Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- a = = = = ૭ – ૭૪ લા
પયુ ષણનુ મનન सामाइकमाइ सुअनाणं जाध बिंदसाराओ। તe f૬ ના થTળ, તાજા શાકણ નિથાળું | સામાચિકથી માંડી ચૌદમાં લે ક્રબિંદુ સા૨ પૂર્વ સુધી શ્રુતજ્ઞાન છે તેનો સાર ચારિત્ર છે અને ચારિત્રના નિવણ છે.
પર્યષણ. વિશેષાંક
પુસ્તક : ૮૪.
અષાઢ-શ્રાવણ જુલાઈ ઑગષ્ટ ૧૯૮૭
આમ સ’વત ૯૩ વીર સંવત ૨૫18 વિક્રમ સ” નત ૨૦૪a
અ કે : ૯-૧૦
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
લેખ
પૃષ્ટ
૧૨૯
૧૩૦
૧૩૧
ક્ષમાં
१४७
૧૫૫
અ નુ કે મ ણ કો
: ક્રમ
લેખક ૧ શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ સ્તવન ઉપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મ. ૨ પંજાબ કેશરી યુગવીર આચાય
શ્રી મદ્ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી ધમ ના પ્રકાશ
અનુવાદક : કુમારપાળ દેસાઈ નવધા ભક્તિનું સ્વરૂપ
પૂ . આ. શ્રી કુંદકું દસૂરિજી મ. સા. ૧૩૯ પર્વાધિરાજ પર્યુષણ પર્વ
૧ઠ પ.
૧૪૬ સંવત્સરીને મર્મ
ડો. શ્રી કુમારપાળ દેસાઈ આ ધ્યાત્મિક સરકાર ભૂલીને આજનાં માનવે શું મેળવ્યું ? કુ. જ્યા તિ પ્રતાપરાય શાહ
૧૪૯. ૯ ધર્મ લાભ
મુનિશ્રી ધર્મ દેવજવિજયજી મ. ૧૫૨ સંસ્કાર સિંચન
૧૫૩ ૧૧ જ્ઞાનદષ્ટિ
રતિલાલ માણેકચંદ શાહ ૧૨ સંસ્થા સમાચાર .
૧૫૭ આ સભાના નવા આજીવન સભ્યશ્રી (૧) શાહ કીશોરકુમાર હિંમતલાલ-ભાવનગર | (૨) શાહ કાન્તિલાલ દીપચંદભાઇ-ભાવનગર (૩) શાહ પ્રતાપરા ય હીરાચંદ
e હરગોવનદાસ-ભાવનગર
સ્વર્ગવાસ નોંધ શ્રી કાન્તિલાલ પ્રેમચંદ ભાઈ ઘંટીવાળા મુ બઈ મુકામે સં'. ૨૦૪૩ના અષાડ વદ ૧૨ ને બુધવાર તા. ૨૨-૭-૮૭ના રોજ સ્વગ વાસ થયેલ છે. તેઓ શ્રી આ સભાના આજીવન સભ્ય હતા. તેમના કુ દુશ્મ પર આવી પડેલ દુ:ખમાં અમે સ મવેદના પ્રગટ કરી તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એવી પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
આવતા અંક e ‘ આમાનદ પ્રકાસના 'ને હવે પછીના અ'ક તા. ૧૬ -૧૦-૮૭ના રોજ * દીપોત્સવી અ‘ક’ તરીકે પ્રગટ થશે.
e ત’ત્રો,
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી. અાત્મા હiદ પ્રકાશ
વર્ષ ૮૪ અંક ૯-૧૦
માનદ્ તંત્રી કે. જે. દેશી વિક્રમ સં. ૨૦૪૩ અષાઢ-શ્રાવણ
જુલાઇ ઓગષ્ટ ૧૯૮૭
કા શ્રી ગેડી પાર્શ્વનાથ સ્તવન પર હિતકારી ને હિતકારી, ગોડીપાસ પરમ ઉપકારી રે, તેરી મૂરતિ મેહનગારી રે, તે તે લાગઇ મુઝનઈ પ્યારી રે, મે ૧ વાહઈ જીમ ચંદ ચકોરારે, છમ વંછઈ ઘનનઈ મોરારે, છમ વાડી ગજનઈ રેવારે, તીમ વાહી મુઝ તુક સેવારે કે ૨ | જે સાહિબ ચતુર સનેહી રે, તેહેર્ વાત અગોચર કેહરે, અગુહ્યં તિણિ પરિમિલિઈ રે, જીમ સાગર દૃદ્ધિ ભતિરે. ૩ ! જે તુમ ગુણ મઈ ચિતિ ધારિયા રે, તે તે જાઈનવિ વીસારિયા, સુહણઈ પણિ સાંભરિવાઈ છે, પરના ગુણ ચિતિ ન સુહા વઈ રે ! ૪ મક માતૃ-મને ભવ દલિયા રે, પ૨ સુર તે સઘલા ગલિયારે, તેહના ગુણ જે મુખિ ભાખેઈરે, તે તે દષ્ટિરાગ નિજ દાખઈરે. ૫ છે બિહુમહિ ઈક અધિકાર, પરબનાં મુઝ મતિ ભાઈ, તુઝ ચનઈ સાં સાચુ રે, પર વચનઈ સઘલું કાચું રે. . ૬ છે જાણો તિમ જગત જાણો રે, મુઝ મનિ તે તૂઝ સુહાણે રે, સરવગી નયની વાણીરે, તૂઝ વિણ અવરઈ નવિ જાણીશ. એ ૭ છે આજ અમિય ઘનાધન વૂઠા રે, સમકિત દષ્ટિ મુ તુઠા રે, નિજ કદિ ચિંતામણિ આયેરે, જે મઈ તુઝ દરશન પાયે ! ૮ સાહિબ તુઝ અરજ કરી જઈરે, સેવક ઊપરિ હિત કીજ રે, વાચક જશ કહેઈ અવિધારારે, ભવિલાયર પાર ઊતારરે. | ૯ | | | ઇતિ શ્રી ગેડી પાર્શ્વનાથ સ્તવન સંપૂર્ણ
ઉપાધ્યાય શ્રી યશવિજયજી
ઓગષ્ટ ૮૭].
T૧૨૯
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પંજાબ કેશરી યુગવીર આચાર્ય શ્રીમદ
વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી
વડોદરામાં વીસા શ્રીમાળી જ્ઞાતિના શ્રેષ્ઠીવર્ય દીપચંદભાઈના કુળમાં ધર્મપત્ની ઈચ્છાબેનની કુક્ષીએ સંવત ૧૯૨૭ કારતક સુદ ૨ એક પુત્ર રત્નનો જન્મ થશે. એનું નામ રાખવામાં આવ્યું છગનલાલ. સંવત ૧૯૪૪ વિશાખ સુદ ૧૩ રાધનપુરમાં તેઓએ પૂજ્યશ્રી આ મારામજી પાસે દીક્ષા લીધી. અને મુનિશ્રી હર્ષવિજયજીના શિષ્ય તરીકે એમને જાહેર કરી એમનું નામ મુનિશ્રી વલભવિજયજી રાખવામાં આવ્યું. થોડા વર્ષોમાં અનન્ય બુદ્ધી પ્રતિભાથી સમગ્ર સમુદાયમાં અગ્રગણ્ય સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. સંવત ૧૯૮૧ માગસર સુદ ૫ લાહોરમાં એમને આચાર્ય પદવી આપવામાં આવી અને એમનું નામ આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી રાખવામાં આવ્યું.
ભારત પાકિસ્તાનના ભાગલા પ્રસંગે તેઓશ્રી લાહોરમાં હતા. મારા સમગ્ર સાધુ-સાધ્વીશ્રાવક-શ્રાવિકા જ્યાં સુધી ભારત નહિ પહોંચે ત્યાં પછી હું ભારત જઈશ નહિ એવા આપના શબ્દ પ્રાણી માત્ર ઉપરની આપની લાગણી અને દયા સાબિત કરે છે.
સમગ્ર ભારતમાં આપે ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે વિદ્યાલયે બંધાવ્યા-જે મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરીકે પ્રખ્યાત છે. તેઓશ્રીએ જ્ઞાનાવરણીય કમીના અભૂતપૂર્વ ક્ષયે પશમ વડે લગભગ ૨૫૦૦ બે હજાર પાંચસે સુંદર સ્તવન -સજઝાય સ્તુતિ-પૂજાની રચના કરી.
સંવત ૨૦૧૧ આ વદ ૧૧ ભાયખલા માં કાળધર્મ પામ્યા. જ્યાં એમને અગ્નીદાહ આપવામાં આવ્યા. ત્યાં એમની સ્મૃતિ નિમિતે સમાધિ મંદિર બાંધવામાં આવ્યું. દર વર્ષે શ્રી આત્માનંદ જૈન સભાના ઉપક્રમે ત્યાં આસો વદ ૧૧ ગુણાનુવાદની સભા યોજવામાં આવે છે અને પૂજા ભણાવવામાં આવે છે,
છે
આત્માના અનંત ગુણો જ્યારે પૂર્ણ પણે પ્રકાશે છે ત્યારે આમા તેજ પરમાત્મા કહેવાય છે. અને તેવા પરમાત્મારૂપ મોટો દેવ પ્રત્યેકના શરીરમાં વસેલે છે. પરમાત્માને ખાળવા પૂર્વ પશ્ચિમ દિશાએ જવાની જરૂર નથી. ઉત્તર કે દક્ષિણ દિશાએ ખાળવા જવાની જરૂર નથી. પાણીમાં, નદીમાં, પહાડોમાં જવાની જરૂર નથી. આકાશમાં કે પાતાળમાં જવાની જરૂર નથી.
૧૩૦
[આમાનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમયદશી આચાર્યની સનાતન વાણી કે ધર્મળો. પ્રકાશ
[ આ વર્ષ એ પરમ પૂજ્ય નવયુગ પ્રવત ક આચાર્ય શ્રી વિજયવલભસૂરીશ્વરજી મહારાજની દીક્ષા શતાબ્દીનું વર્ષ છે અને એ નિમિત્તે સમગ્ર ભારતમાં ઠેર ઠેર જુદા જુદા કાર્યક્રમો થઈ રહ્યા છે. આના અનુસંધાનમાં સમય દશી આચાર્યશ્રી વિજયવ૯૯ સૂરીશ્વરને મહારાજના પ્રવચનનું રૂપાંતર ગુજરાતી ભાષામાં પહેલી જ વાર જાણીતા સાહિત્યકાર શ્રી કુમારપાળ દેસાઈ મુંબઈની શ્રી આત્માનંદ જૈન સભાના અનુરોધથી કરી રહ્યા છે. આ પ્રવચનના અનુવાદના કેટલાક અંશ અહીં અમે પ્રગટ કરીએ છીએ. ]
જના મારા પ્રવચનનો વિષય છે ધમ. માનવજીવનને પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિને હંગામી બનાવનાર અને માનવજીવનન સ યમની શોભા આપનાર છે ધર્મ. માનવીના જીવનપથ પર સત્યના પ્રકાશ પાથરતે અને પ્રગટાવતે આ એવો દીપક છે, જેના અજવાળાથી પાન ઊંડી ખીણમાં ધસે જતા માનવીને ઉગારી શકાય છે. આપણી જીવનયાત્રા ધર્મરૂપી દીપકને કારણે સહીસલામત ચાલે છે. આનો અર્થ જ એ કે ધર્મ જીવનના પ્રત્યેક બિટ માનવીને સાચા માં “ ચી ધનારો છે. વ્યક્તિગત કે સામાજિક વનો અસુર કે કલ્યાણ કરનાર તત્વ ધય જ છે. બીન શબ્દ માં કહે તે ધર્મ વ્યક્તિ અને સમાજની ઉન્નત જીવનનો ભ્રષ્ટ રચયિતા છે કાણની રક્ષા કરવાથી શરીરની રક્ષા થાય છે, એ જ રીતે માનવજીવન રક્ષા ધર્મરૂપી પ્રાણની રક્ષા કરવાથી થાય છે. આથી “ “મહાભારત ” માં કહ્યું –
ધર્મ જ દૂ દક્તિ, ધમાં ક્ષતિ રક્ષિા ” અધાતુ ધર્મને નષ્ટ કરવાથી કે ત્યજી દેવાથી જીવનને નાશ થાય છે અને એને સુરક્ષિત રાખવાથી એ જીવનની રક્ષા કરે છે. પવિત્ર અંતઃકરણને ઊંડાણથી સચ્ચાઈ પૂર્વક વિચારીએ તે ધમ માત્ર સમાજનો જ નહિ, પ મા મગ્ર સૃષ્ટિનો આધાર અને જીવાદોરી છે. ઘમ વિના વ્યક્તિ, સમાજ કે વિશ્વ કઈ ટકી શકે નહિ.
ધર્મનું સ્વરૂપ અને મહામ્ય ધર્મ એટલે શું ? ધર્મને પ્રચલિત સંપ્રદાય, પશે, મત-મતાંતરે કે લજિયન’ સાથે કે ઈ સંબંધ નથી. આ ધમ વ તે અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અપગ્રહ. કાચ, નાતિ, ડાં ધમ, પ આદિ દ્વારા જીવનને મંગલમય અને કલ્યાણમય બનાવનાર શુદ્ધ તત્તવ છે. આથી ધર્મમૂર્તિ ભગવાન મહાવીરે કહ્યું:
'धम्मा मंगलमुक्किटः अहिंसा संजमा त यो ।
देवा वि तं नसति, जस्स धम्मे सया मणी ॥' અહિ સા, સંયમ અને તારૂપી શુદ્ધ ધમ ઉત્કૃષ્ટ અને મંગલમય છે. જેનું મન સદા ધર્માચરણમાં લીન હોય છે, તેને દેવતાઓ પણ નમસ્કાર કરે છે.”
ઓગષ્ટ ૮૭]
[૧૩૧
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ છે ધર્મનું સ્વરૂપ અને માહાસ્ય ! પાશેર વજનનું તુંબડું ત્રણ મણનાં શરીરને નફ્ટ પાર કરાવી શકે છે, એવી જ રીતે અઢી અક્ષરનો આ નાનકડો ધર્મ શબ્દ આત્માને ડૂબત. બચાવી શકે છે.
ધર્મનું લક્ષણ પ્રશ્ન એ થાય છે કે ભારતની એકેએક વ્યક્તિમાં તાણાવાણાની માફક ગૂંથાયે આ ધર્મ ખરેખર છે શું ? ભારતીય સમાજજીવનમાં ભેજનથી માંડીને જન્મ-મરણ અને હરવાફરવાની બધી જ ક્રિયાઓ સાથે અનુસ્મૃત એ આ ધર્મ કઈ બાબત છે? જે મનુષ્ય ધર્મનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ સમજી લે તો પછી એને જીવનભર છેડી શકતો નથી. આથી મહાન જૈનાચાર્યોએ ધર્મનું આવું લક્ષણ આપ્યું છે:
_ 'दुर्गतौ प्रपतञ्जन्तन यस्माद धारयते ततः ।
धत्ते चैव शुभे स्थाने तस्माद धर्म इति स्मृतिः ॥' જે દુર્ગતિ ( પતનના ખાડા ) માં પડતા પ્રાણીઓના આત્માઓને બચાવે અને એમને સદ્ગતિએ (ઉન્નતિના સ્થાને ) પહોંચાડે એ ધર્મ '
વૈદિક ધર્મમાં પણ ધર્મની આવી જ વ્યાખ્યા આપવામાં આવી છે. જે સમાજને ઉત્થાન અને કલ્યાણના માર્ગમાં ધારણ કરે તે ધર્મ. જે સમાજનું પિષણ, રક્ષણ અને સવશુદ્ધિ કરે તે ધમ. સામાજિક જીવનમાં સદ્દવિચાર અને સદાચારની મશાલ સતત જલતી રાખે તે ધર્મ, જે વિચાર અને આચાર આત્માની પવિત્ર શક્તિને વિકસિત કરે તે ધર્મ.
ધર્મ અને અધર્મની ઓળખ ધમ માનવહૃદયમાં પેસી ગયેલી દાનવી વૃત્તિઓ તેમજ સ્વાર્થ અને લિપ્સાને દૂર કરે છે અને એને સ્થાને માનવતાની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરે છે, જ્યારે અધર્મ માનવીના હૃદયમાં સ્વાર્થવૃત્તિ, રાક્ષસી પ્રવૃત્તિ, સંગ્રહખેરી અને પારકાને પીડા પહોંચાડવાની દાનવી વૃત્તિને જ ગાડ છે
જ્યાં ધમનું વાતાવરણ હશે ત્યાં માનવીના જીવનમાં કે સમાજમાં સુખ, શાંતિ, સંતેષ, અને આનંદનું ઝરણું વહેતું હશે, જયાં વસ્તુનો અભાવ કે પ્રિય વસ્તુનો વિયોગ દુઃખદ નહિ બનતે હેય, બલકે પોતાની વસ્તુઓને ભાગ કરીને અને બીજાને આપીને અન્યને સુખી જેવામાં આનંદ વસતે હશે ભગવાન રામના ઘરમાં ધમકલા જીવિત હતી, આથી તે એમને ત્યાં લેવાની નહિ પણ આપવાની, બીજા માટે ત્યાગ કરવાની હેડ ચાલતી હતી. રામનું જીવન ધર્મમય હોવાથી ભયંકર જ ગહ પણ એમને માટે મંગલમય બન્યું હતું. બીહડ જંગલમાં પણ એમને શાંતિ અને સ તેષ હતા.
રામ કહેતા હતા. “અમે ધ્યાની ગાદી પર હું નહિ બેસું.” ભરત કહેતો હતો, “હું પણ નહિ બેસુ.”
આમ જ્યાં બીજાને આપવાની. ત્યાગ કરવાની, તપ કરવાની અથવા તે બલિદાનની હોડ ચાલતી હોય, ત્યાં સમજવું કે સાક્ષાત્ ધર્મ વસે છે. જ્યાં બીજાની પાસેથી છીનવી લેવાની, બીજાના અધિકારો પડાવી લેવાની અથવા તો બીજાને દુ:ખી કરવાની ભાવના હોય, ત્યાં
૧૩૨]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધમ વસતે હોય છે. રાવણ ની પાસે શુ નહે તું ? પત્ની, પુત્ર, રાજ્ય સંપત્તિ અને સામ થર્યવાન શરીર જેવાં બધા ભૌતિક સાધનો હતા. તેમ છતાં એની મને વૃત્તિ સતી સીતાનું અપહરણ કરીને એને પિતાની પત્ની બનાવવાની હતી. આથી તે એણે પિતાના સાચા હિતૈષીઓ કે પતિવ્રતા પત્નીની કોઈ વાત કે સલ હે કાને ધરી નહિ અને રાજ્ય. સંતાન. સંપત્તિ અને શરીર સઘળું હેડમાં લગાવી દીધુ. વિરાટ વિભવ અને મંદોદરી જેવી પતિવ્રતા પત્ની હાવા છેએના મનમાં અજંપે હતે. આનું કારણ એ કે એનું હૃદય અધર્મ માં રમમાણ હતુ .
પરિણામે આ જે જગતમાં રામનું નામ આદરપાત્ર અને પ્રાતઃસ્મરણીય બની ગયું. કઈ વ્યક્તિ પ્રાતઃકાળે રાવણનું નામ લેતી નથી. એના નામ પ્રત્યેક ઈતિહાસકારફિટકાર વરસાવે છે. અને એને ઘણાની નજરે જુએ છે આવું કેમ ? રાવણ પાસે ધન. પરિવાર, રાજયસત્તા અને અન્ય વૈભવની શું અછત હતી? ના, ભૌતિક વિભવ, અમાપ સંપત્તિ અને વિશાળ રાજ્યસત્તા માં એ કદાચ રામથી પણ ચડયા હતા. પરંતુ આ બધું હોવા છતાં એની પાસે ધર્મનિ વૈભવ નહે તે. એધર્મથી એનું જીવન લપેટાયેલું હતું. જ્યારે રામની પાસે ધન, વૈભવ, સત્તા અને સંપત્તિ એ છી હશે અથવા તે આ બધાને તેઓ પ્રસનતા પૂર્વક ત્યાગ કરી શકતા હશે. તેમ છતાં એ મની પાસે અ૫ ૨ ધર્મવૈભવ હતો ધર્મની મર્યાદાને એમણે અખંડિત રીતે સાચવી હતી અને તેથી જ રા મને મર્યાદા પુરુષે ત્તમ ભગવાન કહેવામાં આવે છે. જ્ય રે રાવણને ધર્મ મર્યાદા ખડિત કરનાર રાક્ષસ કહેવામાં આવે છે ! ધર્મ અને અધમની પરીક્ષા આપણા હૃદયમાં થતી હોય છે. કેઈ આપણને દુઃખ આપે, હેરાન પરેશાન કરે, આપણી સાથે અન્યાય, પ્રપંચ, દગાબાજી કે બેઈમાની કરે, તે એ આપણો હક છીનવી લે છે કેઈ તમારે ત્યાં જે રી કરે અથવા તો તમારી પત્ની પર કુદષ્ટિ કરે તે એ તમને ગમતું નથી. એ જ રીતે આવી બાબતે બીજાઓને પણ ગમતી નથી. તમારી સાથે દુષ્ટ વ્યવહાર કરનારને તમે અધમી કે પાપી કહેશે. બીજા આ સાથે તમે જે આવા દુવ્ય બહાર કરશે તે તેને પણ તમને ૫ પી કે અધમી કહેશે.
આને સાર એટલે જ કે જે ચીજ આપણને ખરાબ કે અસહ્ય લાગે છે તે બીજાના પ્રયે ન કરવી તે ધર્મ છે અને તે કરવી તે અધર્મ છે. એથીયે વિશેષ આગળ ધપીને કોઈ સબળ વ્યક્તિ બીજાને પીડિત કે પરેશાન જુએ અને એને માટે પિતાના ધન, સમય, શક્તિ અને સ્વાર્થનો ત્યાગ કરીને અને સુખ પહોંચાડવા પ્રયત્ન કરે એ પણ ધર્મ છે. આથી જ મહર્ષિ વેદવ્યાસ કહે છે -
" श्रूयतां धर्म सर्वस्य श्रुत्वा चैवाघधार्यताम ।
आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत ।।” દરેક ધર્મની સૂકમ વ્યાખ્યા સાંભળો અને સાંભળીને ગ્રહણ કરે. જે વાત પિતાના આત્માને પ્રતિકૂળ હેય એને ( અધર્મ સમજીને ) બીજા પ્રત્યે ન કરો.”
આને અર્થ એ કે આત્મૌપામ્ય (અતિમાના સમાનતા)ના ત્રાજવાથી જ ધર્મ અને અધર્મી ને તે લ થઈ શકે. આના પર આધાર રાખીને જ મહાપુરુષોએ આત્મ પ્રતિકૂળ એવી હિંસા, અસત્ય, છળ, બેઈમાની, ચેરી, વ્યભિચાર અને સંગ્રહવૃત્તિને અધર્મ કહ્યા છે અને અહિંસા
એ ગષ્ટ-૪૭]
[૧૩૩
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જેવા વિશ્વસુખનું સંવર્ધન કરનારા ગુણાને ધર્મ ગણાવ્યા છે. રાવણે સતી સીતાનું દુરાશયથી હરણ કરીને ધમ મર્યાદાનુ' ઉલ્લઘન કર્યું. આથી એને અધી કહેવામાં આવે છે. જયારે સતી સીતાએ અનેક પ્રલાભના અને ભય વચ્ચે પોતાના શીલને ખ`ડિત થવા દીધું નહિ એથી એને ધર્મોમાં ગણવામાં આવે છે.
ધર્માચરણથી ધર્માત્મા
તમને કઇ પૂછે કે તમે રામ થવા માગેા છે કે રાવણુ ? તેા બધા જ એમ કહેશે કે અમે રામ બનવાનું પસંદ કરીએ છીએ. સજ્જના ! જો રામ બનવાનું ઇચ્છતા હૈ। તા તમારા હૃદયમાં બેઠેલા રાવણરૂપી અધ`ને અળગા કરો અને શુદ્ધ ધર્માંને હૃદયમંદિરમાં બિરાજમાન કરી. આનુ કારણ એ કે તમે એક જ સિંહાસન ૫૨ રામ અને રાવણને બેસાડી શકશે નહિ. ગાસ્વામી તુલસીદાસ કહે છે :
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૪
“નાં રામ તમાં વામ નદી, નથાં જામ ની રામ ! 'तुलसी' दोनों ना रहे, राम काम इक ठाम ||
બહારની દુનિયામાં કયાંય રામ અને રાવણુ નથી. આ પણા હૃદયમાં જ એનુ ધમસાણ મચેલુ છે. જો રામના વિજય અને રાવણના પરાજય ઇચ્છતા હો તા ધનુ આચરણ અને અધર્મનુ નિવારણ કરવું પડશે. ધમ કેાઇ ખખરમાં વેચાતા નથી કે ખેતરમાં ઊગતા નથી. આપણા જીવનની પ્રતિ ક્ષણુ અને પ્રત્યેક કાર્યમાં એની પ્રાપ્તિ પ્રગટવી જોઇ એ. ધની માત્ર જાણક્રારી રાખવાથી જીવનમાં ધર્મ પ્રગટતા નથી. માત્ર અગ્નિની જાણકારીથી કંઇ આપણી રોટલી શેકાશે નહિ ધર્મને જીવનમાં કાર્યાન્વિત કરવાથી જ આપણા બેડો પાર થઇ શકે. જૈન શાસ્ત્ર કહે છે કે ધનું શુદ્ધ આચરણ કરનાર વ્યક્તિ આ ભવમાં નહિ તા સાત આ ભવમાં અવશ્ય મુક્તિ પામશે.
આ અંગે મને એક દૃષ્ટાંતનું સ્મરણ થાય છે એક શેઠના ઘરમાં અડધી રાતે કેટલાંક ચે!ર લાગ જોઇને ઘૂસી ગયા. શેઠ ઉંઘતા રહ્યા, પણ ખડખડટ થતાં શેઠાણીની ઊંઘ ઊડી ગઇ. સ્મેણે જોયુ કે ઘરમાં ચાર ઘૂસી આવ્યા છે. ભારે ચૂપકીદીથી શેઠને જગાડયા અને કહ્યું,
“ અરે ! ઘરમાં ગાર પેઠા છે.”
',
શેઠ કહે, “હા, મને ખબર છે. '
શેઠાણી મેલ્યા, જુએ, જુઆ, એમણે તેા તિજોરી ખાલી નાખી ’
શેઠે કહ્યું, “બરાબર, હું એ જાણું
છુ.
(6
શેઠાણી બેલી, “ અરે ! એમણે તે બધુ ધન બહાર કાઢ્યું.”
શેઠ કહે, “મને બધી ખબર છે. મૂગી રહે.''
શેઠાણી એલ્યા, " જુએ, જુએ. એ તે ધનનું પાટલુ બાંધી રહ્યા છે. ’
.
શેઠ કહે, “અરે, મને એની પણ ખબર છે. ’
શેઠાણી એલ્યા, “ એહ! હવે તે એ પાટલા ખભે નાખીને ચાલવા લાગ્યા. શેઠ કહે, “ હવ બેસવાનું બંધ કરીશ. મને બધી હકીકતની ખખર છે. ’’
For Private And Personal Use Only
|આત્માનંદ પ્રકાશ
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શેઠાણી કહે, અરે ! એ તે પાટલાં ઉપાડીને અધારામાં ગાયબ થઇ ગયા. ઊઠો, હવ તા ઊઠે. ’
શેઠ કહે, “ હુ મધું જાણું છું
..
શેઠાણીથી હવે રહેવાયુ' નહિ. એણે અકળાઇને હ્યુ, “ધૂળ પડી તમારા જાણપણામાં, આ વુ જાણપણું શા કામનું ? ચાર બધું ધન લઇ ગયા અને તમે કહે છે કે હું... બધુ જાણું છું.
"L
'जानु' जानु' करत है, धन को ले गये चार । शेठाणी कहे शेठ से, तेरे जानपणे में धूल || "
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શેઠાણીએ શેઠને જગાડવા પ્રયાસ કર્યો અને શેઠ જાગતા હોવા છતાં ધન બચાવવાના કે.ઈ પ્રયાસ કર્યા નહીં. આ રીતે આત્મારૂપી શેઠને સદ્બુદ્ધિરૂપા શેઠાણી વાર વિર જગાડે છે. પણ આત્મારૂપી શેઠ બધું જાણતા હૈાવા છતાં કામ, ક્રોધ, લેભ, માહ, મ જેવા ચારથી ધરૂપી ધનની રક્ષા કરી શકયા નહિ, તેા આવુ ધમજ્ઞાન શા ક્રામનું? વળી ઘણીવાર એવું અને છે કે નિષ્ક્રિય જ્ઞાન એ અભિમાન, દ્રેષ, ઇર્ષા, કપટ વગેરેને વધારે છે અને અધમ ને નિમ ંત્રે છે. સાચું ધમ જ્ઞાન તા આત્મામાં રહેલા દુર્ગુણરૂપી અ ંધકારને હટાવનારા સૂર્ય જેવુ છે. અંધકારમાં એવી કોઈ તાકાત નથી કે એ સૂર્ય'ની સામે ટકી શકે. જેના હૃદયમાં ધર્યું. જ્ઞાનરૂપી સૂર્યના પ્રકાશ પડે તેના, અજ્ઞાન, મેહ, મદ જેવા દુર્ણાનું અંધારું તરત જ નાસી જશે વાત એ છે કે ધર્મોની તમે ગમે તેટઢી વાતેા કરે. એના વિશે દુનિયાભરની ચર્ચા કશ અથવા તેા ધર્મની સૂક્ષ્મ વ્યાખ્યા કરી તે પણ જ્યાં સુધી અજ્ઞાન, માહ, સ્વ આદિને ત્યાગ અને ધમ`પાલન માટે તપ કે સમભાવપૂર્વક ક્રુષ્ટ સહન નહિ કરે ત્યાં સુધી કંઇ નહિ વળે. ધનું જીવનમાં અમલીકરણ નહિ કરવામાં આવે ત્યાં સુધી આપણે કરેલાં દુષ્કમાંથી મુક્તિ મેળવી શકવાના નથી તેમજ આવી જાણકારી આપણને ઊગારી શકવાની નથી. “ ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि भस्मसात्कुरुतेऽर्जुन
39
“ હે અર્જુન ! સમ્યક્ જ્ઞાનરૂપી અગ્નિ સવ કર્મીને ભસ્મ કરી નાખે છે. (ભગવતી સૂત્ર) નામનુ જૈનશાસ્ત્ર સાક્ષી પૂરે છેઃ “ ડાળ માળ ન માલ અસ્થિ” “ કરેલ કર્મના ક્ષચ કયા વિના કે અન ભોગવ્યા વિના મુક્તિ શકય નથી, આથી જીવન વ્યવહારમાં શુદ્ધ ધર્મનું આચરણ કરીએ તેા જ ક ક્ષય થાય.
,,
સમાન્ય અને સર્વોપયાગી
For Private And Personal Use Only
આ પ્રકારના ધર્મનું જે પાલન કરો, એને એનું ફળ મળશે જ. શુદ્ધ ધર્મ એ ઇ એક વ્યક્તિના અધિકાર નથી, પર ંતુ સર્વાંને માટે છે. જે કોઇ ઇચ્છે તે એનુ પાલન કરી શકે છે. ચદ્ર, સૂર્ય, અગ્નિ અને વાદળ સને માટે છે. સર્વના ઘર પર સૂર્ય કે ચંદ્ર સમાન પ્રકાશ નાખે છે. વાદળ સત્ર વરસતા હોય છે. અગ્નિ સહુનુ ભોજન પકાવતા હોય છે. આવી પ્રાકૃતિક વસ્તુઓમાં જેમ કેઇ ભેદભાવ નથી એ જ રીતે શુદ્ધ ધર્મ માં પણ કોઇ ભેદભાવ નથી. ધર્મ પેાતાના પ્રકાશ દરેક વ્યક્તિના હૃદયમાં ફેલાવે છે, પછી તે અભણ હોય કે ભણેલે, બુદ્ધિમાન હોય કે બુદ્ધિડીન, નિધ ન હોય કે ધનવાન, ખાંડની જેમ એ સવ માનવીના જીવનને મધુર બનાવે છે. કોઈ પણ વિશિષ્ટ ધમ-સ'પ્રદાયના આત્રા શુદ્ધ ઓગષ્ટ ૮૭
[૧૩૫
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ
ધર્મની બાબતમાં કેાઈ મતભેદ નથી અને તેથી જ આ ધમ' એ છે. એથીય વિશેષ સ‘પત્તિ, સ તતિ, પરિવાર, જમીન, જાગીર કે જ રહે છે. આમાંનું કોઇ પરાકમાં સાથે આવતું નથી. ધ અભિન્ન મિત્ર છે જે પરલેકમાં પણ સાથ આપે છે. શાસ્ત્રકાર કહે છે :
સમન્ય અને સર્વોપયેગી શરીર મૃત્યુ પછી અહીં એક એવા સાચા અને
66
' धनानि भूमौ पशवश्च गोष्ठे, नारी गृहद्वारि जनाः श्मशाने । देहश्चितायां परलोकमार्गे धर्मानुगे। गच्छति जीव एकः ॥
,,
“ પરલેાકમાં પ્રાણી માત્ર ધને સાથે લઈને એકલા જાય છે એનુ ધન ભૂ મિ પર પડયું રહે છે. પશુએ વાડામાં બંધાયેલા રહે છે. પત્ની ઘરના દરવાજા સુધી આવે છે. સ્નેહીજના સ્મશાન સુધી સાથ આપે છે અને શરીર માત્ર ચિતા સુધી જ રહે છે. ’
ધર્મ અત્યત સરળ અને સર્વસુલભ છે તેમ છતાં માહનીય કમથી ઘેરાયેલા માનવી ધર્મજ્ઞાન હેાવા છતાં ખેાટે માગે ભટકયા કરે છે. દુર્યોધન માહાંધ થઈને આ જ કહે છે, जानामि धर्म न च मे प्रवृत्तिः, जानाम्यधर्म न च मे निवृत्तिः
66
‘હું ધર્માંને ખરાખર જાણુ છુ પણ એમાં પ્રવૃત્ત થઈ શકતા નથી. હું જાણું છુ, પણ એનાથી નિવૃત્ત થઇ શકતા નથી, ”
।
For Private And Personal Use Only
',
”
અધમ ને પણ
દુર્યોધન પાસે એક એકથી ચડિયાતા ઉચ્ચ કેટિના વિદ્વાના, ૫ડતા, રાજનીતિજ્ઞ અને શાસ્ત્રજ્ઞા હતા, પરંતુ એની બુદ્ધિ પર માહનું આવરણ એવુ હતુ` કે એ જાણતા હોવા છતાં ધમાં પ્રવૃત્ત અને અધમ થી નિવૃત્તિ લઈ શકતા હે તા.
જૈનદર્શનમાં ચારિત્ર માહનીય કર્મના મુખ્યત્વે આ ચાર પ્રકાર બતાવ્યા છે—ધ માન, માયા અને લેભ, આ ચારના વળી સેળ ભેદ અને નવ નાકષાય મળીને પચ્ચીસ ભેદ થાય છે. કહે છે કે ઘુવડ દિવસે જોતુ નથી અને કાગડા રાત્રિએ જોઇ શકતા નથી, પરંતુ જે ક્રેધ, માન, માયા અને લેભમાં અંધ છે અને ન તે દિવસે કશું દેખાય છે કે ન રાત્રે. એની ધર્મચેતના પર ક્રોધાદિ કષાય નું એટલું માટુ અવરણ હાય છે કે એને કર્તવ્ય-અકર્તવ્યનુ કે ધર્મ અધમનું ભાન રહેતુ નથી. એના જીવનમાંથી ધર્મપ્રકાશ વિલીન થઇ ગયા હોય છે. જેવી રીતે રતાંધળાને બધુ ઊલટુ દેખાય છે, એવી જ રીતે કષાયના રતાંધળાપણાથી મનુષ્યને ધમ થી વિપરીત હોય એવી જ બાબતા સૂઝશે.
ખુદ ભગવાન મહાવીર પૃિષ્ઠ વાસુદેવના પૂર્વભવમાં આવી જ રીતે કષાયાધીનતાથી ઢારાઈને ધમ પ્રકાશને તિલાંજલિ આપી બેઠા હતા. વાત એવી બની કે એક દિવસ સંગીતની મહેફિલ ચાલતી હતી. વિપૃષ્ઠ વાસુદેવે પેાતાના શય્યાપલકને આદેશ આપ્યા હતા કે ઊંધથી ઘેરાઇને મારી આંખે। બિડાઇ જાય ત્યારે ગાન બંધ કરાવી દેજે ાત જેમ જેમ વધતી હતી એમ ગાયનના રંગ ઘૂંટાતા ઝતા શય્યાપાલક પણ ગાયનના આનંદમાં ડૂબી ગયા અને એથી જ ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ નિદ્રાધીન થઇ ગયા હોવા છતાં ગાયન બંધ કરાવવાનું ભૂલી ગયા. એકાએક ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ જાગી ગયા અને જોયુ તે શય્યા પાલકે હજી સુધી સંગીત બંધ કરાવ્યું નહેતું. ખસ, પછી તો પૂછવું જ શું? તે શય્યાપાલક પર એકદમ ગુસ્સે થઈ ગયા.
૧૩૬)
[આત્માનદ પ્રકાશ
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગુસ્સાની આગમાં અભિમાને ઘી હોમ્યું. કશેય વિચાર કર્યા વિના ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવે એક સેવકને આજ્ઞા આપી કે આ શવ્યાપાલકના કાનમાં ધગધગતે સીસાને રસ રેડે જેથી એ જીવનભર સ ગીત માણી શકે નહિ. રાજસેવકે ઉકળતો સીસાનો રસ લઈ આવ્યા શવ્યાપાલકે વાસુદેવને ઘણી કાકલુદી કરી, ખૂબ યાચના અને આજીજી કરી તથા ભવિષ્યમાં કદીયે આવી ભૂલ નહિ થાય તેની ખાતરી આપી, પરંતુ અભિમાનથી અંધ અને કેધથી દૂર બનેલા વાસુદેવના હૃદયમાંથી ધમને પ્રકાશ પરવારી ગ હતો. શય્યા પાલકની બધી કાકલૂદી કુકરાવી દીધી અને એના કાનમાં ધગધગતે સીસાને રસ રેડીને એને મોતને ઘાટ ઊતાર્યો. બિચારો શયા ૫ લક તરફડી તરફડીને મરી ગયા.
અધર્ષ કે પાપ એ અફીણ જેવું કડવું અને નશીલું છે. ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવના આ દુષ્કર્મનું પરિણામ એ આવ્યું કે ભગવાન મહાવીરને ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવના ભવ પછી કેટલાય ભવ સુધી સંસારમાં ભટકવું પડયું. જ્યાંથી ધર્મનો પ્રકાશ દૂર થાય છે ત્યાં ફર્મનું અંધારું પિસી જાય છે આથી જ ભતૃહરિ ચેતવણી આપે છે,
" ब्रह्मा येन कुलालवन्नियमिता ब्रह्माण्डभाण्डादरे । विष्णुर्येन दशावतारगहने क्षिप्ता महासंकटे । रूद्रो येन कपालपाणिपुट के भिक्षाटन सेवते ।
सूर्यो नाम्यति नित्यमेव गगने तस्मै नमः कर्मणे ॥" એ કર્મને નમસર છે કે જેણે ખુદ બ્રહ્માને બ્રહ્માંડની રચના માટે કુંભકાર તરીકે નિયુક્ત કર્યા અને વિષ્ણુને અવતારરૂપી સંકટોના ગાઢ વનમાં નાખી દીધા. મહાદેવજી પણ આ જ કમને વશ થઈને ખપર લઈને ભિક્ષા માટે ઘૂમે છે અને સૂર્ય પણ કર્મને કારણે જ પ્રતિદિન આકાશમાં ઘૂમતો રહે છે. આનો અર્થ એટલે જ કે કમ–પછી એ શુભ હોય કે અશુભ– એને રોકવાને, ખપાવવાને કે સર્વથા નષ્ટ કરવાને ઉત્તમ ઉપાય શુદ્ધ ધર્મ છે.
પુણ્ય અને ધર્મને ભેદ શુભ કર્મોથી મનુષ્ય પુણ્ય ઉપાર્જન કરી શકે છે અને એને નિમિત્તથી ધર્માચરણના દ્ધાર સુધી અનાયાસ પહોંચી જાય છે પરંતુ પુણ્ય કર્મોના સંચયને કારણે આખરે દેવલોક જેવી ગતિઓમાં પરિભ્રમણ તે કરવું પડે છે પુણ્ય અને ધનમાં એ ભેદ છે કે પુણ્યનો સીધે સંબંધ શરીર સાથે અથવા તે શરીર સંબંધિત વસ્તુઓ સાથે છે જયારે ધર્મને સીધો સંબંધ આત્મા સાથે છે. પુણ્યમાં છે ડો સ્વાર્થનો અંશ અવશ્ય રહેલો હોય છે. જયારે ધર્મમાં પૂર્ણ નિર્વ મયતા છે. એમાં બદલે મેળવવાની કઈ ભાવના રહેલી હોતી નથી. આ બંનેમાં નીતિમત્તા અને બ્રિતિકતા અનિવાર્યપણે રહેલા છે. શુદ્ધ નીતિની ઈંટ પર જ પુણ્ય કે ધર્મની ઈમારત રચી શકાય. જે ધર્મલક્ષી નીતિ - હિ હોય તો બધું જ ધરાશાયી થઈ જશે.
ધર્મના ચાર ચરણ મહાપુરુએ શુદ્ધ ધર્મના ચાર ચરણ બતાવ્યા છે. એના આચરણથી મનુષ્ય અશુભ ઓગષ્ટ-૮૭).
[૧૩૭
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કર્માથી મુક્ત થાય છે. કર્માને રોકી શકે છે, ઘટાડી શકે છે. અથવા એના સગા નાશ કરી શકે છે. ધર્માંના આ ચાર અંગને આધારે ધી ચેાગ્ય ઉપાસના થઇ શકે, દાન, શીલ, તપ અને ભાવ-એ ચાર એનાં ચરણ છે.
દાનથી માનવજીવનમાં સ્વાર્થી, લેભ, તૃષ્ણા અને લાલસાના ત્યાગ થઇ શકે છે, વળી એ માનવહૃદયને રુગા, પરોપકાર અને અન્ય કોના સુખની વૃદ્ધિમાં સહાયતા કરવા પ્રેરણા આપે છે. ખેતી કરતાં અગાઉ જેમ ખેડૂત ધરાવતાં ઉગેલા કાંટા, કાંટાવાળો છોડ, કમુ ઘાસ તથા કાંકરા અને પથ્થરને ઉખાડીને દૂર ફેંકી દે છે. ધરતીને સાફ કરીને સમતલ બનાવે છે. એ પછી જ ધરતીમાં વવાયેલાં બીજમાંથી ગુંદર પાક લણી શકાય છે. આવી રાતે માનવીની હૃદયભૂમિ પર ઊગેલા તુષ્ણુરૂપી ઘાસ, લાલ પણ કાંટા, સ્વારૂપી સાંકાં અને અહંકારરૂપી પથરાંને ઊખાડીને હૃદયને નમ્ર અને સમરસ બનાવા માટે ની ભાવના આ ઉત્તમ સાધન છે. ધરતીમાં વાવેલા દાનબીજમાંથી ધર્મનો પાક વાર થાય છે. આવી રીતે ધર્મની મર્યાદા પર સ્થિર રહેવા માટે શીલપાલનની આવશ્યકતા છે. આપણી સ્વા પરાયણ તીવ્ર ઇચ્છાઆને રેકીને બીજાન માટે કષ્ટ ગ્રહન કરવાની ભાવના રાખવી નંદા, તેમજ સર્ચમના માર્ગે જીવથ ચલાવવાને માટે તપશ્ચર્યા ની આવશ્યકતા છે. જીવનમાં ઝુમ વિચ અને હું ને ૧ ઉદાત્ત અને વ્યાપક વિચારો અને ઉચ્ચ ભાવનાને આત્મરાત્ કાવા માટે
જરૂર ર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાધન
ભાવ એ
આના અર્થ એટલે જ કે ધર્મથ ચલવવા માટે દાન, શલ, તપ અને ચારેયની અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે. આમાંથી એક પણ ન હોય તોય આપણું કામ ન ચ લે. જેમ કે દાન ન હોય તા બાકીના ત્રણુથી આપણે ઉદારતા કે મ્રુતાને જીવનમાં સાકાર કરી શકતા નથી. શીલ ન ચ તે સમાજમાં ચાર સુધિર જ છે જે તપ નવાબે તા જીવનપટ પર ચડેલા ક`મેલ દૂર નહિ થાય. એ વ્યક્તિગત અર્થ સમર્થિક જીવનના શુદ્ધ નિમૂળ નહી થાય. તા માનવીની ઇચ્છાએ પર પણ સયમના અકુશ આવશે કે, ભાવ એ જીવનનું સસ્વ છે. એના અભાવમાં કેઇ પણ કાર્ય. ઉદાત્ત, ટપક અથવા તો શુદ્ધ ધથી આતપ્રોત રહી શકે નહિ. આ ચારેય અંગો પરસ્પરનાં પૂરક છે, આ ચારે ગણના પ્રત્યક્ષ આચરણથી પ્રત્યેક માનવી સહાય રીતે જ શુદ્ધ ધર્મોની પ્રાપ્તિ કરી શકે છે
બાળક, યુવાના. પ્રૌઢ, વૃદ્ધો બહેના અને માતાએ આચરણ સુગમ, સુલભ અને સહજ છે. આનાથી આત્મકલ્યાણ અને તેમજ જીવન મગલમય બની શકે છે આશા છે કે ખા ચાર અગા પ્રકાશને તમારા જીવનમાં અપનાવા.
સ્થળ
ગગા થિયેટર, બીકાનેર,
૧૩૮|
For Private And Personal Use Only
એ બધાને માટે આચારનું પરકલ્યાણ થઇ શકે છે ધરાવતા રાદ્ધ ધર્મના
તા. ૫ ૧૩ ૪૮
આત્માનંદ પ્રકાશ
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
• 60વધા ભકિતાનું સ્વરૂપ
• લે. પૂ. આ. શ્રી કુંદકુંદરિજી મ. સા. ! ( અનુસંધાન પાના ૧૦૨ નું ચાલુ કર્યો હોય તે પણ તે એમ કહે છે કે શ્રી
આત્મા, પરમાત્માના ઉપગની વસ્તુ છે, જનેશ્વરદેવની કૃપાના પ્રતાપે આ તપ થયેલ છે. એ આપણે કદિ ભૂલવાનું નથી.
કુપા, કહો, કરુણ કહે, ભાવ દયા એ બધા ભક્તિ અને આકાર એ બે પરસ્પર વિરોધી શબ્દો એકાથક છે. વસ્તુઓ છે.
આ કૃપા-તત્વને ભયાનક ઉપહાસ અહંકાર જ્યાં અડકાર ત્યાં રાચી ભક્તિ નહિ. જયાં ભાવ કરે છે, સાચી ભક્તિ, ત્યાં અહંકાર હોતા નથી. માટે સત્રમાં જે સ્થાન જળનું છે. વિશ્વમાં શ્રી જિનશાસન માં “માં” ઉપર અસાધા૨ણે તે સ્થાન શ્રી અરિહંત પરમાત્માની કૃપાનું છે. ભાર છે અને પંચ નમસ્કાર એ શ્રી જિન- ઉત્કૃષ્ટ ભ વ. દયાનું છે. જે સરોવરમાં જળ ન શાસનનો સાર છે.
હોય તે માછલું શું કરી શકે? તેમ એટલે સાચો જિનભક્ત પિતાને શ્રી જ ને. ત્રિભુવનમાં શ્રી અરિહંત પરમાત્માની ઉત્કૃષ્ટ રાજન દાસનો પણ દા સ સમજે અને પે તાના ભાવિ દયાનું શાસન ન હોય તે કોઈ જીવ કશું દે એનું તટસ્થભાવે નિરીક્ષણ કર રહીને તેને સારું ન જ કરી શકે. દર કરનારી જિનભક્તિને સેવે.
જેની ભક્તિથી આ માં પોતાની સાચી લઘુતા મેં પ્રભુત વસે એ સત્ર તેને અસ્થિ- શક્તિને માળખતા થાય છે, તેમજ તેને અપનાઆ જજાઃ તું હોય, એટલે તે પાણી જેવા પાતળા વવાની લ યકાત મેળવે છે, તે શ્રી અરિહંત વાવ, આંખમાં આંજવા છતાં ન ખરે તેવા પરમ માને કે દ્રમાં રાખીને જીવવું એ શ્રી રમા એવા પુલ ય હાય, મધરાતે કે ઈ તને રહે તન ભક્તાનું એક લક્ષણ છે. પૂછે કે તમે કે છો? તે તરત જવાબ
* અડ' અને કેન્દ્રમાં રાખીને તે સહુ જીવે એ છે કે આ અહિતનો દાસ
છે. અને તેથી આમાનું વારંવાર ભાવ મૃત્યુ તેપ મેં કર્યો, દાન મેં દીધું એ વડ જ થાય છે નડ ભાષા અને ભાવના. જયારે ત્ત ઉપર પરમ પદને પ્રવાસી તે શ્રી અરિહે તને જ સવાર થઈ જાય છે, ત્યારે શ્રી ઇશ, સનના હૈદ્ર માં રાખીને પ્રત્યેક ડગલું ભરતો હોય છે. તાર રૂપ નમસ્કાર ભાવના ભાભાર અપલ ૫ અ પણ વનમાં શ્રી અરિહંત ક્યાં ? થાય છે. તેને જ કૃનતા કહે છે.
કે ટલામાં જબરે ? તેના ઉપર ગભીર વિચાર સાચી ભક્તિની સર્વ મંગળકારી માંગ કરતાં એ પ્રતીત થાય છે કે આપણે હજી પણ ચઢેલો આમે હમેશા લધુત! તાવમાં રહે છે. સંસારના પક્ષકાર છીએ માટે અહંની ભાષામાં અને શ્રી જિન રાજન જ આગળ રાખીને પાછળ વાત કરતાં શરમાતા નથી. પાછળ છે. તે ચ લે છે, એટલે મા ખમણને તપ આ અને એ ગાળવાની અસીમ શકિત
એ ગણ -૮૭ |
[૧૩૯
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
શ્રી અરિહંત-ભક્તિમાં છે.
અહી ત્તિ નીચ વિમો.... આખી ગાથા લાગુ પડવાથી ભક્તનેા સમજાશે.
www.kobatirth.org
વાળી
મ
કલ્યાણું મ મદિર તેાત્રની આ ૮મી ગાથામાં સાચી જિનભક્તિને સમુદ્ર ઘવે છે એમ કહેથામાં કશી અતિશયેક્તિ નથી,
શ્રી વીતરાગ સ્તાત્રમાં શ્રી વીતરાગ, સર્વજ્ઞ અરિહંત પરમાત્માની સ્તુતિ કરતાં કલિકાલ સર્વજ્ઞ ભગવત શ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી પેાતાને પશુથી ય બદતર (ક્ષાર પોપ પા) તહે છે. એ હકીકત સ્પષ્ટપણે કહી રહી છે કે સાચા જિનભક્ત સદા લઘુતામાં રાચે છે.
શ્રી જિનશાસનમાં સર્વે સર્વા શ્રી અરિહત પરમાત્મા છે એ સત્યને આપણે જેટલા વહેલા સ્વીકાર કરીશું, તેટલે વહેલા આપણા નિસ્તાર થશે.
અને આ શાસનની ખૂબી તે જીએ! શ્રી અરિહ'ત પરમાત્મા જાતે “નમ તિથસ ” ખેલીને સમવસરણમાં સિંહાસન ઉપર બિરાજે છે.
જેનાથી ઉપકાર થયેા છે, થાય છે તેમ જ થવાના છે તે શ્રી અરિહંતને પાછળ રાખીએ તા મે.ટા દેવાદાર ખતીએ, તેમ જ અશ્વ પાછળ અને રથ આગળ જેવા અવળા ઘાટ રચાય. એટલે કર્દિ મુક્તિમાર્ગમાં એક તસુ પણ પ્રગતિ
ન જ થાય.
નવધા ભક્તિના અંગભૂત લઘુતા ગુણુ, આંતરિક વિનમ્રતાના અર્થમાં છે.
આંતરિક વિનમ્રતા એટલે અહં રહિત અધ્યવસાય.
આ ગુણ જીવનમાં આવે એટલે પેાતાની ભૂલને સ્પષ્ટ એકરાર કરવાની સન્મતિ આવે, પરના ગુણ તરત ગ્રહણ કરવાની શક્તિ આવે. સાચી વિનમ્રતા સાચા નમસ્ક્રારભાવ અંગભૂત
૧૪૦]
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્યા પછી સમતા ગુણુ હસ્તગત થાય. આ આત્મા સમતાના સાગર છે એવુ' શાસ્ત્ર વચન આપણે એલીએ તેમ જ સાંભળીએ છીએ. પણ તેની પરિણિત કેટલી ? નહિવત્ .
એટલે એ નક્કી થયું કે આપણી જિનભક્તિ કાચી છે, મેાળી છે.
ભક્તિ પાર્ક છે એટલે સમતારૂપી રસ તેમાં છૂટે જ છે.
ખટકણા વાસણ જેવી સમતા એ સમતા નથી, કે જે નિમિત્તની ડેકર વાગતાં જ ભાંગીને
ભુક્કો થઈ જાય.
જયારે શ્રી અરિહ ંત પરમાત્મામાં અનન્ય પ્રીતિ ભક્તિ જાગે ત્યારે જ સમતા આપણી અને છે. સમતા સાગર આત્મા પેતાના સ્વભાવને પામે છે.
સામાયિકમાં હાઇએ ત્યારે ઘરને આગ લાગ્યાના સમાચાર મળે તે ? જો તે વખતે આપણું સામાયિક નડહેાળાય, આપણા સમતા ભાવ અખંડ રહે. ખળે તે ઘર મારુ નહિ, અ સત્યમાં આપણી મતિ સ્થિર રહે તા માની શકાય કે આપણે સાચા પ્રભુ ભક્ત છીએ, પ્રભુની પ્રભુતાના આરાધક છીએ, જે આત્માનુ નથી તેના આરાધક નથી,
સમતા એ સાચું' આત્મધન છે એવુ એટલ નારા લાખામાં માંડ બે પાંચ એવા સત્વશાળી પુરૂષો નીકળશે કે જેએ સ્થૂલ સપત્તિને જતી કરીને પણ સાચા તે ધનનાં સારી રીતે રક્ષા કરશે.
સૉંચાગ અને વિયેાગ વચ્ચે એક સરખા પરિણામ તે સમતા, એવા અ પણ થાય છે.
કેઇ નિંદા કરે કે સ્તુતિ, ધન સાથે આવે કે જાય, તેની સાથે આત્માને કાઇ સ્મૃત નથી
પૈસા વ્યવહારના પ્રાણ છે એટલે તે જતા રહે છે, તે અમારા પ્રણ પણ પાણી બહાર [આત્મનિ દ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ફેંકાઈ ગએલા માછલાંની જેમ તરફડવા માંડે નથી. તેમ જ સાગરમાં તે સરિતા શોધી જડતી છે. એ જે ખ્યાલ ઘણા માણસે ધરાવે છે. નથી. બધે સાગર જ હોય છે. તેનું કારણ -આત્માનું સામર્થ્ય વિષેનું તેમનું સપ્તિા સાગરમાં એકાકાર ત્યારે બની શકે અજ્ઞાન છે.
છે, જ્યારે તે પોતાના લઘુ સ્વરૂપને ત્યાગ કરી તે અજ્ઞાનનું નિવારણ શ્રી જિનભક્તિથી થાય શકે છે. છે, કારણ કે શ્રી જિનભક્તિથી આત્માની શક્તિ- તેમ ભકત પણ ભગવાન સ્વરૂપ ત્યારે બની ને આત્માને સાક્ષાત્કાર થાય છે.
શકે છે જ્યારે તે પોતાના આત્માને પરમાત્માના સમતા ગુણવાન આત્માની આંખમાં આમા હવાલે કરી દે છે. જ રહે છે એટલે તે કોઈ આત્માને દુભવતે સ્વામીનું પરમાત્માને સમર્પણ કરવા માટે નથી દુભવી શકતો નથી. પિતાના ગાલ પર સર્વ પ્રકારના દુન્યવી સંબંધેના બંધન તેડી તમા મારનાર તરફ પણ તે કેધ કરી શકતે નાખવા પડે છે. પરમાત્માના વિચારમાં દિનરાત નથી. કારણ કે કે તેને માટે પર ભાવ છે. વિચારવું પડે છે અને તે વિચારની સીમાથી સ્વભાવ નથી.
પર બનવા માટે પરમાત્માની આજ્ઞા માં જીવવું તાત્પર્ય કે સ્વભાવ સ્થિરતા એ સાચી પડે છે. સમતા છે. અને સ્વભાવમાં સ્થિર એવા શ્રી બહિર્મુખ આત્માને જીવાત્મા કહે છે. અંતઅરિહર પરમાત્માને ભજવાથી તેની પ્રાપ્તિ મુખ આત્માને અંતરાત્મા કહે છે. અંતરાત્માનું થાય છે,
જડ કર્મો સાથેનું જોડાણ સદંતર નાશ પામે છે. ચ. દર સુતરના તારથી વણાય છે. તેમ ત્યારે તે પરમાત્માં બને છે. પછી આત્મા અને સમતા રૂપી ચાદર પણ શુદ્ધ ભક્તિના દેરા વડે પરમાત્મા એમ બે પદાર્થોનથી રહેતા, પણ એક વણાય છે. ગાંઠવાળે દોરો વણાટ કામમાં કામ જ પદાથે રહે છે. નથી આવતો. તેમ કઈ પણ ઈચ્છાની ગાંઠ હેય જડના ચેતન સાથેના સંગથી સંસાર છે, છે, તે ભક્તિ ભવ પાર નથી ઉતરતી. તે સંબંધને નાશ ભક્તિ કરે છે.
ચાંદની રાતમાં ચન્દ્ર તરફ ધસતા ચકોરની તે ભકિતનું બીજ નેમ છે. તેમાંથી જમ ભકતામાં પરમાત્માને પિ કરે છે, તે મુતિરૂપી ફળ નિષ્પન્ન થાય છે. તેમ કર્યા સિવાય રહી શકતું નથી. પણ જે મન મ ટે સંસારને નમવાનું ગમે તેને શ્રી ચાંદ જેવું ઉજજવળ હોય તે સમતાના અરિહંત પરમાતમાં ખરેખર ગમે છે તેમ કહી પરિપાકમાંથી સમરસીભાવ જન્મે છે.
શકાતું નથી. સમરસીભાવ એટલે પરમાત્મા જે ભાવ, સંસારમાં રૂચિનું કારણ જડ કર્મો છે. સર્વ અર્થાત જે ભાવ પરમાત્માને હોય છે, તે કર્મકકત શ્રી અરિહંત પરમાત્માને ઉપયોગ જ ભાવ. સાચી ભકિત જયારે સોળે કળાએ પૂર્વક ભજવાથી તે કર્મોનો સર્વનાશ થાય છે. ખીલી ઉઠે છે ત્યારે આવું ભાવ-ક્ય સધાય છે. ભક્ત શિરોમણિ પૂ. શ્રી યશોવિજયજી
સરિતા સાગરમાં સમાઈ જાય છે. એટલે ગણિવરે ભકિતને મુક્તિનું બીજ કહીને બિરદાવી સાગરને સ્વભાવ તેને સ્વભાવ બને છે. પછી છે, તે અન્ય ભક્તાત્માઓએ ભક્તિને મુક્તિની સાગરમાંથી સરિતાને કઈ અલગ પડી શકતુ દૂતી કહીને વખાણી છે,
એ ગષ્ટ -૮૭]
[૧૪૧
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીપ વગર મહેનતે સંસારની ભક્તિ કરી પરમાત્મા બનવામાં છે. શકે છે જયારે પરમાત્માની ભક્તિ માટે તેને તેની શરૂઆત પ્રભુનામ વણરૂપી ભક્તિથી દિનરાત પુરુષાર્થ કરવો પડે છે. માટે માનવીને થાય છે. સ્વાથી વિચાર સહેજે રહે છે. પારમાર્થિકતા આ ભક્તિ એમ કહે છે કે પહેલાં તમે તમને માટે તેને ઝઝુમવું પડે છે.
ભૂ તમારા નામના સ્થાને પરમાત્માને મૂકે. સર્વથા શુદ્ધ આમાં સંસારના, બંધનમાંથી હોંશે હોંશે “જય વિયરાય! બે લે. મુકત થઈને પરમાત્મા બને છે.
જય વિયરાય-એ વીતશત સર્વજ્ઞ શ્રી અરિ. માટે પરમાત્માને જીવનનું જીવન બનાવવું હત પરમાત્માન કીર્તન સ્વરૂપ છે. શ્રી નમુત્યુ જ પડે છે. અને તેને જ પરમાત્મ ભક્તિ કહે છે. સૂત્રમાં તે કીર્તન પુર્ણ કળાએ ખીલેવું છે. અને
જે આહાર મઝાનો લાગે તે માનવું કે તે બધાનો સાર શ્રી નવકાર છે. સંસાર મજાનો લાગે છે, તપ સારો લાગે તે માટે સુતાં- બેસતાં ઉઠતાં શ્રી નવક્રાર ગણમાનવું કે હવે આત્મામાં પરમાત્મ-રૂચિ જાગી વાનું ફરમાન છે. છે. તે જ રીતે દાન-શીલ-તપ આદિમાં જ્યારે અનાદિની કુવાસનાઓનો નાશ બે પાંરા ખરેખરી પ્રીતિ પ્રગટે છે. ત્યારે આતિમાં પરમ– મિનિટની જિનભકિતથી પણ થઇ શકે છે, પણ મા બને છે.
પછી બાકીના સમય કોની ભકિતમાં ગાળીએ આત્માને પરમાત્મા બનાવવાનો શ્રેષ્ઠ છીએ! પુરુષાર્થ આદરે તેમાં માનવ ભવનું યથાર્થ મતલબ કે પ્રભુના ભક્તને પ્ર૬ :કિન સિવાય બહુમાન છે.
બીજી બાબતમાં રસ ન જ પડે તેવી સ્થિતિ એ છે કે વિદ્યાર્થી હોય કે જે ઊપલી પેદા કરવા માટે પ્રભુ વરૂપના ચિતનની ખાસ કક્ષામાંથી નીચલી કક્ષાએ ઊતરવાને પુરુષ. આવી યકતા રહે છે. કરે ? કઈ વિદ્યાથી તે પુરુષાર્થ નથી કરતો. પરમાત્મા તત્વના ચિંતનને દઢ સંડાર
માટે માનવ ભવનું યથાર્થ મૂલ્ય જેમને ચિત પર પડે છે એટલે ગલિક સુખનો સમજાઈ જાય છે, તે મહાન આત્માએ સર્વોચ્ચ વિચાર તેને માટે બજારૂપ બને છે. એ વિચાર કક્ષાએ પહોંચવાનો સર્વોચ્ચ પુરુષાર્થ અ દરે કરતાં તે મુચ્છિત થઈ જાય છે. છે. જેને મોક્ષ પુરૂષાર્થ કહે છે.
પરમાત્માની વાત સાંભળતાં જેમને પણ બધા પુરુષાર્થમાં શિરોમણિમક્ષ પુરૂષાર્થ થાક લાગે છે, છે મા આવે છે, તે એ હજી ગાઢ છે. તેનું માધ્યમ ભકિત હોય છે. લક્ષ્ય પરમપદ નિંદ્રામાં છે–એમ જ્ઞાનીઓ કહે છે, હોય છે. પાસ થવું તે પહેલા નંબરે જ થવું એ મહ-નિદ્રાનો નાશ નિર્મોહી નાની એ તેનો મનસુબે હોય છે. અલપમાં તે રાચતે ભાવપુર્વકની ભક્તિથી થાય છે. નથી પૂર્ણ સિવાય કશામાં તેને પ્રીતિ હોતી પરમાત્મામાં રસ વધારવામાં તેમના ઉપનથી.
કારેનું શ્રવણ-મનન-ચિતન અગત્યને ભાગ આવા મહાન ભક્તને દુનિયાના દીવા ભજવે છે. કીધા છે.
જે પરમાત્મા એ આપણે સહુના આત્માને આત્માની મહાનતા પરમાત્માને ભજીને ઉત્કૃષ્ટ ભાવ આપીને આપણને મુક્તિનો મંગળ
૧૪૨ |
[આમાનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિવેક છે
માગ આપ્યો, તે શ્રી અરિહંત પરમાત્માને હતી. મહા શ્રાવક પીઆઇમાં હતી. ઉત્કૃષ્ટ ભાવે ભજવા તેમાં ન્યાય છે, કૃતજ્ઞતા છે, કાચા દાણો અગ્નિના તાપથી પાકે છે તેમ
કાચા દાણા જેવા મનને જિનભક્તિની આગ શ્રી અરિહંતની ભકિતમાં અચિંત્ય જે સામર્થ્ય પકવીને પાકું બનાવે છે. છે તેને અનુભવ અનન્ય ભાવે તેમને ભજવાથી પાકું મન સદા પરમાત્માનું થઈને રહે છે. થાય છે.
એ ભક્તિનો પાકો માલ આગે છે, શુદ્ર શ્રી ભકતામર સ્તોત્ર, શ્રી કલ્યાણમ દિર વિચારના એંઠવાડને અડતું પણ નથી. સ્તોત્ર એ તેના દસ્તાવેજી પુરાવા છે.
આજે મેં મારું મન ભાવથી કેને આપ્યું ? - ભક્તાનું સકળ સર્વ જયારે પરમાત્માને તે પ્રશ્ન દરરોજ રાત્રે સૂતા પહેલાં આપણે પડકાર છે ત્યારે દુન્યવી કોઈ વિદન ટકી શકતું આપણી જાતને પૂછો જોઈએ. નથી એટલું જ નહિ પણ મેહની સેના પણ ભક્તિમાર્ગના યાત્રાળુ માટે આ નિયમ હારી, હતાશ થઈને ત્યાંથી પલાયન થઇ જાય છે. ખાસ જરૂરનો છે. ભક્તિ એ ઉદ પ્રેમની નિશાની છે.
ભગવાનને મન ન આપવું તે મોટો અપરાધ પ્રેમ આપવામાં માને છે. લેવાની વાત સાથે છે. અને મોટા તે અપરાધની સજા પણ એટલી જ તેનું શરીર મલુ થઈ જાય છે.
જ ભારે છે. ભકિતનો પ્રાણ ભાવ છે.
ભવનું ઘણું ભજન કર્યું. છતાં કોઈ ભલીવાર ભાલ સિવાય ભવનો નાશ નથી થતું. એટલે ન આવ્યો પરાધીનતા ન ટળી. જન્મ મરણના સદ્ભકો પોતાના શ્વાસનો અર્થ ભગવાન ફેરા ઉભા જ રહ્યા દુઃખના વાદળાં ઘેરાએલાં આપવા માં આનંદ અનુભવે છેશ્રેષ્ઠ, શુદ્ધ જ રહ્ય તો હવે ભગવાનનું ભજન ભાવથી શરૂ દ્રવ્યો વડે ભગવાનની ભક્તિ કરે છે.
કરીએ. ભગવાનના ભાવમાં સ્વવ્યક્તિત્વને ઢળી સંસારનો રાગ જીવ માત્ર માટે ઘાતક છે. દઈએ, ભગવાનની આજ્ઞા માં નિજ સમગ્રતાને તેને નાશ શ્રી વીતરાગજિનેશ્વરદેવને ભજવાથી પવી દઇએ. થાય છે.
આત્માને પરમાત્મા ભાવશે એ દિવસથી અર્થાત જિનભક્તિ જે આપી શકે તે દેવ- આપણે આત્મ વિકાસ શરૂ થશે. સંસારને દેવેન્દ્ર પણ ન આપી શકે.
રાગ, સ્વાર્થ પ્રચુરતા, રાગ “ષ, પુદ્ગલાનંદીમાટે કહેવાયું છે કે જિનભક્તથી જે કામ પણું વગેરે આત્માના ભાવ શત્રુઓ છે. તેને ન થાય તે કઈ ન કરી શકે.
* ભજશું તે ભૂડા હાલ થશે તે શ્રી જિનને ભજનારા આપણા ચિતમાં માટે મહાન જિન ભકતે ની જિનભક્તિને આજે ખરેખર એ ખુમારી છે જે સાચા દિને અનુસરવાનું આપણે પણ તત્કાલ શરૂ કરીએ. ભકતમાં હોવી જોઈએ. જે સમ્રાટ સંપ્રતિમાં શ્રી જિનને અનુસરે છે તેઓ નિજનાં મન હતી, જે મહામંત્રી વિમળશાહ માં હતી. જે સર્વના બને છે. તેમને આંગણે મંગલ વર્ષે છે. મહારાજા કુમારપાળમાં હતી, વસ્તુપાલ, તેજ. તેમના સર્વ મનોરથો સિદ્ધ થાય છે. પાલમાં હતી, પેથડશામાં હતી, જગડુશામાં સર્વથા અજિત એવા શ્રી નિરંજન ભક્તિ હતી, મહામંત્રી ઉદયનમાં હતી, સુદર્શન શેઠમાં એના અનન્ય ભકતને અજિત બનાવે છે. કમ
ઓગષ્ટ ૮).
{ ૧૪૩
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જેતા બનાવે છે. કારણ કે કાળક્રમે પુરુષાર્થ આદિ પાંચે સમવાય કારણેને પકવવાની અસાઘારણ શક્તિ શ્રી જિન ભક્તિમાં છે. હૃદયમાં દેવાધિદેવ પધારે પછી કયે પાપાંધકાર ત્યાં ટકી શકે.
જે સૂર્યની હે જરીમાં અંધકાર ન ટકી શકતા | હોય તે દેવ વિદેવ શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માના સ્વભાવ સાન્નિધ્યમાં પાપ જેર ન કરી શકે તે રવાભાવિક છે.
જિનધર્મ પરમ મંગળકારી છે. સર્વ અમે ગલ વિનાશક છે. તે ની અ.રાવ જિનભક્તિથી થાય છે. તે ભક્તિના પ્રભાવે જડના ચેતન ઉપરના વામિત્વને નાશ થાર્થ છે. અને આત્મા ચેક થઈને સમભાવમાં નહાય છે.
નવ પ્રકારની આ જિનભક્તિમાં આપણે મન પરોવીએ ? મનની માલિકી શ્રી જનેવરનેસેપીએ, મનને સર્વ કલ્યાણની ભાવનામાં || રાખીએ !
લા ખે! આ માનવભવમાં કરવા જેવું કામ ! શ્રી જિનભક્તિ કરવી તે છે. તેને જ અગ્રીમતા આપવાનું તત્વ આપણા જીવનમાં પ્રગટ થાઓ ! !
સંપૂણ
બદામપુરી બદામપુરી છે તે જોઈ જ હશે ? એની તાકાત કેટલી? લે હી બનાવે.... તાજગી લાવી– અશક્તિ દૂર કરે ! પણ કયારે! પેટમાં જાય ત્યારે ! પ્રત્યેક ધર્મ ક્રિયા આ બદામપુરી જેવી છે. વાસનાને તેડે.. કષાયોને ઘટાડે... સંકલેશને ખતમ કે અ૮૫ કરે.... સંજ્ઞાઓને નામશેષ કરે..... પણ કયારે ? મન એ ધર્મક્રિયાઓમાં ભળે ત્યારે !
પૂ. મુનિશ્રી નમુંદરાવજયજી જિંદગી એક જુગાર માંથી સાભાર
સાચું તપ यंत्र रोधः कषायानां ब्रह्मध्यान' जिनस्य च ।
જ્ઞાતળું' તત્તપ: રુઢિ, રાશિદ સંવનમ્ જે તપમાં કષાયનો રેધ, બ્રહ્યચર્યનું પાલન અને વીતરાગદેવનું ધ્યાન થતું હોય તે જ શુદ્ધ તપ જાણવું, બાકીનું તે સર્વ લંઘન માત્ર જાણવુ.
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
卐
પ્
વૉ ધ.
“ಕನ >
૫
~)
ಸ
૫
ઈ.
એગષ્ટ ૮૭
www.kobatirth.org
પર્યુષણ પ` સવ પર્વમાં શ્રેષ્ઠ છે તે મહા માંગલ્યકારી અને પરમ પવિત્ર છે. આર`ભ-સમારંભના વ્યાપારાને છેાડી અને પ્રમાદ કથાઆને દેશવટા આપી ધર્મારાધન કરવું જોઇએ, તેમજ કલ્પસૂત્રના શ્રવણ-વાંચનમાં તલ્લીન રહેવુ' જોઈએ. તેાજ પર્યુષણ પર્વતુ' સાચુ' ફળ મળી શકે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપ દિવસમાં પરસ્પર મૈત્રીભાવ રાખવા જોઈ એ. પ્રત્યેક ક્ષણે ચિત્તને ધર્મધ્યાનમાં રાખવું જોઇએ. દરેક કામ કરતા જયણા રાખવી જોઇએ. અને શાન્ત મનથી મહાન આદર્શ આત્માઓના ચરિત્ર સાંભળી તે પર મનન કરવુ જોઇએ.
આવા પરમ પવિત્ર દિવસેામાં ધર્મ પ્રવૃત્તિને બદલે જો પરસ્પર વેર વિરાધ વધારવામાં આવે અથવા વ્યર્થ વાગ્યુદ્ધ કરવાંમાં આવે, તા પર્વાંરાધનાનું ફળ કેવી રીતે મળે ? કહ્યુ છે કે પર્વ દિવસેામાં કલહ-કક્રાસથી જે બધાય છે તે અનેક જન્મા સુધી રાતા રાતા પણ છૂટી શકતા નથી.”
24
66
કલ્પસૂત્રના અન્ત ભાગમાં સ્પષ્ટ કહેવામાં આવ્યુ છે કે जो उवसमइ तस्म अस्थि आराहणा । जो न उवसमह तस्स नत्थि आराहणा । ઉપશમ પામે છે તેને આરાધના થાય છે. જે ઉપશમ પામતા નથી તેને આરાધના થતી નથી.
માટે જૈન ધર્મનું પરમ ધ્યેય જે ઉપશમ છે તેને જ્યાં સુધી આશ્રય ન લેવામાં આવે ત્યાં સુધી તપ, જપ આદિ ધર્મકાર્યો સારી સફળતા પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. ચિત્તમાં વિવેક અને શ્રદ્ધા બન્નેને સરખું સ્થાન આપીને તથા વેર-વિરોધ વધારનાર દ્વેષના ભાવાથી દૂર રહી પર્યુષણ પર્વની આરાધના કરવી જોઇએ.
માક્ષ પ્રાપ્તિ
मेष यदि संसारात् मोक्षप्राप्ति व कांक्षसि तदेन्द्रियजय कर्तृ स्फारय फार पौरुषम् ||
જો તું સ`સારથી ભય પામ્યા હોય અને મેાક્ષપ્રાપ્તિને ઇચ્છતા હૈ, ચ તે દ્વિચા ઉપર જય મેળવવા માટે પ્રચાંડ પુરુષ કરે.
***
5
For Private And Personal Use Only
܀ ܳܪ
૧૪૫
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક્ષમ સાહિત્યકારોની દષ્ટિએ ક્ષમા ન ક્રોધ ઉત્પન્ન કરે કાપિ જે વહી ક્ષમા ઉત્તમ અંગ ધમ કા ન માન કે દે અભિવૃદ્ધિ સ્વપ્ન મેં પ્રશસ્ત સે માઈલ ધર્મશીલ કે
-અનૂપ કામ સોહતી ભુજંગ,
જિસસે પાસ ગરલ હે, ઉલકે કયા જે દંતહીન, વિષ રહિત વિનીત સરલ હો.
– દિનકર સમા હૃદયક ધર્મ છે. – અય સમાં ઉર મનુષ્યનો અધિકાર છે, તે પશુઓમાં જોવા ન મળે.
– જયશંકર પ્રસાદ ક્ષમા એ દંડ કરતા વધારે પુરૂષેચિત છે,
– ગાંધીજી ક્ષમાથી ચઢીયાતે બીજે એવો કોઈ ગુણ નથી કે જેમાં પાપને પુણ્ય બનાવવાની શક્તિ હોય. – જયશંકર પ્રસાદ જામૂum NI !
– હેમેન્દ્ર સંકલિત
ક્ષમાવાણી जइ किंधि पमाएण ने सुट्ट मे
पट्टियौं मए पुब्धि त मैं खामे मि अह निस्सललो
निक्कसाओअ॥ અ૫ પ્રમાદને વશ થઈને પણ મેં આપના | તરફ સાર વર્તાવ ન કર્યો હોય તે હું નિશલ્ય અને ધ રહિત બનીને આપની ક્ષમા યાચના કરૂં છું.
बृहत्कल्पमाष्य ।। ज जमणेण बद्ध ज ज वायाए
भासियं पावं ज जौं कारण क, मिच्छामि
૩ઃ તH I. જે જે પાપકૃત્તિઓને મેં મનથી સંકલ્પ કર્યો હોય, જે જે પાપવૃત્તિ મેં મનથી કરી હોય, અને જે જે પાપવૃત્તિ મેં શરીરથી આચરી હોય, નિષ્ફલ હૈ, મા ર ત દુક્યા મિથ્થા છે, તે બદલ હું ક્ષમા યાચું છું. सामेमि सध जीवे सव्वे जीवा
મનું ! मित्ती मे सव्व भूएसु वेर मज्स
જ હું સર્વે જીવોની ક્ષમા યાચું છું. સર્વે જી મને ક્ષમા કરે. સર્વ જીવો પ્રત્યે મારો મૈત્રીભાવ છે. મારે કઈ જીવો સાથે વેરભાવ
" નથી.
આત્માનેદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંવત્સરીનો મર્મ
ડા, શ્રી કુમારપાલ દેસાઈ
પર્યુષણ પર્વની આરાધનાના દિવસેામાં આત્માને ખાજવાની જરૂર છે. કોડી જેવા દે અને તેમાં રહેલા મદ, માન, માહને ભલે ખાઈ નાખીએ પણ લાખેણા આત્માને શેાધીએ. આમૈય પર્યુષણ એ આત્માને શેાધવાનુ પ છે. ક્ષમાપના એને સર્વ શ્રેષ્ઠ મૂળ મ`ત્ર છે. વેરના અધક્રારમાં, દ્વેષના દાવાનળમાં વિહરતા જીવને માટે આજે આત્મીય પ્રેમને કાજે પ્રાયશ્ચિત્તનુ પત્ર ઊગ્યું છે. દીપાવટ્ટીના પર્વ ના તેટાના હિસાબ કરવામાં આવે. સ`વત્સરી પર્વને આ છે વાર્ષીક પ. આ દિવસે વ ભરના સારા નરસાં ક્રાર્યાંનું સરવૈયું કાઢીને ખાટા પાર્ટીમાંથી મુક્તિ મેળવવાના નિષ્ઠાપૂર્વક પ્રયત્ન કરવા જોઇએ.
આપણા આગમ શાસ્ત્રોમાં ત્રણ વેપારીઓનુ એક દૃષ્ટાન્ત આવે છે. ત્રણ વેપારીએ સરખી મૂડી લઇને વેપાર કરવા નીકળ્યા હતા. દેશ દેશાવરના ઘૂમીને ઘણા દિવસે સહુ પાછા ફર્યા. પહેલે વેપારી મૂળ મૂડીને મમી કરીને પાછે: અબ્યા, બીજે ભાવની મંદીમાં સાચા છતાં મૂળ મૂડી સાચવીને પાછા આવ્યા. ત્રીજો વેપારી તેા નુકશાનીમાં ડૂબી ગયા. કમાણીની વાત તા દૂર રહી પશુ મૂળગી રકમજ ખાઇને આવ્યા.
આ ત્રણ વેપારી જેવા સંસારનાં સર્વ જીવા છે. પહેલા પ્રકારના જીવા મનુષ્યવરૂપી મૂળ મૂડીને જાળવે છે, ને ઉપરાંત પૂયતાને પામે છે. મનુષ્યજીવનમાં સદાચાર, શીલને વ્રતપાળી મુકત બને છે.
બીજા પ્રકારના જીવા મુકત નથી ખનતા, પણ મનુષ્યત્વ જાળવી રાખે છે, સાદા આચરા એ પાળે છે.
ત્રીજા પ્રકારના જીવા મનુષ્યત્વ પણ ખાઈ નાખે છે, ને અનાચારી ને દુરાચારી બની. નરક ના ભાગી બને છે.
દોષદન અને આંતરખોજનું આ પ છે. આજના દિવસે આપણે જાતને ખાળવાની છે. ભૂલ કાનાથી નથી થતી ? માણસમાત્ર ભૂને પાત્ર ગણાય છે. આવી ભૂલ કાર્યવાર આપ મેળે થાય છે, કાઇવાર ન બળ થાય છે, કે!ઇવાર ગેરસમજથી થાય છે. આપણે ઇચ્છીએ કે ન ઇચ્છીએ તેાય જીવનના વ્યવહારમાં કલેશ અને કકાસ થાય છે. આ બધી ભૂલા ક્રમની પાટી ઉપર જરૂર અંક્તિ થશે, પણ એ લેપ બને તે પહેલા એ પાટીને કારી કરવાના પ્રયત્ન તે
ક્ષમાપના છે.
ભગવાન મહાવીરે એમના પૂર્વભવમાં ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ તરીકે શૈય્યા પાલકના કાનમાં ધગધગતું સીસુ રેડયુ` હતુ`યુગો વીતી ગયા પછી ભગવાન મહાવીરની સાધનાનું ખારમું વ ચાલતુ હતું ત્યારે પૂર્વભવના ધૈય્યાપાલક ગેવાળ તરીકે આવે છે, ભગવાન મહાવીરના બન્ને કાનમાં શૂળ ખાસી દે છે. આ ઘટના બતાવે છે કે વેરનું ઝેર સમયસર ઉતારવામાં ન આવે તે કેવું દારૂણ પશ્ચિામાં આવે ?
ઓગષ્ટ-૮૭|
For Private And Personal Use Only
[૧૪૭
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંત્સરી પર્વ ની સાચી સિદ્ધિ સ્વ-દેષ દર્શનમાં છે. ડગલે ને પગલે વેરાયેલા રાગદ્વેષના પંક પાર કરી જવામાં છે. ભૂલ પ્રત્યેની જાગૃતિમાં છે. જે માનવી સમયસર પોતાની ભૂલો અને ભેગો પ્રત્યે જાગ્રત ન થાય તો તેની ધણી ખરાબ દશા થાય છે. એ અસત્યવાદી, વ્યસની, આસકત અને હિંસક બની જાય છે.
આમ પર્યુષણના આ દિવસે આંતરખેજના દિવસે છે. માનવી સતત બહાર ભ્રમણ કરતો રહે છે. બહાર દુનિયા જે વી પણ સરળ હોય છે એને માટે નજર હોય તો ચાલે, દષ્ટિની જરૂર નથી પણ ઇન્દ્રિયોનું મૂળ પણ બાહ્ય જગત ભણી વિશેષ રહેતું હોય છે. પરંતુ પર્યુષણના દિવસે આત્મનિરીક્ષણના દિવસે છે, વ્યવહારમાં અનેક જીવને દુભવવાનું બને છે. એમની તરફ અન્યાય, અનાદર કે અપરાધ થઈ જાય છે. વેર વિરોધ કે વૈમનસ્ય જમે છે. આ બધાનો વિચાર કરીને એ ભૂલભરેલા માર્ગેથી પાછા વળવાની વાત છે, તેની ક્ષમા માંગવી, એમની સાથે વેર અને વિરોધ તજી દે, એટલું જ નહિ પણ એમની સાથે મંત્રીભાવ કેળવો એ ક્ષમાપનાનો હેતુ છે.
ક્ષમાપનાના મંત્રમાં ક્ષમા માગવી અને આપવી એમ બને ભાવ સમાયેલ છે. કેઈની ક્ષમા માગતા પહેલા માણસને અહંકારના શિખર ઉપરથી નીચે ઉતરવું પડે છે. જે માંગતા મેટાઈ કે નાનાઈ નડે નહિં એનું નામ જ મિચ્છામિ દુકકડ.
=
=
=
=
=
શ્રી. મહાવી૨ જૈઠ વિધાલય.
પરદેશ અભ્યાસ લોન રકોલરશીપ ઉચ્ચ અભ્યાસની પ્રથમ કોણીની કારકિર્દી ધવાનાર વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન ગ્રેજયુએટ વિદ્યાર્થીઓને વિદેશમાં અભ્યાસ કરવા શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય હસ્તકના...
(૧) શ્રી મહાવીર લેન પંડ. (૨) શ્રી દેવકરણ મુળજી પરદેશ અભ્યાસ ફંડ. (૩) શ્રી હરિચંદ અમીચંદ પરદેશ અભ્યાસ ફંડ. (૪) શ્રીમતી ઈન્દુમતી વૃજલાલ શાહ એજ્યુકેશન ટ્રસ્ટ ફંડ.
આ ફંડમાંથી પૂરક રકમની લોન સ્કોલરશીપ આપવામાં આવે છે. શ્રી દેવકરણ મુળજી પરદેશ અભ્યાસ કંડનો ૯ મ સૌરાષ્ટ્રને નાબર વિશાશ્રીમાળી જૈન વિદ્યાથીઓ પૂરતો મર્યાદિત છે. જે વિદ્યાથીઓએ ગ્રેજયુએશન સુધીની બધી પરીક્ષા પ્રથમ-કણમાં પસાર કરી પરદેશની યુનિવર્સીટીમાં પ્રવેશ મેળવ્યું હોય તે જ અરજી કરવી. તે માટેનું નિયત અરજી પત્રક રૂ. ૨૫૦ની ટપાલ-ટિકીટ મોકલવાથી નીચેના સરનામેથી મળશે. આ અરજીપત્રક સ્વીકારવાની છેલ્લી તારીખ ૧૬મી ઓગસ્ટ છે.
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, એ ગસ્ટ કતિ માર્ગ, મુંબઈ ૪૦૦ ૦૬.
૧૪૮]
આનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આદયામિક સંસ્કારો ભૂલળે.
આ.જા માળવે શું મેળવ્યું .
લેખિકા : કુ. જ્યોતિ પ્રતાપરાય શાહ. ભાવનગર
સમગ્ર વિશ્વની સંસ્કૃતિઓનાં ઉદ્ગમ અને વિકાસનાં મૂળમાં ત્યાગ, તપ, ધર્મ, સત્ય અને મચયંત તેજથી વિભૂષિત ભારતની આધ્યાત્મિક સંસ્કૃતિનાં બીજ પડેલાં છે તેથી જ “વામી વિવેકાનંદે કહયું છે, “મારા બહાદૂર બાળકે ! આપણું આધ્યાત્મિક સંસ્કારોથી તમારું જીવનઘડતર કરજે.” આધ્યાત્િમક દ્રષ્ટિ એ તે સમાજધડતરની દાયણ છે. સંસ્કૃતિનાં વિકાસને અવરોધતી વેર ઝેર, હિંસા, અનીતિ અને અત્યાચાર જેવી વિકૃતિઓને શુધ આધ્યાત્મિક દષ્ટિ વિના કોણ અટકાવી શકશે ? ફેન્સ તત્વચિંતક ડું જણાવે છે, “રાષ્ટ્રનું સાચુ નિર્માણ તલવાર ની અણી પર નહિ, પરંતુ લોકોનાં આધ્યાત્મિક વલણ પર જ અવલંબે છે.” પામરતા અને પશુતાને સ્થાને માનવતાનો મધુર દીપ જલાવવા માટે આધ્યામિક ચેતના અનિવાર્ય છે, કારણકે આધ્યાત્મિક સંસ્કાર જ જીવનમાં સદ્ગુણે વિકસાવી દુર્ગુણો પર નિયંત્રણ કરી શકે છે. તેથી જ ધર્મ વગરનું જીવન એકડાં વગરનાં મીડા જેવું છે. એરિસ્ટોટલે પણ જણાવ્યું છે. “ પેયનિષ્ઠ જીવન, કર્તવ્યસભાન દષ્ટિ, આત્મજાગૃતિ અને ત્ય ગમય જીવન આધ્યામિક સંસ્કારોનીજ નિપજ છે” જૈનધર્મનાં પાયાના સિદ્ધાંત પણ જીવનમાં આધ્યાત્મિક સંસ્કારનું મહત્વ દર્શાવે છે. ભગવાન મહાવીર, બુધ, તુલસી અને ગાંધીજી જેવાં શાંતિદૂત આધ્યાત્મિક દષ્ટિ જ પગબર નથી ? સી તા, સુભદ્રા અને શીલવતી જેવા નારીરત્નો શું એક નૂતન આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિકોણ નથી આપી ગયાં? શ્રી પાળચત્રિ, ચંદરા જાને રાસ અને અભયકુમાર કથામાં આ ધ્યમિક જાગૃતિને જ પડકાર છે ને? જેન ધમને ત્રણ ત્રણ ગ્રન્થની ભેટ આપનાર શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ, શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય અને શ્રી વિનયવિજયજી મહારાજનું જીવન આધ્યાત્મિક સંસ્કારોને જ પુરાવા છે ને?
આ પણ જૈન ધર્મમાં જ આધ્યામિક સંસ્કારો દ્વારા પોતાનું જીવન ઉજજવળ બનાવી અન્યનું જીવન પણ ઉજજવળ બની શકે, તેવા અનેક મહાપુરૂષનાં દાખલા ઓ મંજુદ હેવા છતાં, આજનાં માનવે તેનાં જીવનમાંથી શું પ્રેરણા મેળવી ? આ પણ અલૌકિક આધ્યાત્મિક વારસાનું જતન કરવાને બદલે આ પાયાનાં સંસ્કારોને ભૂ યા જઈને અજનાં માનવે શું મેળબ્યુ ? માનવજીવનના મૌલિક આનંદ અને સંતોષ આજે કેમ દેખાતો નથી ? માનવજીવન સાથે તાણાવાણાની જેમ વણાય ચૂકેલી પંલી સરળતા, કરૂણા અને પરોપકારવૃત્તિ આજનાં માનવમ દી લઈને ગોતવા જતાં પણ કેમ જડતી નથી ? શું શાળા કે લેજની ડીગ્રીઓએ સંસારની આ ડીશીને બે કદમ પાછળ હઠાવી છે કે પછી પોતાને આધુનિક સમજનાર આજનાં માનવ પોતે જ પાન નાં અજ્ઞાન, અહંકાર અને અણઆવડતથી આધ્યાત્મિક સંરકારની અવે
આગષ્ટ ૮૭)
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગમુક્ત કરી છે ? કારણ ગમે તે હોય પણ નજર સમક્ષ ઉપસી આવેલા આ ભયંકર પરિણામને કારણે આ પણે એ કહુસત્યને સ્વીકાર કરવો જ પડશે કે આજનાં માનવે પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિનું આંધળું અનુકરણ કરી ભૌતિક સુખ અને પ્રવૃત્તિઓ પાછળની આંધળી દોટમાં ઉચ્ચવિચાર, ધર્મ, સત્સંગ, સાવિક આનંદ, ઉલ્લાસૂઝ, મૌલિક દષ્ટિ અને પ્રાકૃતિક સ્વરૂપ રૂપી આધ્યાત્મિક સ સ્કારોની અવગણના કરી છે તેનું જ આ પરિણામ હોઈ શકે. આધ્યાત્િમક સંસ્કારો વગરનો માનવ કૌતિક સુખો વચ્ચે પણ માનસિક અશાંતિ, મૂંઝવણ, વ્યથા, કંટાળે, વિચાર શુન્યતા અને એકલતાનો ભંગ બન્યા છે. સિધિના શિખરો સર કરી દોડતી ટ્રેઈનની કારમી ચીસ, મોટર-બસનાં ઘરઘરાટ, લાઉડ સ્પીકરના ઘાંઘાટ અને મીલની વહીસલે વચ્ચેથી પસાર થતું માનવજીવન જડ, નીરસ, જટિલ, સંકુલ, પોકળ, ચેતનવિહીન કરૂણ બજારૂપ બનતું જાય છે, આ ઉણપ માનવજીવનને છિન ભિન કરી નાખે તે પહેલા જ આપણે સહુએ જાગૃત બનવાની જરૂર છે. આજના યુગનું એક માત્ર શ્રેષ્ઠ કર્તવ્ય નવ પેઢીને ધ્યામિક ફેરાની કે તેણી આપવાનું છે, કારણકે તે જ આપણે નિતિક મૂલ્ય અને જીવનદષ્ટિ વગર તુટુ-તુટુ થતી આ પણ સમાજના ઇમારતને ખંડિયેર બનતી અટકાવી શકીશું.
ધૂમકેતુનાં' શબ્દોમાં કહીએ તો, “જ્યારે જયારે કોઇપણ રાષ્ટ્ર, સંસ્કૃતિ કે સમાજ વિલાસ, વૈભવ અને રંગરાગમાં ડૂબી, ચારિત્રયધડતર, બાળકની સાચી કેળવણી અને યૌવનનું ઓજસ પ્રગટાવવામાં નિષ્ફળ ગઈ છે, ત્યારે ત્યારે તે રાષ્ટ્ર, સંસ્કૃતિ કે સમાજનું પતન થાય છે જ” તેની તો ઇતિહાસ પણ સાક્ષી પુરે છે. મહાન સમાજ શાસ્ત્રી “જહોન ડયુઈ’ અને ‘ડીકવીન્સી, પણ જણાવે છે, “માણસને તન ટકાવવા માટે ખોરાકની જેટલી જરૂર છે, તેટલી જ જરૂર મન અને આત્માને ટકાવવા માટે આધ્યાત્મિક સંસ્કારની છે” પરંતુ મનની ભાવના અને આત્માની જાગૃતિ જ જે મરી પરવાર્યો હોય, તે તે તનનું અસ્તિત્વ કેટલું? તે સમાજનું ભાવિ શું? તેવાં રાષ્ટ્રની અસ્મિતા જ્યાં સુધી? અમે વીસમી સદીના બાળકો, યુવાનો, યુવતીઓ સ્વીકારીએ છીએ કે અમે આધ્યામિક કેળવણીથી વંચિત રહી ગયા છીએ. અમે આધ્યામિક રૂચિ જાગૃત કરવાની દરકાર જ નથી કરી, અને અમારા વડીલો પણ અમને આધ્યાત્મિક સંસ્કાર આપવામાં નિષ્ફળ ગયાં છે. તેથી જ પોતાના વાળ પણ એળતાં આવડતાં ન હોય તેવા બાળકના મુખેથી અલિલ ચલચિત્રનાં ગીતની ધારા વહે છે. અકિલલ સાહિત્ય, કુસંગ અને વ્યસનોમાં ચકચૂર બનેલી યુવા પેઢીએ કેલગર્સ, લેબેય અને પ્રોબ્લેમ ચાઈડના સમસ્યાઓ ઊભી કરી છે. સમાજનાં કલંકસમાં વૃદ્ધાશ્રમ. અનાથઆશ્રમો અને વિકાસગૃહની વધતી જતી સંખ્યા સામે, “સમાજ છે એવું તે ચાલ્યા જ કરે ' એમ કહી ઠંડે કલેજે જીવવાની વિચારશૂન્યતા સહુને સદી ગઈ છે. નવી પેઢીમાં આધ્યાત્મિક કેળવણી આપવામાં આ કય કાર્યમાં જે ઢીલ કરવામાં આવશે તે, ભાવિ માનવજીવન હૃદય વગરનાં હાડપિંજર જેવું શુક અને યંત્રવત્ બની જવાને પુરે પુરા સંભવ છે. આ વિષમ પરિસ્થિતિ પર નિત્ય ત્રણ કરવાં માટે જ આ પણ શાળાઓને નવજીવન આપી અનુભવી શિક્ષકે ગોઠવી, બાળકોને શાળા તરફ વાળવાનાં આ યજ્ઞમય કાર્યમાં સહુએ સાથ અને સહકાર આપવાની પુરેપુરી
સાંપ્રત યુગમાં આધ્યાત્મિક ક.તિ દ્વારા નૈતિક મૂલ્યોનું અવમૂલ્યન થતું અટકાવવા માટે નવી-પેઢી અને જુની પેઢી બન્ને પક્ષોને જાગૃત બનવાની જરૂર છે, કારણ કે આધ્યાત્મિક
૧૫૦]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંસ્કાર કે સમજણ નવી પેઢીને આપોઆપ મળી જવાના નથી. અવેડામાં પાછું ત્યારે જ આવી શકે જયારે કૂવામાં પાણી હોય! મધુર કેરીનાં રસનો આસ્વાદ ત્યારે જ માણી શકાય. જયારે કે ઈએ આંબે રે હેય. અમને આધ્યાત્મિક સંસ્કાર આપવામાં નિષ્ફળ ગયેલાં વડીલે નવી પેઢીને આધ્યમિક કેળવણી આપવાની પોતાની જવાબદારી જે વહેલામાં વહેલી તકે સમજે, સાથો સાથ કેળવણી મેળવનાર નવી પેઢી પણ ફેશન, મોજશોખ અને શાળાકીય શિક્ષણ મા થી સમય મેળવી, વડીલેની વાત સ્વીકારી આધ્યાત્મિક રૂચિ જાગૃત કરવાનો પ્રયત્ન કરે તે જ ઘાર્મિક સંસ્કારો મેળવી શકાય !
જીવનમાં આધ્યાત્મિક જાગૃતિ કેવી હોવી જોઈએ? તે સમજાવવા માટે “સ. આનન્દશંકર છે એક સુંદર દાત આપ્યું છે એક મોચી પાસે એક બાળક ચંપલ સંધાવવા આવે છે. માસુમ બાળકના પગ સામે જોઈ મેં ચી વિચારે છે કે બરછટ ચામડાથી જે ચંપલ સાંધીશ તો તે બાળકનાં પગમાં ખૂંચશે, પરિણામે તેણે સુંવાળા ચામડા દ્વારા બાળકનાં ચંપલ રીપેર કર્યા. જે આધ્યામિકતા માનવમાં દયા, મમતા, પ્રાણી માત્ર પ્રત્યે પ્રેમ અને માનવતા જાગૃત કરી શકે તે જ સાચી ધાર્મિક કેળવણી છે. જેના દ્વારા માનવીને પોતાનાં દુર્ગણોનું દર્શન થાય અને સત્ય માટે ઝઝુમવાની ખુમારી પ્રાપ્ત થાય. રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે” “નૈવેદ્ય ” પુસ્તકમાં વર્ણવેલી આધ્યાત્મિક દષ્ટિ કે જે જીંદગીને આનંદ ગુમાવી બેઠેલાને પણ નવજીવનની આશા આપે
કેવળ દંભથી કે પ્રતિષ્ઠા માટે આચરવામાં આવતી દુષિત આધ્યાત્મિકતા ન હોય તે જ ઉત્તમ! જે કેળવણી માણસને દરેક પ્રવૃત્તિ કરતાં પહેલાં વિચારતાં શીખવે કે મારી આ પ્રવૃત્તિ અન્યનાં હિતનાં ભોગે તે નથી થતી ને? મારા આ કાર્યથી કોઈનાં આત્માને સંતોષ છીનવાતો નથી ને ? મારા આ વર્તનથી મારો પ્રભુ તે પ્રસન્ન રહેશે ને ? આ છે આધ્યાત્મિક જાગૃતિની પાયાની કેળવણી આ અભિગમનાં સહારે જ આજનાં ભાન ભૂલેલાં માનવે “જાગ્યા ત્યાંથી સવાર' સમજી આધ્યાત્મિક રૂચિ જાગૃત કરવા પ્રયત્ન કરવાનું છે. નમ્રતા, સંયમ, અને સાધના દ્વારા ઉદ્ધતાઈ, લાપરવાહી અને દુષિત માનસને ત્યાગ કરી જીવનમાં સહજ રીતે આચરણમાં મૂકી શકાય તેવી વિશુદ્ધ આધ્યાત્મિક રૂચિ કેળવી, ચારિત્ર્ય ઘડતર દ્રારા નૈતિક મૂલ્યો અને આધ્યાત્મિક વારસાનું જતન કરવાનું છે. આ કાર્ય મુશ્કેલ હોવાં છતાં જે વડીલે અમને યોગ્ય કેળવણી આપે, સમાજમાં નૈતિક મૂલ્યોનું આચરણ કરી શકાય તેવી વૈચારિક ક્રાન્તિ ઉભી થાય અને તેને જે યુવા જાગૃતિ અને પરિશ્રમને સયોગ મળે તે પછી કાળા માથાનાં માનવી માટે દુનિયામાં શું મેળવવું અશકય છે ?
C
-
-
-
ઓગષ્ટ-૮૭]
[૧૫૧
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
• ધર્મલાભ
લે પૂ. મુનિશ્રી ધ
વજવિજયજી કૃધણનગર, ભાવનગર,
વિશ્વના અત્મા એ નિતિ ઇચ્છે છે. ઉન્નતિમાં સુખ સમાય છે એમ જગતું માને છે. સુખની કલ્પના અનેકવિધ છે, એટલે જે અમાએ જેમાં સુખ કયું છે તેની જેટલે અંશે સિદ્ધિ થાય તેટલે અંશે તે પે તાની ઉન્નતિ થઈ શકે એમ માને છે અને તે માટેના ઉપાયો તરફ તે હંમેશા ઉત્સુક રહે છે.
અનેકવિધ સુખનો એક સામાન્ય ઉપાય સંત પુરુષોને આશીર્વાદ પ્રસિદ્ધ છે. તે આશીર્વાદ મેળવવા માટે દુનિયા કેટલીક વખત કરી દેવામ કરે છે તે દેખીતી વાત છે. સંતપુરુષના આશીર્વાદમાં પણ વૈવિધ્ય છે. તેમાંનો એક પ્રકાર ‘ધમલ ભ” છે.
આ “ધલ ભીનો આશીર્વાદ તરીકે ઉપયોગ જૈન કલતાંબર મૂર્તિપૂજક મુનિએ કરે છે. આશીર્વાદ તરીકે આ પ્રકારને આશ્રય લેવામાં નીચેના કારણે છે.
જૈન મુનિઓએ સાંસારિક પ્રવૃત્તિનો સર્વથા ત્યાગ કર્યો છે કે, તેઓ સંસારને વધારે એવી પ્રવૃત્તિઓ કરતા નથી, કરાવતા નથી અને કરતા હોય એને સારા સમજતા નથી.
કોઈ આત્મા સંપતિથી સુખી હોય પણ તેને સત્તતિ ન હોય તે સંતપુરૂષ પાસે સન્નતિની અભિલાષાથી જાય, સંત તેને તેવા પ્રકારને આશીર્વાદ આપે ને તે આત્માને સન્તતિ થાય. પણ આવા આશીર્વાદને જૈન ધમ" સાંસારિક પ્રવૃત્તિમાં ગણે છે એટલે એ પ્રકારનો આશીર્વાદ આપવો એ જૈન મુનિઓને નિષિદ્ધ છે અબ્રાના સેવન વગર સંતતિ ન થાય એ સ્પષ્ટ છે. થયેલ સ તતિના આચરણે ધમ્ય કેટલે અંશે થશે એ કારપદ છે. એટલે એ આશીર્વાદથી સંસાર વૃદ્ધિ થાય છે
આનન્દઘનજી જેન મુનિ હતા. તેમનો એક પ્રસંગ છે. કોઈ રાજને સતિ ન હતી અને આનંદઘનજીના આશીર્વાદ મને મળે તે કા મ થઈ જાય એવી તેમની કલ્પના હતી. રાજા-રાણી એ તેમની પાસે એવા આશીર્વાદની યાચના કરી. આદધનજીએ અમન અતિ આ ગ્રંથી એક ચિઠ્ઠી લખી આપી તે બાંધવાથી રાણીને સંતતિ થઈ અને એ વાત પણ પ્રસિદ્ધિ ૫ મી. જ્યારે આનન્દઘનજીને આ હકીકત પુછવામાં આવી ત્યારે પ્રસંગ પામી અન્ય આત્મા એ તેમનું અનુકરણ કરીને અનર્થ ન કરે તે માટે તેમણે તે ચીઠ્ઠી મંગાવી તે તેમાં લખ્યું હતું કે પાજા કી રાણી કો લડકા હવે તે આનંદધન કે કયા એર ન હવે તો ભી આન દઘન કે કયા ?
પૈસા માટે અનેક આત્માઓ અને કના આશીર્વાદને ખંખે છે ધન એ અર્થનું મૂળ છે એ પ્રસિદ્ધ છે, પણ પાપનું મૂળ છે એ ઉક્તિ વિદિત છે એટલે તે આશીર્વાદ પણ ન મુનિઓ ન આપે.
આયુષ્યને વધારાને લગતા આશીવાદો ‘દીર્ધાયુર્ભવ’ ચિરંજીવ” “મૃત્યુ જય’ ‘નિ ની ભવ” - ઇત્યાદિ પણ સાંસારિક ને માટે સાંસારિક પ્રવૃત્તિઓ વધારે છે એટલે તે આશીર્વાદ સવ આશીર્વાદે પણ જૈન મુનિઓથી ન અપાય.
(અનુસંધ ન પાના ૧૫૭ ઉપર)
૧૫૨
આત્માના પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“સંસ્કાર સિંચથી.”
પિતે અને પિતાના પરિવારમાં, સંતાનોમાં ઘરમાં વહુ આવે એટલે માતા પિતા પિતાને સંસ્કારોના સુમેળથી જીવન આદર્શ કેમ બને, કૃતકૃત્ય માને છે, એની ખાતર પિતાની હાસુગંધમય બને અને તેથી જીવનમાં શાંતિ-સુખ લા માં હાલી સંપત્તિને પણ ભારે ભેગ આપે -પ્રસન્ન દામ્પત્ય બને તે હેતુથી એક પિતા છે. પુત્રને પરણાવવા ખાતરજ માબાપ જીવે છે પિતાની પુત્રીને પત્ર લખે છે કે
એમ કહીએ તે પણ કંઈ ખોટું નથી. એ કે ચિ. બહેન રૂપલ,
એક સાંસારિક વાસના છે તે પણ માતા-પિતાના તું શ્વસુરગૃહે કુશળ હોઈશ. તારા પરિવારમાં
અંતરમાં ઊંડા ઉતરીને તપાસીએ તે ધર્મમાં સર્વ સ્વજન પૂ. મોટાબા, પૂ. પપ્પાજી,
ધમી ગણુતા મા-બાપના દિલમાં પણ એ પૂ.મમ્મી, ચિ. પ્રેમલ તથા નાના દિયરજી નિલેષ પ્રકારને આશાદીપક જરૂર પ્રકાશ હશે. સર્વને પ્રભુસ્મરણ સહ યાદી. વિશેષ જણાવ- પુત્ર વધુનું આગમન, પુત્રનાં લગ્ન એ આપણું વાનું કે સૌરાષ્ટ્રના એક જુના ચિંતનશીલ સજજન સંસાર ગ્રંથમાં એક નવું જ પ્રકરણ ઊઘાડે લેખક શ્રી સુશીલનું બહેનોને અનુલક્ષીને છે એ પ્રકરણ પણ કેટલા ઊલાસ અને આનંદ લખેલ ખૂબજ સુંદર વિચારો રજુ કરતું પુસ્તક સાથે શરૂ થાય છે! ઘણા મા-બાપ તે પિતાની ઘરની લક્ષ્મી મારા હાથમાં આવ્યું. તેને અવ- પાસેની છેલ્લી પાઈખરચી નાખે છે, શકિતનું લકતા ખૂબ જ પ્રસન્નતા થઈ. આપણા જીવનમાં છેલ્લું રહ્યું હું ટીપું પણ નીચેવે છે. લગ્નનાં આપણે ખેવના રાખી તેમને દર્શાવેલ સુંદર ગીત અને વાજીના મંગલસૂરમાં સંસારના ગુણોને જીવનમાં બને તેટલા આચરણમાં મુકવા આજ સુધીનાં સંતાપ જાણેકે સમાઈ જતાં હોય પ્રયત્નશીલ થઈએ તે જીવન ખરેખર ખુબ જ એમ એમને લાગે છે. આદર્શ, આવકારભર્યું અને સૌરભમય બને. તે તેમાંથી એક એક પ્રકરણ સામાન્ય ફેરફાર
મા-બાપનાં મનોરથ એ વખતે સફળ બને સાથે જણાવું છું. તે જરૂર ચિંતન કરજે અને
છે. વૃધ્ધ અવરથામાં પુત્ર અને પુત્રવધૂ સે સે તે અંગે તારા વિચારે પણ જણાવીશ તો મને
પ્રકારની સેવા શુશ્રુષા કરશે અને પાછલી જીંદગી વિશેષ આનંદ થશે
સુધરી જશે એવી આશાથી એમનાં હૃદય પ્રફુલ
બને છે. સાસુ, સસરાની જેમ નણંદ, દીયર, - સ્ત્રી કેળવણીને ઉદ્દેશ જેઠ, જેઠાણીનાં અંતરમાં પણ એ વખતે આનંપુત્રને પરણાવ અને પુત્રવધૂને ધરને કાર દની હેરા ફૂટે છે. ભાર ઍપ એ દરેક માતા પિતાને મન એક પર તુ કઈ કઈ કુટુંબ માં જોઈએ તે છેડા પ્રકારનો સંસારને ૯દ્ધા ગણાય છે. પુત્ર દિવસમાં જ એ સ્વપ્નસૃષ્ટિ ઊડી જાય છે. કોઈ કમાતો થાય યા ન થાય, પણ વહુ સાસુ-સસરાને મે. ટી મહેલાત તૂટી પડી હોય અને ખંડિયેરમાં અને સગા-સબંધીઓનો કરભાર ઉપાડી જીવતા માણસે દબાઈ ગયા હોય એવું કરૂણ લે તો એમને ઘણો સંતોષ થાય અને નિશ્ચિત દ્રશ્ય ખડું થાય છે. ઘણા સ્થળે લગ્નની પછી જે પણે ધમકરણ કરી શકે એ દેખીતી વાત છે. કલેશ કંકાસની હોળી સળગે છે તેની જવાળા
ઓગષ્ટ-૮૭)
૧૫૩
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિકટનાં સગા-સંબંધીઓ ને પણ સ્પશે છે. આપણે વિચારવું પડશે ! લખતા-વાંચતા આવઆશાનો પ્રકાશ આથમે છે અને એને સ્થાને ડયું એટલે કેળવણી પૂરી થઈ એમ આપણામાંના અંધકાર છવાય છે વીજળીના ક્ષણિક ચમકારની કેટલાકે માની લે છે કાગળપત્ર લખવામાં, જેમ લગ્નના લહાવાનો બધો આનંદ ઊડી જાય બે-ચાર પુસ્તકે ગોખવામાં કે પરીક્ષા ઓ પસાર છે, ક૬ ના એ સજવું સુંદર ચિત્ર એકાએક કરવામાં જ કે ડીવીઓ લેવામાં બધી કેળવણે માટીમાં મળી જાય છે. આ સંસારના મ, નવી એ સમાઈ જતી નથી. સ્ત્રી કેળવણીને અર્થ તો એ એવા તે શા ૫ ૫ કર્યા હશે કે આવા શ્રાપ છે કે જેથી બહેનોને પોતાના કર્તવાનું ભાન ઊતરતા હશે?
થાય. પિતાને ધમ, પોતાની ફરજ સમજાય પુત્રના માતા-પિતા એ પુત્રના લગ્ન વખતે અને એને અનુસરીને પેતાના આચરા માં પણ રાખે થી આશા ૩ડી જાય છે. “ હવે થરના બધે એ તે સ્કારને પ્રકાશ સૌને બતાવી શકાય. કારભાર પુત્ર અને પુત્રવધૂ ઉપાડી લેશે અને પરીક્ષા પાસ કરવાથી કે ચેડા થના આ પગો વખત ધર્મકાર્યમાં દેવ ગુરૂની 1 + પઠન-પાઠનથી એક કન્યા ભધ પ ન સુશિવીતશે, હવે સુખે થી દેવદર્શન, ધર્મ કિ ચા, - ક્ષિતા કહેવડાવી શકે, પણ આ સરીન જે યાત્રા ક-.” એ પ્રકારના એ મન મનાથ ગૃહલકમી નામથી એ લખાવવામાં આવે છે એ બળીને રાખ થઈ જાય છે. એને બદલે એનું પદ તે ભાગ્યે જ મળવી શકે. આ પણ માં કહે - અને વહ, માતા અને પુત્ર. પિતા અને પુત્ર વન છે કે જયારે આંબાનું વૃક્ષ ફળ ધારણ કરે વચ્ચે એક અણધાર્યો અને જેનો અ ત જ ન માં વે છે ત્યારે તે આમ્રવૃક્ષ ઉચે જવાને બદલે ઉલટું એવો ઝઘડો ઉભું થાય છે. એ ઝઘડો એ મન નીચું નામ છે સાચી કેળવણી માણસને નમ્ર લેડી અને માંસ ચૂસે છે એટલું જ નહી પણ બનાવે છે. વિનય, નમ્રતા. સંય મ. સેવાભાવ એ કહેવતમાં કહ્યું છે તેમ ગે છે ના પાણી પણ સાચી કેળવણીના સૂચક ચિહનો છે. અભિમાન સૂકાય છે.
મદ, નિર્લજજા એ બધાં અપૂર્ણતાનાં લક્ષણો આ દુર્દશાના મૂળ કારણ ની તપાસ કરી એ છે માણસને સંપૂર્ણ બનાવે તે જ કેળવણીની તે કેવળ કેળવણીનો જ અભાવ; એ સિવાય સાર્થકતા થઈ ગણાય. ઘણી બહેન, દીકરીઓ બીજું કઈ કારણ નહીં કળાય. કન્ય ને એના પિ. તે લીધેલ કેળવણી અને માબાપ તરફથી મળમાતા પિતાને ત્યાં ગૃહ-વ્યવહાર સંબંધી પૂરતી વેલ સ ક રના વારસાથી શ્વસુરગૃહ આવ્યા પછી કેળવણી મળતી હોય અથવા તો પોતાને ત્યાં ત્યાં પિતાના સદૂગુણા વિનય, નમ્રતા, સંયમ આવ્યા પછી એવા પ્રકારના સંસ્કારો મળતા અને સેવાભાવથી કુટુંબમાં તથા ચાતર સુવાસ હોય તે આજના જેવી દુ:ખમય, કલેશમય થતિ પ્રસરાવે છે. અને તેનાં સુંદર શોની પ્રતીતિ ઉભી થવા ન પામે
થાય છે. ગૃહવ્યવસ્થા સુ દર રીતે સંભાળીન કે ઈ પૂછશે કે હવે તે કન્ય એને કેળવ- કુટુંબના સહુ સભ્યોને પ્રસનતા આપે છે, અને વાના ખૂબખૂબ પ્રયત્નો થાય છે. છતાં એવી સાચી ગૃહલકમી અર્વસનારી બને છે. દશા કેમ જોવા માં આવે છે ? કેળવાયેલી કન્યા. તો બીજી બાજુ કેટલીક વાર એ પ્રકાર છે
ઓ પણ પોતાના સાસરે સૌથી જુદી પડી ગયેલી કેળવણી જ ગૃહસ સારની મામમાં કંટક પાથરે હોય એમ કાં દેખાય છે ?
તે પિતાને કેળવાયેલી માનતી કન્યા જયારે આ પ્રશ્નનો સંતોષકારક નિકાલ આણ અભિમાની બને છે ત્યારે તે આપ્ત સમાજમાં હોય તો સ્ત્રીઓની કેળવણી એટલે શું ? એ કણાની જેમ ખૂંચે છે. આપણા સમાજ આદર્શ ૧૫૪
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ત્રી વાંછે છે એને બદલે જ્યારે તે પશ્ચિમના નથી દરેક વધૂને દરેક સ્થળે સાસુ, સસરા કે કારખાનામાં તૈયાર થયેલી પશ્ચિમના રીતરિવા- કુટુંબીજને વિગેરેનો પુરો સંતોષ જ મળે જનું આંધળું અનુકરણ કરનારી નારી જુએ છે એમ નથી બનતું મનુષ્ય સ્વભાવ બહુ વિચિત્ર ત્યારે તેમને અનહદ દુ:ખ થાય છે. કેળવણીના વસ્તુ છે. નવવધૂને જુદા જુદા સગાં-સંબંધીઓના અભિમાનવાળી પિતાના સિવાય બીજા બધાને જુદા જુદા પ્રકારનો સ્વભાવને લીધે ઘણું સહન મૂખ માનનારી તે કન્યા સાસરા માં જેવો જોઈએ કરવું પડે છે, પરંતુ એવા પ્રસંગે સંસ્કારીતે સત્કાર મેળવી શકતી નથી. સગા-સંબંધી- કેળવાયેલી બાળા પિતાની શાંતિ અને ધીરજને એની વચમાં સારું થાન મેળવી શકતી નથી. કસેટીએ ચડાવે છે અને એ કસેટીમાં પિતાને ઘરનાં માણસ ને મન એ એક મોટી ન સમજાય શુદ્ધ કંચનરૂપે પૂરવાર કરે છે. તેવી ઉપાધિરૂપ બની રહે છે.
પુસ્તકોના વાંચન કે અધ્યયનથી બધી કેળવણી પિતે ખરાબ નથી પણ એનો દુરૂ- ઉપગી અને સાચી કેળવણી મળી જાય એ પગ બહુ માડાં પરિણામ ની પજાવે છે. કેળવણી અસંભતિ છે. ગૃહ વ્યવસ્થા, કે મળતા, મધુજયારે સ્વછંદને પોષે, નીતિને નિયમને પણ રતા, સેવા ભાવ એ નારી-સહજ ગુણ છે એ તિલાંજલી આપે ત્યારે એ કેળવણી સખત ગુગો ઉપરજ કુટુંબ-પરિવાર નભે છે. એ ગુણો નિંદાને પાત્ર બને.
જ ભાવિ સંતતિને પણ આદર્શ બનાવે છે. કેટલીક વાર જેને સારી કેળવાયેલી કન્યા બહેને બુદ્ધિને વિકાસ બીજી રીતે ભલે ગમે કહી શકીએ, જેના માતા-પિતા પાસેથી ધર્મના એટલે સાધે પણ જો તેનામાં ઘરની વ્યવસ્થા ને નતિના સારા સંસ્કાર પ્રાપ્ત કર્યા હૈ ય એવી જાળવવાનો ગુણ ન હૈય, મધુર સ્વભાવ વડે કન્યાને પણ સાસરે આવ્યા પછી આકરી કસોટી. આ તજનોને આનંદ તથા શાંતિ પમાડવાની માંથી પસાર થવું પડે છે. એ ગમે તેવી વિનય. આવડત ન હોય તે બુદ્ધિમતી સ્ત્રી ઘરને પણ શીલ, નમ્ર અને સહનશીલ હોય તે પણ તેને મશાન જેવું બનાવી દે છે. અપજશ મળે છે. એવી વેળા એ તે સંસ્કારી હવે પછીના પ્રકરણમાં બહેનો એ ખાસ દીકરી બીજા કોઈના દેષ ક ઢવાને બદલે પિતાના કરીન કયા ક્યા ગુણ કેળવવી જોઈએ અને પ્રારબ્ધને દેષ નિહાળે છે અને કર્મના ફળ તે કયા કયા "ાના નાના દુર્ગુણને પણ ત્યાગ ભોગવવાં જ પડે એમ માની પિતે શાંતિ અને કરવો જોઈએ તે સંક્ષેપમાં જોઈશું. સમતા રાખી, ધીરજ રાખી નવાં કર્મ બાંધ ની
કિમશ]
‘ચિંતન-મધુ
- વિકાસ યાત્રા કે સ્મશાન યાત્રા :માનવી બુદ્ધિશાળી છે એની ના નહિ, પરંતુ એ બુદ્ધિશાળી હોય એટલે એનામાં ડહાપણ હાય જ એવું માની લેવાની ભૂવ કરવા જેવી નથી. એનો બૌદ્ધિક વિકાસ થવાની સાથેજ એના માનવી પણ એ મૃત્યુની સેડ તાણી હોય અને આપણે બધાં ડાઘુએ એની સ્મશાનયાત્રામાં જોડાયાં હાઈએ એવું લાગે છે. છતાં એ સમયાનયાત્રાને આપણ વિકાસયાત્રા કરી કે ઓળખાવીએ છીએ,
ઓગષ્ટ-૮૭)
[૧૫૫
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
• જ્ઞા.દષ્ટિ
• રતિલાલ માણેકચંદ શાહ-નડીઆદ
આપણને અનાદિ કાળથી દેહાધ્યા સમાં આપણે જે વિભાવ દશામાંથી સ્વભાવ દશા રાચવાની આદત પડી ગઈ છે, જે અત્યારે પણ તરફ દૃષ્ટિ દઈએ તો જ દેહાધ્યાસ છૂટે તેમ છે; ચાલજ છે જેથી આત્મા અને શરીર એ જ દેહાધ્યાસથી છૂટીએ તે દેહ પરની મમતા ટળે, ભાસે છે, જે, કેવળ ભ્રમણા છે, વિભાવદશા છે, અને એમ નિષ્કર્ષ કરી શકીએ કે દેહ તે હું અજ્ઞાનતા છે, અંધકાર છે, જડ અને ચેતન નહિ પણ હું એટલે આત્મા. શરીરથી આત્મા બને ભિન્ન વસ્તુ છે. આત્મા ચેતન છે અને ભિન્ન છે એમ નકકી કરી શકીએ તેથી ચોવીસે શરીર તે જડ છે, બન્નેના ગુણો પણ અલગ કલાક શરીર પર મમત્વ કરી તેની આળપંપાલ અલગ છે પછી બનને એક કેમ હોઈ શકે ? પાછળ આપણે જે સમય વેડફીએ છીએ અને આમાં અખંડ આનંદ જ્ઞાન-સુખમય છે ત્યારે અનેક કર્મો ઉપાર્જન કરે એ છીએ તેને અંત શરીર તે જડ છે. અને સંગે મળેલ છે જેથી આવે અને તે સમય સ્વસ્વરુપની અનુભૂતિ બ્રાંતિથી આપણે શરીરને હું માની લઈએ છીએ કરવા પાછળ વાપરી શકીએ, જેથી આત્માનો અને આમાને ભૂલી જઈએ છીએ. માટે બ્રાંતિને ઉત્કર્ષ સધાય છે. પણ આજે આપણે અવળી દર કરવાની અત્યંત જરૂર છે માનવ જીવનમાં દિશા તરફ વહી રહ્યા છીએ; આત્માને ભૂલીને જે કાંઈ કરવા જેવું હોય તે તે એ છે કે શરીરને હું માનવા મચી પડયા છીએ, કારણ નિરતિશય (આત્મા) આનંદ લુંટવા. પર છે કે આત્મા અરૂપી છે જે દેખાતું નથી ( ચર્મ. આપણે તેમ ન કરતાં ચેવીસે કલાક ઈદ્રિયજન્ય ચક્ષુથી) જ્ઞાન દષ્ટિ હોય તે જ તે નિહાળી સુખમાં રાચતા હોઈએ છીએ; જેથી આમ શકાય છે જે મૂડી આપણી પાસે છે નહિ એટલે યાદ જ આવતો નથી. ખરેખર તે વિષદ -- આપણી દષ્ટિએ તે શરીર જ પડ્યા કરે છે એટલે કષાયથી અલિપ્ત થઈ આત્મામાં ઠરવા જેવું તેને પે.ષવા માટે મેહ, માન, માયા. લે ભ, છે, જેથી અતીન્દ્રિ આનંદને અનુભવ થ ય છે. અહં આદિ આચરીએ છીએ અને ઇંદ્રિય જનિત
શરીર પ્રત્યેના અહ થી વિષય કષાયે ને સુખ પાછળ પાગલ બની ભમી એ છીએ જે આપણે મિત્ર માની આવકારીએ છીએ. પરંતુ માનેલું ક્ષણિક સુખ આપી અન તા દુ:ખનું તે તે દુશમનનું કામ કરે છે, જે વિષયે આ પગે પ્રદાન કરે છે. હસતા હસતા ભોગવીએ છીએ, તે અનંતાભ શરીર પ્રત્યે અાં ઉભે થવાથી માણસ સુધી રડતા રડતા (કર્મો ) ભેગવીએ છીએ. તે રાગદ્વેષમાં ફસાય છે. આ અજ્ઞાન જનિત બ્રાતિ એટલા ચીકણા હોય છે કે જલદી તેનો અંત છે તે બ્રાતિથી અલિપ્ત થવું અત્યંત આવશ્યક આવતું નથી તે નિઃશંક હકીકત છે. વિષય છે. એક સમયે ભગવાન મહાવીરને ગૌતમ ગણકષા આપણે આધીન હોવા જોઈએ, તે ને ધર પૂછી રહ્યા હતા કે, હે ભગવંત! અહ બદલે આપણે તેના ગુલામ બની જઈએ છીએ પર વિજય મેળવવાથી આત્મા ને શું લાભ થાય? આ પણ એક આશ્ચર્યજ છે ને ? તેનું કારણ ત્યારે પ્રભુએ કહ્યું હતું કે, આત્મા જયારે માનના વિભાવદશા છે
(અનુસંધાન ટાઇટલ ૩ ઉપર)
૧૫૬)
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સંસ્થા સમાન્યાર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
66
અમર ઉપાધ્યાયજી ” પુરતકની લેખિત પરીક્ષા
પરમ પૂજ્ય ઉપાધ્યાય શ્રી યશેવિજયજી ત્રિશતાબ્દી વર્ષ નિમિત્તે શ્રી જૈન આત્માનંદ સમાં ભાવનગર તરફથી અમરઉપાધ્યાયજી” પુસ્તકની લેખિત પરીક્ષા સંવત ૨૦૪૩ના અશાડ શુક્ર ૯ ને રવિવાર તા. ૫-૭-૮૭ના રોજ સભાના હાલમાં લેવામાં આવેલ હતી. તેમાં ૨૯ બહેનો અને ૮ ભાઇએ બેઠા હતા. પરીક્ષા બહુ જ શાન્તિથી લેવામાં આવી હતી. પરીક્ષા દરમિયાન આવેલ ભાઇઓ અને બહેનોના ખૂબ જ સુંદર સહકાર હતા, પરીક્ષા હાલમાં ખરેખર આદર્શ વાતાવરણ હતું.
પરમ પૂજ્ય આચાર્ય દેવ શ્રી વિજયપ્રિય કર સૂરીશ્વરજી મહારાજ ગ્રાહેબની તારક નિશ્રામાં શ્રી જૈન આત્માન ંદ સમા તરફથી પ. પૂ. ઉપાધ્યાવી યવિજયજી મહારાજ સાહેબની ત્રિરાતાબ્દી વર્ષ નિમિત્તે એક ગુણાનુવાદ સભા સ ંવત ૨૦૪૩નો શ્રાવણ સુદ સાતમને રિવવાર તા. ૨-૮-૮૭ના રોજ દાદાસાહેબ ઉપાશ્રયમાં સવારના ૮-૪૫ કલાકે યાજવામાં આવેલ હતી. સભાના પ્રમુખ શ્રી હીરાલાલભાઇએ પ્રાસંગિક વિવેચન કર્યુ હતુ. ત્યારબાદ પ. પૂ. ગણિવ શ્રી પુષ્પચ વિજયજી મહારાજ સાહેબે, પ. પૂ. ગણિવર્ય શ્રી ધર્મધ્વજવિજયજી મહારાજ સાહેબે, પ. પૂ. મુનિશ્રી નદીષેણવિજયજી મહારાજ સાહેબે પ્રવચના આપ્યા હતા. પૂ. મુનિશ્રી પ્રકાશચન્દ્રવિજયજી મહારાજ સાહેબે ત્રીશતાબ્દી ગીત ગાયું હતું.
પહેલા નબરે આવનારને રૂા. ૧૦૧, બીજાને રૂા. ૭૧, ત્રીજાને રૂા ૫૧, ૪ થી ૯ સુધીનાને રૂ।. ૨, અને ૧૦થી ૧૮ સુધીનાને રૂા. ૧૫, અને ૧૯ થી ૩૭ સુધીનાને રૂા. ૧૧ના ઇનામા સભા તરફથી શ્રી ભા. જૈન શ્વે. મૂ. તપા સઘના પ્રમુખ શેઠશ્રી રમણીકલાલ શાહના વરદ હસ્તે આપવામાં આવ્યા હતા. કુલ રૂા. છસે ત્રઝુના ઇનામ આપવામાં આવ્યા હતા. શ્રી કાન્તીલાલ જે. દાશીએ આભાર વિધિ કરી હતી
શિષ્યવૃત્તિ
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર તરફથી આ વર્ષે શ્રી જૈન વે. મૂ. તપા સંઘના કાલેજમાં ભણતા જરૂરીયાતવાળા વિદ્યાથી ભાઈએન કુલ રૂા. ૨૧૫૦ની શિષ્યવૃત્તિ આપવામાં આવેલ છે
( અનુસ ધાન પાના ૧પર નું ચાલુ )
‘જાવ બચ્ચા સુખી હ’ ‘અચ્છ કલ્યાણ કરો' બેટા, ‘ઇશ્વર તેરા ભલા કરેગા, ‘ભગવાન જા તમારૂં ભલુ કરે' વગેરે આશીર્વાદોના પ્રકારમાં સાંસારિક ભાવ સમાયા છે એ આશીર્વાદને માટે વિચરક આત્માને સમજાય એવી વાત છે
ધર્મ લાભ આશીર્વાદ એવા છે કે વિશ્વનાં સમ્મુખા આપવાનુ એમાં સામર્થ્ય છે ને તે પણ એવી રીતે કે જેથી કોઈ અન ન થાય, ધર્મ થી મળતાં સાંસારિક સુખા આત્માને અન અને આસિત કરાવ્યા વગર ઉન્નતિ-ઉત્તરોત્તર આત્મવિકાસ અપાવે છે. આત્મવિકાસની કેડા પર નિર્ભયપણે પ્રગતિ કરાવે છે માટે વિવેક પુરસ્કર અપાયેલ આશિર્વાદ અવશ્ય આપવા અને તે અવશ્ય ફળસુધી જીવને ગમન કરાવે છે
ઓગષ્ટ-૮૭]
[૧૧૭
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૧
અમર ઉપાધ્યાયજી' પરીક્ષાના પ્રથમ ત્રણ ઈનામ વિજેતા
માકર્સ ઈનામ રૂા. ૧ શાહ તિબેન પ્રતાપરાય ૨ શાહ ઉષાબેન મહેન્દ્રકુમાર ८८ ૩ શાહ રંજનબેન નગીનદાસ ૮૩
૫૧ ગાંધીડેલા ઉપાશ્રયે સાધીશ્રીઓની માસક્ષમણની તપશ્ચર્યા અત્રે ગાંધીડેલાના ઉપાયે પૂ. આચાર્ય વલભસૂરીના સંપ્રદાયના આજ્ઞાતિની સાધ્વીશ્રી સુમિતાશ્રીજીના પ્ર શિષ્યા શ્રી અંહિતાશ્રીજી તથા શ્રી સુપેક્ષ શ્રીજીએ મા ખમણની તપશ્ચર્યા નિવિ ને પૂર્ણ કરેલ છે, તપસ્વી સાધ્વીજીઓ સુખશાતામાં છે. તે પ્રસંગે શ્રી જેન્તીલાલ ચભુજ પરિવાર તરફથી પ ચાહિકા હેવ કરી ધામધૂમથી આ પ્રસંગ ઉજવેલ.
ચાતુર્માસ પ્રવેશ શ્રી શીનર નર્મદાતટ માં અશાડ સુદ ૫ ના રોજ સવારે ૮-૪૫ મીનીટ પ. પુ. આચાર્ય દેવશ્રી વિજયવલ્લભ સૂરિશ્વરજીના શિષ્ય શ્રી આ. અને દ્રસૂરિશ્વકના શિષ્ય ન ૧૦૮ શ્રી આન વિજયજી આદી ઠાણા ૩ ચાતુર્માસ માટે પધાયાં. માંગલિક તથા પ્રવચન બાદ શેઠ મંગળદાસ ન. શાહ તફથી દરેક ભાઈ-બહેનોને. ભક્તિ સંધ પૂજન કર્યું હતું. આ અતિ પ્રાચીન સીનેર નગરીમાં ઘણું જ ઉત્સાહ દરેક જૈન ભાઈ બહેન માં હતો.
નૃતન તીર્થો-નૃતન જૈન પાઠશાળા અમરેલી (સ્ટે ઉજ્ઞાણ) માં સં૨૦૩ના અશડ સુદ ૨ ને રવી વાર પઠશાળાના વિધાથ. ઓની વકતૃત્વ હરિફાઈ રાખેલ તેમાં ૧૧ ભાઈ-બહેનોએ ભાગ લીધેલ તે દરેકને રૂા. ૩૦) ત્રીસ ઈનામ તથા ૧ થી ૩ નંબરને વધારામાં કટાસણું ૧+૧ તથા ધાર્મિક શિક્ષક હેમંત ટી. સીરવાળાને રૂા. ૧૦૧+૧૩ ભેટ અાપેલ અને રૂા. ૨૦૦૦ નું ફંડ પણ થયેલું. ઉત્સાહ અને ઉમંગથી બાળકે પાઠશાળાએ નિયમીત આવે ને સંખ્યા વધે છે. પાઠશાળા શરૂ થયે હજી તો એક માસ જ થસે.
૨૩મી ગીષ્મકાલીન સંસ્કાર અધ્યયન સત્ર-કન્યા શિબિર પૂજ્ય સાધ્વીજી નિર્મળાશ્રીજી મહારાજ (M. A. સાહિત્ય રન) જેન યુવા મહિલાઓ માં ધર્મ સંસ્કારનું બીજારોપણ કરવાં ગીમકાલીન સરકાર અધ્યયન સત્ર (કન્યા શિબિર ) નું આયેાજન ૨૨ વર્ષથી કરે છે.
કોલેજિયન કન્યાઓનું જીવન ધમમય, શીલ મય અને ઉજજવળ બને તે માટે તેને ૧૯૬૬માં અમદાવાદ ખાતે કન્યા શિબિરને પ્રારંભ કરનાર પૂ. સા વીજી નિર્મળાશ્રીજી મહારાજ (પદ વર્ષને દીક્ષા પર્યાય છે) આ વર્ષમાં સૌ પ્રથમવાર મુંબઈ પધાર્યા અને મરીન લાઈન્સ મધ્યે આવેલી શ્રી શકુંતલા જૈન ગર્લ્સ હાઈસ્કૂલના નયન રમ્ય વાતાવરણ માં તા. ૩-૫-૮૭ થી ૧૭ ૫-૮૭ સુધી ૧૫ દિવસ માટે રેસીડેન્સીયલ ટાઈપની પૂરા દિવસની ૨૩મી કન્યા શિબિર રાખેલ હતી.
૧૫૮
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ શિબિરનો પ્રારંભ ઉદ્યોગપતિ શ્રી પ્રતાપભાઈ ભોગીલાલના પ્રમુખસ્થાને સમાજરત્ન શ્રી જે. આર. શાહે દીપકની જ્યોત પ્રગટાવીને કર્યો. ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શ્રી મોરારજીભાઈ દેશાઇ પધારેલા અને એમણે નારી જાગૃતિની આ વિરલ પ્રવૃતિનું તથા સાનીજીની શક્તિનું અભિવાદન કર્યું હતું.
કન્યા શિબિરમાં પૂ સાધ્વીજીએ માનવતાના સગુણે, જીવવિજ્ઞાન, તત્વજ્ઞાન, ભક્ષ્યાભર્યા પયા પેય તેમજ બહેનને લગતા ઘણા વિષયેની સમજ આપી હતી. સત્રમાં સંગીત હરિફાઈ તથા નંદાવ્રત હરિફાઈ જવામાં આવી હતી. તેમજ બસ દ્વારા શિબિરાર્થી બહેનોને વાલકેશ્વર, ભાયખલા, ચેમ્બર અને ઘાટક પરના દેરાસરના દર્શન પૂજા કરાવવા યાત્રા પ્રવાસ
જેલ હતું. શિબિર દરમીયાન અનેક વિદ્વાનોના પ્રવચને થયા હતા. અને પૂ. પં. શ્રી એ દ્રશેખરવિજયજીએ પધારી આશીર્વાદ સાથે બેધ આપે હતો. સમારોહમાં શિબિરાર્થીઓને સારા પારિતોષિકે આપવામાં આવ્યા હતા.
નવમે જૈન સાહિત્ય સમારોહ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ઉપક્રમે સ્વ. આચાર્ય ભગવંત શ્રી વિજયકુંદકુંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ પ્રેરિત વડાલી આ સિંહણના શાહ નાંગપર રાયમલ ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટના નિમંત્રણથી નવમે જૈન સાહિત્ય સમારોહ આગામી નવેમ્બર માસમાં વડાલી આ સિંહણ (તા. જામખંભાળીયા જિ. જામનગર ) માં જવાનું નકકી થયેલું છે. આ સમારોહને સવિગત કાર્યક્રમ હવે પછી જાહેર કરવામાં આવશે
આ સમારોહ માટે જૈન તત્વજ્ઞાન, સાહિત્ય, ઇતિહાસ, કલા વગેરે વિષયે પરના નિબંધ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય. એ. ગસ્ટ ક્રાંતિ માર્ગ મુંબઈ-૪૦૦૦૩૬ના સરનામે તા. ૩૦મી સપ્ટેમ્બર, ૧૯૮૭ પુધીમાં મે કલી આ પવા માટે વિદ્વાને વિનંતી કરવામાં આવે છે.
શ્રી આમ– વલભ-શીલ-સૌરભ ટ્રસ્ટ યુગવીર પૂ આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના સમુદાયના પૂ. સાધ્વીજી શ્રી શીલવની શ્રીજી મહારાજના જીવનકાય, જીવન–સાધના અને ગુરૂભક્તિની સ્મૃતિમાં આત્મવલ્લભ શીલ સૌરભ-ટ્રસ્ટ દ્વારા પૂ સાદવીજી મહારાજને અભ્યાસ માટે અને અર્ધમાગધી, પ્રાકૃતને અભ્યાસ કરતી બહેનોને આર્થિક સહાય આપવામાં આવે છે.
કેલેજ માં અભ્યાસ કરતી જૈન વિદ્યાર્થિની જેમણે અર્ધમાગધી અને પ્રાકૃત વિષે લીધેલા છે અને આર્થિક સહાયની જરૂર છે તેમણે નિયત અરજીપત્રક કાર્યાલયેથી મંગાવી તારીખ ૧૬મી ઓગસ્ટ સુધીમાં ભરી મે કલવું. સરનામું :
શ્રી આમ વલમ-શીલ સૌરભ ટ્રસ્ટ, C/o. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, ઓગસ્ટ ક્રાંતિ માર્ગ, મુંબઈ-૪૦૦૦૩૬.
એ ગઇ-૮૭
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય ઓગસ્ટ ક્રાંતિ માર્ગ, મુંબઇ-૪૦૦૦૩૬
સને ૧૯૮૭માં લેવ ચૈલ મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત રાજયની એસ.એસ.સી. એડ ની પરીક્ષામાં સૌથી વધુ ગુણુ મેળવતાર અને કૅલેજમાં વધુ અભ્યાસ ચાલુ રાખનાર જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક વિદ્યાથી/વિદ્યાર્થિનને નીચે મુજબ પારિતોષિક આપવામાં આવે છે.
(૧) શ્રીમતી લીલાવતી ભાળાભાઇ મેાહનલાલ ઝવેરી પારિતોષિક (કોલેજમાં ઉચ્ચ અભ્યાસ કરનાર માત્ર વિદ્યાર્થિનીઓ માટે)
(૨) શ્રીમતી ચ’પાબેત ભવાનભાઇ મહેતા પતિોષિક
( કેાલેજમાં સાયન્સ લાઇનમાં અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાર્થી-વિદ્યાર્થિની માટે ) (૩) શ્રીમતી લીલાબેન ડાહ્યાભાઇ મહેતા (પાલનપુરવાળા) પારિતોષિક (કોલેજમાં ઉચ્ચ અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાર્થી વિદ્યાર્થિની માટે)
આ અંગે સંસ્થામાંથી નિયત અરજીપત્રકો મંગાવી ૧૬ એગસ્ટ ૧૯૮૭ સુધીમાં સંપૂર્ણ વિગત સાથે ભરી મોકલવા જરૂરી છે.
૧૬૦]
અભ્યાસ અંગે લોન સહાય
શ્રી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજ જૈન વિદ્યાર્થી વિદ્યાથીનીને એન્જીનિયરીગ, આર્કિટેકચર, દાકતરી, ચાર્ટડ એકાઊન્ટન્સી તથા કાસ્ટ એકાઉન્ટન્સી, બિઝનેશ મેનેજમેન્ટ, લલિતકળા, જૈન ધર્મના ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે, ડિગ્રી અભ્યાસ માટે ધેારણ ૧૨ની પરીક્ષા પસાર કર્યા પછી અને ડિપ્લેમાના અભ્યાસ માટે એસ.એસ.સી પરીક્ષા પસાર કર્યા પછી ટ્રસ્ટના નિયમાનુસાર લેનરૂપે આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી જન્મ શતાબ્દિ શિક્ષણ ટ્રસ્ટ તરફથી સહાય વામાં આવે છે, તે માટેનું નિયત અરજીપત્રક રૂા. ૨-૫૦ મ.એ. દ્વારા અથવા ટપાલટકીટો મેાકલવાથી નીચેના સરનામેથી મળશે. અરજીપત્રક સ્વીકારવાની છેલ્લી તારીખ ૩૦મી જુલાઇ છે,
આપ
આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી જન્મશતાબ્દિ શિક્ષણ ટૂટ
C/o. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય
ઓગસ્ટ ક્રાંતિ માગ
મુંબઈ ૪૦૦૩૬
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
~: ખાસ નોંધ :—
અનિવાર્ય કારણાસર ‘જૈન કથા લેખન સ્પર્ધા બંધ રાખવામાં આવેલ છે.
તંત્રી
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વવાડીનું પુષ્પ મહાવીર મહાવીર જેવી અલૌકિક હસ્તિને ભારતની સીમમાં સમાવવી શકય ખરી ? બધા ભેદભાવ, બધાં બંધના, બધી સિમાઓ અને સમયની ક્ષિતિજો ખરી પડે પછી જે રહી જાય તે છે મહાવીર તેઓ આપણા દેશ માં થઈ ગયા એવું ગૌરવ લેવાને હેક પણ આપણને ત્યારે જ પ્રાપ્ત થાય જ્યારે એમને સમજવા મથીએ આપણ ને તો સદીઓથી મહા માનવને ભગવાન, તીર્થકર, મહાત્મા કે પ્રભુના અવતાર ગણ્યા પછી એમના ઉપદેશના જીવનમાં વિનિયોગ કરવામાંથી છટકી જવાની ટેવ પડી છે જીવનમાં ઝાઝી ખલેલ ન પહોંચે એટલા માટે તીર્થકરોને મદિરામાં આસનસ્થ કરીને આપણે નિરાંત ભોગવીએ છીએ, અપરિગ્રહની મૂર્તિ સમા મહાવીરને જયજયકાર કરતાં રહીને પરિગ્રહ વધારતાં જ રહીએ છીએ ! આપણી પલાયનવૃતિ (ESCAPISM). સ'ગેમરમરથી મઢેલા ભવ્ય દેરાસરનાં પગથિયાં ઘસતી રહે છે; પરંતુ જીવનશુદ્ધિ તો દૂર ને દૂર રહી જાય છે જીવનભર આપણે આપણી જાતને છેતરતાં રહીએ છી એ. મહાવીર એટલે આજથી ૨૫૦૦ વર્ષ પહેલાં ખીલેલું વિશ્વના ડીનું એક મઘ મઘતુ' માનવપુષ્પ; એક એવું પુષ્પ જેની મહેક આજેય વિશ્વમાં વ્યાપી રહે છે.
-ગુણ વત શાહ (મહા માનવ મહાવીર ’માંથી ).
સંકલન : શ્રી બળવંતરાય પી. મહેતા ne (અનુસધાન ૧૫૬નું ચાલુ) કોઈ સમયે તે વૃક્ષ પુનઃ નવ પલવિત બનવાનું, (અહં'મન) ભાર ઉતારી ફેકી દે છે ત્યારે તેને તે રીતે મેહનીય કર્મ સિવાય બીજા પ્રત્યેક કેટલે મહાન લાભ મળે છે; આ લાભ ભૌતિક કર્મો મ' પડે છે, છતાં પણ સ સા૨માં આવનપદાર્થો જેવા કે સુવણ, ચાંદી, હીરા, માણેક, જાવન કરવું પડે છે પણ જેનુ' મા હનીય કર્મ માતી આ દિના નથી પરંતુ અતિમાની ઉજવલ- વિ લીન થઈ ગયુ છે; તેના બાકીના કર્મો કદ ચ તાને છે; આ જને માનવી ભૌતિક સુખ પછવાડે બળવાન હોય તે પણ મૂળ માંથી ઉખડેલા વૃક્ષની ૫.ગલ બની એ લાગી ગયા છે કે, તેને જેમ / તેના પાંદડા સૂકાઈ જાય છે તેમ બીજા આમાં જે ભગવાન તુલ્ય છે ( મૂળ ગુણો થી ) કર્મો પણ લુપ્ત થઈ જાય છે. આ કારણેજ છઠ્ઠા અને પોતાની ભીતર માં જ રહેલા છે તેને ભૂલી ગુણસ્થાન કે માહનીય કમ જજરિત થઈ જાય જાય છે, અહી' ગૌતમ ગણધર એજ પ્રશ્ન પ્રભુને છે; તેને સર્વ વિરતી કહેવા માં આવે છે, અને પૂછી રહ્યા છે. તે ભૌતિક સુખ માટે નથી, મેહનીય ક મની અન’તાનુ બધી કષાયની ચાકડી આ નિમક સૌદર્ય નિજ ગુણ પ્રાપ્તિનો છે. હે તથા ત્રણ દશ”ન મા હનીય એ સાત પ્રકૃત્તિના ગૌતમ ! માન ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરનાર, સર્વથા ક્ષય કરે ત્યા રે તેને ક્ષાયિક સમક્તિ આત્માની સ૨ળતાનો આવિષ્કાર કરી શકે છે. કહેવાય, સાતે પ્રકૃત્તિને કાંઇક ઉપશમ અને e કાધુ અને માન એ મેહનીય કમની પ્રકૃત્તિ કંઈક ક્ષય કરે ત્યારે તેને ક્ષયાપશમિક સ મકિત એ છે; આઠ કમેં માં માહનીય ક મ બળવાન કહેવાય છે, આ બને સમકિતમાંથી કઇ પણ છે તેજ સંસારરૂપી મહેલના સ્થ'ભ રૂપ છે. સ મકિતની દશા પામી ઉદય માં આવેલી વૃત્તિ અર્થાત તેજ સંસાર સાગરમાં ડૂબકી એ ખવડા- એ ને સમભાવ પૂર્વક વદે ત્યારે કર્મો વિલીન ના૨ નિમિત્તરૂપ છે, તેની રિથતિ પણ પ્રત્યેક યુ.ય છે, અને કર્મો વિ લીન થતાં પુણુ તા એ ક મ કરતાં સવિશેષ છે. જેમકે એક ઝાડ મૂળ પહોચાય છે, માટે જો કાંઈ આ જીવનમાં માંથી ઉખડી ગયું હોય અને તેના ડાળી, પાંદડા કરવા જેવું હોય તો આજ કરવા જેવું છે વિગેરે લીલા હોય છતાં તેને સૂકાતા ઝાઝો બાકી તો પશુએ પણ જનમે છે અને મરે
ડી' લાગે. પરંતુ તેજ ઝાડ તેનું મૂળ છે તો તેના માં અને એ પણા માં ફેર છે ? કાયમ રાખી ઉપર ઉપરથી કાપ્યા કરી છે, તો આટલું વિચારી એ. !
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Ammamnd Prakook [@gd. No. 8. By. 31. શ પણ 15 @ @ 8 શરુ દરેક લાયબ્રેરી તથા ઘરમાં વસાવવા જેવા અલભ્ય ગ્રંથા ne ( તારીખ 1 9 87 થી નીચે મુજબ રહેશે. સંસ્કૃત પ્રથા કીંમત ગુજરાતી ગ્ર'થી સીમિત ત્રિશછી શલાકા પુરુષચરિતમ શ્રી શત્રુંજય ગિરિરા જ દર્શન મહાકાગ્યમ્ 2-5 3-4 વિરાચ ઝ૨ણી પુસ્તકાકારે (મૂળ સંસ્કૃત ) ઉપદેશમાળા ભાષાંતથ @ @ @ ત્રિશષ્ટિ શલાકા પુરુષચરિતમ્ ધમ કીશ૯ય મહાકાબુમ પવ 2-3-4 નમસ્કાર મહામંત્ર પ્રતાક્રા૨ ( મૂળ સંસ્કૃત ) પૂ આગમ પ્રશા 42 પુણયત્રિજથઇ. | શ્રદ્ધાંજલી વિરોષાંક પાકુ ખાઈન્ડીંગ 1- દ્વાદશા' નયચક્રમ્ ભાગ 1 ધમ બિંદુ દ્વાદશાર’ નયચક્રમ ભાગ ૨જો ધી નિર્વાણુ ક્રેવલીભુક્તિ પ્ર૪૨૭ મૂળ 15- 0 0 આત્મવિશુદ્ધિ સુપ્રત થનાથ હી જિનાહત આધ્યાન ચુકત મુક્તાવલી શ્રી સાધુ-સાધ્વી ચાચ આવ૨૫. જૈન દર્શન મીમાંથી કિયાસૂત્ર પ્રતાકારે શ્રી શત્રુ જપ તીર્થના પtધો ઉહાથ પ્રાકૃત આ ક૨ામ આરંતુ ષમ પ્રકાવા ગુજરાતી પ્રથા આત્માન' ચાવીશી શ્રી શ્રી પાળશાને રાસ બ્રહ્મચર્ય ચારિત્ર પુનદિત્રયી સંગ્રહ મી જાય અને જોયુ" અમિહેલમાં પૂજા શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 1 2 15-20 | ચૌદ રાજલે પુલની Dii શકા૨ન દૈષ ભાગ 1 નવપદજીની પૂન શ્રી આત્મિકાન્તિ પ્રક્રાચ ગુરુ ભક્તિ ગલી સ યહ શ્રી જ્ઞાનપ્રદીપ ભાગ 1-2-3 સામે ભક્તિ ભાવના છે. ફલ. પૂ.આ. શ્રીવિ. કસ્તુરસૂરીશ્વરજી 40 * * હું અને મારી ના શ્રી સુમતિનાથ ચરિત્ર ભાગ-૧ 25 00 જૈન શાદા પૂજનવિષિ 3, 5 ભાગ 2 60-00 જ ખુવામિ ચરિત્ર 12-00 2 - 2 3 - શરુ - ૫ણ હાખા - શ્રી જૈન આત્માન 6 સભા ખારગેઈટ, ભાવનગર (સૌરાષ્ટ્ર ) ત'ત્રી, શ્રી કાતિલાલ જે. દે શી એમ એ | પઢારા : શ્રી જૈન આત્માન 6 સજા, જા જનમય, પ્રબો : હેદ્ર હરિલાહ માનદ પ્રી. પ્રેસ, સૂતા ૨વા, શ્વા થનગ૨, For Private And Personal Use Only