJAna-pravRtti ejInIyarIMga lAInamAM dAktarInuM ke sarjarInuM jJAna e koI kalIphikezana-lAyakAta nathI; e jJAna IjanerInA kSetramAM jJAna gaNAtuM nathI, tema saphaLa dAktara thavA mATe kAyadApothIonuM jJAna upayogI nathI. pratyeka kSetramAM "jJAna" eTale te te kSetrane sparzatA viSayanuM jJAna ja gaNanApAtra bane che. dAktarane zarIraracanAnuM, roganuM, roganAM lakSaNonuM ane davAonuM jJAna jarUrI; vakIlane kAyadAnuM, sAkSIonA mAnasanuM, sAkSInI UlaTatapAsa (Cross-examination) nI AMTIghUMTInuM; ane vepArIne gharAkanuM, mAlanuM, bajAranuM, bajAranI rUkhanuM jJAna upayogI manAya che. vepArI rAjakIya pravAha jANavA Icche te paNa potAnA viSaya sAthe ene je Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA 91 saMbaMdha che, vepAra para enI je asara che, te jANavA mATe. dAktara kiratsarga viSe vAMce te zarIra upara enI zI asara che e vadhu sArI rIte samajavA ane enA pratikAra mATe zuM thaI zake tema che te jANavA. e ja rIte, AdhyAtmika kSetre jJAna te ja gaNAya che je AtmA saMbaMdhI hAya. mumukSu bIjI vastuonuM-jagatanuM jJAna meLave te paNa AtmA ane jagatane saMbaMdha samajavA. jagatanI mAhitI meLavatAM paNa tenA kendramAM Atmatattva-caitanya ja hoya. AtmanirmaLatAnA prakaTIkaraNamAM je sahAyabhUta hoya tevuM jJAna ja ahIM gaNanApAtra bane che. caitanyane bAjue rAkhI ekalI jagatanI mAhitI kaI game teTalI meLave, paNa A kSetramAM enI upayogitA na gaNAya. AtmA, jagata ane e be vacceno saMbaMdha, e mumukSunI jJAnapravRttine viSaya hoya. prathama kRta-zAstrazravaNa ke adhyayana, pachI enA upara ciMtana, ane emAMthI bhAvanAjJAna sudhI pahoMce te kSayopazama ja banI jAya. Ama mumukSunuM jJAna AgaLa vadhatAM vadhatAM svAnubhava sudhI pahoMce. zAstra bhaNI javA mAtrathI AtmAnuM yathArtha jJAna prApta thaI zakatuM nathI. zrutathI meLaveluM jJAna pakSa che, tethI te spaSTa na hoI zake. "aws gokSam "3 tethI, AtmAnuM aparokSa jJAna meLavavuM joIe. "pratyakSam!" 4 ApaNuM rojanA vyavahAramAM paNa "dAktare ke vakIle keTalAM pustaka vAMcyA che?"e nathI jovAtuM, paraMtu te roganuM nidAna karI zake che? davAthI ApaNane ArAma ApI zake che?--e jovAya che. e karI zake te dAktara mAnya bane che; je kesa jItI Ape te vakIla mAnya bane che; tema karma sAme, bhava sAme jIta apAve te jJAna mumukSu vAMcyuM che. e mATe zAstrAdhyayana sAthe sAdhanA joIe. | lAkha lekapramANu sAhityanuM navanirmANa karanAra upAdhyAyajI zrImadda yazovijayajI mahArAjane anubhavajJAna lAdhyuM tyAre emanA mukhethI sarI paDelA A uddagAra che: "saMzaya navi bhAMje zrutajJAne, anubhava nizcaya jeTho; vAdavivAda anizcita karate, anubhava viNa jAya heThe re." anubhavajJAnanA nirmaLa prakAza AgaLa jIvanabharanA athAka parizramathI meLaveluM bahoLuM zrutajJAna emane phika lAge che, "jUThuM lAge che. 5 AtmasvarUpanuM abhAna e ja ajJAna che. e ajJAna TALI Ape te jJAna, dehAdhyAsa TaLe-dehamAM Atmabuddhi eTale ke "huM" e buddhi TaLe, svarUpanuM anusaMdhAna cAlu rahe-karmakRta bhAvomAM "huM" buddhi na thAya, tenuM nAma jJAna, pramANanayatavAleka, pariccheda 3, sUtra 1. ejana, pariccheda 2, sUtra 2. pAsamAM jima vRddhinuM kAraNa, goyamane aMgUThA; jJAnamAMhi anubhava tima jANe, te viNa jJAna te jUTho re. -zrI pALarAsa, khaMDa 4, DhALa 10. 8. 4. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa-mahatsava-graMtha AtmAnuM evuM nirmaLa, karNopakarNa prApta thayeluM nahi paNa potIkuM ja (firsthand) spaSTa jJAna meLavavA enuM pratyakSa darzana-svAnubhUti Avazyaka che. AtmAnuM AvuM aparokSa jJAna, jJAna tarIke gaNanApAtra che. kerI viSe pustakanAM pustaka vAMcIe, paNa jyAM sudhI tene cAkhIe nahIM tyAM sudhI tene svAda nathI maLato, eTaluM ja nahi, e (svAda) nI yathArtha samajaNa paNa nathI maLatI. evuM ja AtmA viSe che. zratathI, tarka-yukti-Agama vagerethI enI bauddhika pratIti maLe, paraMtu game teTaluM vAMcIe, sAMbhaLIe ke vAto karIe paNa jyAM sudhI AtmAne AtmA pote-Indriyo ke mananI madada vinA-sAkSAt na jue, e AnaMdasAgarane anubhava na meLave, tyAM sudhInI AtmA viSenI ApaNI samaja adhUrI ja rahe che. eka vAra paNa AtmAne nijAnaMdane anubhava thaI cUkyo hoya tyAre ja Atmatattvane te yathArthapaNe samajI zake che. sAdhanA-prakriyA prazna e thAya ke anubhavajJAna sudhI pahoMcAya zI rIte? ahIM mukhya vAta to svAnubhUti mATenI tIvra vyAkuLatA ane utkaTa jhaMkhanA jAgavI e ja che. A mAnavabhava ema ja nathI gumAvavo evI tIvra caTapaTI lAgI jAya to upAya avazya hAtha lAge. AvazyakatA evI vastu che ke te ApameLe ja badhuM zodhI kADhe che. A vyAkuLatA pragaTayA pachI sattA, pratiSThA, nAmanA, kIti AdinI AkAMkSA nivRtta thAya che; emAM meLavavA jevuM kaMI lAgatuM nathI. bALaka nAnuM hoya che tyAM sudhI e DhIMgalIo sAthe rame che ane e ramatamAM AnaMda meLave che. moTuM thatAM e ramata te choDato joya che. tevuM ja jagatanI vastuonuM che. temAM jyAM sudhI AnaMda Ave, maLavavA jevuM lAge, tyAM sudhI samajavuM ke hajI bALakaavasthA che. zA ene "bhavabALakALa" kahe che; dharmayAna AvatAM ja e badhuM chUTI jAya che ane te AtmA satya mATe doDe che. eTale prathama to jIvananA dhyeya viSe nizcaya tho joIe. dhyeya nakkI thayA pachI enI siddhi arthe zuM jarUrI che te jANI laI, sAdhake potAnI sAdhanAnI yojanA (Plan) ghaDI kADhI, e pramANe jIvananuM ghaDatara karatAM, prathama najIkanAM ane pachI dUranAM lakSya siddha karatAM, AgaLa vadhavuM joIe. ApaNI sAdhanA-prakriyAnuM TUMkamAM darzana (1) dazeya ? mukti=sarvakarma rahita thaI svarUpamAM sthiti. (2) sarva karmanA kSaya mATe AtmajJAna (AtmA saMbaMdhI mAtra bauddhika jANapaNuM nahi . " AtmanirIkSaNa" (" dharmacakra phebruArI-eprIla, 196ra) ane " AdhyAtmika utthAna" (" kalyANa, me-jUna, 1963) e zIrSaka heThaLa lekhake ahIM rajU karavAmAM AvelA muddAomAMnA keTalAka mudAonuM vizada vivecana kareluM che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI H jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA paraMtu AtmAnuM pratyakSa jJAna) prApta karavuM rahyuM. (3) AtmajJAnanI prApti artha : AtmA zarIrathI taddana jude che . enA sAkSAtkAra karavAnA uddezathI dhyAnanI sAdhanA jarUrI che. (4) dhyAnanI siddhi mATe ; prathama cittanI ekAgratA prApta karavI rahI. (5) cittanI sthiratA mATe : cittanI nirmaLatA ane zarIrazuddhi Avazyaka che. (6) cittano ni`LatA sa MpAdana karavA : svAdhyAyamAM--zAstrAbhyAsa ane tattvaciMtanamAM--mana parovI devu joI e, jethI bAhya vikalpe| ApoApa TaLI jAya. sAthe sAthe maitrI Adi cAra bhAvanAe ane anityatva Adi bAra bhAvanAethI cittane haMmezAM vAsita karatAM rahevu joI e. (7) maitrI Adi bhAveAnI siddhi mATe : eTale ke e bhAvAne jIvanamAM utAravA ane sthira karavA mATe jIvanavyavahAra nyAya--nIti, vrata-niyama, tyAgavairAgya ane sayamathI niyatrita hAvA joI e. (8) zarIranI zuddhi Adi mATe : tapanI sAdhanA joI e. A che AtmA ane kamane judAM pADI ApanAra AdhyAtmika sAdhanAprakriyA (process). pANIne teAkhavALuM karI temAMthI vidyuta pasAra karIne, ekarUpa (pANIrUpa) thaI gayela hAIDrojana ane AkasIjana vAyuene vaijJAnike chUTA pADI zake che, tema AtmA ane kane judAM pADavAmAM vrata, niyama, sayama, svAdhyAyarUpa tejAba ane dhyAnarUpa vidyuta e mane jarUrI che.10 7. (1) majJAna .......... AtmanaH vivrUvalya saMvenameva nRzyate / nAto anyadAtmajJAnaM nAma / .. 4. 10. 93 --ceAgazAstra prastAva 4, zloka 3nI TIkA (2) khIranIra pare pudgalamizrita, paNa ethI che aLagA re; anubhava-hu sacaMcu jo lAge, te nava dIse vaLA re. --samakitana saDasaTha meTalanI sajhAya, gAthA 62. mokSaH karmakSayAdeva, sa cAtmajJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM tacca taduddhyAnaM hitamAtmana // --yegazAstra, prastAva 4, zlAka 113. -dAtri zandvAtriMzikA, 22, zloka 2 nI TIkA. Amyatara ( zautra ) maLyAlimizcittama'vrukSAnam / (1) padmamoriti saplAya, nIce zALa ziyAyarUM / taiyAe bhiklAyariyaM puNo cautthIe sajjhAyaM // (4 -~uttarAdhyayanasUtra, adhyayana 26, gAthA 12. (2) pUrvadharaSkRta zrI paMcasUtra ' mahAgranthamAM paNa sAmAnyathI muninuM vizeSaNa " jJAna unnayaLasaMko " mUkayu che, ekalu' adhyayana nahi. ( 3 ) svAdhyAyAt dhyAnamadhyAstAM, dhyAnAt svAdhyAyamAmanet / dhyAnasvAdhyAya saMpattyA, paramAtmA prakAzate // --tattvAnuzAsana, adhyAya 3, 7, (81) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahAtsava graMtha A rIte ApaNA dhyeya-AtmajJAnanuM aMtima sAdhana dhyAna che;11 e lakSamAM rAkhI " enI prApti karAvavA mATe mahAvratADhi yama, niyama, tapanuM Asevana che."--e samajapUrvaka ArAdhanA thavI joIe;12 ema thAya teA, e ArAdhanA uttarottara vadhu AtmavikAsa karAvanArI ane yama, niyama, tapa sIdhAM ja meAkSaprApaka nathI, para`tu te cittanI zuddhi ane sthiratAmAM sahAyaka anI paraparAe meAkSasAdhaka che. yama, niyama, tapa vagere sIdhAM ja meAkSaprApaka che, evI mAnyatAne kAraNe, yama, niyama, tapa, saMyamAdinI zuddhi arthe jarUrI AtmanirIkSaNa na rahetAM, enAthI nIpajavuM joItuM pariNAma pragaTatuM nathI. dA. ta. tapanA yathAyogya AsevanathI nADIzuddhi thavI joI e; eTale ke nADIomAM rahela maLe! (Toxins) khaLI jAya; pariNAme, zarIra halaku phUla lAge ane, dhyAna, svAdhyAya AdinI ArAdhanAmAM zarIra vighnabhUta na rahetAM, cittanI sthiratA sulabha bane. jJAnaprApti mATe buddhinI keLavaNI-buddhinA vikAsa-uparAMta hRdayanI vizALatAnA vikAsa upara, saMyama upara, sa'kalpazaktine sudRDha banAvavA upara tathA cittane zAMta, zuddha ane icchAnusAra ekAgra karavAnI zakti sa`pAdana karavA upara vadhAre dhyAna apAyuM joI e. aMtaHkaraNanI AvI avasthAmAM ja vAstavika jJAnanI prApti thaI zake che. 13 tattvadarzana mananI prazAMta avasthAmAM prApta thAya che. mATe citta uttarAttara vikalparahita prazAMta manatuM jAya, ane samatva sthira thatuM jAya, e dizAmAM nitya, avirata prayAsa karavA joIe. sAmAyika bhAvanI-samabhAvanI sthiratAthI jJAnaprApti thAya che. 14 sAmAyika bhAva jeTalA UMDA teTalu jJAna UMDuM. zrutajJAnaprAptimAM jarUrI viveka svAnubhUti sudhI pahoMcavA mATe jarUrI sAdhanAnuM ApaNe vihaMgAvaleAkana-UDatuM avaleAkana kayuM; paNa tyAM sudhI pahoMcIe te pahelAM ApaNe anubhavIenA vacanathI -zrutathI nabhAvavu rahyuM. e jJAnArjananA viSayamAM paNa ApaNA cittamAM spaSTatA heAvI joI e. kAI eka viSayanuM jIvanabhara adhyayana karatAM rahIe tAya pAra na Ave eTalAM zAstro che. mATe ApaNA dhyeya vize nizcita dRSTi keLavI, " zAstra ghaNAM mati theADalI " -e vicAranA khyAla rAkhI vivekapUrvaka emAMthI pasaMdagI na karIe te jiMgnugIbhara zAstro bhaNatAM rahIe chatAM AtmAnnatinI dRSTie khAsa lAbha na thAya, evuya ane. 11. AtmajJAnaphalaM dhyAna - mAtmajJAnaM ca muktidam / --adhyAtmasAra, prastAva 6, zlAka 1. 12. 13. 14. mUlottaraguNAH sarve sarvA ceyaM bahiSkriyA / munInAM zrAvakANAM ca dhyAnayogArthamIritAH // --upamitibhavaprapaMcA kathA, prastAva 8, zloka 726. vizativizikA, 1, gAthA 17-20. yadidaM taditi na vaktuM sAkSAd guruNA'pi hanta zakyeta / audAsInyaparasya prakAzate tat tattvaM svayaM tattvam // --yAmazAstra, prastAva 12, zloka 21. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gam, ane mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA mATe, prAraMbhamAM vizvamAM rahela cetana ane jaDa padArthonA svabhAvanuM mRtathI labhya darzana prApta karavA temane aMge Agama dvArA-anubhavIonA vacana dvArA-jANapaNuM meLavavuM rahyuM, ke je pitAne svabhAvadazAmAM, athavA enI vadhumAM vadhu najIka rahevAmAM sahAyabhUta thAya.15 jagatanA cetana acetana padArthonuM je jANapaNuM vibhAvadazAmAM ghasaDI jAya te jANapaNuM paNa ajJAna che. jJAna ane ajJAna vacceno bheda " jANapaNA-ajANapaNa ene nathI, paNa je jANapaNuM AtmAne pitAnA svabhAvathI dUra laI janAruM hoya -pachI bhale te Agama graMthanuM hoya-te ajJAna, ane je jANapaNuM svabhAvadazAmAM sthApita thavAmAM upayogI hoya ke svabhAvasamukhatA jagAvatuM hoya te jJAna.17 sAdhake potAnI kRtajJAnaprAptinI pravRttinuM A rIte nirIkSaNa karatAM rahevuM joIe.18 15. garamAgaramAvI levAgyArtham | -tatvArthasUtra, adhyAya ' . 16. ahaMkAravRddhi Adi dvArA seka: trIjI 17. svamAvatrAmaiAra- jJAnamiSyate varSa la dhyAndhyamAtramatastvanyat , tathA coktaM mahAtmanA / -sAnasAra, 5 muM jJAnASTaka, zloka 18. A daSTie jotAM jIvavicAra, navatatva, karmagraMtha, saMgrahaNI vagere granthamAMthI jJAna prApta thayuM kayAre kahevAya?-ene vicAra kaMIka A rIte karI zakAya - dA. ta. jIvavicAranA adhyayanathI--nAnA, najIvA, nagaNya dekhAtA che paNa ApaNA AtmA samAna ja che; jema meTo phoTo ane tenI eka IcanI kepI; enuM kada nAnuM thatAM keTalIka jhINI jhINI vigate prathama darzane jaNAtI nathI, paNa ene enlArja karavAmAM Ave che, pahelAM na dekhAtI badhI vigate chUTa thAya che, tema nAnA jIvajaMtuomAM -eka kuMthuA suddhAmAM -ane pitAnAmAM paNa kaI bheda nathI; je bheda bhAse che, te karmakRta che. bhavabhramaNa mATe keTaluM vizALa kSetra che ! keTalI yunio ! ekendriyAdimAM kAyasthiti keTalI dIdhuM che! koI vakhata ApaNe paNa e badhI avasthAmAM samaya pasAra karyo che vagere vicAraNuM jAge ane tethI bhavabhIratA-pApabhIrutA janma ane nAnA kITa-pataMga pratye tema ja pApI adhama cha pratye paNa ghaNAbhAva ke tiraskAranI lAgaNI na janme; paraMtu temAM paNa dekhavAmAM AvatA caitanyanA aMza pratye mAna (Reverance for life ) 3012. navatatvanuM adhyayana thatAM-jIva-ajIvanI spaSTa samajaNa Ave; sAthe potAnA vartamAnamAM dekhAtA paryAye karmane lIdhe che, ane pitAnuM kharuM svarUpa karmathI avarAyeluM paDayuM che enuM bhAna vadhu spaSTa bane; svarUpe pragaTa karavAnA sAdhana tarIke saMvara ane nirjarAnAM aMge pratye abhiruci jAge ane svarUpaprApti( mukti)arthe tAlAvelI jAge kSetrasamAsa, bRhasaMgrahaNI (kaileSadIpikA) nuM adhyayana cittamAM kevA bhaya prere !--eka tIThAMlekamAM ja asaMkhya dvIpasamudro ! ane te paNa keTalA virATakAya ! ane kalpanAne paNa thakavI nAkhe eTalA vistAramAM patharAyele A tIcchaka paNa jenI pAse vAmaNo lAge evA Urvalaka ane adholakA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha zrutathI zuddhi-aMtaHkaraNanI niLatA-janme te e upayeAgI gaNAya. pratyeka hakIkata te kAcA anAjanA dANA jevI che. tene kAThAramAM saMgrahI rAkhyuM na cAle. anAjanA dANA vaDe rasAI taiyAra karI, dAMta vaDe cAvI, tene leAhInA TIpAmAM pariNamAvIe te e dehadhAraNamAM upayogI bane; tema zAstronI hakIkatA ane vigatAnA saMgrahasthAna mAtra anya kAma na sare. e vigatAmAMthI eka jIvanadRSTi prApta thavI joIe, jIvana pratye navu' valaNa ghaDAvu joIe; mAtra hakIkatA ke mAhitIone gaLI gaye na cAle. ekalu. zruta e koThAramAM paDela khIja tulya che.19 zravaNa-vAcana pachI enA upara ciMtana thavuM joIe. ciMtanathI jJAna vadhe che,. ane tethI madhyasthabhAva janme che,21 Adhunika khagoLavijJAna (Astrology ) paNa kevaDuM mATu. brahmAMDa svIkAre che. tene khyAla paNa nIcenA avataraNathI AvI zakaro : 96 E ; gheADA samaya pahelAM eka khagALazAstrIe 200 IMcanA vyAsanA kaeNmerA-dUrabIna ( Telescopecamera) dvArA eka tArAvizvanA phoTogrApha lIdheA hatA. A tArAvizva eTaluM badhu dUra che ke (eka sekaDe 1,86,000 mAIlanI jhaDape ahIM AvatA ) tenA prakAzane pRthvI sudhI paheAMcatAM cha abaja zu lAge che ! atyAra sudhI zeAdhAyelA tArAvizvamAM A tArAvizva dUramAM dUra che .. ApaNA nava graha ane sU maLIne sUryamaMDaLa bane. ane AvAM abajo sUryaMmaDAnu eka tArAvizva ane ! evAM te ghaNAM tArAvizvA A brahmAMDamAM che." A virATa vizvamAM vyaktinuM sthAna dariyAkAMThAnI retInA eka kaNu jeTalu' paNa kahI zakAya kharuM ? A badhuM najara sAme taravaratuM dekhAya teA vyaktine peAtAnAM kSaNika, apa sukhaduHkha unmAda ke glAni janmAnnI zake kharAM ? peAtAnI AkAMkSAo, pravRttio, siddhi ke niSphaLatAonuM mahattva zuM ? zaileAkaSadIpikAnA adhyayanathI kALa ane sthaLanI virATatAnuM bhAna jAge, peAtAnI apatA-laghutA samajAya, ane pariNAme namratA pragaTe, tA AdhyAtmika kSetre jJAna tarIke e gaNunApAtra ane nahiMtara, AjanI ( skUle ane kolejomAM ) bhUMgALa bhaNanAra vidyArthI Adhunika vijJAnamAnya, vartamAnamAM dRSTa, pRthvInAM zahera, gAmaDAM, nadI, pava tA vagere gaNAvI zake che; ane pele Aje mAnavIne je aSTa che te sRSTinAM nadI nALAM, daravAjA, jagati, patratA vagere gaNAvI javAnI AvaData meLave e khaimAM phera karyAM? e mAhitIne mAja teA vya na gaNAya jo e zuddhine mArge laI jatA hoya. vRttimAM kAMIka paNa parivartana thatuM hoya te! jANavuM ke e adhyayanathI cittamAM kaMIka jJAnanAM kiraNeA pragaTayAM che. vAkyArthamAtra viSaya, koSThakagatabIjasannibhaM jJAnam / zrutamayamiha vijJeyaM, 19. udaka iva tailabindurvisarpa cintAmayaM tat syAt / zrutajJAnAd vivAdaH syAnmatAvezazca cintathA / mAdhyasthyaM bhAvanAjJAnAt sarvatra ca hitArthitA // 20. 21. --AADazaka, 11, zloka cha pADazaka, 11 zloka 8 --- vairAgyaka palatA, stakhaka - AAka 10 paha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA 97 bIjAnA pitAnAthI bhinna vicAra-mate pratye sahiSNutA pragaTe che, ane emAMthI je sAruM hoya te grahaNa karI laI bIjA aMzenI upekSA karavAnI kSamatA Ave che. ciMtana pachI zratane bhAvanAjJAna sudhI pahoMcADavuM joIe; tyAre ja e jJAna tarIke pratiSThA pAme che. 23 jJAnanI kasoTI : magupti jenAthI cittamAM kaMIka zubha parivartana Ave te zrata upayogI manAya. managupti e jJAnanI kasoTI che. mane guptimAM AgaLa vadhAtuM hoya te sAdhaka mAnI zake ke te jJAnamAM kharekhara pragati karI rahyo che, nahitara jJAnanI brAti samajavI. zA mane guptinI traNa kakSAe batAvI che: 1. Ata-raudra dhyAnamAM ghasaDI janAra saMkalpa-vikalpane viyega, e prathama kakSA. 2. citta madhyasthavRttivALuM bane ke jethI dharmadhyAna sAdhI zakAya, e bIjI; ane 3. kuzaLa-akuzaLa sakala manavRttione nirodha thaI svarUpamAM sthiti, e trIjI kakSA. 24 A rIte mane guptimAM pragati thatAM cittanI uttarettara adhika ekAgratA niSpanna thatI jAya che. UMDANathI vicAratAM samajAze ke mukti parvatanI samagra sAdhanAne maneguptimAM ahIM AvarI lIdhI che. TUMkamAM, sAdhanAmAM pragati eTale mane guptimAM AgaLa vadhavuM te, ema kahI zakAya. jJAna jema jema pariName tema tema kramazaH manamAMnI IrSyA mAtsarya-dveSanI vRttio vidAya le; tiraskAra, dhRNA AdinuM sthAna sahAnubhUti, samaja, audArya ane vAtsalya le; bhaya, ciMtA, saMkaleza TaLI jAya; tema ja tatvaciMtanamAM ane svaguNanI vRddhi ane AtmanirIkSaNa AdimAM otapreta rahevAthI anyanI narasI pravRtti pratye sahajapaNe udAsInatA 22. "muLapradakSiAno varavanAnurAridAbavAvamAvavAta.... tathA ra ta mUAnaimedavAryatAmaapaadyopttirev kartavyA, itthameva samyagdRSTiparigRhItasya mithyAzrutasyApi samyakzrutatvasiddhaH / ' -SoDazaka 16, bleka 13, TIkA. 23. (1) nena hi jJAnaM nAma, biyADakhetara pUrva mokSAvADA Htha . -Dazaka, 11, zloka 8nI TIkA. (2) samyagabhAvanAjJAnAdhigatAnA bhAvato'dhigatatvasambhavAt / -upadezapada, TIkA, gAthA 165. 24. vimunnAnAgArja, samave supratiSThitam | rAmAmaM manatamainonupti karavA mAM . TIkA-ArtaraudradhyAnAnubaMdhikalpanAjAlaviyogaH prathamA / ...dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthapariNatidvitIyA / kuzalAkuzalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinyAtmArAmatA tRtIyA / -ogazAstra, prastAva 1, bleka 41. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahAtsava graMtha AvatI jAyapa, eTaluM ja nahi, paNa peAtAnA matathI taddana virodhI jaNAtI vicAradhArAne paNa te sahI zake evI kSamatA-paramatasahiSNutA( tolerance)nA guNa tenAmAM vikasatA jAya che.26 kramazaH jIvananAM anya dvandvomAM paNa e uttarottara adhika samatva keLavatA AgaLa vadhe che. pariNAme, enA cittamAM prasannatA, zAnti, svasthatA sahajapaNuM relAtAM rahe che. maneAgrutinI bIjI kakSA vaTAvI gayA pachI nizcaya-ratnatrayamAM praveza maLe. vyavahAra ane nizcaya ratnatrayI nava tattva, SaD dravya Adi zrI jinezvaradeva(arthAt pUrNajJAnI)kathita bhAveAne sArI rIte jANIne tenuM zraddhAna ane te mujaba yathAzakti sayama, vrata AdinuM AcaraNa e che vyavahAra-ratnatrayI athavA bhedaratnatrayI. parapadArthonI ciMtA choDIne peAtAnA AtmAnuM ja zraddhAna, tenA svarUpanuM jJAna ane cittane anya vikalpAthI rahita karI svarUpamAM joDI, tyAM lIna karavuM te che nizcaya-ratnatrayI17 arthAt abhedyaratnatrayI. citta indriyA, viSayA ane khAdya padArtho sAthe joDAyelu rahe che. temAMthI kheMcIne tene AtmA sAthe joDavAnA abhyAsa e ja pAramArthika bhega che. vyavahAra nizcaya sudhI laI javA mATe che.28 vyavahAra-ratnatraya kAraNa che, nizcaya-ratnatraya kArya che. jenAthI kArya na thAya te kAraNa tarIke gaNanA pAme nahi. zruta keTalu' meLavavuM Avazyaka che?--e kAyaDAnA ukela AmAMthI maLI rahe che. Ata raudra * dhyAna TALI zakAya ane dha-zukala dhyAnamAM pravRtti karI zakAya eTalu' zruta sAdhakanI prAthamika jarUriyAta manAI che.29 muninA eka manAratha e heAya ke " kayAre hu' zrutasAgaranA pAra pAmuM. " paNa samagra zrutasAgarane pAra pAmavA keTalAne zakaya heAya ? samaya, zakti ane sacAgAnI maryAdA e manorathanI siddhinI ADe naDatI hAya che. tethI sAdhakane mATe kAyaDA e rahe che ke keTaluM ane zuM bhaNavuM ? A mUMjhavaNunA ukela mATe zAstra sAdhakane zu' ane keTaluM bhaNavu`? -e na kahetAM AtarASTra dhyAna nivArI dha-zukala dhyAnamAM pravRtta thaI zakAya eTaluM 5. jJAnagabhi ta vairAgyanAM lakSaNeAmAMnu eka A che : 26. 27. 28. 29. . ceSTAvakSya vRttAnta, mULAdharoSamAM / kalAr: samuLAbhyAsa, 3.sthatyeva dhanAgaeNne 5 ' --adhyAtmasAra, adhikAra 6, zlAka 41 (1) mAa caDhe nAyAtaM, na taddA jJAnamatA / --- ejana, adhikAra 6, zloka 37, (ra) jIe upAdhyAya zrI yazAvijayajI mahArAjakRta adhyAtmApaniSada, zAstrayAga zuddhi, zlAka 70-71. Atmaissteryeva yacchuddhaM, jAnAtyAtmAnamAtmanA / seyaM ratnatraye jJapti - hacyAcArikatA muneH // --jJAnasAra, 13 muM maunASTaka, zlAka 2. vyavahAro'pi guNakRd bhAvopaSTaMbhato bhavet / sarvathA bhAvahInastu sa jheyo bhavavRddhikRt // vairAgyaka palatA, stakhaka 9, zlAka 1018, upadezapada, TIkA, gAthA 897. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su. zrI amarendravijayajI H jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA 99 zruta meLavavAnuM bahumUla' sUcana karyuM' che. pachI e pAMca granthA ho ke pistAlIse AgamA hA ke mAtra aSTapravacanamAtAnu' ja jJAna hA. jo A kArya na thatuM hAya tA mahAnu zruta paNa bhArarUpa samajAvu.30 samiti-guminuM jJAna eTale zuM? je dayAvAna che, karuNA che, ni...bha che, guNagrAhI che, te bhale eka pada ja jANatA hAya tAye jJAnI che.31 samitinuM jJAna eTale IryA vagere samiti kema jovI, najara nIcI ja DhALelI rAkhavI, khelatAM muhapatti mukhe rAkhavI, ke pUjavu-pramAjavu' eTale' ja mAtra nahi paNa enI pAchaLa prANImAtra pratyenA vAtsalyathI dhakhakatuM haiyuM jarUrI che. siti ane guptine pravacanamAtA kahI. zAthI ? bIjAnA sukhamAM peAtAnA hAthe kaMI khAdhA na Ave, kAIne pIDA na thaI jAya, evI kALajIpUrvaka jIvavuM e che samitinA prANa; pravacana (jinazAsana ) jIvA paranA vAtsalyathI bharapUra che, jIvA pratyenA vAtsalyamAMthI janmelu che, ane jIvA pratyenA vAtsalyathI bharapUra haiyAmAMthI e ubhaLyuM che, mATe sanA sukhanI hitanI ciMtAne pravacananI mAtA kahI.32 samitipUrNAMkanuM jIvana eTale jagata sAthe prema, sahAnubhUti, sahakAra, sahiSNutApUrva kanA jIvanavyavahAra. gupti zuM mAge che ? paramAM pravRtta thatAM mana, vANI, dehane tyAMthI pAchAM vALI ekAMta ane mauna dvArA nijamAM utAravAnI prakriyAnA abhyAsa. A che samiti-gutipUrNAMkanuM jIvana. adhyayana vinA paNa jJAna prAsa thaI zake ? AvuM vizuddha jIvana hAya ane enI sAthe tattvadarzInanI tIvra jijJAsA hoya tA jJAna Ape|Apa pragaTe che. jenu' aMtaHkaraNa nirmaLa heAya te alpa zrutamAMthI paNa tattvabhUta vAta grahaNa karI le che.33 sapTeAgavazAt zravaNa ke vAcananI taka na maLe, paraMtu tattva pAmavAnI tIvra jijJAsA hAya tA evI vyaktine zruta vinA paNa jJAna prApta thaI " sAra laghA viSNu bhAra kahyo zruta, khara dRSTAMta pramANa; '' 30. 31. 32. 33. cidAna dajI mahArAja, nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM nirbandho nAsti bhUyasA // --jJAnasAra, 5 muM jJAnASTaka, zloka 2. pravacanasya prasUtihetutvena hitakAritvena ca mAtRtvamavaseyam / --pADazaka, 2, zloka 8, TIkA, "... te hi bahirbahuzrutamapaThanto'pi atitIkSNasUkSmaprajJatayA bahupAThakasthUlaprajJapuruSAnupalabdhaM tttvmavavuSyanta kRti / tavuo-- spRzanti zaravattIkSNAH svalpamantarvizanti ca / 13 bahuspRzApi sthUlena sthIyate bahirazmavat // --upadezapada, gAthA 193, TIkA, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jAya.34 vizuddha aMtaHkaraNamAM jJAnanA prakAza ApeAApa thAya che.35 jJAna mahArathI ja maLe, evu ApaNA cittamAM vasI gayu. hAvAthI, koI maLe tyAre, enI jJAnamAM thayela pragati jANavA, ApaNe pUchIe chIe ke nyAya bhaNyA? vyAkaraNa karyuM? AgameA keTalA vAMcyA ? paNa e te jJAnaprAptinAM mahira`ga sAdhana che. mAtra zabdo, sUtreA ke siddhAMtAnA soMgraha e eka vastu che ane cetanAmAM te aMkurita thaI pAMgare tathA tenA phaLa svarUpa zIlapayavasAyI prajJA janme te judI ja vastu che. cAganuM rahasya sAdhanAthI pUle che; kevaLa granthAnA adhyayanathI jJAnanI pUrNatA prApta thatI nathI. dhArA ke jANI zakAya te adhu' tame jANI lIdhuM. pachI paNa tamane jaNAze ke ethIya vadhu mahattvanuM kAMIka tA jANavAnu` hajI bAkI ja che. vadhu jANavAnI jarUriyAta tamane jaNAyA ja karaze; tame kadIya enA cheDA nahi meLavI zake. zAsravacaneAnA artha kADhavAnI zakti paNa kevaLa nyAya-vyAkaraNanA naipuNyathI nathI prApta thatI.36 zAstranA masAdhanAthI maLe che--bhASAjJAna alpa hAya tApaNuM. "ci'tanIya viSayamAM dattacitta hAya tene tevA eka ja prakAranA upayogane lIdhe vastunu vAstavika svarUpa bhAse che. e ja jJAna A yAgamAgamAM iSTasiddhinu mukhya aMga che. e ja tattvajJAna che ane te asatpravRttithI nivRtti karAvanAruM ane che.'37 jJAnanI prApti jJAnAvaraNIya ane hanameAhanIya kanA kSApazamane adhIna che; enu' nimitta maLatAM, zruta vinA paNa, jJAna pragaTI nIkaLe che. tattvajijJAsAnI jema, sAcA jJAnInI bhaktibahumAnAdithI tema ja sudhAgya gurunI samarpita bhAve upAsanA zrutAbhAve'pi bhAve'syAH ( zuzrUSAyAH ) zubhabhAvapravRttitaH / phalaM karmakSayAkhyaM syAtpara bodhanibandhanam // 38 34. 35. . 37. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha 38. --yAgadaSTisamuccaya, zloka 54. samalo na vijAnIte, mokSamArgaM yathAsthitam / malakSaye punastasya mokSamArgoM yathAsthitaH // catra tatra sthitAvi, DADhela prajJAAte / --upamitibhavaprapa'cA kathA, pra. 8, zve. 907-4. A( nyAya-nyAkaraNa )nA adhyayana pAchaLa mumukSue samaya ane zakti keTalA kharacavAM Avazyaka gaNAya ? mULa dhyeyanI apekSAe zAstra e paNu sAdhana che, bhASA--nyAya--mAka raNanuM adhyayana tA e sAdhananuM paNu sAdhana mAtra che; zAstravacanene samajavA mATe tenA upayAga che. jiMdagInAM amUlya varSAM kevaLa A adhyayanamAM kharcAI jAya ane sAdhakajIvanamAM upayAgI khabatAnu -sAdhanAnAM aMgAnu jJAna meLavavA mATe pachI avakAza na rahe teA, e sAdhakajIvananI kevI karuNutA gaNAya ! " taggayacittassa tahovaogao tattabhAsaNaM hoi / evaM estha pahANaM aMgaM khalu iTThasiddhIe // eyaM khu tattanANaM asaSyavittiviNivittisaMjaNagam / " --yAgazataka, gAyA 65, * prastutabuddhidhanAnAM ucitAnnapAnAdisampAdanapAdadhAvana glAnAvasthApratijAgaraNAdirUpayA bhaktyA, cintAratnakAmadughAdivastubhyo'pi samadhikAdupAdeyapariNAmAt ( bahumAnataH ), eteSAmeva buddhimatAM adveSAd (amatsarAd IrSyAparihAralakSaNAt ), prazaMsAtava buddhirjAyate / "" --upadezapada, TIgrA gAyA 162. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti -eka vicAraNA karavAthI paNa jJAnaprApti thAya che. AMtarika nirmaLatAmAMthI janmatI AMtara sUjha vaDe sAdhaka egya gurune pArakhI zake che. je gurue pate zAstranuM rahasya meLavyuM hoya ane manaHzuddhi tathA cittadhairya mATenI sAdhanAmAMthI pasAra thaIne anubhava prApta karyo hoya, te pitAnA anuyAyI vargane svAnubhUtijanya yathAyogya mArgadarzana ApI zake che. evA samartha gurunAM 39 caraNa pakaDanAra ziSya, pitAne vizeSa jJAna na hovA chatAM, saraLatAthI AtmavikAsa sAdhI zake che. A badhuM smRtimAM rAkhI sAdhaka zrutajJAnArjananI pravRtti kare. TUMkamAM, zratane mukhya hetu cittavRttiomAM parivartana lAvavAnuM che, e mULabhUta vAta e na vIsare. yutanI maryAdA zratathI-vAcana, zrAvaNa ke zAstrAdhyayanathI-AtmAnuM pakSa jJAna meLavI laI e ja prAptavya che ane te (AtmA) sivAyanuM bIjuM badhuM-riddhi siddhio ke zaktio e badhuM-mAthA uparathI utArela vALa ke AMgaLIthI judA karelA nakha tulya asAra che, e vicAra sthira kare e adhyayananuM prathama kArya che. e pachInI jJAnanI bIjI bhUmikA che muktimArganI spaSTa samajaNa, jJAnayoga, karmaga, bhaktiga, rAjaga, layayoga Adi vividha sAdhanA-paddhatio ane te sAthe cittanI ekAgratAnI keLavaNI arthe upayogamAM levAtI anya pravRtionuM-jevI ke japa, nAdAnusaMdhAna, zvAsozvAsanuM nirIkSaNa, cittamAM UThatA vicArapravAhanuM taTastha avalokana vagerenuM-jJAna saMpAdana karI, pitAnI prakRti, saMge ane sAmarthyane anurUpa prakriyA zodhI kADhavI e A bhUmikAnAM zravaNa-vAcana-zAstrAbhyAsanuM lakSya hoya. zravaNuM, ciMtana ane vimarza dvArA mumukSu jJAna ane kriyAnA hArda sudhI pahoMce che. aMtima dhyeya sudhI pahoMcADanAra sAdhanAmArgomAMthI chevaTa kaI ekanuM paNa abrAMta darzana sAdhake meLavI levuM joIe. A thaI bauddhika samajanI vAta. ahI zAstra aTakI jAya che. AtmatattavanuM parokSa jJAna ane tenI (AtmatatvanI) prAptinAM sAdhano te batAvI de che, zravaNa-vAcana ahIM sudhI pahoMcADe che; AMgaLI cIMdhI mArga batAvI de che; pachIne paMthe ApaNe pite kApavAne che. pachI cAlavuM ApaNe rahyuM, je sAMbhaLyuM, vAMcyuM te jIvanamAM anubhavavuM rahyuM. A baMne kArya ekasAthe thatAM rahe che; jema mArga upara thoDuM cAlIe ke AgaLa eka-be pharlIga sudhIne rasto dekhAto jAya che, eTaluM AgaLa na vadhIe tyAM sudhI enI AgaLane mArga dekhAtuM nathI. 39. vitAmanovezavAno guna.....rastauti -gazAstra, TIkA, praratAva 12, bleka pa3nI avataraNikA. 40, vyApAraH sarvazAstrANAM, dikpradarzanameva hi / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // bhatIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenA'pi, na gamyaM yad budhA jaguH // -jJAnasAra, anubhavASTaka, zleka 2-3, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava graMtha Agama, anumAna ane yeAgAbhyAsa e traNa vaDe peAtAnI buddhine keLavatA sAdhaka uttama tattva pAmI zake.41 AgamathI arthAt anubhavIenAM vacanathI je jANyu tene taka dvArA vizadatAthI samajavA prayatna karavA rahyo. sAthe yAgAbhyAsathI peAtAnA jAtaanubhavathI enI pratIti meLavatA javAya te| atIndriya vastunA nizcita jJAna sudhI pahoMcAya. siddhAMta( theory)mAM je sAcuM samajAyu' tene prayogAtmaka rIte cakAsIne vyavahAra (Practice) mAM paNa te sAcuM che evI pratIti meLavatAM AgaLa vadhavu joI e. 102 Agama ane takathI jJAna maLe, paNa te adhUruM; enAthI zaMkAo ane saMzayA na TaLe; e TaLe dhyAnajanya jAtaanubhavathI.42 jJAnaprAsinI bhUmikAe jJAnanI prathama bhUmikAmAM saMsAranI niHsAratA AghathI samajAya che ane tenA nAzanA upAyanI jANakArI mATe mumukSu zAstra ane guru arthAt e mAge je peAtAnAthI AgaLa gayelA che temanA tarapha vaLe che. arthAt A bhUmikA AgamapradhAna che. bIjI bhUmikAmAM zravaNa-vAcana sAthe vicAraNA-ciMtana-manana che. A bhUmikAmAM tarkanI mukhyatA kahI zakAya. ethI ahIM, muktinA upAyAnu -jJAna ane kanuM- eTale ke anuSThAnanuM nirmaLa, abhrAMta jJAna lAdhe che. jJAnanI trIjI avasthAthI zravaNa-manana sAthe ceAgAbhyAsajanita jAtaanubhava bhaLe che. cittamAM vicAra-vamaLAnA pUrve vahetA dheASa ahIM zAMta thatA jAya che. azubha sa'kalpavikalpa AchA rahe che, ane kakRta vyaktitva sAthe peAtAnI ekatArUpa 'ahuM' ogaLatA jAya che. cittamAMthI vicArane pravAha esaratAM ahI zAMtinA-sukhaneAnaMdanA anubhava thAya che. sa'kalpa-vikalpanI alpatA ane ahaM'nuM bahudhA anutthAna-A bemAM vikAsa thatAM svAnubhava mATenI bhUmikA taiyAra thAya che. pariNAme, ceAthI bhUmikAmAM svAnubhUtinI kaMIka jhAMkhI (glimpses) maLavA mAMDe che. pachI, kAIka dhanya paLe, AtmAnu' pratyakSa darzana lAdhe che, ke je jIvana pratyenI sAdhakanI dRSTimAM dharamULatu' parivartana lAvI de che; avaLI diSTa savaLI thaI jAya che. prAraMbhamAM kSaNavAra ane kavacit kadAcit prApta thatA A anubhava pachInI sAdhanA dvArA vadhu sulabha (frequent) ane vadhu TakAu thavA ane aMte samAdhinI e avasthAturvyavasthA sahaja dazA khanavI e che anubhava pachInI jJAnanI bhUmikAe. 41. 42. (1) AmenAnumAnena, yoAmyAlasena ca / tridhA pravacandrajJAM, mate taravamuttamam // --yAgadaSTisamuccaya, zloka 101. (2) Agama te anumAnathI, vaLI dhyAnarase' guNugeha re; kare je tagaveSaNA, te pAme nahiM. saMde re. nizcayo'tIndriyArthasya, yogijJAnAdRte na ca / ----zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa che, gAthA 13. --yAgadaSTisamuccaya, zloka 141. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI ! jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA ApaNI sAdhanAnuM lakSya Ama kramazaH sAdhanA karatAM karatAM AtmatattvanAM aparAkSa darzana-samApatti43 sudhI paheAMcavu' e ApaNI vartamAna bhUmikAnuM lakSya anavuM joIe. hA, e mATe ApaNA " ahu` ''ne--ApaNuM kakRta vyaktitva, jene mahiSa pata'jali ' asmitA' kahe che tene--egALatAM rahevu joI e. kakRta bhAvAmAM 'huM' buddhi thavI e mehanI jaDa che; ene adhIna ja meAhanI AkhI mAjI nabhe che.44 kakRta je avasthAo che, temAM 'huM' buddhi na thavI e jAgRti mAge che. svAnubhava vinA nityanA jIvanavyavahAramAM AvI jAgRtine TakAvI rAkhavI e kaparuM kAya che. kevaLa bauddhika pratItithI dehAtmabuddhi TaLavI asaMbhavaprAyaH che. ene mATe nirvikalpa avasthAmAM AtmAnubhava meLavavA rahyo. jema zilpI pAte dhAre te TAMkaNuM upADI zake che ane peAtAnI icchAnusAra tenA upayAga karI pachI icche tyAre tene khAjue mUkI zake che, tema mumukSu peAtAnA manarUpI sAdhananA pAte dhAre tyAre ane teTale vakhata upayAga karI zake ane icche tyAre ene mAjue mUkI zake evI sthiti hovI joI e. emAM jyAre e pUrNa saphaLa thAya ane manane taddana sthagita-zAMta karI de--bhale evI sthiti kSaNabhara jeTalI hAya--tyAre svAnubhUtijanya AtmajJAna ene lAdhe, 103 zuSka jJAna te vinA, " huM AtmA....zuddha, buddha, niraMjana zuM" evI vAte mAtra peApaTapATha che.4pa enI sthiti hATalanA veITara (parasaNiyA) jevI che. kAI adyatana DhakhanI haoNTalamAM yeAjAyela pATImAM, kaDaka isrIbaMdha, UjaLAM dUdha jevAM vastromAM sajja veITaro ' dUdhapAka pIrasI rahyA hAya ke madhura seADamavALI vividha vAnagIonI rakAkhIe (dishes) laI ne doDAdoDa karatA hAya te joI abUjha bhikhArIne emanI sthiti dhRhaNIya-icchavA yogyalAge, paNa emanA aMtaramAM Dokiyu' karI zakanAra, pATImAM dUdhapAkanA AsvAda mANutA, --yAgadaSTisamuccaya, TIkA, zlAka 64. 43. samApatirdhyAnataH sparzanA / 44. 45. ye karmakRtA bhAvA: paramArthanayena cAtmano bhinnAH / tatrAtmA''tmAbhinivezo'haGkAro'haM yathA nRpatiH // usemAnau senAnyau tau ca tatsutau / yadAyattaH sudurbhedo mohavyUhaH pravartate // -- tattvAnuzAsana, adhyAya 1, zloka 15, 13, (1) jauM lauM mana thira hota nahIM chIna, jima pIparako pAna; veda bhanyo paNa zaTha ( mUrkha), pothI thothI jANa re. ghaTameM pragaTa bhayo nahIM, jauM lauM anubhavajJAna. (2) avayava savita suMdara hAye huM, graMthajJAna anubhava viSNu tehavu, nAke dIse cA; zukra tsyi mukhapATho re. --ciTTAna jI mahArAja. --upAdhyAya yazavijayajI mahArAja, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-maheAtsava-gna tha sahRdayI mahemAnAne te temanI (veITarAnI) sthiti dayAmaNI ja lAgeH bicArA maNaaMdha dUdhapAkanI heraphera karatA heAya paNa ene peAtAne tA e dUdhapAkanA svAda nasImamAM ja nahi ! jJAnInI najare evI ja karuNa sthiti che zuSkajJAnInI.46 zrutanA rasAsvAda mATe anubhavarUpa jIbha joIe;4. buddhinI kaDachIthI enA rasanA AsvAda na maLe; ethI teA mAtra zrutanI heraphera ja thAya. anubhava zruta e jJAnanA paDachAyA che. paDachAyA kAma na karI zake; kAya karanAra teA paDachAyAnu urdUbhava sthAna-anubhava-ja che. anubhavanuM vacana e Agama che. zAstrA anubhavamAMthI janmyAM che, zAsravacano pAchaLa anubhavanu khaLa che, tethI te zraddheya, Adeya ane anusaraNIya banyAM che. ekalAM vacana pakaDIe tethI eneA AtmA-zrutanuM rahasya-na pamAya. paDachAyAne pakaDavAthI enAM halanacalana upara kAbu nathI meLavI zakAtA, paDachAye jenA che tene pakaDA tA paDachAyA ApeAApa pakaDAI jAya che. nijAnaMdanA eka vAra--bhale kSaNabhara paNa--anubhava maLavA joI e. nijanA niratizaya Ana Mda meLavyA pachI viSayA (indriyAnAM bhegA) yathApaNuM nIrasa lAge che,49 ane sa pudgala-khela iMdrajALa sama samajAya che. AvA AtmajJAnIne mana jagatanA banAveAnuM mahattva svapnanA banAvAthI kaMI adhika rahetuM nathI.50 bauddhika pratIti vicAramAMthI janme che; paNa vicAra peAte ja avidyA upara nirbhIpa 4. 47. . 48. 4. 50. 51. rasabhAjanameM rahata dravya nita, nahi tasa rasa pahicAna; tima zrutapAThI paMDitakuM paNa, pravacana kahata ajJAna re. ghaTa pragaTa bhayo nahIM, jauM lauM anubhavajJAna. --cidAnaMdajI mahArAja, keSAM na kalpanAdava zAstrakSI gannagAhinI / viralAstadrasAsvAdavido'nubhava jihvayA // --jJAnasAra, anubhavASTaka, zloka pa. dRDhAjJAnamayIM zaGkAmenAmapaninISavaH / adhyAtmazAstramicchanti, zrotuM vairAgyakAGkSiNaH // dizaH pradarzakaM zAkhA - candranyAyena tatpunaH / pratyakSaviSayAM zaGkAM na hi hanti parokSadhIH // zrutvA matvA muhuH smRtvA, sAkSa danubhavanti ye / tatvaM na bandhadhIsteSaH- mAtmA'bandhaH prakAzate // --adhyAtmasAra, prastAva 6, zlAka 74, 175, 107. (1) pAcararzana tamAskRtI1 (tAriyam| --AgadaSTisamuccaya, kleka 69. (2) na ca araSTAtmatattvaya, dRSTaxAMtinivartate / -adhyAtmApaniSad, jJAnayoga, zloka 4 (1) AtamannAne magana jo, sA sakha pudgala khela; indrajALa karI lekhave, mIle na tihAM manamela. --samAdhizataka. (2) bAhmajJAne munimena, sarva vudghanizramam / mahendragAnaatti, naiva tatrAnu yaMte // -adhyAtmApaniSad, jJAnayeAga, zlAya 6. vikalpakalpanAzilpaM, prAyo'vidyAvinirmitam / TIA----- vizvanA: ''zuviA kArya virupArzva, teSAM 5nAvuM ziSa, ' prAyo 'yAkrujyena, kSatriyAvinirmita ' jJAnAvaraNIyAmisaMvarjanitam / --Atri zadAtriMzikA, 23, zloka 6. ' Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA 15 che; eTale vicAra zAMta thAya tyAre ja anubhava maLe.5ra mananI upazAMta avasthA ke tene nAza e unmanI avasthA che. ane unmanI avasthAmAM anubhava maLe che. mATe AtmajJAnanI-anubhavanI prApti ichatA mumukSue prathama caMcaLa cittane pitAnI IcchAnusAra pravartAvavAnuM sAmarthya meLavavuM rahyuM pachI ekAgra banela e cittane AtmavicAramAM jeDI ene nAza kare joIe.53 mehanAzane A amegha upAya che.54 zuM vartamAna kALe AtmAnubhava meLavI zakAya? ane svAnubhUti A jIvanamAM na ja maLe evuM nathI; ApaNA nikaTanA kALamAM thaI gayela upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja, upAdhyAya zrI mAnavijayajI vAcaka, mahAyogI AnaMdaghanajI ane cidAnaMdajI mahArAje pitAne anubhava prApta thayAnA spaSTa ullekha karyA che - - (1) "mAre te gurucaraNa pasA, anubhava dilamAM peThe; RhiM vRddhi pragaTI ghaTamAMhI, Atama rati huI beTho re.. "papa -upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja, zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 13 (2) "ajita jinesara caraNanI sevA hevAe huM haLIo; kahIe acAne paNa anubhava-rasane TANe mIlIye. para. (1) nAristhavistaratucavAnumo rA. -adhyAtmapaniSad, jJAnega, zloka 24. (2) naSTe manAsa samantAt, sakale vilayaM ca sarvato yAte / niSkalamudeti tattvaM, nirvAtasthAyi dIpa iva // TIkA-naSTe bhasmachannAgnivatsamantatastirohite manasi / tathA saha kalAbhizci tAsmRtyAdirUpAbhitate yattatsakalaM tasmin jalapravAhAlAvitavahanivadvilayaM kSayamupagate sati tatvamAtmajJAnarUpaM niSkalaM karmaThAvinimmu ti -yogazAstra saTIka, prastAva 12, leka 36. 53. " vikSiptAccetasaH svAbhAvikAdyAtAyAtaM cittamabhyasyet , tato'pi vizliSTaM, tato'pi ca sulInaM, evaM punaHpunarabhyAsAnnirAlambaM dhyAnaM bhavet / tataH samarasabhAvaprApteH paramAnandamanubhavati / " -ogazAstra, prakAza 12, zleka 5, TIkA. (cittanI vikSiptAdi avasthAonuM varNana leka 3-5 mAM karyuM che.) 54. (1) zAraMvaipArtha, cA na krivicintA ! anupanatendhanavahUnivadupazAntaM syAttadA cetaH // zAnte manasi jyotiH prakAzate zAntamAtmanaH sahajam / bhasmIbhavatyavidyA, mohadhvAntaM vilayameti // -adhyAtmasAra, anubhavAdhikAra, bleka 17, 19 (2) jIvaghAviyA soniyapatra(a) mana:saMtA gamanalTa Te narathati sarvagrALa che -gazAstra, pra. 12 kaleka 40. 55. (1) "jinaguNu caMda kiranasu:uma, sahaja samudra athAga; thAtA ya bhaye dAu ekaha, mITa bheda ke bhAga." -upAdhyAya yazovijayajIH candrabhajinastavana. 14 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava prabhunI mahera te rasa cAkhe, aMtaraMga sukha pAmyo; mAnavijaya vAcaka Ima jape, hu muja mana kAme." - ajitanAtha jinaratavana (upAdhyAya zrI mAnavijayajIkRta vIsI) " avadhu anubhava kalikA jAgI, mati merI Atama samarana lAgI... anubhavarasameM rega na zagA, lakavAda saba meTA; kevaLa acala anAdi zivazaMkara bheTA. avadhu3 varSAbuMda samudra samAnI, khabara na pA koI AnaMdaghana vahai tisabhAve, alakha kahAve I. avadhu 4 -AnaMdadhanajI mahArAja, anubhava ti jagI che e amAre che, anubhava ti jagI che. -cidAnaMda bahetarI, pada 55. Aje paNa evI virala vyaktio nahi hoya ema nahi, emane pArakhavAnI daSTi joIe. je emaNe meLavyuM te ApaNe paNa meLavI zakIe chIe; jarUra che e mATenA rogya dizAnA puruSArthanI. sAdhanA ane preraNA prathama te nidhAna ApaNI pAse ja paDayuM che, enuM bhAna thavuM joIe. ane pachI enA sAdhananuM jJAna meLavI enI sAdhanAmAM lAgI javuM joIe. sAdhana che sthiratA. svAnubhava mATe pragADha zAMtimAM sthita thavuM joIe. pAtranI sthiratA vinA tenI aMdaranI vastu sthira na thaI zake, mATe AtmadravyanI sthiratA Ave te pahelAM zarIra ane mana sthira thayelAM hovAM jarUrI che. tethI manarodhane abhyAsa Avazyaka thaI paDe che. svAnubhUti ane samayakatva saMkaLAyelAM che.57 (2) guruprasAda Atimarati pAI, tame mana bhaye lIna; cidAnaMdadhana aba huI beThe, kAhuke nahi Adhina. 1 ghaTa pragaTI savi saMpadA he. IndrANuM samatA pavi dhIraja, jasa ghaTa jJAna vimAna; jaba samAdhi-naMdanavanameM khele, taba hama indra samAna. 2 ciMtAmaNi surataru suradhenu, kAmakalaza bhaye pAsa; aSTa mahAsiddhi nava nidhi nirakhe, ApameM Apa vilAsa. 12 vAcaka jasavijaye Ima dAkhI, Atama sAkhi sahi; bhAkhI saddaguru anubhava cAkhI, rAkhIye karI dhanavRddhi. 15 vatsa! ki caJcalasvAnto bhrAntvA bhAnvA viSIdasi / nidhi svani dhoveva sthiratA ciSyati || -jJAnasAra, sthiratAaSTaka, kaleka 1. 57. (1) samati dvArA gabhAre sitAM che, bhUMgaLa bhAMgI A kaSAyanI che, mithyAtvamehanI sAMkaLa sAtha re; bAra UdhAthI zamasaMganAM jI, anabhava bhavane peThe nAtha re. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su. zrI amarendravijayajI : jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA che jJAna sahita kriyA eTale je kriyAmAM zruta uparAMta peAtAnI AtmAnI svAtubhavajanya pratIti bhaLI hAya te.58 evA jJAnI zvAseAzvAsamAM eTalI kanirAkarI zake je ajJAnI pUrva kroDa varSa sudhImAM paNa mAMDa kare. AvI vipula kani rA karAvI ApanAra evuM jJAna meLavavA pratye udAsIna rahenAra mumukSunA saMvega tIvra gaNAya kharI ? * je jJAna vinA vipula zrutajJAna paNa "tU huM..." ja rahe che, e anubhavajJAnanI prApti mATe pratyeka mumukSune kevu AkaNu hAya ! ane temAMye AtmasAdhanA kAje ja jeNe bhekha lIdhe| tene tA enI prApti mATe kevI tAlAvelI hAya ! te zuM mAtra zAstrajJAnathI satASa mAnI nirAMta anubhavI zake kharA ?pa9 bhAvI gaNadharanA AtmAnA dharmaguru thavAnuM saubhAgya jemane sAMpaDayu' che, te " kalikAlasarvajJa '" AcArya zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje vivekazIla mumukSune svAnubhavapU je salAha ApI che, ane bhAvI gaNadhara thanAra AtmAe jenuM ananya bhAve anusaraNa karyu. che, te ApaNe ahI joIzuM? A rahI te salAha : " je kaI duHkha che te AtmajJAna rahitane che. AtmAnAM ajJAnajanita te duHkha ajJAnanA pratipakSI AtmajJAnathI zame che, nAza pAme che; jema prakAzathI adhakAra." "kano kSaya tA tapathI thAya, teA pachI AtmajJAnane ATalu mahattva zA mATe ? " --e zaMkAnu nirasana karatAM teo kahe che ke " khIjAM anuSThAneAnI vAta te dUra rahI, jene tame nirAnuM mukhya kAraNa kaheA che te tapathI paNu, AtmAnA ajJAnamAMthI janmela (2) pAtAne anubhava lAdhyAnA udgAranI sAthe upAdhyAya zrI yaravijayajI mahArAja 1ra. para. }.. 1. kahe che ugye samakita ravi jhalahalatA, bharamatimira vinATho. ... harabya| anubhava jora hatA je mAThumakSa jaMgalU DaoN, paripari tehanA ma dekhAvI, bhAre kIdhA bheDe re. anubhavaguNu AvyA nija ma Mge, mitho rUpa nija mATe, --zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 12. adhigatyAkhilaM zabdabahma zAstrazA muniH / svasaMvedyaM paraM brahmAnubhavenA'dhigacchati // ... ... ( Atama darisaNu jeNe karyuM, teNe sUMdo DhAMkayo) bhavabhavakUpa re. kSaNu aMdhe je adha le, te na le bhavanI kADI hai, tapasyA karatAM smRti dhaNI, nahi dAna taNI che teDI re. --zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 7, 37-38. --jJAnasAra, anubhavASTaka, zloka 8. kumArapALa mahArAjAnA. t yA zAtrA sugurormukhAdanubhavAzcAjJAyi kiJcit kvacit, yogasyopaniSadvive ki pariSazcetazva marakAriNI / zrI cauka kumArapAlanRpateratyarthamabhyarthanA-dAcAryeNa nivezitA pathi girAM zrIhemacandreNa sA // sIA--anumavAnna = nasaMvanavAsa / -~yAgazAstra, prastAva 12, zlAya patra, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahatsava-2dha duHkha AtmavijJAnavinAnAothI chedI zakAtuM nathI, kAraNa ke jJAna vinAnA tapanuM phaLa nahivata che." : "mATe, bIjI badhI ALapaMpALa mUkI daIne ratnatrayanA prANabhUta AtmajJAna mATe prayatna karavo joIe. ane...svAnubhUtinuM ja nAma AtmajJAna che; AtmajJAna e enAthI judI kaI cIja nathI."62 ane te (anubhava) asaMbhavita che evuMye nathI. jAtanI kIti ke yazogAthAnI khevanA jevI pitAnI kSudra kAmanAonI tRpti mATe jeTalI mahenata mANasa kare che, tenA karatAM A prayAsa vadhAre muzkelIbharyo nathI. AmAM te potAnA mana joDe ja yuddha karavAnuM che. zrI uttarAdhyayana sUtranA "gi giLejha apALa, same varaNI namo' 63 e sUtrane pitAne jIvanamaMtra banAvI daI sarvatra vIkharAyelI pitAnI cittavRttiono nirodha karI, cittane ekAgra karavAne abhyAsa rAkhavAne che,"64 jethI IcchAnusAra tene svarUpamAM joDI zakAya ane, tyAM ene laya karavA dvArA, AtmAnuM apakSa jJAna prApta karavAnI kSamatA lAdhe. prAraMbhamAM e kAma nIrasa ane niSphaLa lAge che, paNa saMkalpabaLane AdhAra laIne, aneka vAranI niSphaLatAone avagaNIne, khaMta ane vaNathaMbhyA athAka prayatnathI tene ja kAbumAM levAnuM che. A kArya je pAra utAre che tenuM jIvana prasannatAthI sabhara banI rahe che; mAnavajIvananuM kharuM phaLa meLavI te kRtArtha banI jAya che. - "A mArge janAra mATe eka utsAhapreraka hakIkata e che ke A kAryamAM sAdhakane sadA pitAnI hRdayaguphAmAM birAjamAna paramaguru" taraphathI gupta rIte preraNA, mArga, darzana ane sahAya maLatAM ja rahe che. A eka nakkara hakIkata ( fact) che e anubhava A mArge ceDAMka ja pagalAM mUkanArane thayA vinA nathI raheto. pachI te tenuM kAma eTaluM ja rahe che ke e avAja sAMbhaLavA sadA sajAga rahI pUrI zraddhAthI enuM anu. saraNa karavuM."65 amadAvAda vi. saM. 223; 5 5 zukalA 12, - tA. 23 2-7 62. "mAramAra jamavaM sulatAnane iMte . tarasADathara vijJAnIauchetuM na zayate | TIkA-iha sarva duHkhamanAranavidA bhavati, tadAtmAjJAnabhavaM pratipakSabhUtenAtmajJAnena zAmyati yamunayati, tama va vAro . nanuM karmakSayadetuH pradhAna tA 3 .* * yAdR, tavarApi AstAmanyenAnu ThAnena tadAtmAjJAnabhavaM duHkhamAla vejJa nahInairnacchetuM zakyate, jJAnamantareNa tapaso'lpaphalatvAt / .... tat sthitametat --- bAdya viSayavya mohamapahAya ratnatrayasarvasvabhUte aramAne pratita karyuM .ajJAnaM 2 ... mAnaH viTUca svasaMvedanameva mRte, toDavAnA naM nAma " -saTIka rogazAstra, prakAza 4, zloka 3. pitAnI jAta upara jaya meLava, e tAre parama vijaya banI raheze. bIjA badhA vi enI AgaLa phikkA lAgaze." 64-65 "anAmIupanAmathI lekhake lakhela eka lekha "pAyAnuM kAma" ("dharmacaka', jUna 1962)mAMthI.