Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI yazovijayajI Ibllebic 19% ri dAdAsAheba, bhAvanagara, phona : 0278-2425322 522A009 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ lA--puSpa 16vA~ MAM - -- agar bIkAnera ke darzanIya jaina maMdira SPPE lekhaka agaracanda nAhaTA prakAzaka dAnamala zaMkaradAna nAhaTA nAhaToM kI gavAr3a bIkAnera prathamAvRtti 2.00 2.12 ki. mUlya -) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIkAnera ke darzanIya jaina-maMdira bIkAnera rAjasthAna kA eka pradhAna aMga hai jo pahale eka alaga rAjya ke rUpa meM thaa| saM0 1545 meM jodhapura ke rAThor3a vaMzI rAva jodhAnI ke putra rAva bIkAjI ne ise bsaayaa| isake Asa-pAsa kA pradeza 'jogala' ke nAma se prasiddha thA / kramazaH rAjya sImA bar3hatI gaI aura yahAM ke sAhasI vyApAriyoM kI samRddhi mii| rAva bIkAjI ke sAtha prosavAla jAti ke kaI vyakti mI sAtha Aye the aura unakA rAjya ke saMcAlana va vyavasthA meM bar3A hAtha rhaa| rAva bIkAjI se mahArAja rAyasiMhajI taka sabhI pradhAna maMtrI vacchAvata vaMza ke the aura pIche mI surANoM evaM vaidoM Adi kA rAjya kI unnati meM bar3A hAtha rhaa| isalie prosavAla jAti ke karIba 60 gotroM vAle Der3ha-do hajAra ghara yahA~ rahe va haiM / matrIzvara karmacaMda vacchavata ne. jAtiyoM aura gotroM ke alaga-alaga mohalle sthApita kiye jinameM zrosavAloM kI 27 gavAr3e yAne mohalle haiN| pratyeka gotra vAlA prAyaH apanI gavAr3a meM hI rahatA hai| aisI sundara vyavasthA anyatra zAyada kahIM nahIM hai / bIkAnera rAjya yadyapi jodhapura Adi se choTA thA, para yahA~ jaina jJAna maMDAra aura jaina maMdira rAjasthAna ke anya saba nagaroM se adhika hai| bIkAnera kI yaha vizeSatA vizeSa rUpa se ullekhanIya hai / jaina maMdiroM kI adhikatA aura unake mahatvapUrNa hone ke kAraNa bIkAnera kI gaNanA jaina tIrthoM meM kI gaI hai| kavivara samayasaMbara ne apanI tIrtha mAlA meM anya tIrya sthAnoM ke sAtha bIkAnera kA bhI viziSTa smaraNa va vaMdana kiyA hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) 'bIkAnera jabaMdIe, ciranaMdIye re, arihaMta deharA ATha / tIrtha te namure' ___ kavivara samaya sundara ke samaya (saM. 1680) yahAM ATha jaina maMdira the, jo bar3hate-bar3hate aba aMrtagata mandiroM ko lekara karIba 35 kI saMkhyA taka pahu~ca gaye haiM / samaya-samaya para aneka sthAnoM ke jaina yAtrI bIkAnera ko tIrtha mAnate hue yAtrA ke liyeyahAM Ate haiM / para yahAM ke mandiroM kI pUrI jAnakArI na hone se pUrA darzana nahIM kara pAte va unhe bar3I asuvidhA hotI hai isaliye yahAM ke maMdiroM kA saMkSipta paricaya prakAzita karanA Avazyaka jAna yaha lavu prayAsa kiyA jA rahA hai / gata 15-20 varSoM se hamane yahAM ke hI nahIM, rAjya mara ke maMdiroM kI samasta pratimAoM ke lekha aura maMdiroM ke itihAsa Adi ke saMbaMdhI vizeSa anveSaNa kiyA hai| jisake phala svarUpa eka vRhad sacitra graMtha 'bIkAnera jaina lekha saMgraha' ke nAma se mudrita karavAyA hai, jo zIghra hI prakAzita hone jA rahA hai / para jana sAdhAraNa ke liye 'to sAmAnya jAnakArI hI apekSita hotI hai, isaliye isa choTI sI pustikA meM yahAM ke jaina maMdiroM kA ati saMkSipta paricaya prakAzita karanA hI abhISTa hai| isase adhika "paricaya kI jijJAsA hogI to dUsare saMskaraNa meM kucha phoTo sahita thor3A vistRta paricaya diyA jaaygaa| rAMgar3I ke cauka meM jaina svadharmazAlA hai jo jaina yAtriyoM ke Thaharane kA sthAna hai| ataH vahAM se jo jaina maMdiroM ke darzanoM ke liye jAne kA suvidhAjanaka mArga hai usI ke krama se yahAM maMdiroM kA paricaya diyA jA rahA hai| 1 cintAmaNijI (AdinAtha cauvIsaTA) kA maMdira ( kaMdoIyoM ke bAjAra ke uttarI nukkar3a para ) bIkAnera nagara kI nIMva par3ane ke sAtha hI isa maMdira kI mI nIMva DAlI jAne kA pravAda hai| saM0 1561 meM rAva bIkAjI ke samaya meM isa maMdira ke banane kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa maMdira meM zilAlekha lagA huA hai| isakI gUlanAyaka AdinAtha mukhyacaturviMzati jina kI dhAtu mUrti, saM0 1380 meM jinakuzalasUri dvArA pratiSTita maMDora me lAI gaI yo| jaisalamerI pIle avara se yaha suMdara maMdira banA huA hai / isake garbhagRhoM (gubhAroM) meM se eka meM 1050 dhAtu pratimAeM haiM jo sirohI kI lUTa saM0 1636 meM maMtrIzvara kAcanda ke prayatna se yahA~ prApta huI rakhI huI haiN| inameM nauvIMdazavIM zatAbdi se 16vIM zatAbdi taka kI vividha kalA pUrNa dhAtu mUrtiyAM haiN| itanI adhika dhAtu patimAnoM kA ekIkaraNa anyatra kahIM nahIM milegaa| mIkAnera kA gaha sabase pahalA maMdira hone ke sAtha sAtha itanI adhika aura prAcIna pratimAnoM ke saMrakSaNa kendra hone kI dRSTi se bhI isa mAra kA bar3A mahattva hai / gubhAre kI ye pratimAeM kaI varSoM ke anantara kisI khAsa durbhita va rogopazAnti zrAdi ke prasaMga meM nikAlI jAtI hai / mUla maMdira meM eka kAyotsarga kI dhAtu pratimA gupta kAla kI bar3I suMdara hai aura mUla mAdara ke dAhinI ora pradikSaNA meM sa0 1176 2 / parikara va anya mAna paTTa Adi darzanIya haiM / bAMI ora zAntinAtha bhagavAna kA svataMtra maMdira hai / yaha mUla madira kaMdoI bAjAra ke uttarI nukkar3a para avasthita hai / isakA praveza dvAra choTA hone para bhI kalA- ' pUrNa hai / 13 gavAr3a kA yaha paMcAyatI maMdira hai / 2 vAsupUjyajI kA maMdira yaha uparyukta mandira ke pAsa kI matheraNa galI meM DAgoM ke mahAvA jI ke pAsa hI hai| mUlataH yaha vacchAvatoM kA derAsara thaa| saM0 1636 meM siAhI ko lUTa se prApta pratimAtroM meM se vAsupUjya caturvizati dhAtu pratimA ko yahA~ mUlanAyaka ke rUpa meM sthApita kiyA gayA thaa| donoM ora do dehariyAM hai / ____ pAsa hI meM saTA huA digaMbara jaina maMdira hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamA ta 3 mahAvIrajI maMdira ( DAgoM kA) yaha upayukta mandira ke pAsa hI DAgoM kI pola ke sa mane hai| mUlanAyaka mahAvIra svAmI kI pratimA jaisalamerI pASANa kI hai aura pAsa kI eka deharI meM saM0 1176 kI jAMgalakUpa se zrAI huI suMdara aura saparikara pratimA hai| 4 bhAMDAsarajI sumatinAthajI kA maMdira yaha maMdira zrI lakSmInAthajI ke maMdira aura gauzAlA ke pAsa kI U~cI bhUmi para avasthita hai| tribhUmiyA (titallA), bar3A vizAla aura kalA pUrNa hone se sAre bIkAnera rAjya meM yaha jinAlaya sabase mahatvapUrNa va darzanIya hai| saM0 1571 meM mAMDAsAhadvArA yaha sumatinAthajI kA madira banAyA gama / tatkAlIna rAva lUNakaraNajI ne isakA nAma "trailokya dIpaka" rakhA, jo sarvathA upayukta hai| jodhapura rAjya ke suprasiddha kalAdhAma rAkha kapura ke trailokya dIpaka prasAda kI yaha anuruti hai| maMdira ke parakoTe kI laMbAI 171 se 190 phuTa taka hai aura caur3AI 106 // se 144 // phuTa hai| samatala bhUmi se isakI UMcAI 112 phuTa hai| isake tIsare talle para se bIkAnera nagara ke cAroM ora kA paridarzana bar3A hI suMdara hotA hai| isakA zikhara to karIba 60 kosa kI dUrI se (dUrabIna se ) dekhA gayA hai| bAhara kI mAMti bhItara kA dRzya bhI par3A hI suMdara hai| aneko saMma va pradikSaNA ko jagato kI kalApUrNa vividha mUrtiyAM bahuta hI manohara aura darzanIya hai| kucha varSoM pUrva kI gaI citrakArI bhI bar3I suMdara hai| pAsa hI meM sImaMdhara svAmI kA svataMtra maMdira hai| pratyeka bIkAnera zrAne vAle pAnI ko isa mandira ko to avazya dekhanA caahie| 5 naminAthajI kA maMdira yaha mAMDAsarajI ke maMdira ke pIche ke zrI lakSmInAtha pArka se saMlagna hai| vanchA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vata matrI karmasiMha ne saM0 1570 meM ise banAyA aura 1563 meM isakI pratiSThA huii| yaha maMdira mI bar3A vizAla, suMdara aura kalApUrNa hai| sAmane tathA dUsarI zrora kI phATaka ke pAsa bagIcA hone se isakI suMdaratA aura bhI bar3ha gaI hai| mUla maMdira ke bAhara kI jaisalamera ke patthara kI koraNI aura bhItarI praveza dvAra zrAdi kI bahuta bArIka aura suMdara koraNI darzanIya hai| 6 pArzvanAthajI-nAhaToM kI bagecI mAMDAsarajI ke pAsa kI naI sar3aka va hamAloM kI bArI se gaMgAzahara jAtI huI sar3aka para nAhaToM kI bagecI hai| isameM pArzvanAtha magabAna kA mandira aura dAdA guru kuzalamUrijo ke makarAne kI baMgalI meM caraNa haiN| isake sAmane bIkAnera ke spApaka rAva bIkAjI kA smAraka hai / 7 mahAvIrasvAmI kA maMdira (vaidoM kA) (zrAcArajoM ke cauka ke pAsa) cintAmaNijI ke maMdira ke bAda banA huA yaha 14 gavAha paMcAyanI jaina maMdira hai| saM0 157 meM isakI nIMva DAlI gaI / vaida gotra vAloM ne ise banAyA. isaliye vaidoM ke mahAvIrajI ke nAma se prasiddha hai| isako lepyamaya mUlanAyaka saparikara pratimA huMdara hai| sAmane kI ora do dehariyA~ haiM aura pIche kI tIna dehariyA hai jinameM se prathama meM sahasrakaNA pArzvanAtha jI kI mUrti darzanIya hai / madhyavartI deharI meM giranAra tIrtha paTTa aura nemi paMca kalyANaka paTTa saMgamaramara ke hai| isa maMdira ke sAmane vo eka deharI ke bhUmigRha meM 75 dhAtu pratimAeM puravita hai| sAmane ko dUsarI deharI meM dhAtu kI sabase bar3I caturvizati mUrti hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 saMkhezvara pArzvanAtha kA maMdira yaha nimnokta mahAvIrajI maMdira aura pAyacaMdra gaccha ke upAzraya ke bIca prAsANiyoM ke cauka meM haiN| 6 mahAvIrajI kA maMdira (prAsANiyoM ke cauka meM) uparokta saMkhezvara pArzvanAtha maMdira se salama hai / isameM kucha mitti citra acche haiN| 10 padmaprabhujI kA maMdira yaha prAsANiyoM ke cauka ke pAsa rAva gopAlasiMhajI vaida kI havelI ke pAsa , kI galo meM pannIbAI ke upAzraya se saMlagna hai / yahA kucha purAne mitti citra haiM / 11 RSabhadevajI kA mandira ___ yaha bAjAra aura saMgar3I cauka ko nikaTavartI nAhaToM kI gavAr3a meM hai| isakI mUlanAyaka zrAdinAtha pratimA bahuta hI vizAla aura sundara hai| aisI pratimA anyatra durlabha hai| saM0 1662 caitra badI 7 ko akabara pratibodhaka yugapradhAna jinacandra sUrijI ne isakI pratiSThA kI / yaha zatrujaya tIrthAvatAra mAnA jAtA hai| mUla guMmAre ke bAhara pAle meM yugapradhAna jinakandarajI kI mUrti bar3I sundara hai| mUlanAyaka pratimA ke sAmane hAyI para marUdevo mAtA aura mAta cakravatI baiThe haiM aura mUlaguMbhAre ke bAhara donoM ora bharata aura bAhubali kI mayotsarga sthita pratimAe~ haiN| yu. jinacaMdrasUrijI kI mUrti ke sAmane ke pAle meM gaNadhara gautama va usake sAtha donoM ora gaNadhara sudharmA aura jambUsvAmI kI khar3I mUrtiyAM hai| garmamUha ke bAhara dIvAla meM eka aora RSabhadeva kA nirvANadhAma zraSTApada aura dUsarI bora zarbujaya saurya citrita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| pAsa meM pArzvanAthajI kA svataMtra mandira aura pradikSaNA meM pAMca pAMDava, kuntI, draupadI, aura RSabhadeva caraNa kI deharI hai| . 12 zAMtinAthajI kA mandira ___yaha bhI nAhaToM kI gavAr3a meM kharataragaccha kI prAcArya zAkhA ke upAzraya ke kIka sAmane hai| isameM zAntinAthajI, gautama svAmI Adi kI mUrtiyAM darzanIya haiN| isake sAmane svaratara zrAcArya zAkhA ke upAzraya meM devachande meM jainamUrtiyAM hai / 13 supArzvanAthajI kA mandira yaha zAntinAthajI ke mandira ke pAsa, eka pAla meM chattAbAI ke uNazraya meM saMlagna hai| isameM tIrthoM ke citrita paTTa aura Upara talle meM caumukha samavasaraNa deharI aura anya mUrtiyAM darzanIya haiN| 14 mahAvIrajI kA mandira (boroM kI serI) ___ yaha nAhaToM aura golachoM kI gavAr3a ke madhyavartI boroM kI serI (sakar3I galI) meM upAzraya ke sAmane hai| yaha mandira sabase pIche banA hona para bhI vizeSa rUpa se darzanIya hai| isa saMgamaramara ke zikharabandha kalApUrNa jinAlaya kA svargIya seTha bhairoMdAnajI koThArI ne saM0 2002 meM banAyA hai| isake bhitti citra bIka.nera kI citrazailI ke bar3e sundara haiN| jinameM bhagavAna mahAvIra ke 27 bhava, zrIpAla caritra pRthvIcandra guNasAgara caritra Adi kaI jaina kapAnakoM kA sundara citraNa hai| sAmane ke bAloM meM gautama svAmI aura jinakuzalasUra kI mUrtiyAM aura upara talle meM vAsupUjya bhagavAna kI eka deharI hai / | 15 kuMthunAthajI kA maMdira yaha rAMgar3I cauka meM bar3e upAzraya ke ThIka sAmane bar3e mauke kI jagaha para hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ajitanAthajI kA maMdira kuMthunAthajI ke maMdira ke thor3e zrAge suganajI ke upAzraya ke pIche ke hisse meM upara talle meM yaha deharAsara rUpa maMdira hai| pAsa meM jinakuzalasUrajI kA guru maMdira jisameM dAdA gurU kI jIvanI ke citra haiM aura nIce baMgalo meM upAdhyAya kSamA kalyAsa jI kI sundara mUrti hai| 17 ajitanAthajI kA maMdira kocaroM ke mohalle meM sirohiyoM ke gharoM ke pAsa meM pAMca maMdira hai / jinameM ajitanAthajI kA zikharabaddha maMdira satra se prAcIna hai| isakA nirmANa saM0 1664 ke zrAsa pAsa huA hai| saM0 1664 kI pratiSThita hIravijayasUrijI kI mUrti mI isameM sundara hai| saM0 1855-74 aura 1966 meM isakA jIrNoddhAra hotA rahA / 18 vimalanAthajI kA maMdira yaha ajitanAthajI ke maMdira ke pAsa hI hai / saM0 1924 meM kocara amIcaMda habArImala ne isakI pratiSThA karavAI / 16 pArasanAthajI kA maMdira baha bimalanAthajI ke maMdira ke pAsa hI hai| saM0 1881 meM yaha maMdira banAyA gyaa| 20 AdinAthajI kA maMdira yaha uparokta maMdira se saMlagna hai / mUlanAyakajI saM0 1863 meM pratiSThita hai| isameM donoM ora dIvAloM meM citrita tIrthapaTTa bar3e saMdara hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 1 ) 21 zAntinAthajI kA maMdira . . yaha uparokta AdinApajI ke maMdira ke pAsa, kocaroM ke upAzraya meM derAsara ke kocaroM kI guvAr3a ke pIche jela ror3a para digabara jaina dharmazAlA aura nasiyAMjI hai| 22 pAyacaMdasUrijI kA maMdira-AdinAtha maMdira gaMgAzahara roDa yaha gaMgAzahara roDa para hai / kocaroM kI gavAr3a se bIdAsara kI bArI se nikala kara isa maMdira ko jAne kA mArga hai.| yaha bahuta vizAla jagaha ko ghere hue hai / yahA~ saba se pahale saM0 1662 meM pArzvacaMdrasUri ke caraNa sthApita hue isIlie isa nAmase prasiddha haiN| phira isI gaccha ke anya prAcAryoM kI zAlAeM va pAdukAeM bnii| AdinAtha magavAna kA zikharabaMdha maMdira pIche banA hai| ___ kAtI sudI 15 ko baiMdoM ke mahAvIrajI se bhagavAna kI savArI nikala kara yahAM jAtI hai aura migasara bI 2 ko lauTatI hai / 23 rAmalAlajI kI dAdAvAr3I upayukta mandira ke sAmane mahopAdhyAya vaidyavara rAmalAlajI va gurudeva kA mandira hai| 24 dUgar3oM kI dAdAbAr3I isI gaMgAzahara ror3a para thor3A Age jAne para dUMgar3oM kI bagecI meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) 25 pArzvanAthajI kA mandira isI ror3a para thor3e Age kocaroM kI bagecI hai jisameM hAla hI meM sAmane ko ora gurU mUrtiyAM aura unake pIche pArzvanAtha magavAna kA mandira banAyA gayA hai / 26 gauDI pArzvanAthajI kA mandira gaMgAzahara ror3a ke madhyavatIM ghUmacakkara ke pAsa vizAla bhUmi ko liye hue yaha mandira hai / saM0 1886 meM isa gauDIpAzrva maMdira kA uddhAra huA / pAsa hI meM sametazikharajI kA saMgamaramara kA vizAla paTTa seThiyA amIcanda ne saM0 1886 meM banAyA / dIvAla meM donoM ora jinaharSasUri aura mastayogI jJAnasArajI (sAmane seThiyA amIcanda baiThe haiM) ke aitihAsika citra haiN| bAhara eka guru pAdukA mandira meM kharataragaccha ko yaha paraMparA ke 70 caraNa haiN| aura pAsa hI AdinAthajI kA mandira hai| 27 saMkhezvara pArzvanAtha (seTUjI kA) mandira ___yaha zrI gauDI pArzvanAthajI ke saMlagna va isI ahAte meM haiM / saM0 1924 meM yati zrI sedajI (samudrasoma ) ne ise banavAyA thaa| isake pAsa hI mastayogI mAnasArajI kA samAdhi mandira hai / narAyaNajI ke nAma se prasiddha ye bahuta bar3e AdhyAtmika yogI, rAjyamAnya, kAvyamarmanna aura pramAvaka puruSa the| 18 varSa kI umra meM yahAM inakA svargavAsa saM0 1968 meM huaa| saM0 1602 meM isa sAla meM unake caraNa pratiSThita hue| isake pIche, hI gaMgAzahara ror3a para jaina kAleja hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIkAnera ke anya darzanIya sthAna bIkAnera meM jaina mandiroM ke atirikta nimnokta darzanIya sthAna hai1 nAhaTA kalA bhavana-abhaya jaina graMthAlaya nAhaToM kI gavAr3a meM RSabhadevajI ke mandira ke ThIka sAmane uparokta darzanIya sthAna hai| isameM bIsa hajAra prAcIna hastalikhita graMtha, paccIsa hajAra mudita grantha, vividha citra-zailiyoM ke hajAroM citra, purAtatva, kalA kI nAnAvidha sAmagrI kA vizada saMgraha hai| rAjasthAna kA yaha sabase bar3A nijI granthAlaya va saMgrahAlaya hai| 2 bar3A upAzraya isameM dasa hajAra hastalikhita pranyoM kA bar3A jJAna maNDAra aura kharataragaccha ke bar3e zrI pUjyajI kI gAdI hai| 3 zrI bhairUMdAnajI koThArI kA nivAsa bhavana koThAriyoM ke mohalle meM yaha mavana kalA kI dRSTi se apanI nirAlI vizeSatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) rakhatA hai| isameM saMgamaramara patthara ko bArIka koraNI aura raNathambhora yuddha zrAdi ke viziSTa citra aura aneka darzanIya sAmagrI hai / 4 gagA golDana jubilI saMgrahAlaya (myujiyama) suprasiddha pabalika pArka ke bAhara sAmane ke adyatananirmita gola bhavana meM rAjya kA sArvajanika pustakAlaya aura saMgrahAlaya hai| isa saMgrahAlaya meM pallU se prApta vizvavizru t jaina sarasvatI kI mUrti vizeSa rUpa se dazanIya hai / maTanera se prApta kaI jaina mUrtiyAM bhI isa myujiyama meM hai| . 5 motIcaMdajI khajAMcI saMgraha mahAtmA gAMdhI ror3a para ratnabihArIjI ke ThIka sAmane khajAMcI bilDiMga meM motIcandajI khajAMcI kA prAcIna kalApUrNa citroM va hastalikhita grantho kA viziSTa saMgraha hai| inake atirikta hastalikhita granya saMgrahoM meM prAcArya zAkhA, jayacandajI, kSamAkalyANajI, seThiyA lAibrerI, kuzalacandrasUri pustakAlaya govinda, pustakAlaya, mahAvIra jaina lAibrerI aura mahArAjA kI anUpa saMskRta lAibrerI (lAlagar3ha) vizeSa rUpa se ullekhanIya hai| bIkAnera meM karIba sATha-sattara hajAra hastalikhita pratiyoM kA viziSTa saMgraha hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIkAnera ke nikaTavartI darzanIya sthAna 1 rela dAdAjI bIkAnera ke nikaTavartI darzanIya sthAnoM meM gagAzahara roDa para rela dAdAjI ke nAma se prasiddha dAdAvAr3I meM jinadattasUrijI kI mUrti, jinakuzalasUrijI, yugapradhAna jinacaMdrasUrijI zrAdi ke caraNa aura aneka sAdhu sAdhdhiyAM, zrI pUjyanI aura yatiyoM ke smAraka bane hue haiN| pAsa hI eka alaga deharI meM kharatara gamcha kI zrAcArya zAkhA ke zrIpUjyajI ke caraNa aura mukhya dvAra ke pAsa gauttama svAmI kI ___2 rAmanivAsa-pArzvanAtha maMdira yaha rela dAdAjI se Age gaMgAzahara-praveza ke ghUma cakra ke bIca meM hai / yahA~ pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA bAMThiyA samacaMda ne sthApita kI / 3 AdinAtha maMdira-gaMgAzahara yaha gaMgAzahara meM sar3aka ke Upara hI banA huA hai| 4 pArzvanAtha maMdira-bhInAsara gaMgAzahara kI roDa para sIdhe calate hue bhInAsara ke aMtima sImAvartI kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) aura muralImanohara ke maMdira ke sAmane hI yaha maMdira hai| yahAM kI mUlanAyaka pArzanAtha pratimA saM0 1171 meM jinadattasUri pratiSThita suMdara aura saprabhAva hai| __5 pArzvanAtha maMdira- mahAvIra seneToriyama bhInAsara aura udarAmasara ke madhyavartI dhorA para avasthita mairUMdattajI prAsopA dvArA sthApita mahAvIra seneToriyama meM yaha maMdira hai / 6 kuMthunAtha derAsara-udarAmasara bIkAnera se 7 mIla dUravartI udarAmasara ke boyaroM ke bAsa meM upAzraya ke Upara talle meM yaha maMdira hai| 7 jinadattasUri dAdAvAr3o-udarAmasara yaha udarAmasara gAMva se lagabhaga 1 mIla para hai| jinadattamUrijI kI caraNa pAdukAe~ saM0 1735 meM banAI gii| isa dAdAvAr3I kA jIrNoddhAra saM0 1883 meM huaa| saM0 1884 se prati varSa bhAdau sudI 15 ko yahA~ melA bharatA hai| dAdA gurU jinadatapUrijI ke caraNa bar3e camatkArI hai| 8 pArzvanAtha mandira-zivabAr3I bIkAnera se pUrva-uttara dizA meM cAra mIla dUra zivabAr3I grAma hai| yahAM pArzvanAmajI kA maMdira lAlezvara mahAdevajI ke maMdira ke sAmane saM0 1938 meM yati suganajI ke upadeza se mahArAjA DUMgarasiMhanI ne banavAyA / sAvaNa sudI 10 ko yahAM eka bar3A melA maratA hai| pAsa ke bagIce meM eka bar3A tAlAba hai aura lAlezvara mahAdeva ke maMdira meM eka bAvar3I hai| arSA hone para yahAM bar3I raunaka rahatI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai supArzvanAtha mandira-UdAsara yaha bIkAnera se 6 mIla dUra hai| saM0 1935 meM sadArAmajI golabA ne isa maMdira ko bnvaayaa| 10 jinakuzalasUri guru maMdira-nAla ___ yaha bIkAnera se dakSiNa-pazcima 8 mIla dUra gajanera kolAyata jAne vAlI sar3aka para hai| yahAM kuzalasUrijI kI pAdukAe~ bacchAvata karmasiMha ne saM0 1580 ke AsapAsa, guru darzana pAne ke anantara sthApita kI / yaha bahuta camatkArI sthAna mAnA jAtA hai| isa guru maMdira kA jIrNoddhAra saM0 1666 meM bhalaMdAnajI kogarI ne bar3e hI sundara rUpa se karavAyA hai| guru caraNa ke Upara kI jaMgalI kI saMgamaramara kI jAlI aura koraNI bahuta hI bhavya hai| pApa ke eka caumukha stUpa meM mahAkavi samaya sundarajI aura unake guru ke caraNa haiM / bAhara jina cAritrasUrijI smRti maMdira abhI dIpacadajI golakA ne banAyA hai, jisameM jinacAritrasarijI kI mUrti hai| sAmane kI zAlAoM meM kItiratnasUri zAkhA vAloM ke caraNa va stUpa haiN| kharatara zrAcArya zAkhA kI koTar3I meM unake zrIpUjya zrAdi ke caraNa haiN| kAtI mudI 15 ko yahAM melA lagatA hai aura phAguna vadI 30 ko pUjA, rAtri jAgaraya zrAdi dvArA guru bhakti kI jAtI hai / 11 padmaprabhujI kA maMdira-nAla yaha isa guru mandira ke ahAte hI meM kinAre para hai| saM0 1916 meM isakI pratiSThA huI / 12 munisuvratajI kA maMdira-nAla yaha guru maMdira ke parakoTe se bAhara hai / mUlanAyaka saM0 16.8 meM pratiSThita hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) Thaharane ke sthAnoM va yAtAyAta saMbaMdhI sUcanAeM (rzanArtha jAnekA kama-kaMdoIyoM ke bAjAra se vAsupUjya maMdira kI galI se sIdhI sar3aka bhAMDAsarajI vahAM se lauTatI huI sIdhI sar3aka se surANoM kI guvAr3a hokara AcAyoM kA cauka ) aMTiyoM, sAthiyoM kI galI hokara nAhaToM kI gavAr3a phira boroM kI serI hokara rAMgar3I se kocaroM kI gavAr3a, vahAM se bIdAsara bArI hokara gaMgAzahara ror3a, phira gogAdaravAjA se begANiyAM aura koThAriyoM kI gavAr3a hokara rAMgar3I cauka meM / (2) bIkAnera sTezana ke sAmane dharmazAlA mohatoM kI hai / yahAM sarva sAdhAraNa Thahara sakate haiM / (3) rAMgar3I ke cauka meM bhI eka sAdhama zAlA hai jahAM sAdhanoM bhAIyoM ke Thaharane kA sthAna hai | sTezana se tAMgA, ikkA kI savArI saba jagaha ke lie taiyAra milatI haiM / (4) pArzvacaraMjI, rAmalAlajI kI dAdAvAr3I dUgar3oM kI dAdAbAr3I, kocaroM kI bocI, rela dAdAjI va nAToM kI bagecI meM bhI bar3e yAtriyoM ke lie Thaharane kA sthAna hai | (5) bIkAnera zahara ke alAvA ye grAsa pAsa kI yAtrA bIkAnera paMca tIrthI kahalAtI hai / (6) nAla ke lie bIkAnera relave sTezana se lorI jAtI zrAtI hai| ghor3A gAr3I (tAMgA ikkA) bhI jAtA hai / bIkAnera sTezana se nAla ko rela gAr3I bhI jAtI zrAtI hai para sTezana se kucha dUra rahatA hai isalie lorI yA tAMge meM suvidhA rahatI hai| (7) udarAmasara gA~va ke jAne mAne ke lie bhI relave sTezana para loriyAM khar3I rahatI haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIkAnera rAjya ke jaina maMdira bIkAnera ke nikaTavartI jaina mandiroM kA paricaya dene ke bAda rAjya ke jaina mandiroM vAle grAma, nagaroM kI sUcI dI jArahI hai 1 bIkAnera dillI relve lAina para (1) nApAsara-zAntinAtha mandira (2) dUMgaragar3ha-pArzvanAtha maMdira (3) bigAzAntinAtha mandira (4) rAjaladesara-AdinAtha mandira (5) ratanagar3ha-AdinAtha maMdira aura dAdAbAr3I (6) hApara sTezana se bIdAsara basa sarvima hai - yahAM ca dAprabhu derAsara hai (7) sujAnagar3ha meM pArzvanAtha, AdinAtha mandira dvaya aura do dAdAbAr3iyAM hai (8) ratanagar3ha se saradArazahara rela jAtI hai, vahAM do pArasanAtha mandira aura dAdAvADI hai (6) cUrU meM zAntinAtha mandira aura dAdAbAr3I hai / (10) rAjagar3ha meM supArzvanAtha mandira (11) riNI (tAganagara) rAjagar3ha se basa sarvisa hai yahAM zItalanAthajI kA bIkAnera rAjya meM sabase purAnA saM0 666 kA mandira aura eka dAdAbAr3I hai (12) nauhararAjagar3ha se hanumAnagar3ha jAne vAlI relve lAina meM nohara sTezana hai / yahAM pArasanAthajI kA mandira hai aura isameM eka zilApaTTa para saM0 1084 kA zilA lekha hai (1 ) mAdarA-nohara se 25 mIla dUra relve sTezana hai| yahAM pArzvanAtha aura mahAvIra svAmI kI pratimAe~ haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) 2 bIkAnera se bhaTiMDA lAina para (1) lUNakaranasara-supArzvanAthajI kA mandira aura dAdA gurucaraNa haiM / (2) kAlU-lUNakaraNasara, 12 mIla se basa sarvisa hai / yahAM candAprabhujI kA mandira aura dAdA gurucaraNa haiM / 3) gArabadesara-kAlU se kucha dUra-isa gAMva meM muralImanoharajI ke mandira meM eka jaina pratimA hai / (4) mahAjana-candAprabhujI kA mandira aura guru caraNa haiM / (5) sUratagar3ha-pArzvanAthajI kA mandira / (3) hanUmAnagar3ha-yahAM kille meM muni sutratasvAmI kA mandira hai| 3 bIkAnera nAgora relve lAina para (1) dezanoka-sTezana ke pAsa dAdAbAr3I aura bhUroM aura AMcaliyoM ke bAsa meM zAntinAthajI aura saMbhavanAthajI evaM loMkA upAzraya meM kesariyAnAthajI kA maMdira hai / (2) nokhAmaMDI pArzvanAthajI kA mandira hai / (3) pAMca-dezanoka se 20 mIla, yahA~ pArzvanAthajI kA mandira hai| 4 bIkAnera kolAyata relve lAina para (1) kolAyata se chaH mIla dUra bhajjU meM begANI aura seThiyoM ke bAsa meM nemInAthajI ke do mandira haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhaya jaina granthamAlA ke mahatvapUrNa prakAzana 1. abhayara nasAra (apAya) 2. pUjA saMgraha (aprApya) 3. satI mRgAvatI ) 4. vidhavA kartavya |4) 5. snAtra pUjAdi saMgraha (aprApya) 6. jinarAjabhakti Adarza (aprApya) 7. yugapradhAna jinacaMdrasUri (aprAya) 8. aiti. jainakAvyasaMgraha 5) pracArArtha 2 / / ) 6. sadhapati somanI zAha 3) 10. dAdA jinakuzalamUri, aprApya 11. maNidhArI jinacaMdramari (aprApya) 12. yugapradhAna zrI jinadattamUri 1) zIghra prakAzita honevAle grantha 13. bIkAnera jana lekha saMgraha, sacitra sajilda vRhadanya mUlya 10) 14. bAna pAra granyAvalI pR0 saM0 400 sacitra sajilda mUlya : 25. sama saMdara Rti kusamAMjali sajilda pR0 8 0 mUlya 5) zrI maddavacaMdra granthamAlA 5. dAbIkA vAzI jIvanA sahana) pracArArtha mUlya 1) rAjasthAnI sAhitya pariSad ke prakAzana 1. javAnI, bhAga 1-2 mUlya 2) 3) ... rAjasthAnI kahAvatA bhAga 1 --2 mUlapa 3) 3, prApti sthAna - 5. nAhaTA bradarsa, 4 jagamohana mallika lena, kalakattA-7 2. dAnamala zaMkaradAna nAhaTA, nAiTA gavAr3a, bIkAnera bhAratIya madraNa mandira, bIkAnera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zavi al Philo lehte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com