Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 __ gUgo goLataNA guNa gAya - zI. sAra nAma dharAvatI racanAono prArambha bhagavAna tIrthaGkara deve ja karyo hovAnu jaNAya che. AcArAGga sUtranA pAMcamA adhyayana, nAma bhagavAna mahAvIra deve tathA gaNadhara zrIsudharmAsvAmI mahArAje 'lokasAra' arbu rAkhyuM che, te jotAM A vidhAna taddana vAjabI Thare che. A adhyayanamAM prabhuo, gaNadhara deve tathA niyuktakAra temaja vRttikAra maharSioo tattvajJAnano sAra atialpa paNa atigambhIra zabdomAM ApaNA mATe mUkI Apyo che. e sAra-lokasAra kevoka che, teno svAda ApaNe upAdhyAyajI mahArAjanI ja vANI dvArA mANIo : lokasAra adhyayanamAM, samakita munibhAve munibhAve samakita kA, nija zuddha svabhAve.... (125 gAthAnu stavana, DhALa 3) manyate yo jagattattvaM sa muniH parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaunaM maunaM samyaktvameva vA / / (jJAnasAra: 13/1) to jarA niyuktikAra zrutakevalI bhagavaMtanA mukhe paNa sAra zabdanuM bhASya sAMbhaLI laio : logassa u ko sAro ? tassa ya sArassa ko havai sAro ? / tassa ya sAro sAraM jai jANasi pucchio sAha // 244 / / A gAthA vAMcI tyAre prathama kSaNe to oma ja thAya manamAM, ke A te niyuktinI gAthA che ke koI prahelikA (samasyA, ukhANuM) che ? niyuktikAre atyanta prasannabhAve pUchyuM che A gAthAmAM ke "lokano sAra zo cha ? vaLI o sArano sAra zo haze ? ane o sAranAya sArano paNa sAra zo hoi zake ? - tane jANa hoya to kahe !" kRpAnidhAna niyuktikAra vaLI Ano uttara/ukela paNa pote ja ApI sAdhvIdivyaguNAzrI-sampAdita, prakAzanAdhIna 'jJAnamaJjarI'nI prastAvanArUpa lekh|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 45 logassa sAra dhammo dharma pi ya nANasAriyaM biti / nANaM saMjamasAraM saMjamasAraM ca nivvANaM // 245 / / (AcA. adhya. 5, u.1 niyukti) arthAt, "lokano sAra 'dharma' che; dharmano sAra vaLI 'jJAna' che; jJAnano sAra che 'saMyama'; ane saMyamano sAra che 'nirvANa' / " mAro oka kalpanA che ke upAdhyAyajIne potAnI A utkRSTa racanAnuM nAma 'jJAnasAra' rAkhavAnI preraNA A lokasAra adhyayana ane tenA paranI A be niyukti gAthAo uparathI ja sAMpaDI hovI joIa. ane A gAthAmAM paNa 'nANasAriyaM' pada to cha ja ! A kalpanA nirAdhAra bhale hoya, paNa o ramaNIya paNa jeTalI ja che, ano inkAra koI nahi kare. vastutaH lokasAra adhyayana temaja A gAthAono nazo upAdhyAyajI nA mAnasa para keTalI hade chavAyo haze, ke adhyAtmasAra prakaraNamAM paNa temaNe A sArano ullekha ko cha : samyaktvamaunayoH sUtre, gatapratyAgate yataH / / niyamo darzitastasmAt, sAraM samyaktvameva hi // (2/6/19) are ! jJAnASTakano A zloka joI to paNa A vAtano ApaNane aMdAja avazya Ave : nirvANapadamapyekaM bhAvya te yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM nirbandho nAsti bhUyasA / / (5/2) sAra aTalo ja ke sAra nAma dharAvatI sarvaprathama racanA te sarvajJa-kathita lokasAra adhyayana che, oma kahI zakAya. A pachI to zrIkundakundAcAryanA samayasAra, niyamasAra, pravacanasAra vagere grantho AvyA, to bIjA paNa yogasAra, tattvasAra jevA prAcIna tAttvika grantho AvyA, to upadezasAra jevA sAmAnya aupadezika grantho paNa jovA maLe ja che. A ja zreNImA upAdhyAyajInA adhyAtmasAra tathA jJAnasAra jevA grantho paNa Ave.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 oka vAta bahu spaSTa cha : koI paNa bAbatano sAra zuM te samajavAnI temaja tene pAmI levAnI mAnavamananI jhaMkhanA cheka AdikALa jeTalI purANI che. AcArAGganiyuktinI ja vAta karIo, to niyuktinAM maMDANa karatAM ja niyuktikAra sAranI zodha karatAM pharamAve che ke - "aMgasUtrono sAra zo ?"; "AcArAGga", "teno sAra ?"; "anuyoga-artha", "teno sAra ?"; "prarUpaNA'', "prarUpaNAno sAra ?"; "cAritra"; "cAritrano sAra ?"; "nirvANa'', "ane nirvANano sAra ?"; to kahe "avyAbAdha sukha". (AcA. adhya.1, u.1, ni.gA. 16-17) to upAdhyAyajI paNa sAranI khojamAM kyAM pAchA paDyA cha ? temaNe paNa potAnI o zodha pariNAma noMdhyu ja che : sArametanmayA labdhaM zrutAbdheravagAhanAt / bhaktirbhAgavatI bIjaM paramAnandasampadAm // aTale ApaNe ama kahIo ke jJAnasAra o jina-pravacana- sAradohana to cha ja, paNa sAthe sAthe o upAdhyAyajIo karelI, pravacananA sAranI-arkanI, UMDI khojanuM tattvarasachalakatuM sumadhura pariNAma paNa che, to te bilakula ucita paNa che ane mahattvapUrNa paNa che, amAM koI zaMkA nathI. jJAnasAra a jJAnanA amRtarasano mahAsAgara che. upAdhyAyajI bhale lakhe ke "pIyUSamasamudrotthaM' - samudra thakI nahi pragaTeluM amRta te jJAna ! ApaNI apekSAo to zrutajJAnanA mahAsAgaranuM manthana karIne upAdhyAyajIo meLavI Apelu amRta ja che A jJAnasAra ! ___ amArA moTA mahArAja pUjyapAda AcArya mahArAja zrI vijayanandanasUrIzvarajI mahArAja, zrIhAribhadrIya 'aSTaka prakaraNa' nA sandarbhamAM, kahetA ke "mANasa, jIvanamAM, 32 bhUlo kare. jema ke pahelI 'deva'nA viSayamAM bhUla kare; am 32 bhUla kare. A oka oka aSTaka o oka oka bhUla dUra karI ApanAru aSTaka che. 'mahAdevASTaka' bhaNo aTale devaviSayaka mAnyatA badalAya, zuddha thAya. Ama 32 aSTake 32 bhUlo sudhare."
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 anusandhAna 45 jJAnasAra - aSTakanA sandarbhamAM paNa A vAta oTalI ja sAcI- vAstavika jaNAya che. dharmatattvanA sandarbhamAM thatI bhUlo jo hAribhadrIya aSTaka thakI dUra thAya, to adhyAtma-tattvanA sandarbhamAM thatI kSationuM nivAraNa karavA mATe jJAnasAra - aSTaka se suyogya Alambana hovAnuM avazya svIkArI zakAya jANakAronA kathanAnusAra, adhyAtmasAra temaja jJAnasAra - o banne prakaraNomAM upAdhyAyajIo, AvazyakatA pramANe digambara mantavyonuM nirasana athavA zuddhIkaraNa bhale kartuM hoya; paraMtu te sivAya, samagrapaNe tapAsIo to, zrI haribhadrAcArya temaja zrIkundakundAcAryanAM tAttvika pratipAdanono adbhuta nicoDa tAravIne, teoe, A be prakaraNone, nizcaya - vyavahAranAM parama rahasyothI chalakAvI dIdhAM che. tattvavicArano arka tAravavAnI ane sUkSmekSikA thakI virodhI bhAsatA matomAM samanvaya sAdhavAnI AvI sUjha asAmAnya ja gaNI zakAya jJAnasAranI ja vAta karIo to teno pahelo zloka ja keTalo badho mArmika ane arthapUrNa che ! ApaNe, saMsAravAsI vairAgI gaNAtA jIvo, saMsArane tuccha, asAra ane apUrNa mAnIne cAlIo chIo tyAre, oka pUrNa jJAnI AtmAnI najaramAM jagatanuM svarUpa kevuM hoya teno aNasAra- Outline upAdhyAyajI, prathama zlokamAM ApaNane Ape che. te zloka lakhatI - racatI veLAo, kadAca, temanAmAM, paramajJAnIne ja lAdhatI koI anirvacanIya anubhUti saMkrAnta thaI hoya to nA nahi ! teo lakhe che ke "saccidAnanda-ghana ovA pUrNa parama tattvanI dRSTimAM to A vizva pUrNa ja bhAsatuM hoya che." arthAt ApaNane jagata adhUruM bhAsatuM hoya to te ApaNI adhUrapanI nizAnI gaNAya; pUrNa jAnInI najaramAM to jagatamAM kazuM ja adhUruM nathI hotuM. A zloka vAMcatAM ja cittamAM upaniSadano pelo mantra jhabakI UThe che : OM pUrNamidaM pUrNamadaH pUrNAt pUrNamudacyate / pUrNasya pUrNamAdAya pUrNamevAvaziSyate // - badhuM ja pUrNa che : A paNa, te paNa; oTale pUrNamAM ja pUrNa ThalavAya che; ane pUrNamAMthI jyAre pUrNanI bAdabAkI karIo, tyAre paNa bAkI rahe te pUrNa ja hoya che. >
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 oka udAharaNathI A vAta samajavAnI kozIza karIo : Glogal Summit maLe tyAre, temAM bhAratano pratinidhi Ave athavA jAya, tyAre 'bhArata Avyu', athavA 'bhArata ga\' oma ja vyavahAra thato hoya che. vaLI, o pratinidhi bhArata choDIne jAya tyAre, Summit mAM te 'bhArata' tarIke oLakha pAmato hovA chatAM, bhArata ochu thatuM nathI; pUrNa bhArata ja rahe che; ane te bhArata pAcho phare tyAre paNa, tenA AvavAthI bhAratano koI tUTelo aMza pUrAya che tevU nathI; te to yathAvat pUrNa bhArata ja rahe che. bahu UMcI ane UMDI vAta che A. jJAnasArano pahelo zloka, mArI dRSTi, upaniSadanA A sUktanI UMcAIne AMbe che. ___ jJAnasAra prakaraNa viSe Aq to ghaj ghaNuM kahI zakAya. keTaluM kahevU? upAdhyAyajI mahArAje A grantha racI ApIne tattvapipAsuo para je upakAra ko che teno badalo vALavAnI ApaNAmAM kSamatA nathI, aTaluM ja kahIne vAta ATopI lauM chu. jevA upAdhyAya yazovijayajI tevA ja upAdhyAya devacandrajI. banne samAna tAttvika puruSo. banne samAna anubhavajJAnI. banne samAna adhyAtmapathanA pathika. banneya pUjya puruSo pramANa, naya ane nizcaya-vyavahAranA samAna abhyAsIo, samAna prarUpako ane samAna granthakAro. Agama arthAt jina-pravacana, tenA aka oka zabdamAM ananta arthakSamatA ane aneka rahasyo saMtAyAM-samAyAM hoya che, tenuM bhAna ane tenuM marmodghATana karavAmAM nipuNa ovI asAdhAraNa pratibhA dharAvatA A banne pUjyo hatA. upAdhyAyajI pachI sAta-ATha dAyakA pachI devacandrajI bhale thayA hoya, paNa te banne vaccenA bhautika antarano cheda, temanI vacce sadhAyelA tAttvika ane anubhUtinA sAhacarya-sAmya-sAmIpya thakI, UDI jato jaNAya che. yogIrAja AnandadhananA pArasa-sparze potAnI dhAtune vadhu vizuddha banAvIne upAdhyAyajI je sAdhanApatha upara viharyA ane AgaLa vadhyA, te ja sAdhanApatha upara vicaravAnuM zrIdevacandrajIo paNa pasaMda karyu hoi, banne RSitulya sAdhako
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 anusandhAna 45 bacce je sakhya kaho ke sAmya sadhAyuM, te jotAM, upAdhyAyajInA AlekhelA, mantrAkSarasamA rahasyamaya zabdo upara devacandrajI mahArAja vivaraNa lakhe, te akadama ucita, balke nyAyocita banI rahe che. mAtra zAstro bhaNI laIo ke zabdonA vyutpatti ane nirukti prApta artha karatAM AvaDI jAya teTalA mAtrathI AvA grantho para vivaraNa karavAno ke carcA karavAno adhikAra nathI maLI jato. tevo adhikAra to tyAre ja maLI zake, jyAre tame, koI ne koI aMze ke rUpe, temanA jevA ho. AtmasAdhaka saMta muni zrI amarendra vijayajIne akavAra vinaMti karelI : yogadRSTi vize Apa kAMika vivaraNa Apo, to amArA jevAne tenAM sAdhanAlakSI rahasyo maLe. javAbamAM temaNe jaNAveluM : "A viSaya para vivaraNa karavA jeTalI kSamatA tathA kakSA hajI meM meLavI nathI, mATe huM nahi lakhI zakuM.' " A uparathI ApaNane samajAya ke vivaraNano adhikAra oTale zuM ? a prApta karavo keTalo Akaro hoya che, ane se prApta karavA mATe keTalI AkarI sAdhanA jarUrI hoya che ? A sAdhanA ane A adhikAra banne zrImad devacandrajI pAse hatA; ane ApaNA parama sadbhAgye, teoe te adhikArano upayoga paNa karyo; jenuM pariNAma che jJAnamaJjarI. kevuM mIThaDuM nAma ! sAdhanA game teTalI kaThora bhale hoya, paNa tenuM lakSya jo cidAnandanI mauja hoya, to teno sAdhaka jJAnamaJjarI sarajI zake; ato, te sarjana, TIkAgrantha hovA chatAM, svatantra grantharacanAnuM gaurava pAmI zake. * hA, jJAnamaJjarI se zrImad devacandrajInuM oka AgavuM granthasarjana che. vyavahAramAM bhale te jJAnasAranI TIkAnuM nAma hoya- TIkA gaNAtI hoya, paNa temaNe granthanA padArthoMne je rIte kholyA che, vikasAvyA che; je rIte okaoka padya ane tenA oka oka padanA marmane temaNe pakaDyo che, te jotAM temanI A TIkAne svatantra - maulika granthasarjana kahevAmAM leza paNa atyukti nathI thatI. vastutaH to upAdhyAyajInA racelA zabdo sAthai kAma pADavuM e ja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 jevAtevAnA gajA bahAranuM gaNAya temanA grantha para vivaraNa karavA mATe temanA samAnadharmA hovu anivArya che. ane devacandrajI mahArAja temanA o hade samAnadharmA che lAge che ke temaNe tattvajJAnanI tijorI jevA A-jJAnasAra granthamAM sudRDhatApUrvaka svaira vihAra karyo che, ane A tijorImAMnAM saghaLAMya ratnonAM, ApaNe kalpI paNa na zakIo tevAM, navalAM darzana karAvyAM che. bIjI, arvAcIna, koI paNa TIkAne AdhAre ApaNane lAge che ke jJAnasAra to sahelo, samajI zakAya tevo grantha che; teno gadya-padya anuvAda paNa game te bhASAmAM, karI ja zakAya tema che. paNa jJAnamaJjarI avalokyA pachI, ochAmAM ochu mane to, pratIti thaI gai che ke A grantha samajavo sugama ke sahelo jarAya nathI. keTalIbadhI sajjatA ane prAthamika bhUmikArUpa taiyArI hoya to ja A granthamAM, kAMika aMze ApaNI cAMca DUbe to DUbe. devacandrajIa A grantha upara vivaraNa lakhatAM kevA adhikArapUrvaka kAma kartuM che, te samajAvavA mATe aka-be dAkhalA ahIM TAMkuM chu. jJAnasArano prathama zloka A pramANe prasiddha che : aindra zrIsukhamagnena lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnandapUrNena pUrNa jagadavekSyate // 1 // A zlokamA uttarArdhano pATha, ahIM Apyo che te ja pramANe upAdhyAyajIne khudane saMmata che, ane tethI ja teo, svopajJa TabArthamAM- bAlAvabodhamAM, o paMktino artha Ama kare che : " sat ka0 sattA, cit ka0 jJAna, AnaMda ka0 sukha, e traNa aMzai pUrNa ka0 yuro je puruSa teNaI / darzana jJAna cAritra e RNa aMze pUrNa pUrNa jagat ka0 pUrNa jaga, avekSyate ka0 dekhaI, te adhUro kahI na dekhaI" // arthAt, sat cit AnandathI pUrNa ovo puruSa, jJAnAdikathI pUrNa jagatane dekhe che : tenI pUrNa dRSTi- nizcaya dRSTinI apekSAoM A jagata pUrNa che, apUrNa nathI. 97 - ane A artha ja ApaNe tyAM mAnya che, svIkArya che, ane te rIte ja adhyayana, vyAkhyAna, vivaraNa badhuM thatuM hoya che. have devacandrajI mahArAja ahIM sAva judA paDe che. teo A paMktino alaga ja pATha svIkAre che : ovo
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 45 pATha kAM to temanI sAme hovo joI; kAM temanI svatantra pratibhAo e pAThanI kalpanA/racanA karI hovI joI. je hoya te, tattvanI ApaNane khabara nathI, paNa temaNe A judo pATha svIkAryo che ane te pATha pramANe ja temaNe TIkA paNa lakhI che, te ApaNI samakSa upalabdha che. juo : aindra zrIsukhamagnena lIlAlagnamivAkhilam / saccidAnandapUrNenA'pUrNaM jagadavekSyate // sujJa jijJAsuo ahIM- uttarArdhamA karavAmAM AvelA pheraphArane noMdhI zakayA haze. have te aMzanI TIkA joio : "sat-zubhaM zAzvataM vA cit-jJAnaM tasya ya AnandaH tatra pUrNena jJAnAnandabhRtena muninA jagat mithyAtvAsaMyamamagnaM mUDhaM vilokyate / pUrNAH apUrNa jagad bhrAntaM jAnanti // " A TIkAMzamAM kula traNa pheraphAro jovA maLe che. 1. sat padano artha upAdhyAyajIo sattA karyo che, zrImade zubhaM zAzvataM vA avo karyo che. 2. upAdhyAyajIo sat-cit-Ananda (sukha) ama traNa aMzothI paripUrNa avA draSTA puruSanI vAta varNavI che, jenuM tAtparya ApaNA cittamAM 'kevalajJAnI' ke 'siddha parameSThI' aq hovAna samajAya che. jyAre zrImadjI sat-zubhaM zAzvataM vA, cit-jJAnaM, tasya (arthAt zubha ke zAzvata arbu je jJAna, teno) AnandaH avo artha samajAvI, te AnaMdamAM pUrNa (tatra pUrNena)- jJAnAnandabhRta je muni - Avo tAtparyArtha Ape che. ane 3. trIjo mahattvano, dhyAnapAtra pheraphAra to A che : upAdhyAyajI jyAM pUrNa jagat avo pATha AlekhIne darzana-jJAna-cAritradhI (nizcaya dRSTio) pUrNa jagatanAM darzananI vAta varNave che, tyAM zrImadjI apUrNa ovo pATha svIkArIne [ apUrNa ] jagat - mithyAtvAsaMyamamagnaM mUDhaM avo artha Ape che. ane teno spaSTa sAra paNa A zabdomAM teo Ape che : "pUrNAH apUrNa jagad bhrAntaM jAnanti'" / mULa granthakArathI, temanA svopajJa arthaghaTanathI, sAva judA pADavA- ane potAnI svatantra pratibhA dvArA upasAvela arthanuM varNana karavAnuM gaju, upAdhyAyajInA samAnadharmA arthAt upAdhyAyajI jeTalI ja AdhyAtmika ane anubhavajJAnanI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 pahoMca dharAvanAra AvA devacandrajI sivAya, bIjA kornu hoya ? oka vAtanI cokhavaTa ahIM ja karavI joIo. jJAnamaJjarInAM viduSI sampAdikAo A sampAdanamAM, devacandrajI-saMmata pATha (pUrNenA'pUrNa) nathI rAkhyo, paNa upAdhyAyajIsaMmata (pUrNena pUrNa) pATha ja rAkhyo che. temanI samakSa upasthita hastaprato paikI aka ke be ja pratamAM apUrNa pATha hoi temaNe bahumatapratono-te paramparAmAnya hovAne kAraNe - pATha ja rAkhyo che. paraMtu Ama karavA jatAM musIbata me AvI paDela che ke zrImadjIo TIkAmAM apUrNa pATha svIkArIne ja vivaraNa karyu che. temaNe vaikalpika rUpe, pahelA pUrNa pAThay vivaraNa karyu hoya ane pachI athavA kahIne apUrNa pATha darzAvI tenuM vivaraNa karyu hoya tevU to TIkAgranthamA jovA nathI maLatuM ! phalataH mULa granthano A sampAdanamA svIkRta pATha ane te parano TIkAgrantha - banne sAva nokhAM paDI jAya che; je granthathI ajANa jijJAsu mATe sandigdhatA sarjI zake. astu. bIjuM udAharaNa joio : prathama aSTakanA pAMcamA zlokamA pUrvArdhano pATha A pramANe che : "pUryante yena kRpaNAstadupekSaiva pUrNatA" / Ano TabArtha :- "pUrAI jeNaI dhanadhAnyAdika parigrahe hInasattva lobhIo puruSa, [te] dhana-dhAnyAdi parigrahanI upekSA ja pUrNatA kahIiM" - Avo che. ahIM zrI devacandrajI mahArAja jarA judA paDe che, ane A zlokagata 'tadupekSava' o padanA be alaga alaga artha Ape che. juo : (1) "pUryante' 'yena' pracurA bhavanti 'sA' -pUrNatA upAdhijA 'upekSyA eva' - anaGgIkArayogyA eva / (2) athavA tadupekSA eva, na hi eSA pUrNatA, kintu pUrNatAtvena upekSate - Aropyate ityarthaH // " (ahIM upekSyate-Aropyate hoi zake.) __A banne vikalpomAM 'tadupekSA' padano 'tasya upekSA-tadupekSA' ama mAnIne vivaraNakAra cAlatA nathI. pahelA arthamAM sA upekSyA ovo tadupekSAno artha darzAve che, ane bIjAmAM sA upekSyate avo artha temanA manamA che. pratibhAno A unmeSa, upAdhyAyajInA zabdomAM ane tenAM agAdha rahasyomAM zrImad kevA to garakAva thaI jatA haze tenI, gavAhI ApI jAya che. hajI oka udAharaNa joi laIo : 24mA zAstrASTakanA trIjA zlokamAM granthakAre zAstra zabdanI nirukti ApI che : "zAsanAt trANazaktezca budhaiH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 anusandhAna 45 zAstraM nirucyate" / arthAt hita zIkhave ane rakSaNa karavAnI zakti dharAve te zAstra have A zloka uparanI TIkA joizuM to zrImadjInI vilakSaNa prajJAno majAno unmeSa jovA maLaze. temaNe karelo artha kAMIka A pramANe che : "trANaMrakSaNaM tasya zaktiH - sAmarthyaM yasya saH, tasya zAsanAt - zikSaNAt zAstraM nirucyate - vyutpAdyate / aTapaTo lAge tevo paNa A artha zrImadjInI kSamatAne samajavA mATe upakAraka che. to A traNeka udAharaNothI jJAnasAra para vivaraNa karavA mATe devacandrajIno pUrNa adhikAra hovAnuM siddha thAya che; jJAnamaJjarI o kevaLa TIkAgrantha na banI rahetAM te zrImadjInuM AgavuM sarjanakarma che oma paNa puravAra thaI zake che; ane terI zrImadjI te upAdhyAyajInA samAnadharmA hovAnuM paNa sudRDha thAya che. ane sAthai ja A granthanAM marma pAmavAnuM, ApaNA badhA mATe, dhArIo choo teTaluM saraLa nathI, te vAta paNa nizcita thaI jAya che. * - upAdhyAyajI mahArAja ane devacandrajI mahArAja A bannenI ruci naya ane nikSepanI vicAraNAmAM aka samAna vartatI jovA maLe che. dareka padArthane A banne granthakAro nayavAdanI dRSTi satata mUlavatA rahe che, ane te rIte kyAMya akAntavAdano gaMdha paNa praveze nahi, tenI cAMpatI kALajI rAkhatA rahe che. upAdhyAyajInA tarkapradhAna grantho nayapradIpa, nayarahasya, anekAntavyavasthA, nayopadeza vagere; ane zrImadjInA tattvapradhAna grantho nayacakrasAra vagere, A bAbatanI sAkha pUre che. jJAnamaJjarInuM avagAhana karIo to tyAM paNa A bAbata AMkhe UDIne vaLagaze ja. lagabhaga ke mahardaze dareka aSTakanI TIkA AraMbhatAM zaruAtanI bhUmikA ke avataraNikAmAM, je te aSTakano viSayanirdeza karanAro je zabda hoya, tenA 4 nikSepA zrImadjIo darzAvyA che; aTaluM ja nahi, te padArtha kayA nayanA mate kyA - kyAre - kevI rIte saMbhave, te paNa prAyaH sAte nayone AzrayIne darzAvatA rahyA che. dA.ta. paheluM pUrNatA - aSTaka che, to pUrNanA nikSepa ane vividha nayamate pUrNa koNa gaNAya tenI carcA prathamASTakanA AThamA zlokanI TIkAmAM vistArathI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 101 karI che. a ja rIte, bIjUM magnatA aSTaka che, to te magna padanA ja nikSeparnu temaja nayonI dRSTio magna koNa tenuM nirUpaNa bIjA aSTakanA prathama zlokamAM jovA maLe che. ane AvaM pratipAdana aneka sthaLe jovA maLe che. koI paNa muddAne naya-nikSepanI dRSTithI tolavA-mUlavavAnI zrImadjInI vilakSaNa pratibhAno tathA syAdvAdaprItino, AthI, aMdAja AvI zake che. devacandrajI korA zAstrajJa nathI, paNa anubhavajJAnI paNa che. zrutamaya bodha tIvra hovAnI sAthe sAthe temano bhAvanAmaya bodhanA pradezamAM paNa praveza hovAna, temanAM sahajabhAve thaye jatAM, mArmika ane vedhaka pratipAdano parathI, kaLI zakAya tema che. Ane kAraNe koi paNa viSayanI vizada prastuti temane sahaja che. pote te te pratipAdya muddA paratve koi prakAranA sandehano ke dvidhAno bhoga nathI banyA; spaSTa che, ane tethI temanA dvArA thatuM spaSTa pratipAdana ApaNane paNa asandigdha samajaNa ApI zake che. amanI anubhavajJAna-plAvita vAlInA thoDAka sphulliMgo ahIM noMdhIo : - magnASTaka (ke magnatASTaka)nA pAMcamA zlokamAM bhagavatIsUtranA havAlA sAthe tejolezyAnI vRddhinI vAta upAdhyAyajI mahArAje nirUpI che. bhagavatIjImAM keTalA saMyama-paryAyavALA sAdhunI tejolezyA kevI hoya tenuM pratipAdana Ave che. te kevA prakAranA sAdhune hoya, teno khulAso 'magnatA'nA sandarbhamA 'ityambhUtasya' kahone upAdhyAyajIo Apyo che. paNa zrIdevacandrajI tenuM vizadIkaraNa karatAM, 1. tejolezyAnI vyAkhyA ane 2. sUtragata A pratipAdana kone lAgu paDe tenI cokhavaTa jeTalI saraLa sahajapaNe karI Ape che ke ApaNA manamAM te viSe koi nanu na ca na rahe. juo 1. tejolezyA sukhAsikA // 2. etacca zramaNavizeSamevAzrityocyate, na punaH sarva evaMvidho bhavati / / A ja prasaMgamAM temaNe saMyamasthAna-prarUpaNA laMbANapUrvaka karI che, temAM paNa zAstrAnusArI eka mArmika vidhAna karIne prarUpaNAne khUba vizada banAvI dIdhI che. A rahyaM te vidhAna : AditaH anukramasaMyamasthAnArohI niyamAt zivapadaM labhate / prathamameva utkRSTa-madhyama-saMyamasthAnArohI niyamAt patati /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 anusandhAna 45 to A prasaMgano ja upasaMhAra karatAM temaNe saMyamasthAna ane saMyamaparyAyano samanvaya sAdhIne sAdhunA sukhanuM mApa varNavatA sampradAyano je ullekha karyo che, te paNa jovA jevo cha : atra paramparA-sampradAya:-jaghanyata: utkRSTaM yAvat asaMkhyeyalokAkAzapramANeSu saMyamasthAneSu kramAkramavartinirgrantheSu mAsataH dvAdazamAsasamayapramANasaMyamasthAnollaGghanoparitane vartamAna: sAdhurIdRgdevatAtulyaM sukhamatikramya vartate iti jJeyam // - prazasta kaSAyanI carcA ApaNe tyAM ghaNIvAra thatI hoya che. potAnA kaSAyAdikane 'prazasta'- vizeSaNa ApIne teno bacAva karavAnI, balke tenuM samarthana karavAnI vRtti paNa kyAreka kyAreka jovA maLe che. AvA prasaMgoe ApaNane ghaNI dvidhA anubhavAtI hoya che. AvI dvidhAno cheda uDADatAM zrImadjI lakhe che : prazastamoha: sAdhane asAdhAraNahetutvena pUrNatattvaniSpatteH arvAk kriyamANo'pi anupAdeyaH / zraddhayA vibhAvatvenaivAvadhArya: / yadyapi parAvRttistathApi azuddhapariNatiH, ata: sAdhye sarvamohaparityAga eva zraddheyaH // (mohatyAgASTaka-prathama zloka-avataraNikA / ) - indriyo sadA atRpta rahe che; kadApi te tRpta nathI thatI; A muddAne bahu alpa zabdomAM zrImadjI hRdayavedhI rIte rajU kare che : "abhukteSu IhA, bhujyamAneSu magnatA, bhuktapUrveSu smaraNaM, iti traikAlikI azuddhA pravRttiH / indriyArtharaktasya tena tRptiH kva ? // " (indriyajayASTaka-3). - munio paMcAcAranuM pAlana kyAM sudhI-keTaluM karavU joi ? khAsa karIne chaThThA guNaThANAthI AgaLa vadhavA- Ave tyAre kyAM keTaluM AcArapAlana hoya ? A muddAne devacandrajI o AvIM rIte vizada karI Apyo che : "kSAyikasamyaktvaM yAvanirantaraM niHzaGkAdyaSTadarzanAcArasevanA / kevalajJAnaM yAvat kAlavinayAdijJAnAcAratA / nirantaraM yathAkhyAtacAritrAdarvAk caaritraacaarsevnaa| paramazukladhyAnaM yAvat tapaAcArasevanA / sarvasaMvaraM yAvad vIryAcArasAdhanA avazyaMbhAvA / nahi paJcAcAramantareNa mokSaniSpattiH / ....guNapUrNatAniSpatteH
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapTembara 2008 103 arvAg AcaraNA karaNIyA / .... pUrNaguNAnAM tu AcaraNA paropakArAya // " (kriyASTakanI avataraNikA). AvAM to aneka sthAno jJAnamaJjarImAM jaDe, je ApaNA bodhane vizada kare, ane ApaNI zaMkA, bhramaNA ane vikalpajALane bhedI nAkhe; ane devacandrajInA anubhavajJAnanI zAkha pUre. padArthonI vyAkhyAo paNa devacandrajI bhAre mArmika Ape che. jevI mArmika tevI ja hRdayaMgama paNa. upAdhyAyajI mahArAjano vAraso, A bAbatamA paNa, temaNe barAbara jALavyo che. thoDIka vyAkhyAo noMdhIo : "kartRtvam - ekAdhipatye kriyAkAritvam / " (2/3) / / "lobhapariNAmaH parabhAvagrahaNecchApariNAmaH, AtmaguNAnubhavavidhvaMsahetuH / " (3/2) // "kriyA hi vRttirUpA, bhAvapariNatistu AtmaguNazuddhirUpA / " (3/4) / / "parabhAvakaraNe kartRtArUpo ahaMkAraH aham / sarva-svapadArthataH bhinneSu pudgalajIvAdiSu 'idaM mame'ti pariNAmo mamakAraH / " (4/1) / / "antarmuhUrta yAvat cittasya ekatrAvasthAnaM dhyAnam / " "AjJAyA anantatva-pUrvAparAvirodhitvAdisvarUpe camatkArapUrvakacittavizrAmaH AjJAvicayadharmadhyAnam / evamapAyAdiSvapi sAnubhavacittavizrAntaH dhyAnam / " (6/4) // "yasya samyagdarzanAdiguNakSayopazama: svarUpanirdhAra- bhAsana-ramaNAtmakaH anyanimittAdyAlambanaM Rte sa tAttvikaH (kSayopazamaH) / " "yaccopAdeyatvena svatattvanirdhAra-bhAsana-ramaNarUpaM, heyabuddhyA parabhAvatyAganirdhAra-bhAsana-ramaNayuktaM ratnatrayopariNamanaM bhavati tad bhedrtn-tryiiruupm|" "yacca sakalavibhAvaheyatayA'pyavalokanAdirahitaM vicaraNa-smRtidhyAnAdimuktamekasamayenaiva sampUrNAtmadharmanirdhAra-bhAsana-ramaNarUpaM nirvikalpasamAdhimayaM [tad] abhedaratnatrayIsvarUpam / " (8/4) || - AvI to agaNita vyAkhyAo A TIkAgranthamAM abhare bharI che. tethI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 anusandhAna 45 ja jene tAttvika samajaNano khapa che tene mATe to A TIkA goLanu gADaM ja banI rahe tema che. zrImadjIo prasaMgopAtta verelA bodhadAyaka vacano paNa ahIM aneka sthAne jovA maLe che. eka-be avAM vacano ApaNe paNa vAgoLI : "ahaha ! bandhasattAto'pi udayakAlaH dAruNaH / yenAtmano guNAvaraNatA / ataH svarUpasukhe ruciH kAryA / " (1/7) // "kartRtvakAle na aratyanAdarau tarhi bhogakAle ko dveSaH ? udayAgatabhogakAle iSTaniSTatApariNatireva abhinavakarmahetuH / ato'vyApakatayA bhavitavyam / zubhodayo'pi AvaraNam, azubhodayo'pyAvaraNam, guNAvaraNatvena tulyatvAt kA iSTAniSTatA ? / " (4/4) || Ama, jJAnamaJjarInI ane tenA pariprekSyamAM devacandrajInI keTalIka, ApaNI alpa matio samajAi tevI khUbIo ahIM noMdhI che. alabatta, A to mAtra AcherI jhalaka ja gaNAya. ano vAstavika ane UMDANabharyo paricaya tathA lAbha pAmavo hoya to to AkhI jJAnamaJjarInuM avagAhana ja karavU paDe. AmAM DUbakI mAre tene adhyAtma-vizvanA adbhuta ane avanavA bhAvo maLe emAM koI zaMkA nathI.