Atmanand Prakash Pustak 034 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531397/1

Page #1

찌제베어
પુરત ૩૪ અંક ૪ થી,
કાર્તિક
2 .
a 2 3. i-
3 e
T IS
-
AICHT 어디어 )
AM

Page #2

033033Pos=0
વિષય-પરિચય, - ô to ====o=
cô ૧. પ્રાર્થના ... ( સ. ક. વિ. ) ... ૨. દ્રવ્યભાવ શ્રી શત્રુંજય ...( ભગવાનદાસ મ મહેતા ) ... ૩. સય જ્ઞાનની કુંચી. ( અનુવાદ )... ૪. વીરત્વ કર્યું સાચુ ? ... (સંપાદક G.) ... ... ... ૫. સુભાષિત પદ સંગ્રહ. (સ. કે. વિ. )... ... ૬. ચર્ચાપત્ર ... (A. G. ) ... ... ૭. આવતી ચોવીશના તીર્થકરનુ વણ ન (ગાંધી)... ૮ અધ્યાત્મયોગી મહાત્મા આનંદઘનજી મહારાજ (રાજ પળ મ. વારા).. ૮૬ ૯. આત્માની શોધમાં. (લે. ચોકસી ) ... ... ૧૦. પાંચ સકાર, ...( અનુ. વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ ) ... ... ૧૧. સ્વીકાર અને સમાલોચના. ... ... જલદી મગાવે. નવી આવૃત્તિ.
ઘેડી કેપી સીલીકે. શ્રી જૈન તવાદશ ' પૂજયપાદ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( અમારામજી ) મહારાજની કૃતિને અપૂર્વ તત્ત્વજ્ઞાનથી ભરપૂર સાતશે* પાનાનો ગ્રંથ (બે ભાગમાં ) માત્ર બાર આનાની કિંમતથી મળી શકશે.
બને ભાગેની થેડી નકલે સીલીકે છે– શ્રી બૃહતક૯પસૂત્ર બીજા ભાગ,
( મૂળ, ભાષ્ય, ટીકા સહિત. ) અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રનો બીજો ભાગ પ્રાચીન ભંડારોની અનેકલિખિત પ્રતો સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવર્યો મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે.
પ્રથમ ભાગ કરતાં બાર ફેામનો વધારો થતાં ઘણાજ માટે ગ્રંથ થયેલ છે અને તે સુંદર મ્હ ઊંચા ટકાઉ કાગળ ઉપર, સુંદર શાસ્ત્રી અક્ષરોમાં, શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં મોટો ખર્ચ કરી છપાવેલ છે. સુશાભિત મજબુત કપડાનું બાઈડીંગ કરાવ્યું છે. આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાનો અને હિંદની કોલેજના પ્રોફેસરે, પાશ્ચિપાય અનેક વિદ્વાનો મુક્તકંઠે પ્રશંસા કરે છે. કિંમત રૂા. ૬-૦-૦ લેવામાં આવશે. (પિસ્ટેજ જુદું')

Page #3

- શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ
सम्यग्दर्शन शुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नुवति ।
दुःननिमित्तमपीदं येन सुलब्धं भवति जन्मः॥१॥
સમ્યગદર્શનથી વિશુદ્ધ થયેલા જ્ઞાન અને ચારિત્રને જે પ્રાપ્ત કરે છે તે મનુષ્યને જન્મ દુઃખનિમિત્ત હોવા છતાં સાર્થક-મુક્તિગમન ગો થાય છે. ''
- તવાર્થ ભાવ્ય-શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિ-વાચક.
પુરત રૂ } વી સં. ૨ ૪૬ રૂ. વાd , પ્રારા . કે . { ગ્રંદ ક યો.
-
-
-
એ
પ્રા
થે
ના
જ
ઉપકાર સંભારી, પ્રભુ વહાલ કરૂં. પ્રભુ વહાલા કરી, પ્રભુ ભક્ત બનું. પ્રભુ ભક્ત થવા, બ્રહ્મચારી બનું. બ્રહ્મચારી થવા, વનવાસી બનું. મુજ જીવનમાં, પ્રભુ પ્રેમ ભરૂં. જે જે તણે પ્રીતી કરે, તે તે ખરેખર તે બને. જે મહાવીર પર પ્રીતી કરે, સાક્ષાત મહાવીર તે બને. સાગરવરગંભીર થવા જીવું, મેરૂ સમાન સુધીર થવા જવું, ચંદ્ર સમાન નિર્મલ થવા જવું, ચંદન સમ શીતલ થવા જવું. એવું રૂડું જીવું આજરે, થાયે ધન્ય જીવ્યું મારૂં.
સં સર મુવ કરવિજયજી મહારાજ.

Page #4

દ્રવ્યભાવ શ્રી શત્રુંજય.
- *** – મંદાક્રાંતા – હિમાદ્રિના અનુજ સરખે હેમાદ્ધિ મહંત,
ઉચે ઉંચે ગગન સહ તે ગોટિ જાણે કરંત ! વિલોકીને દૂર દૂર થકી ભાવ ઉઠ્યો અપૂર્વ,
રીઝયા ને હૃદયનદમાં ઉલ્લયું ભક્તિપૂર. એડી સિદ્ધાચલ અચલનોર છે અચિન્ય પ્રભાવ,
ચાલે સ્પર્શી પુનિત થઉં હું' ઉછળે એમ ભાવ; આ પાસે, જ્યમ જ્યમ ચતું અંગ ધારી ઉમંગ,
ઊઠે આવા મનસર મહીં ભાવનાના તરંગ. તેહી છે આ પુનિત ભમિકા પૂર્વ માં જ્યાં પધાર્યા,
નાભિનંદા ત્રિભુવનપિતા આદિ જિનેન્દ્ર રાયા; વર્ષાવી જે પરમ પુરુષે જ્ઞાન-પીયૂષ ધારા,
ખુલ્લા મૂક્યા શિવપુરી તણું દ્વાર જેણે ઉદારા. વત્તે તે આ પુંડરિકગિરિ પુંડરિક પ્રત્યે જ્યાં,
આવ્યા પૂર્વે ભાવિક બહુયે પુંડરિકો પ્રબોધ્યા; સાથે કટિ મુનિવર લઈ આદિના શિષ્યરાયા,
એહી સ્થાને અનશન કરી મુક્તિધામે પધાર્યા.
૩.
૧ ન્હાનો ભાઈ, ૨. ગિરિ, પર્વત. ૩. અમૃત. ૪. કમલ, ૫. લેપ-(૧) જાગ્રત કર્યા, વિકસાવ્યા. (૨. પ્રતિબોધ પમાડ્યા. ૬. પટ્ટશિષ્ય, ગણધર.
આ અવસર્પિણી કાળમાં મોક્ષનગરના દરવાજા પ્રથમ ઉઘાડવાનું માને તે શ્રીમારૂદેવી માતાને ઘટે છે. કારણ કે શિવવધૂ કેવી છે તે જાણે કે જેવા ગયા હોયની ! એમ તેજ ભગવાન અભદેવજી પૂર્વે નિર્વાણ પધાર્યા હતા. પરંતુ અત્રે જે કહ્યું છે તે અન્ય જીવોને અપક્ષીને, કારણ કે ભગવાને તો અનેક આત્માઓ માટે મુક્તિમાર્ગ સરલ કર્યોખુલ્લું મુકો.

Page #5

કેવ્યભાવ શત્રુંજય
અદ્યાપિયે કવિજન કરે જેહના Ôાત્ર ગાન, અંકાયા જે ભરતગગને ચદ્રલેખા સમાન; તે આદર્શ પ્રમળ નૃપતિ શ્રેષ્ઠ શ્રી રામચ’દ્ર, આવ્યા. અત્રે શિવમીનું દેખવા મુખચંદ્ર. છે તેહી આ શ્રુચિ ભૂમિ જિહાં વાલિખિલ્લ દ્રવિડ, હેાંચ્યા પૂર્વે પરમ પદમાં ભેદી કમે નિષિડે; છે આ તેડી ગિરિપ્રવર જ્યાં પાંડુના પુત્ર પહેંચ, ઉત્કંઠાથી શિવવધ વર્યા છાંડી જન્મપ્રપંચ છતી રાગાદિક સકલ રૂ! ૧૦ભાવશત્રુ ગણ્ણાને,
ત્રાડી નાંખી કરમદલના સર્વથા બધાને; એવા એવા પરમ પુરુષા સિદ્ધ અત્રે અનંત,
+ નિથાની ચરણરજથી ક્ષેત્ર આ પુણ્યવત આવા ‘ શત્રુ જય૧૧ ' ગિરિ પરે શુદ્ધ ચિત્ત ચન્દ્વ' જો, તે સ ંતાનુ સ્મરણ કરીને ભાવવું જંતુ જ; યાત્રા મ્હારી સલ થઇ આ, અત્ર આવ્યે પ્રમાણ, પામે આનું દરશન ખરે ! હાય જે ભાગ્યવાન.
પ
$.
૭.
<.
ભગવાનદાસ મ. મહેતા.
gu
ឈប់
૭. પવિત્ર, પાવન. ૮. ગાઢ, ૯, સ`સાર પ્રપંચ. ૧૦, અંતરંગ શત્રુ-વૈવિર. મહામાય, રાગદ્વેષ આદિ.
+ નિમ્ર થ=ગ્રંથિ રહિત, ગાંk-બધન રહિત. ગ્રંથિ એ પ્રકારની છે-ખાદ્ય, આભ્યતર. મિત્ર, પુત્ર, કલત્ર, ગૃહ આદિ બાહ્ય પરિચ‹ તે બ્રાહ્મગ્રંથિ, માહ, રાગ, દ્વેષ, ક્રોધ, માન, માયા, લાભ, પંચ વિષય આદિ અભ્યતર પરિગ્રહ તે આભ્યંતર ગ્રંથિ, એ અને પ્રકારની ગ્રંથિથી રહિત તે નિથ.
૧૧, શત્રુને જય કરે તે શત્રુજય.

Page #6

સમ્યમ્ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું (જિન દૃષ્ટિએ) શુદ્ધ સ્વરૂપ. : ( જુદા જુદા ધર્મો તે માટે શું કહે છે. ) .
(ગતાંક પૃષ્ઠ પર થી શરૂ ) અસંખ્ય આત્માઓ અને એ આત્માઓનાં નિવાસસ્થાનરૂપ અસંખ્ય શરીરોની ઉત્પત્તિ મનુષ્ય રૂ૫ ઈશ્વરથી થાય છે એવું કેટલાક ધર્મપથનું મંતવ્ય છે. દરેક આત્માની ઉત્પત્તિ થતાંજ ( કરતાંજ ) પરમાત્મા તે આત્મા માટે નિવાસસ્થાન રૂપ શરીરની ઉત્પત્તિ પણ કરે છે એમ આ મંતવ્ય ઉપરથી નિષ્પન્ન થાય છે. કોઈ પણ આત્મા પોતાનાં અસ્તિત્વ તેમજ પરિસ્થિતિના સંબંધમાં કઈ પણ પ્રકારની જવાબદારીથી પિતાની ઉત્પત્તિ સમયે આ રીતે સવથા મુક્ત હોય છે. આથી કોઈ આત્મામાં અજ્ઞાનનું પ્રાધાન્ય હોય તો તે માટે ઇશ્વર દેષ પાત્ર ઠરે છે. જે ઇશ્વર આ રીતે અજ્ઞાનપૂર્ણ આત્માઓનું સર્જન કરતા હોય તે અજ્ઞાની આત્માઓની વિશ્વમાં શી જરૂર છે એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે. સંખ્યાબંધ અજ્ઞાની આત્માઓને ઉત્પન્ન કરીને પરમાત્મા વિશ્વના “ઉદ્ધારકો ” અને પયગમ્બરો દ્વારા અજ્ઞાનનું નિવારણ કરવા માટે પ્રયત્ન કરે એ ઈશ્વરની વિચિત્રતાની પરાકાષ્ટા જ કહી શકાય. વિશ્વના કહેવાતા ઉદ્ધારકે, પયગમ્બર આદિના ઉપદેશ પ્રાયઃ પરસ્પર વિરૂદ્ધ હોય છે અને તેથી સત્ય-પ્રાપ્તિમાં જનતાની સ્થિતિ વિશેષ વિકટ બને છે.
પરમાત્મા કયામતને દિવસે બધાને ન્યાય તોળશે એ માન્યતા સાવ વિવેકશૂન્ય લાગે છે. સર્વશક્તિમાન અને ન્યાયી ગણાતે પ્રભુ સર્વને તેમનાં પુણ્ય અને પાપ અનુસાર ક્યામતને દિવસે પ્રતિફળ આપશે એ મંતવ્ય સર્વથા વિચિત્ર અને અયુક્તિક છે. આટલે લાંબે કાળે સર્વ જીવોને તેમનાં કર્મ અનુસાર સ્વર્ગ કે નર્કની દશા પ્રભુના ન્યાયથી હમેશને માટે પ્રાપ્ત થાય એ માન્યતા બુદ્ધિથી પર દીસે છે ક્યામતને દિવસે કે પોતાનાં અજ્ઞાનજન્ય દુષ્કૃત્યનો બચાવ કરે તો તે પરમાત્માને માન્ય નહિ રહે. આ તે વિચિત્રતાની પરિસીમા કે બીજું કંઈ? કઈ બાળકનું ગર્ભમાં જ મૃત્યુ થાય તે તેનો ન્યાય પણ કયામતને દિવસે જ તેળાશે ! પરમાત્માની કેવી નિરં. કુશતા ! પરમામાના ન્યાયમાં કેટલી બધી અનિયંત્રિતતા ! ઘોર અજ્ઞાનના અંધકારમય યુગમાં ક્યામત દિન અને પરમાત્માના વિચિત્ર ન્યાય સંબંધી

Page #7

co
સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. માન્યતા ભલે નભી શકી હોય. એવી બુદ્ધિરહિત માન્યતા અદ્યાપિ પણ ભલે ટકી હોય. પણ આજના જ્ઞાનયુગમાં એ માન્યતાને વિનાશ જ સર્જાયેલ છે એ નિઃશંક છે. જે માન્યતા વિચિત્રતાની પરાકાષ્ટા રૂપ હય, જેમાં બુદ્ધિને અંશ પણ ન હોય તે માન્યતા આજના સંસ્કૃતિના જમાનામાં વધારે વખત નાભી નહિ જ શકે. વીસમી સદીમાં એવી વિવેકશૂન્ય માન્યતાનું અસ્તિત્વ લાંબે કાળ રહે એ અશક્યવત છે.
આત્મા એ અવિભાજ્ય અને અમિશ્રિત શુદ્ધ દ્રવ્ય હોવાથી તેની ઉત્પત્તિ કેઈથી ન સંભવી શકે. પરમાત્માએ આત્માની ઉત્પત્તિ કરી એ માન્યતા યુક્તિયુક્ત નથી. અવિભાજ્ય, શુદ્ધ અને મિશ્ર દ્રવ્ય અનાદિ અને શાસ્વતુ હોય છે તેની ઉત્પત્તિ ન હોય. આત્માદ્રવ્યની ઉત્પત્તિની માન્યતા એક પ્રકારને ઉન્માદયુક્ત સંધ્રમ કે મહદશા છે એમ કહી શકાય
પરમાત્માએ આત્માની ઉત્પત્તિ કરી છે એમ માની લઈએ તે આત્માનું સર્જન પરમાત્માનાં શરીર કે કોઈ આધ્યાત્મિક વસ્તુમાંથી થયું હોય એમ માનવું પડે છે. આત્માનાં સર્જનનાં કારણભૂત આધ્યાત્મિક વસ્તુ એ પરમાત્માના વિભવ રૂપ હોવી જોઈએ એ પણ સ્પષ્ટ છે. જે આત્માનું સર્જન પરમાત્માનાં શરીરમાંથી થયું હોય તો અસંખ્ય આત્માઓની ઉત્પત્તિને કારણે પરમાત્માનું શરીર દુર્બલ બની જાય એ નિઃશંક છે. પરમાત્મા અક્ષર અને અપરિવર્તનશીલ હોવાથી આ માન્યતા વિવેકશન્ય થઈ પડે છે. જે કોઈ આધ્યાત્મિક વસ્તુમાંથી આત્માઓનું સર્જન થાય છે એમ માની લઈએ તો એ વસ્તુ પરમાણમય કે પરમાણુઓથી રહિત હોવી જોઈએ એ નિર્વિવાદ છે. જે દીવ્ય ગણુની વસ્તુ પરમાણુયુક્ત હોય તો દરેક આધ્યાત્મિક ૫રમાગુનાં અસ્તિત્વની સ્વયંભૂતતાને કારણે, પરમાત્માથી આત્માની ઉત્પત્તિ થયાનું સિદ્ધ થઈ શકતું નથી. આમ વિશુદ્ધ દ્રવ્ય હવાથી આધ્યાત્મિક વરતુનાં પરમાણુઓથી આત્માઓનું સર્જન થાય છે એમ માની શકાય નહિ આત્માની ઉત્પત્તિનાં કારગુભૂત આધ્યાત્મિક વસ્તુ પરમાણુરહિત છે એમ માની લઈએ તે, એ વસ્તુને વિરછેદ સાહજીક રીતે શક્ય નથી. શૂન્યમાંથી કંઈ પણ વસ્તુ ઉત્પન્ન ન થઈ શકે એની વિચારણું તે થઈ ચૂકી છે.
આ સર્વ ઉપરથી માત્ર એક જ મંતવ્ય ખલિત થઈ શકે છે અને તે એ કે, આત્માની ઉત્પત્તિ કેઈએ કરી નથી. આત્મા અનુત્પન્ન છે. પરમાત્માનાં
* શુદ્ધ, મિશ્ર સત્ય દ્રવ્ય સર્વ દા અવિભાજ્ય હોય છે. શુદ્ધ સત્ય દ્રયના વિભાગ કઈ કાળે ન પડી શકે, દરેક અભ્યાસી એ આ હકીકત ખાસ લક્ષમાં રાખવાની છે,

Page #8

00000000000000000000 વીરત્વ ક્યું સાચું
અe @ @ @ છે. વીરતા બે પ્રકારની કહેવામાં આવે છે. કેટલાક કર્મને-કર્મશાળીમાં રહેલ-વીરત્વ કહે છે કે જ્યારે કેટલાક અકર્મશાળીમાં રહેલ વીરત્વને સાચું વીરત્વ કહે છે. આમ પુરુષ પ્રમાદ એ કર્મ છે અને અપ્રમાદ એ અકર્મ છે તેમ કહે છે. સત્ય ધર્મથી જે અન્ય પ્રવૃત્તિઓ છે તે પ્રમાદ કહેવાય છે અને તે કર્મરૂપ છે, ત્યાજ્ય છે. અને જે પ્રવૃત્તિઓ સદુધમ યુક્ત હોય છે તે અકમો અને ગ્રડણ કરવા યોગ્ય છે. દષ્ટાંત તરીકે પ્રાણીઓના નાશ માટે
સ્વરૂપ ઉપરથી આત્માનું સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ થઈ શકે છે. પરમાત્મા અનાદિ અને અનુત્પન્ન છે. આત્મા પણ અનાદિ અને અનુત્પન્ન છે. દ્રવ્યનાં રૂપમાં કેઈની ઈચ્છા કે માન્યતા અનુસાર પરિવર્તન નથી થઈ શકતું. તાત્પર્ય એ કે દરેક આત્મા અનાદિ, શાવતું અને સ્વયંભૂ છે. કોઈ પણ આત્માની ઉત્પત્તિ નથી થઈ. પરમાત્મા કે કોઈએ કઈ પણ આત્માની ઉત્પત્તિ નથી જ કરી.
અસ્તિત્વના ગુણધર્મની દૃષ્ટિએ આત્મા અને પરમાત્મામાં કશોયે ભેદ નથી દીસ. સુવર્ણ તે સદાકાળ સુવણું જ રહે છે, સુવણે માં ગમે તેટલાં પરિવર્તન થાય પણ સુવર્ણ તે સુવણે છે. આ જ પ્રમાણે આત્મા એ સદાકાળ આત્મા જ છે. આત્મા સર્વત્ર આત્મારૂપે રહે છે. આત્મારૂપ સુવર્ણ માંથી કોઈ અનાત્મીય અસુવર્ણની પ્રાપ્તિ ન જ થાય. દરેક આત્મામાં ભિજાના એક જ દૃષ્ટિએ સ ભવી શકે છે. કમરૂપી અશુદ્ધિનાં મિશ્ર ગુથી આત્માઓમાં એક પ્રકારની ભિન્નતા છે એમ કહી શકાય. આ સિવાય આત્માઓ માં કઈ પણ પ્રકારની ભિન્નતા ન હોઈ શકે. પરમાત્મા અને અન્ય આત્મા વચ્ચે પણ કમરૂપી અશુદ્ધિની દષ્ટિએ જ વિભેર રહેલા છે. પરમાત્મા કર્મથી સાવ મુકત છે, આત્મા ( સંસારી આત્મા) કર્મરૂપી અશુદ્ધિથી પરિપૂર્ણ છે. પરમાત્મા સર્વ રીતે પરિપૂર્ણ છે, આત્મા પાપમાં નિમગ્ન હોવાથી અનેક રીતે અપૂર્ણ છે, પરમાત્મા એ આત્માને સર્વોત્કૃષ્ટ આદર્શ છે. પરમાત્માનું સ્વરૂપ સંપૂર્ણ શુદ્ધ અને દીવ્ય છે. પરમાત્મપદ મુક્તિની પ્રાપ્તિ માટે સર્વશ્રેય હેવાથી દરેક મનુષ્ય પરમાત્માની યથાર્થ ભક્તિ કરવી ઘટે છે.
(ચાલુ)

Page #9

વીરવ કયું સાચું ? શસ્ત્રવિદ્યા શિખવામાં કે કામો માટે માથાદિ સેવવામાં કે સંયમ રહિતપણે વેરભાવ યુ બની મન, વચ કાયાથી આલેક કે પરલોક માટે કાર્યો કરવામાં, એટલે ખરેખરી રીતે જેમાં આત્માનું અહિત થાય એવી રાગદ્વેષયુક્ત પ્રવૃત્તિઓમાં વીર્ય કે પરાક્રમને ઉપયોગ તે સંસારમાં રખડાવનાર કમબંધનનું કારણરૂપ હોવાથી ત્યાગ કરવા લાયક છે.
બુદ્ધિમાન પુરુષ ( જાણકાર ) સમજે છે કે જેમ જેમ મનુષ્ય વધારે ને વધારે જીવનમાં પાપકર્મ કર્યું જાય છે, તેમ તેમ ચિત્તની મલિનતા વધતી જતાં મનુષ્ય વેર, ઝેર-દ્રષમાં વધારે બંધાતે જઈ દુઃખી થાય છે. સગા સંબંધી વગેરે સાથેનો સહવાસ, તેમ જ સ્વર્ગાદિક, વૈભવ વગેરે નિત્ય રહેવાના નથી તેમ જાણું શ્રેષ્ઠ પુરુષ બધી મમતાને ત્યાગ કરી શુ ધર્મ યુક્ત અને ઉત્તમ મહાન પુરુષાએ કહલા મુક્તિમાર્ગે લઈ જનારા સનાતન ધર્મનું શરણ લઈ પાપકમને મૂળમાંથી હૂર કરવા પ્રબળ પુરુષાર્થ આદરે છે. કારણ કે પિતાના આત્મકલ્યાણના કોઈ પણ ઉપાય જણાવવા આવે તે પોતાના જીવન દરમ્યાન શિખી તે મારા ઉપર ચાલે છે, અને ધમનું ખરૂ રહસ્ય જાણવામાં આવતા તેમાં પ્રયત્નશીલ થવા છેવટે ત્યાગ માગે ગ્રહણ કરે છે અને સર્વ પાપવૃત્તિઓને, ઇંદ્રિયો અને મન સહિતના દોષોને સમેટી લે છે. પછી કામવાસનાઓથી ઉપશાંત થઇ, આસક્તિ રહિત થઈ, માત્ર મોક્ષ માટેને જ પ્રબળ પ્રયત્ન આદરે છે. આ વીરત્વ તે સાચું વીરત્વ છે અને તે ધર્મ વીરાનું છે.
એ પ્રાણું હિંસા કરતા નથી, જુઠું બોલતો નથી, ચોરી કરતું નથી, બ્રહ્મચર્ય ધારણ કરી પરિગ્રહ મૂછંભાવના ત્યાગી બની ધર્મનું ઉલ્લંધન ત્રિકરણ યોગથી કરતા નથી અને આત્માનું રક્ષણ કરતે જીવન જીવે છે. અ૯પ ખાય છે, અ૯પ પીએ છે, એ૯૫ બોલ છે, ક્ષમા ધારણ કરે છે અને સવ પ્રકારની પાપવૃત્તિઓને ત્યાગી પરમધમ આદરી ધ્યાનસ્થ થઈ મિક્ષ પામે છે. આમ જ્ઞાની અને અજ્ઞાની અને સમાન વીરત્વ દાખવતાં હોવા છતાં અધુર જ્ઞાનવાળાનું કે છેક જ અજ્ઞાનીનું ગમે તેટલુ પરાક્રમ હોય તે પણ તે અસત્ય છે અને કર્મબંધનું જ કારણે જ છે; પરંતુ જ્ઞાની અને બધી મનુષ્યનું પરાક્રમ ખરૂં-સાચું-સત્ય વીરત્વ છે.
શાસ્ત્રમાં કહેવામાં આવે છે કે, કીર્તિની ઈચ્છાએ કરેલું તપ જેમ શુદ્ધ નથી તેમ જે તપ શુદ્ધ દયેયથી કર્યું હોય, બીજાને જણાવવા ન કર્યું હોય તે જ ખરું તપ છે તેમ વીરત્વ માટે સમજવું.
સંપાદક-G,

Page #10

સુભાષત પદ સંગ્રહ.
સજજન અને દુર્જનમાં તફાવતઃ–બ્રાહ્મણે ભેજનવડે, મયૂરો મેઘના ગરવવડે, સાધુઓ પરોપકારવડે અને દુજેનો પારકી વિપત્તિ વડે રાજી થાય છે. દુર્જન દેષગ્રાહી અને સજજને ગુણગ્રાહી હોય છે, દુર્જને કાગડા કે ભૂંડ જેવા નીચ સ્વભાવને ધારણ કરનારા હોય છે ત્યારે સજજને હંસ જેવા ઉત્તમ સ્વભાવને ધારણ કરનારા હોય છે. દુર્જનને કરેલો બોધ કે ઉપકાર ઉલટ પડે છે ત્યારે સજજને તે માટે કૃતજ્ઞતા માની તે પણ તેને ઉત્તમ માર્ગ રહી પર હિતમાં વધારો કરે છે. “સજજન મુખ અમૃત લવે, દુર્જન વિષની ખાણ” સજજનોની વાણીમાં સ્વભાવિક મીઠાસ હોય છે, દુર્જનની વાણી માં કડવાશ અને કાતિલતા હોવાથી તે સ્વપરને ભારે ચર્થ. કારી નીવડે છે. સજજને સંતાપ કરનારને પણ તેઓ ચંદન, શેલડી અને કાંચનની પેઠે લાભ, શાન્તિ, શીતલતાદિક સમપે છે. પોતે દુઃખ સહન કરીને પણ અન્યને સુખ શાતાદિક ઉપજાવવા પ્રયત્ન કરે છે, ત્યારે દુર્જન વગર કારણે શત્રુતા ધારણ કરે છે.
તપનું પરિણું મ” –ખરું જોતાં સુખ કે દુઃખ કઈ દઈ શકતું નથી. સુખ કે દુઃખ કઈ બીજો આપે છે એવી ખોટી માન્યતા દુર્બ દ્વિજનિત છે, પૂર્વે કરેલ કર્મ અનુસારે જ સુખ દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે (તેમાં બીજા તે કેવળ નિમિત્તરૂપ થાય છે) પૂર્વે કરેલ દુષ્કર્મ નિચે તપવડે ઓછું થઈ શકે છે.
બુદ્ધિશાળી આટલી વાતને ગોપવે છે ” :- અર્થ નાશ, મનને તાપ-સંતાપ, ઘરનાં દુચરિત્ર, કોઈ ઠગી ગયું હોય તે તથા કેઈએ કરેલ અપમાન. એટલી વાતે ડાહ્યો-ગંભીર માણસ જાહેર થાય એમ પ્રકાશતો નથી.
ખરી પંડિતતા કઈ ? :-સ્વ પર હિત કાર્યમાં જેની મતિ સ્થિર પરિણામદશી રહેતી હોય તેની જ પંડિતતા અહીં સાચી લેખવી. બાકીનાને શુકપાકીસમા પુસ્તકને પાઠ કરી જાણનારા સમજવા.
ગુરૂની અવજ્ઞા–આશાતના કરનારની કેવી બુરી દશા થાય છે?— કલ્યાણકારી એવા એક અક્ષર કે પદને પ્રેમપૂર્વક દેનાર પરોપકારી આત્માને જે ગુરૂ તરીકે આદર-સત્કાર કરતા નથી, ઉલટે એમનું અપમાન-અવજ્ઞા આશાતનાદિક કરે છે તે સેંકડો વાર ધાનનિમાં અવતરી, ચાંડાલનિઓમાં જન્મી ભારે તિરસ્કારપાત્ર છે.

Page #11

- સુભાષિત પદ સંગ્રહ, પૂર્વ પુન્યનાં ફળ આવાં હોય છે—જેણે પૂર્વ જન્મમાં પુષ્કળ પૂન્ય-સુકૃત કર્યું હોય છે તેને ભયંકર અટવી શ્રેષનગરી સમી, સર્વ કોઈ તેને બહ અનુકુળપણે વર્તનાર અને સઘળી પૃથ્વી ઉત્તમ રત્ન નિધાનથી સંપુણ થઈ પડે છે. એમ સમજી સહુએ સુકૃત્ય-કરણી શુદ્ધ પ્રેમપૂર્વક કરી સ્વપર ઉપકાર કરી લેવા સાવધાનપણે વર્તવું જોઈએ. “જૈનધર્મને અનુસરનાર દરેકે આટલી હિતશિક્ષા અવશ્ય આદરવી જોઈએ.” અન્ય કઈ જીવને નાહક પીડા-પ્રતિકૂળતા થાય તેવું વર્તન તજી દીલમાં દયા-કમળતા રાખવી જોઈએ. અન્ય જીવને સ્વઆત્મા સમાન લેખી તેની સાથે પ્રતિકૂળપણે ન વર્તી તેને સુખ-શાતિ ઉપજે તેમ વર્તવું ઘટે. પ્રિય-પથ્ય અને સત્ય વચનવડે બને તેટલું સ્વપ૨હિત કરવું જોઈએ. પરજનોએ અણુ દીધેલી, અણહકની કોઈપણ પરાઈ વસ્તુ તેમને છેતરીને લેવી નહીં જોઈએ. પર સ્ત્રી-વેશ્યાગમનથી સર્વથા વિરમવું જોઈએ અને વિવાહિત સ્વસ્ત્રી સાથે પણ ખૂબ સ તેષથી વર્તવું પણ તેને કઈ રીતે ત્રાસ-અસમાધિ ઉપજે એમ અનીતિ આદરવી ન જોઈએ. ધન-ધાન્યાદિક નવવિધ પરિગ્રહની અધિક મૂછ-મમતા તજીને તેની જરૂર જણાય તેટલી 5 મર્યાદા બાંધી તેનું ઉલ્લંધન કરવું જોઈએ નહીં. અને માંસ, મદિરા, મધ, માખણ અને રાત્રી જનાવિક અભક્ષ્ય વસ્તુનું સેવનભક્ષણ કરવાનો સર્વથા ત્યાગ કરવો જોઈએ. ઉક્ત બાબતમાં દવાદારૂના મીશે તથા વિવેક વિભરૂતાદિકની ખામીથી ગૃહસ્થવર્ગમાં તેમજ ત્યાગી સમુદાયમાં પણ શિથિલતા વધતી જતી જવાય છે તે ખેદજનક છે અને ભવિષ્યની પ્રજાના હિતાર્થે પણ જલદી સુધારી લેવા ગ્ય છે.
કમ-શત્રુથી કેઈમુક્ત થઈ શકતાં નથી – રાજાઓ, વિદ્યાધરો, વાસુદેવ, ચકવતીઓ, દેવેન્દ્રો અને વીતરાગો પણ કમરિપુઓથી મુક્ત થઈ શકતા નથી જ તે પછી અન્ય સામાન્ય જીવોનું કહેવું જ શું?
શરીરાદિકની અનિત્યતા- ક્ષણભંગુરતા જાણું જોઈ ધર્મને આદર કર –ગમે તેનાં મજબુત શરીરે પણ અનિત્ય ક્ષણભંગુર છે. અને લક્ષ્મી પણ અસ્થિર ( હાથતાળી દઈ ચાલી જાય તેવી ચંચળ) છે. અને મૃત્યુ જોતજોતામાં પૂરું થઈ જાય એવું નિત્ય નજીક આવતું જાય છે; એમ સમજી શાણુ-ચકેર એ પ્રમાદ તજીને સાવધાનપણે ધર્મને આદર કરો. “પાત્ર સુપાત્રમાં નિઃસ્વાર્થ પણે અપાયેલ દાન અનંતગણે લાભ આપે છે.”
ખરા ન્યાયનિપુણનું કર્તવ્ય –અન્ય નીતિ-નિપુણે હાય તે નિંદા કરે અથવા તે સ્તુતિ કરો; ધન-સંપદા યથેચ્છ આવી મળે અથવા

Page #12

૨
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
તે ચાલી જાએ; આજે જ મૃત્યુ આવે! અથવા યુગાન્તરે આવે। પરંતુ ધીર પુરૂષા ન્યાય નીતિવાળામાથી એક ડગ પણ ચિળત થઇ-ઉલ્લુ ધન કરી ચાલતા નથી. આવા ઉત્તમનેાનું જ જીવિત સફળ હોઇ ઉન્નતિ ગામી થઈ શકે છે
સજ્જનાના સંસર્ગનું પૂળ—મહા પ્રભાવશાળી કાને ઉન્નતિકારક થતા નથી ? જૂએ શેરીનું ગંદું જળ દેવતાઓને પણ વંદનિક અને છે. એવં પાપ-ઢોષથી સાધુ પુરૂષાના સંસથી ભારે ઉન્નતિને પામી શકે છે. દુનાની સગતી કરવી નહીં —મહાભયંકર પર્વતની ઘાટીએમાં વનચરા સાથે ભમવું સારૂં પણ સુરેન્દ્ર ભવનામાં પણ મૂર્ખજન સંગાતે વસવું સારૂ' નહીં. મૂખ–દુર્જનની સંગતિથી જીવ અધોગતિ પામે છે.
નરકનાં ચાર દ્વાર—પ્રથમ રાત્રીભાજન ( પશુની પેરેવિવેક રહિત રાત્રે ગમે તે આરેાગવું), ખીજું પરસ્ત્રી સેવન ( પરસ્ત્રી સાથે વ્યભિચાર ) ત્રીજું મેળ અથાણું (જેમાં અસંખ્ય બે ઇન્દ્રિયાક્રિક થવાની ઉત્પત્તિ અને લય થયા કરે છે ) અને ચેાથુ. આ, મૂળા, ગાજર પ્રમુખ બત્રીશ અને તકાય ( જેમાં ક્ષણે ક્ષણે અનંત અ.દર વનસ્પતિકાય જીવાની ઉત્પત્તિને લય થયા કરે છે ) નરકગતિના દ્વારભૂત ઉક્ત ચારે દાષાને સમજી તજવાથી નરક જેવી નીચી ગતિમાં જવું પડતું નથી. પણ સ્વર્ગાદિક ઉંચી ગતિને લાયક થાય છે.
સજ્જનને સસ ગંગા નદીના સંગથી મલીન આત્મ્ય ઉત્તમ
પાત્રતા પ્રમાણે એધ કરવા—જેને જે રીતે બેધ થઇ શકે તેને તે રીતે કુશળ ઉપદેશ કે બેધ કરવા જોઇએ. તેજ તે સપ્ળ થઇ શકે છે. અન્યથા કરેલા શ્રમ અકૂળ થાય છે અને ઉલટા અનથ રૂપ થવા પામે છે.
વેશ્યાના સંગ કામ-અગ્નિની જવાળા જેવા છે-તેની આકર્ષક રૂપાદિકની જવાળામાં કામાંધજના યૌવન અને ધનને હામી બેહાલ બને છે. આ પાંચ પિતાતુલ્ય છે—૧. જન્મદાતા, ર. પાલક-પેાષક, ૩. વિદ્યા દાતા (પ્રેમથી જ્ઞાન-દાન આપનાર) ૪ અભયદાતા અને ૫. ભયમાંથી મુક્ત કરનાર. હાંસીથી ક અંધ થાય છે—સહુજ સહેજમાં બહુ હસવાની ટેવથી જીવા દઢ કર્મબંધન કરે છે. જ્યારે તે ઉદયમાં આવે છે ત્યારે કા પ્રસ`ગે રાતાં રાતાં પણ તેનુ મૂળ ભોગવવુ પડે છે જ. એમ સમજી શાણુા ભાઇ-મ્હેનાએ અતિહસવાની યા નાહક પારકી હાંસી કરવાની કુટેવ તજવી જોઇએ,
સ્વર્ગ સમુ. સુખપુષ્કળ ધન-સમૃદ્ધિ રાજકુળમાં આબરૂ-સત્કાર,

Page #13

સુભાષિત પદ સંગ્રહ,
૮૩ અનુકૂળ-પતિના આશયને અનુસરી ચાલનારી ભાય, ધર્મસેવનમાં આદર અને શાણા સજજનેની સંગતિ એ છ વાનાં પૃથ્વી ઉપર પણ સ્વર્ગસમાં સુખદાયક લેખાય છે. સદ્ધર્મ સેવનમાં અપ્રમાદ અને પરોપકારક રસિક સજજનની સોબત વડે ભવ્યાત્માઓ ભારે ઉત્તમ લાભ સહેજે મેળવી શકે છે.
- કુકર્મ-પાપાચરણ કરવાથી–પુન્ય-સુકૃત કરણી નg-નકામી-નિષ્ફળ થઈ જાય છે એમ સમજી પરિણામદશ જીવોએ કુકમને માર્ગ તજ.
સત્ય-શુદ્ધ ધર્મની ઉપાસના વગર–સાચું સુખ સાંપડવાનું નથી. સુશાસ પરિચયવડે–સુબુદ્ધિજને સ્વજીવન સફળ વ્યતીત કરે છે પૂર્વ મુખ્યયોગે પ્રાપ્ત થયેલી શુભ સામગ્રીને સદુપયોગ કરી લેવું જોઈએ.
સાત પ્રકારે ચોર-ચેર, ચારને સહાય કરનાર, તેને તેવી બેટી સલાહ આપનાર, તેની ખાનગી ગુપ્ત વાતને જાણનાર, ચેરાઉ વસ્તુને વેચાતી લેનાર, ચારને અન્ન અને સ્થાન દેનાર એ સાત પ્રકારના ચેરો લેખાય છે.
આળસુને–-વિદ્યા કયાંથી વરે ? વિદ્યા વગરનાને ધનપ્રાપ્તિ આદિક ક્યાંથી થાય ? નિર્ધનને મિત્રો કયાંથી સાંપડે? અને મિત્રહિનને બળ ક્યાંથી મળે?
સાતે દયાહિન–જૂગારી, કોટવાળ, તેલી, માંસ વેચનાર, શિકારી, રાજા અને વૈદ્ય એ સાત જણ (પ્રાચે) દયાહિન હોય છે.
મૂર્ખ આગળ વાવિલાસ-મૂર્ખ આગળ વિદ્વાનને વાણીવિલાસ, અંધ સભાસદની આગળ વેશ્યાના નાચ જે નકામો છે. ખાનપાનમાં વગર ઉપયોગ થતો અનર્થ–પેટમાં કીડી જાય તો બુદ્ધિ હશે. જૂ પેટમાં જાય તે જળદર થાય. માંખી આવે તે વમન થાય અને કરોળીયે આવે છે કે રોગ પેદા થાય. રાત્રે એવી પણ ઓછી જ પળે તેથી પરોપકારી જ્ઞાની પુરુષેએ રાત્રી જનને સર્વથા નિષેધ કર્યો છે. વાળ ગળે વળગી રહે તે સ્વરભંગ થાય ઈત્યાદિ અનેક પ્રગટ દેશે સર્વ કઈ રાત્રી છને થવા પામે છે. ઊપરાંત ધૂડ, કાગ, અંજાર, ગીધ, મ્લેચ્છ, ભૂંડ, સર્પ, વીંછી અને ગોધા જેવાં નીચ અવતારે રાત્રીને કરવા પડે છે. શાસ્ત્રકારોએ રાત્રે આહુતિ, સ્નાન, શ્રાદ્ધ, દેવપૂજા, દાન અને ભોજન કરવાને વિશેષે નિષેધ કરેલે જાણે સહુએ વિવેકથી વર્તવું ઘટે.
- સ્ત્રી જાતિમાં સ્વાભાવિક દે –જૂઠ, સાહસ, માયા-કપટ, મૂખત્વ, અતિભતા, અશુચિવેડા, અને નિર્દયતા એ સ્ત્રી-જાતિમાં સ્વાભાવિક દે કહ્યા છે છતાં પૂર્વના શુભ સંસ્કારોગે કંઈક સતી સ્ત્રી ને તેમાં

Page #14

ચર્ચાપત્ર
છે
હાલમાં શ્રી પુંજાભાઈ જૈન ગ્રંથમાળાના મણકા તરીકે શ્રી મહાવીરપ્રભુને સંયમધર્મ (શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર) તથા આચારધર્મ (શ્રી આચારાંગ સૂત્ર) એ બે સૂત્રને અનુવાદ (બે બુકો ) પ્રગટ થયેલ છે. તેના સંપાદક ગોપાળદાસ જીવા ભાઈ પટેલ છે. તેના ઉદુધાતે કે ભાષાંતરે વિદ્વતાદૃષ્ટિએ કે ભાષાશૈલી ગમે તેટલી સરળ હોય છતાં શ્રી જૈન આગમના પ્રખર અભ્યાસ મુનિ મહારાજે વગેરેથી થયેલાં આવા ભાષાંતરે; જે ખેલનારહિત અને શુદ્ધ હોય છે, તેવા જૈનેતર બંધુ ( આગમના અભ્યાસ વગરના) વા વિદ્વાન મહાશ કરે તેમાં ખલના પામ્યા સિવાય રહેતી નથી, અને અમે ગયા આત્માનંદ પ્રકાશના અંકમાં પ્રથમ ગ્રંથ શ્રી મહાવીર પ્રભુને સંયમ ધમ ( શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર) ના અનુવાદ બુકની સમાલોચના માત્ર સામાન્ય દૃષ્ટિથી (કારણ કે પૂર્ણ સમાજના તે શ્રી આગના પ્રખર અભ્યાસી કરી, સંપૂર્ણ ન્યાય આપી શકે ) લીધેલી છે, પરંતુ ત્યારબાદ એક વિદ્વાન્ મુનિ મહારાજના તરફથી તેના ઉપધાતમાં ખલના (ગ્રંથને અનુવાદ તપાસે છે) છે તેમ અમને જણાવવા કૃપા કરે છે, જેથી આવા આગના પ્રગટ થતાં ગ્રંથના અનુવાદમાં કયાં કયાં ખ. લના છે તે પ્રેમભાવે વાયદષ્ટિએ આગમના અભ્યાસ મુનિ મહારાજ કે વિદ્વાન બંધુએ પ્રકટ કરવા અને અનુવાદક મહાશયને જણાવવા સુચના છે. અમને જણાવશે તે અમે પણ આત્માનંદ પ્રકાશમાં પ્રકટ કરીશું અથવા અનુવાદક્ર મહાશયને જણાવશું.
(તંત્રીમંડળ ) અપવાદ રૂપે હોઈ તે તે દોષથી મૂકત હોય છે. તેથી જ તેઓ પ્રાતઃ મરણીય બનવા પામે છે.
વિશ્વાસ નહીં કરવાલાયક–વીજળી જેવી ચંચળ સ્ત્રીઓને, રાજાઓને, દુર્જનોને, થી જનોને અને ઠગાઈ કરનારાઓને શાણુ જનેએ વિશ્વાસ કરવો નહીં. તેમનાથી કેમ બને તેમ ડહાપણ વાપરીને ચેતતા-સાવચેત રહેવું. અન્યથા ભૂલથાપ ખાવાથી ભારે દુઃખ આપત્તિના ભાગી થવું પડે છે.
ઇતિશમ.

Page #15

આવ
noIn on વા' વાવાયકા થી
આ
થી
'કર ભગવાનના નામે.
૮૫
onકા
આવતી ચોવીસીમાં કોના કોના છે. વ તીર્થકર ભગવાન કયા
નામથી થશે અને તે હાલ કઈ ગતીમાં છે?
સુપાર્શ્વ
કેનો જીવ
હાલ કયાં છે? કયા નામથી
તીર્થકર થશે ૧. શ્રેણિક
પહેલી નરકે પદ્મનાભ ૨. સુપાર્શ્વ (મહાવીરના કાકા) બીજા દેવલેકે સુરદેવ ૩. ઉદાયી (કણકનો પુત્ર) ત્રીજા દેવલે કે ૪. પિટિલ (સાધુને જીવ) ચોથા દેવલોકે સ્વયંપ્રભ ૫. દ્રઢકેતુ (શ્રીમલ્લીનાથના કાકાજી) બીજા દેવલેકે સવનુભૂતિ ૬. કાર્તિકશેઠ ( આણંદ ગાથા- પડેલા દેવલોકે દેવકૃત
પતિને બા૫) ૭. શંખ શ્રાવક
બ રમાં દેવલોકે ઉદયપ્રભ ૮. આનંદ શ્રાવક
પહેલા દેવલેકે પેઢાળ ૯. સુનંદા
પાંચમા દેવલેકે પિટિલ ૧૦, શતક શ્રાવક
ત્રીજી નરકે શતકીર્તિ ૧૧. દેવકી
આઠમા દેવલોકે મુનિસુવ્રત ૧૨. કૃષ્ણ
ત્રીજી નરકે
અમમ ૧૩. હરશતકિ રાવણને પુરોહિત પાંચમા દેવલોકે
નિઃકષાય ૧૪. બળદેવ
છઠ્ઠા દેવલોકે નિ પુલાક ૧૫. સુલતા
પાંચમા દેવલોકે નિર્મમ ૧૬. રોહિણી
બીજા દેવલેકે ચિત્રગુપ્ત ૧૭. રેવતી (બળદેવની માતા) બારમાં દેવલોકે સમાધિ ૧૮. સભાળ
આઠમા દેવલેકે સંવર ૧૯. દ્વીપાયન (દ્વારકાને બાળનાર) અગ્નિકુમાર ભુવન- યશોધર
૫તિમાં ૨૦. કેણિક
બારમે દેવલોકે ૨૧. નારદ
પાંચમા દેવલે કે મહિલનાથ ૨૨, અંબડતાપસ
બારમા દેવલે કે
દેવજીત ૨૩. અમર
નવમાગૅવેકે
અનંતવીર્ય ૨૪. સ્વયં બુદ્ધ
સવાર્થસિદ્ધ * ૧૫ તથા ૧૬ માં નામના અનુક્રમમાં કોઈ કોઈ સ્થળે ફેરફાર જોવાય છે. ઉપરોકત નામોમાં પણ કેટલેક સ્થળે ફેરફાર જોવાય છે જેથી વિશેષ જાણકારથી જાણી લેવું.
વિજય

Page #16

| અધ્યાત્મયોગી મહાત્મા આનંદઘનજી મહારાજ ||
જે વખતે સમાજમાં ખૂબજ અંધાધુંધી પ્રવર્તતી હતી, સાચી વાત સાંભળવાને પણ કોઈ તૈયાર ન હતું, બલકે તેવી સત્ય વાત વદનારને ખૂબ જ સહન કરવું પડતું હતું એવા વિષમ સમયમાં ગીરાજને જૈન સમાજની સાથે યોગ થયો હતે તેઓ સ્પષ્ટવકતા, પ્રખર વિદ્વાન, મહા સંયમી અને અધ્યાત્મપંથના એકલવાયા પથિક હતા. પણ જૈન સમાજ તેમને પીછાની શકે તેટલે તૈયાર ન હતો. તેમના સ્તવને માંહેથી – જેહને પિપાસા હો અમૃત પાનની
કીમ ભાંજે વિષપાન.'
આગમવાદ હે ગુરૂગમ કે નહીં
એ સબલે
વિષવાદ,”
X
“ ગચ્છના ભેદ બહુ નયન નિહાળતા
તત્વની વાત કરતાં ન લાજે.”
X
આ વાકયે જતાં તે વખતની પરિસ્થિતિનો કંઈક અંશે ખ્યાલ આવી શકે છે. તેમની સ્પષ્ટ કહેવાની પદ્ધતિથી આખરે તેમને જન સમાજનો સંસર્ગ છોડવો પડે અને વનવાસી અબધૂત બન્યા.
તેમના માટે અનેક કિંવદંતિઓ અને દંતકથાઓ સંભળાય છે. તેમાં ઘણુંએ સત્ય અને કેટલુંક મિશ્ર પણ હશે. તેમના જીવન વિષે હમણાં જ એક વિશ્વાસપાત્ર સ્થળેથી નીચેની હકીકત સાંભળી છે. તે વાચક બધુઓ પાસે ધરું છું. સાચી અધ્યાત્મીકતાની સાધના થયેથી આવું બનવું અશક્ય તો નથી જ,
આનંદ સ્વરૂપમાં મસ્ત રહેનાર શ્રીમાન આનંદઘનજી મહારાજ જ્યારે નગરવાસી મટી વનવાસી બન્યા ત્યારપછીને આ પ્રસંગ છે
એક ગામમાં તેમના પરમર ની એક શ્રાવકભાઈ વસતા હતા. આનંદ ઘનજી મહારાજ પ્રત્યે તે ભાઇને રાગ અસ્થી મજાવતું હતું. પ્રસંગોપાત

Page #17

અયામયોમહામા આનંદઘનજી મહારાજ. યોગીરાજ તેમને ત્યાં આવતા અને તેમના માટે ખાસ જુદો જ એક ઓરડે હતો તેમાં તેઓ રહેતા. ઈચ્છા ઉપડયેથી તેઓ ચાલ્યા જતા. હવે તે ઘરનાએ પણ તેમની આ રીતથી ટેવાઈ ગયા હતા અને તેઓ જાણતા કે તેમનું આવાગમન યથેચ્છ રીતે થતું હતું. કેઈને પ્રતિબંધ તેમને નડતે ન હતો. માનની પણ તેમને જરાએ ભૂખ ન હતી. ક્ષુધા તૃષાનું પણ જાણે તેમને ભાન ન રહેતું હોય તેમ જણાતું હતું.
કાળાંતરે તે ગૃહસ્થના સંજોગોમાં અણધાર્યો પર આવ્યા. ચોમેરથી નુકશાનીના વાદળ તેમના પર છવાયા અને એ રીતે તે ગૃહસ્થ ખૂબ જ આર્થિક મુંઝવણમાં સપડાયા. બરાબર તે જ સમયે ગીરાજનું તેમને ત્યાં આગમન થયું. શેઠે તેમના દરેક માણસોને તાકીદ દીધી કે-“ગમેતેમ થાય પણ આ મહાત્માને આ વાતની ખબર પડવી ન જોઈએ. ગૃહસ્થના જીવનમાં આવરણે તે અનેક પ્રકારના આવ્યા જ કરે. પણ તેથી એવી મુદ્ર બાબતે આવા મહાપુરૂષને કાને ન જ જવી જોઈએ, તેમને આપણી ખાતર લેશ પણ સંતાપ થાય તે ઈચ્છવાજોગ નથી. માટે કોઈએ પણ આ વાતની જાણ આ મહાપુરૂષને ન જ કરવી.”
શેઠે બહુ પ્રકારે પ્રસન્નતા ધરવા પ્રયત્ન કર્યો પણ હૃદયને આરીસે મુખ ગણાય છે એટલે હૃદયના ભાવેનું પ્રતિબિંબ મુખ ઉપર આવ્યા વિના કેમ રહી શકે ? અને તે પણ શ્રીમાન્ આન દધનજી મહારાજ જેવા ગીથી કેમ ગુપ્ત રહી શકે? શેઠનું શોક-ગ્લાનિયુક્ત મુખ જોઈ આનંદઘનજી મહારાજે નેકરને તે વિષે પૂછયું, પ્રત્યુત્તરમાં નોકરથી પણ બધી પરિસ્થિતિ કહેવાઈ ગઈ. ત્યારપછી આનંદધનજી મહારાજ તે વહેલી સવારમાં વિહાર કરી ગયા.
એ અરસામાં અનેક સ્થળેથી લેણદાર શેઠ ઉપર લેણું વસુલ કરવા ચઢી આવ્યા. એક સાથે વધુ મનુષ્યો આવવાથી ઉતરવાની જગ્યાની પણ અગવડ થઈ. આથી ન છૂટકે આનંદધનજી મહારાજવાળો એ રડે મહેમાનને ઉતારી દેવા માટે ખેલતાં તેમાં પુષ્કળ સુવર્ણ દ્રવ્ય ખડકેલું માલુમ પડયું. તે જોઈ બધા લેણદારે તાજુબ થઈ ગયા. અને પિતે આવા ગૃહસ્થ ઉપર ઉતાવળ કરીને વ્યર્થ તવાઈ લાવ્યા છે એમ સમજી શેઠની ક્ષમા યાચી પિત. પિતાને સ્થાને ચાલ્યા ગયા. આ તરફ શેઠની દીલગીરીને પાર જ ન રહ્યો કે -અહેમારી ખાતર ગીવરને કેટલી તકદીફ ઉઠાવવી પડી ? ડારેજ પછી ફરી પાછા આનંદધનજી મહારાજ પધાર્યા. ત્યારે શેઠે પગમાં પડી શા માટે આ પ્રમાણે કર્યું? એમ પૂછ્યું. મહારાજે જવાબ આપ્યો કે “ મેં

Page #18

છે. આમાની શોધમાં છે.
દશ્ય બીજું. (૨) જ્ઞાન પંચમી. સંતની જોડે, કાયેત્સર્ગ કરી બેસતાં જ, વિનયકાંતે કોઈ જુદું જ દ્રશ્ય નિરખ્યું
જ્ઞાનપંચમી જેવું મહાન પર્વ એની આરાધના વિણ ભાગ્યે જ કોઈ ગામ શોધું જડે ! પણ સર્વત્ર “વાયસા કૃના ” જેવું ! એજ જુને ચીળે ! કાગળના ભુંગળા ને કલમ માટે બરૂ! વર્ષોના વહાણ વાયા છતાં દેશકાળના વિલક્ષણ પરિવર્તન ને સમય સમયના ઉલટા-સુટા તડકા છાંયા પથરાયા છતાં એની એ જ પ્રથા વિદ્યમાન ! નહીં જાનતા હું. તેરે ભાગ્યમેં હોગા. ”
આ મહાપુરુષના આવા તો અનેક પ્રસંગ બન્યા હશે. પરંતુ તે જાણવા માટે આપણી પાસે સંપૂર્ણ ઈતિહાસ નથી એ ખેદજનક છે.
તેમની કૃત ચોવીશીમાં ભક્તિ-આધ્યાત્મતા–અને ક્રિયા આવશ્યક્તા વિગેરેના દર્શન થાય છે. જ્યારે તેમના પદોમાં મોટા ભાગે આધ્યાત્મીક્તાના જ દર્શન થાય છે. એક એક શબ્દ અંતરના ઉંડાણમાંથી નીકળ્યું હોય તેવી સચોટ અસર વાંચનાર પર પડે છે. એ મહાપુરુષ જવા છતાં એ આટલે કાળે પણ તેઓ અક્ષર દેહે આપણી સન્મુખ નિત્ય હયાત જ છે.
જૈન સમાજરૂપ આકાશમાં તેમના સમકાલીન તારલારૂપ જે કંઈ આપણી નજરને આકર્ષ તું હોય તો તે શ્રીમદ્ યશોવિજયજી ઉપાધ્યાયજી છે. તેમનું પ્રખરપાંડિત્ય તથા અજબ એજ સની સાક્ષી આજે પણ તેમના ગ્રંથ આપી રહ્યા છે. તે સિવાય ઉપાધ્યાય વિનયવિજયજી મહારાજ, જ્ઞાનવિમળ સૂરિજી, શ્રીમદ્ દેવચંદ્રજી મહારાજ વિગેરે પણ લગભગ તે જ સમયના છે. તેમ જ તેઓ સર્વે મહાન વિદ્વાન પણ હતા.
એ સર્વ મહાપુરુષોને તે વખતના સમાજે પીછાણ્યા નહોતા. આજે તે સર્વ મહદુ વ્યક્તિઓ તરીકે પૂજાય છે. ખરેખર મહાપુરુષોને તેમની હાજરીમાં પીછાનવામાં દરેક સમાજ પછાત જ હોય છે. રાજપાળ મગનલાલ હેરા.
* આ હકીકત તે શેઠના વંશજ તરીકે વિદ્યમાન ભાઈ એ આ લેખકના એક સ્નેહીને મોઢે કહેલી, તેમની પાસેથી તે બિન જાણી મેં અત્રે રજુ કરેલ છે. રામ

Page #19

૨૯
આત્માની શોધમાં-જ્ઞાનપંચમી. કારતક સુદ પાંચમ આવે, ઉપાશ્રયના એકાદ ખૂણે જ્ઞાનના સાધન સમી ત્રણ, પાંચ કે સાત પોથીઓને સુંદર ચંદરવા ને પુંઠીયા સહિત ઊંચા આસને ગોઠવાય, સમિપમાં દીપક બળ હોય અને ધૂપની સુવાસ મહેકતી હાય ! ઝાઝી પોથીઓ આણવાની તસ્દી બચાવવા સારૂ થડાં પુસ્તકો પણ ગઠવી દેવામાં આવેલાં હોય ! વર્ષોવર્ષ થતી આ જાતની કાર્યવાહી આજે નજર સામે સિનેમાના ચિત્રપટ સમી રમી રહી. એમાં અમદાવાદ કે મુંબઈ, ભાવનગર કે જુનાગઢ, પાલણપુર કે પાલીતાણું, ખેડા કે ખંભાત, સુરત કે સિરોહી, પાટણ કે પેથાપુર આદિ કેટલાયે સ્થળનું વિહંગાવલોકન થઈ રહ્યું ! સુંદર સુશોભિત વસ્ત્રાલંકારોમાં સજજ થયેલ નર-નારી અને બાળકોનો સમુદાય, જાતજાતના નૈવેદ્ય સહિત જ્ઞાનપૂજાના મેંઘેરા સાધન-કાગળનું ભુંગળ ને બરૂની લાકડી-સાથે આવી રહ્યાં છે ! નમસ્કાર-વંદન પૂર્વક ભક્તિ કરી, વિવિધ આલાપમાં લલકારી રહ્યાં છે
આરાધે ભલી ભાતસે, પાંચમ અજુ બળી; જ્ઞાન આરાધન કારણે, એહજ તિથિ નિહાળી.
જ્ઞાન વિના પશુ સારિખા, જાણે એણે સંસાર; જ્ઞાન આરાધનથી લહે, શિવપદ સુખ શ્રીકાર. જ્ઞાની શ્વાસોશ્વાસમાં, કઠીણ કર્મ કરે છે; પૂર્વ કડી વરસાં લગે, અજ્ઞાની કરે તેહ.
જ્ઞાન વિના ક્રિયા કહી, કાસકુસુમ ઉપમાન; લેાકાલેક પ્રકાશકર, જ્ઞાન એક પ્રધાન.
પહેલું જ્ઞાન ને પછી ક્રિયા, નહીં કોઈ જ્ઞાન સમાન રે. આવા કેટલાય વિવિધવણી નાદથી વાતાવરણ ગાજી ઉઠયું છે, પણ એમાં ભાવ કેટલા સમજતાં હશે !
અરે, અહીં ઉપાધ્યાયજીની દેશનામાં પણ જ્ઞાન આરાધન સંબંધી અધિકાર ચાલી રહ્યો છે. વરદત્ત ને ગુણમંજરીની કથા લલિત વાણીમાં પ્રવાહિત બની રહી છે. એની સાથે મેળ સાંધતાં કેટલાયે શીરે ડોલાયમાન થઈ રહ્યાં છે !
તપમાં પણ એવી જ વિશિષ્ટતા ! સૌભાગ્યપંચમી જેવા મહામંગળકારી

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ દિવસે કોઈ રડ્યાખડ્યો જેન જ છૂટા મુખે ખાતો હશે. પૌષધ-ઉપવાસ કે એકાસનના પચખાણ તો ખરાં જ.
પાછલા પહેરની ઘડિયે ગણતાં જ દેવવંદન શરૂ થાય છે. તરત જ કર્ણપટ પર નિમ્ન વાકયે અથડાય છે.
ગુણ અનંત આતમતણા, મુખ્યપણે તિહાં હોય; તેમાં પણ જ્ઞાન જ વડું રે, જિણથી દર્શન હોય. જ્ઞાની શ્વાસોશ્વાસમાં રે, કઠિણ કર્મ કરે નાશ; વહિ જેમ ઇંધણ દહે રે, ક્ષણમાં જતિ પ્રકાશ. જ્ઞાન સાર સંસારમાં રે. જ્ઞાન પરમ સુખ હેત; જ્ઞાન વિના જગ જીવડા રે, ન લહે તરવસંકેત. જ્ઞાન રસાયણ પાનથી, મીટ ગઈ પુદ્ગલ આશ; અચળ અખંડ સુખમાં રમું, પૂરણાનંદ પ્રકાશ,
પણ આ શું આશ્ચર્ય ! જ્ઞાનપંચમીનું આરીતે બહુમાન સાચવનાર જૈન સમાજ મોજુદ છતાં જ્ઞાન ગુણ માટે જાતજાતને વિશેષ આલાપી તેનું મહત્વ સ્વીકારનાર શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ હૈયાત છતાં, પિકાર પડે છે કે સંખ્યાબંધ ગ્રંથે દેખરેખના અભાવે વર્ષભરમાં સહસરશ્મિના કિરણના દર્શન એકાદ દિન સારૂં પણ ન મળવાથી કીડા ને ઉધઈનું ભક્ષ્ય બન્યા. ભંડારમાં ને ભંડારમાં જ માટી થઈ ગયા. કેટલાક માલિકોએ ઘાસની ગંજી પરના શ્વાન જેવું દુરાગ્રહી વર્તન દાખવવાથી એ મહામૂલો ખજાનો કેઈની પણુ દ્રષ્ટિએ પડ્યા સિવાય કાળના ગર્ભમાં સમાઈ ગયે. કેટલાક માલિકે એ
સ્વાર્થવશ થઈ, થોડા ખણખણીયાના લેભમાં, વગર સમયે,વિના અગમવિચારે–એના પશ્ચિમોને વેચાણ કર્યા !
અને આજે પણ જ્ઞાનપંચમી કેટલાક ભંડારોના દ્વાર ખેલાવે છે? ક્યા શ્રાવકને એ પૂર્વ મહષિઓના અમૂલ્ય સંગ્રહને એકાદ વાર હવામાં– પ્રકાશમાં લાવી પુનઃ એને યથાસ્થાને બેઠવવાની ફુરસદ છે ? ભલભલાં સમૃદ્ધિશાળીને અવકાશને જેને તે નથી, અરે જેઓ જ્ઞાનપૂજનમાં ઘીની સંખ્યાબંધ પાંચશેરીઓ વધારી દઈ અગ્રગામી બની, પ્રથમ સ્થાન રાખે છેએવાઓને પણ રહ્યા સહ્યા આ કિંમતી સાધન સમા એ આંધળાની લાકડી તુલ્ય-ભંડારમાં એકાદ સૌભાગ્ય પંચમીના દિન તો ભલે પ્રકાશ સ્વતંત્રપણે હાલે એનો વિચાર સરખે પણ જ્યાં ઉદ્ભવે છે?
પણ વધુ અજાયબી છે ત્યારે જમે છે કે જ્ઞાન ગુણ માટે આવા સુંદર વચને

Page #21

આત્માની શોધમાં-જ્ઞાનપંચમી. આલાપનાર શ્રાદ્ધગણમાં ઊંડા ઉતરી તપાસ કરવામાં આવતાં માટે વર્ગ તે એ દષ્ટિગોચર થાય છે કે જે પંચમીની રાત્રિ થતાં જ જ્ઞાનના ગૌરવને વીસરી જાય છે. વર્ષભરમાં ભાગ્યે જ સાચા જ્ઞાનના પુનઃ દર્શન કરે છે. થોડાં વળી વ્યાખ્યાનશ્રવણના નિયમથી એની સ્મૃતિ તાજી રાખે છે. કેટલાક પ્રતિકમણના નિયમથી પંચ પ્રતિકમણના સૂત્રે મૂળથી ગણી જાય છે! અર્થ કે એના રહસ્ય પરત્વેને પ્રશ્ન કરવામાં આવે તે તરતજ પરિણામમાં શૂન્ય દેખાય ! કેટલાકનું જ્ઞાન દેખાદેખીના વિધિ વિધાનમાં જ પર્યાપ્ત થાય છે ! કેટલાકનું જ્ઞાન-ચૈત્યવંદનથી માંડી સ્તવન સુધી અને વધુ લંબાય તે ય સુધી પહોંચે છે. જીવવિચાર ને નવતત્વ સુધી જનાર તો સેંકડે માંડ દશ પંદર ! એમાં પણ ઊંડો અભ્યાસ-સૂફમ સમજ અને રહસ્યની તારવણના માપે માપીએ તે સંખ્યા આંગળીના ટેરવે ગણાય. કર્મવિચાર, નયનિક્ષેપની સમજજ્ઞાનનું બારિક સ્વરૂપ-ષટદ્રવ્ય સંબંધી વિચારણા–એ તે માત્ર મૂઠીભરના ફાળે જાય છે ! તેથી જ જ્ઞાનની પૂજાના નામે આડંબરમાં વધુ દ્રવ્ય ખરચાતું દષ્ટિગોચર થાય છે ! તેથી જ ઉદ્યાનમાં જ્ઞાનગ્રંથના ઉદ્ધાર કરતા જરીના પુઠીયા, ચંદરવા વધુ રકમ ગળી જાય છે ! તેથી જ જૈનોના ઘણુ ઘરમાં ધન રાખવા માટે તિજોરી હશે, સેના-ચાંદીના અલંકાર માટે ગોદરેજનું કબાટ હશે, કિંમતી રેશમી સાડીઓ કે સુંદર વસ્ત્રો સારૂ કબાટ પણ હશે; છતાં જ્ઞાનદાયક પુસ્તકે માટે ભાગ્યેજ એકાદુ કબાટ કે નાનીસી આમારી દેખાશે ! ઘણા તે કહેશે કે એ તે મહારાજનું કામ ! ઘરમાં તે આશાતના થાય ! વળી થોડાક સંસ્થાઓમાં સભ્ય તરિકેનું લવાજમ ભરતાં હોવાથી દરવર્ષે ગ્રંથે પ્રાપ્ત કરતાં હશે તે માત્ર તેમને ત્યાં અસ્તવ્યસ્ત દશામાં એકાદ ખૂણે તે પડ્યા હશે ! ઘણુ ખરૂં તે પંચપ્રતિક્રમણ નજરે ચઢવાનું. એની દશા જોઈ કેટલીક વાર તે આંસુ આવે તેવું. આમ મેટા ભાગે જૈન સમાજનું વલણ આંખે ચઢે છતાં સૌભાગ્ય પંચમીના ગુણગાન તો આપણે પ્રતિવર્ષ ગાતાં આવ્યા છીએ.
વિચારમાળાના મણકા સહિત દષ્ટિ સમક્ષ કેટલાયે ચિતાર રમી રહ્યો. વધુ નહિં તે જેટલા દેહરા બેલાય છે કિંવા જેટલા સ્તવન ગવાય છે એટલા જ જે યથાર્થ રીતે સમજવામાં આવે તે ઘણી અજ્ઞાનતા ટળી જાય; પણ નજર સામે તરત જ સંતની વાત કરે છે–
આત્મા કયાં છે ? સાચે જ ચેતનવંતા છતાં લગનવિહુણા-રમતા વગરના–તે ખરાજ. પણ આ દ્રશ્યમાં વિચારશ્રેણી છોડી ઊંડા ઉતરું ત્યાં તે દાદાના દરબારને ઘંટ થયે.
- ચેકસી.

Page #22

પાંચ સકાર સમાન દાન. 3 ૪. (અનુ. વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ )
ગતાંક પૃટ ૬ર થી શરૂ. * * * આ રહસ્ય ન સમજવાને લઈને જ જાતિ, વર્ણ, વ્યવસાય, કિયા, ધન, રૂપ, બલ, પદવી, વિદ્યા વગેરેના અભિમાનમાં માણસ બીજાને પિતાથી નીચા માનીને તેનું અપમાન કરે છે અને અંતરાત્મા પર ભારે આઘાત પહોંચાડે છે, અને પછી એના ફળરૂપે પિને જ નીચે બનીને વધારે મેટા આઘાતને પાત્ર બને છે.
આપણામાંના કેટલાક લેકે મોટાઓનું સન્માન કેઈપણ હેતુથી અને ટેવને લઈને પણ કરે છે, પરંતુ પોતાનાથી નાનાનું સન્માન કરવામાં તેઓને ઘણે જ સંકેચ થાય છે, અને કેટલાક તો તેનું અપમાન પણ કરી બેસે છે. તે એટલે સુધી પિતાના પતિભાવના અભિમાનમાં આવીને પિતાની પત્નીનું સુદ્ધાં અપમાન કરી બેસે છે. કેટલાક ઉદ્ધત પ્રકૃતિના મનુષ્યો તે ગાલીપ્રદાન તેમજ મારપીટ કરવા સુધીની દુષ્ટતા બતાવતાં અચકાતા નથી. એ મહાન પાપ છે. પતિને પરમેશ્વર તુલ્ય માનીને તેની સેવા કરવાની આજ્ઞા શાસ્ત્રોમાં સ્ત્રીઓને માટે કરી છે અને તેઓએ તે પ્રમાણે કરવું જ જોઈએ; પરંતુ પતિ પોતાની જાતને પરમેશ્વર માને અને પત્નીને દાસી માનીને જબરદસ્તીથી તેની પાસે મનમાની દેષપૂર્ણ ગુલામી કરાવે એવી આજ્ઞા કયાંય પણ નથી. વળી પરમેશ્વરની જેવા ગુણ હોય તે કોઈ પોતાની જાતને પરમેશ્વરવત્ માની લે તે અમુક અંશે એને બચાવ થઈ શકે છે. આપણને ખબર નથી કે પરમેશ્વરનું કેટલું અપમાન કરીએ છીએ, કેટલા એને ભૂલી જઈએ છીએ, આવી સ્વાભાવિક કલ્યાણકારી વૃત્તિ જે પતિની હોય તે પિતાની પૂજા પરમેશ્વરની માફક કરવાનું પત્નીને કહે તો તેનું કહેવું વ્યાજબી પણ ગણી શકાય, પરંતુ એટલું ધ્યાનમાં રાખવું કે એ પતિ સેવા-સન્માનને ભૂખે જ કેમ હોય ? એટલા માટે કોઈપણ પતિએ પિતાની પત્નીનું અપમાન નહિ કરવું જોઈએ. આપણે પોતે હમેશાં સન્માર્ગે ચાલીને આપણું સ્વાભાવિક ઉત્તમ સદ્વ્યવહારવડે તેના હૃદય પર અધિકાર મેળવીને તેને પણ હમેશાં સન્માર્ગે ચલાવવી જોઈએ. અને તેને પણ ઈશ્વરની પ્રતિકૃતિ ગણીને યથાયોગ્ય ક્રિયાઓ વડે તેનું સેવા

Page #23

પાંચ સાકાર સન્માન દાન, સન્માન કરવું જોઈએ. એ જ રીતે ગુરૂએ શિષ્યનું, પિતાએ પુત્રનું, ઉચ્ચ વર્ણ વાળાએ પિતાથી નીચા વર્ણનું, શ્રીમંતેએ નિર્ધનનું, ઉચ્ચ પદવીવાળાએ નીચી પદવીવાળાનું, વિદ્વાને અવિદ્વાનનું, સાસુએ વહુનું, શેઠે નેકરનું યથાયેગ્ય સન્માન કરવું જોઈએ. આનું તાત્પર્ય એ નથી કે મોહવશ થઈને, આસક્તિને લઈને સ્ત્રી પુરૂષ વગેરેના શાસ્ત્રોક્ત વ્યવહારમાં ઉછુંખલતા પેદા કરવી.
આપણે આધીન રહીને કામ કરનાર કોઈપણ નેકર, ચાકર કે મજૂરનું મન, વાણી કે શરીરથી કોઈપણ અપમાન નહિ કરવું જોઈએ. મનમાં કઈને નીચે ગણ, શરીરથી અગ્ય વર્તન કરવું અથવા ગર્વપૂર્ણ આકૃતિ રાખવી અને વાણી વડે કોઈને અપમાનજનક શબ્દ કહેવા એ સર્વથા અનુચિત છે. તલવારને ઘા રૂઝાઈ જાય છે, પરંતુ વાણીને ઘા રૂઝાતા નથી એ ઉક્તિ હમેશાં સ્મરણ-પટ પર કતરી રાખવી જોઈએ. ४धु छ है-नारुन्तुदः स्यादाऽिपि न परद्रोहकर्मधीः ।
यथास्योद्विजते वाचा नालोक्यां तामुदीरयेत् ॥ અત્યંત દુઃખી હોવા છતાં પણ કેઈને મમભેદી વચન કહેવું, બીજાને દ્રોહ કરવાના કામમાં બુદ્ધિને ન લગાડવી, અને જે વાણુથી બીજાને ઉદ્વેગ થાય એવી સ્વર્ગથી ભ્રષ્ટ કરનારી કડવી વાણી કોઈને પણ ન કહેવી, હમેશાં સૌ કેઈનું ભલું હાવું, મધુર તેમજ હિતકારી વાણું બેલવી અને હસમુખા રહેવું. કેટલાક લોકો અભિમાનને લઈને અથવા ખરાબ ટેવ પડી જવાને લઈને પોતાના તાબાના નોકર, ચાકર કે મજૂરો પાસેથી તેઓની શક્તિથી વધારે કામ લેવામાં પોતાની બુદ્ધિમત્તા સમજે છે અને તેઓની સાથે વાત કરવામાં પિતાનું અપમાન સમજે છે. કોઈવાર બોલે છે તે ઈશારતથી અથવા રડેરો બગાડીને પિતાની મોટાઈ દેખાડવા ઘણું ખરાબ શબ્દોમાં વ્યંગભરી મજાક ઉડાવે છે, મહેણું-ટોણું મારે છે. કેટલાક લોકો તે અહંકાર વશ બનીને એટલી હદ સુધી નીચના બતાવે છે કે ખરાબમાં ખરાબ ગાળ દઈને પિતાની વાણી ગંદી કરવા અને મારપીટ કરીને નિર્દયતા કરતાં પણ અચકાતા નથી. પિતાની મા હેને પર કુવિચાર અને કુદષ્ટિ કરે છે. આવા હલકા સ્વભાવના મનુષ્ય પરમાત્માનું અપમાન કરીને ઘેર અપરાધ કરે છે અને પરિણામે આ લેક તેમજ પરકમાં ભીષણ યંત્રણાઓ ભેગવે છે, એટલા માટે આવી જાતની ઘણાસ્પદ ટેવને સર્વથા નુકશાનકારક સાજીને જે આપણામાં તે હોય તે તરત જ છોડી દેવી જોઈએ; એટલું જ નહિ પણ અપમાનજનક કઈ પણ જાતને ભાવ નહિ આવવા દેવો જોઈએ.

Page #24

|| ચર્ચા પત્ર |
અમારી
ગયા વર્ષમાં રવિવારે સંવત્સરી કરવી કે શનિવારે કરવી તેના મતભેદ પડતાં છેવટે અમુક અંશે તે બાબતે કલેશનું રૂપ પકડ્યું જે જૈન સમાજ માટે અનિચ્છનીય હતું, તેવા જ્યોતિષ સંબંધી તહેવાર કે તિથિ નિર્ણયની બાબતમાં જુદા જુદા મતો હોય ત્યારે જ્યોતિષના નિષ્ણાત મહાપુરૂષે પિતપોતાના મતો પોનિના સિદ્ધાંત નિયમે અને સાદો આપી પેપરધારા તેનો નિર્ણય નકકી કરી લેવામાં આવે તો અશાંતિ ઉત્પન્ન થાય નહિ. જે બની ગયું તે માટે ખેદ ધર હવે નકામો છે. આ વર્ષમાં ભાદરવા સુદ ૪ બે હોવાથી બીજી ચેાથ ગુરૂવારે સંવત્સરી કરવાનું દરેક ચેપડીયા તથા બીતીયા જેન પંચાગમાં જોવાય છે; છતાં આ વર્ષે કંઈ મતભેદ હોય તો અત્યારથી નિર્ણય થઈ જાય તે દર છવા જોગ છે. છતાં આ વર્ષે ચોપડીયું પંચાંગ અને “તીયું પંચાંગ મુનિરાજ શ્રી વિકાસ વિજયજી મહારાજે તૈયાર કરેલું પ્રકટ થએલ છે જેમાં આ માસની સુદ ૧૩ નો ક્ષય જણાવેલ છે જયારે બીન બીતીયા પંચાંગ કોણ મહાપુરૂષ તરફથી તૈયાર થયેલ છે તે નામ નથી કે જેમાં સુદ ૧૦ નો ક્ષય જણાવેલ છે. મુનિરાજ શ્રી વિકાસ વિજયજી મહારાજે તૈયાર કરેલ ભીતીયા જૈન પંચાંગ શ્રી જન આત્માનંદ સભા તરફથી પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે અને ત્યારબાદ તા. ૨૪-૧૦-૩૬ મંગળવારના મુંબઈ સમાચારમાં તથા જૈન જ્યોતિ પત્રમાં સુદ ૧૧ બુધવારે કેમ કરવી તેના જ્યોતિષ શાસ્ત્રના આધારે મુનિરાજ શ્રી વિકાસવિજયજી મહારાજે ખુલાસા પ્રકટ કરેલા છે જેથી તેમના ગીત અને સાદતનાં આધારે સુદ ૧૦ ને બદલે સુદ ૧૩ ક્ષય છે તેમ સુદ 11 બુધવારે કરવી તેનો લેખ મુંબઈ સમાચારમાં પ્રકટ કરી તે વાત સિદ્ધ કરેલ છે. છતાં જેથી તે મુનિરાજ વિકાસવિજયજીવાળું પંચાંગ ખોટું છે, તેવું તોતિષના વગર અભ્યારણી અને
કેટલાક લોકે નેકર તથા મજુરોના નામની સાથે કોઈ તોછડાઈભરેલે શબ્દ જોડીને જ તેઓને બોલાવવાનું આવશ્યક સમજે છે, એમ કરવામાં મિથ્યા અહંકાર-કારણ છે. એ અહંકાર તજી દેવું જોઈએ. અને કોઈને પણ તેછડાઈથી ન બોલાવવાં. યથાસાય સ્નેહ અને આદરભરેલાં શબ્દોથી તેની સાથે વાતચીત કરવી જોઈએ. કદાચ કઈ શિક્ષા કરવાનું જરૂરી જણાય તે તે કોઈ દ્રોડબુદ્ધિથી ન કરતાં તેને નેહભાવથી કર જોઈએ, જે ભાવથી નેહી માતા પિતાના પુત્રને કરે છે, પરંતુ પહેલા તે આપણું આચરણેથી સેવકના હૃદયમાં એ દ્રઢ વિશ્વાસ ઉત્પન્ન કરવાની કોશીશ કરવી જોઈએ કે જેનાથી આપણને પિતાની માતાની જેટલે સ્નેહ રાખનાર સમજી શકે. [ચાલુ)

Page #25

by im,
,
,
pan jy
jinIT
શ્રી મહાવીર સ્વામીને આચારધર્મ શ્રી આચારંગ સૂત્રને છાયાનુવાદ–શ્રી પંજાભાઈ જેન ગ્રંથમાળાની ૧૧ મો મણકો આ ગ્રંથ છે. તેના સંપાદક ગોપા જીવાભાઈ પટેલ કે જેમણે શ્રી સત્ર કતાંગ સુત્રને આ અનુવાદ કર્યો છે. અભ્યાસીઓ માટે આ છાયા અનુવાદ વર્તમાન કાળ ઉપયોગી થાય તેમ કર્યો છે. પ્રથમ ભાગ શ્રીયુત બેચરદાસ પંડિતે કરવા અનુવાદ ઉપરથી તૈયાર કરેલો જણાવાય છે. તે ઠીક થયું છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર માટે બનજવાબદાર પ્રહસ્થ પિતાની હાહા ભણન રા માણસની રૂબરૂ ઊપરેત પિતાનું માનેલું સાચું જણાવવા માંગે છે. જેને ધર્મની દરેકે દરેક બાબત કે દરેક વિષયેની જાણે કે હિંદભરમાં પોતે જ ઈતર રાખ્યા હોય તેમ ઘણીવાર આવા ઘણા પ્રસંગોએ બીજાઓને માનવાનું કારણ મળે છે તેનો અર્થ તો એટલો જ કે ભલે પોતે તે વિષયમાં બીલકુલ અજ્ઞાત હોય છતાં પોતે જે માને તે સાચું મનાવવાના પ્રયત્નો કરવાની ખાસ ટેવ જ પડેલી હોય તેમ અન્યોને દેખાય છે. ભલે સુદ ૧૩ ને બદલે સુદ ૧૦ નો ક્ષય સાચો ઠરે પરંતુ જ્યોતિષ શાસ્ત્રના નિષ્ણાત મહાપુરૂ શ્રી ઉદયસૂરિશ્વરજી, મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણવિજયજી, મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી (હાલ અજમેર છે તે ) તેમજ મુનિરાજ શ્રી ચારિત્રવિજયજી (સેનગઢ) વગેરે કે બીજા કોઈ મહાપુરૂષો જેઓ જ્યોતિપને અભ્યાસી હોય છે તેઓશ્રી જ્યોતિષ શાસ્ત્રના આધારે સાદ આપી સુદ ૧૦ ને ક્ષયનો નિર્ણય જૈન સમાજને પોતાના નામથી પેપરોદ્વારા જણાવે તે ખરેખર ઈચ્છવા યોગ્ય છે. પરંતુ જ્યોતિષના વગર અભ્યાસી ઓ કઈ ગ્રહસ્થ તેવું બોલતા હોય કે માન્યતા ધરાવતા હોય તેની કંઈ પણ કિમત નથી, પણ કેજક કે પ્રકાશક ઉપર જાણે ઈર્ષા ન હોય તેમ જણાવે છે, જેથી જ્યારે જ્યારે પર્વ તિથિ, સમાચારી કે તિથિ નિર્ણયનો પેપરોમાં પ્રકટ થતાં પંચાંગમાં મતભેદ–જુદી માન્યતા જણાય ત્યારે ઉપરોકત મહાપુરૂષો અથવા જ્યોતિષના ખાસ અભ્યાસી કાઇપણ મનિરાવન છે કે ન બંધુઓએ પ્રેમભાવે તે માટે પોતાના વિચારે સદા સહિત જાહેર રીતે તે પ્રકટ કરવા અને જ્યાં મતભેદ જણાય ત્યાં તે તે મુનિ મહારાજને વિનય પુર્વક પત્ર વ્યવહાર કરી ચર્ચા કરી સંવાદ કરી એક નિર્ણય ઉપર આવે જેથી જેન સમાજ ઉપર મહદ્ ઉપકાર થશે અને સાચી વસ્તુનો નિર્ણય થશે.
આ ચર્ચાપત્ર લખતી વખતે તા. ૨૪-૧૧-૩૬ મંગળવારના મુંબઈ સમાચારના સાતમે પાને મુનિ મહારાજશ્રી વિકાસ વિજય મહારાજે પિતાના લેખને જવાબ આપવા (શુદ ૧૩ ને બદલે શુદ ૧૦ નો ક્ષય) જે નિર્ણય પ્રમાણ સહિત આપવા આવાહન કરેલું છે. જેથી તેના જરૂર જવાબ આપવા તેના નિષ્ણાતે અવસ્ત તૈયાર થાય.
A, G,

Page #26

૯૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
પુસ્તકને છેવટે સૂચિપત્ર તથા મૂળમાંથી કેટવાક સુમાષિતા ગુજરાતી અનુવાદ સાથે મુકયા છે તે અભ્યાસીઓને વધારે ઉપયાગી થશે એમ માનીએ છીએ, કિંમત બાર આના. પ્રાપ્તિસ્થાન નવજીવન કાર્યાલય તથા શ્રી ગુર્જરગ્રંથરત્ન કાર્યાલય અમદાવાદ.
શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય-મુબઇ એકવીશમે રિપોર્ટ પ્રકટકર્તા અનુમતીથી મેાતીચદ ગીરધરલાલ એન્ડ ચ ુલાલ સારાભાઇ મેાદી—આખા હિંદમાં જૈન વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉંચી કેળવણી પ્રાપ્ત કરવાનું સ્થાન કાઈ હાય તો તે હાલ આ એકજ સંસ્થા છે. એકવીા વર્ષમાં અનેક જૈન બધુંએ ઉંચી કેળવણીમાંથી પસાર થઇ યેાગ્ય સ્થાને ગેહવાયા છે. કોઇપણ સંસ્થામાં અમુક ત્રુટી હાય તેમ કદાચ આમાં પણ લાગતી હોય તો તે સુધારવા, કાર્ય વાકાને જણાવવાને બદલે તેને વગાવવી કે તેને ઉતારી પાડવાની કાશીષ કરવી તે કઈ રીતે યાગ્ય નથી. ગમે તે ભાઈ કા ચલાવતા હાય તેથી જૈન સમાજની તે સંસ્થા મટી જતી નથી તેમ તેની સ્થાપના થયા પછી કેટલા ભાઇએ ઉંચી કેળવણી પામ્યા છે અને હજી પામશે તેને વિચાર કરી તેની વિશેષ પ્રગતિ કેમ થાય જૈન સમાજના બાળકો તે વડે વિશેષ સંખ્યામાં કેમ કેળવણી પામે અને તેની કોઇપણ આવસ્યકતા કેમ જલદી પુરી પડે તેવા વિચારા કાર્યો કરવાની જરૂર છે. જૈન સમાજે તે! આ એક સંસ્થાની દરેક આવશ્યકતા જલદી પુરી પાડવા સાથે આવી અનેક સંસ્થાઓ હિંદમાં જેમ જન્મ પામે તેનાજ પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.
આ રિપોર્ટ વાંચતા દરેક કાર્યવાહીનુ સવિસ્તર વર્ણન આપવામાં આવેલુ છે. હિસાબ આવક–વક વ્યવસ્થા રા વાંચતાં પદ્ધતિસર જણાય છે. ભવિષ્યમાં તે વિશેષ પ્રગતિમાન થાય તેમ ઇચ્છીએ છીએ.
શ્રી વડવા જૈન મિત્રમ`ડળ હિસાબ તથા રિપોર્ટ --પ્રકટકર્તા શા લલ્લુભાઇ દેવચંદ તથા હિરલાલ દેવચંદ શેફ સેક્રેટરીએ સ. ૧૯૮૨ ના આશે! સુદ ૧૦ થી સ ૧૯૯૧ ના આરા શુદિ ૯ સુધી માત્ર સેવા કરવાની શુભ ઇચ્છાથી આ સ ંસ્થા સ્થાપન થયેલ છે. આટલાં વર્ષા જુદા જુદા કાર્યોમાં આ મંડળની સેવા જાણીતી છે છતાં શ્રી સમેતિશખરજી તીર્થના જૈન સંઘ કાઢવામાં યાત્રાળુઓને સુખપૂર્વક યાત્રા કરાવવામાં જે ભાગ આપી આ મડળે સેવા કરેલી છે તે ન ભૂલાય તેવી છે. અત્યારે તે કાઇપણુ ગામવાળાને સંધ કાઢવા હાય તા તે આ માહીતી માટે મંડળ સલાહકારક થઇ પડેલ છે ત્યારબાદ અત્યાર સુધી નાની સેવા કર્યા કરે છે. નણે ઉપરોક્ત માટી સેવાથી કઇ થાક લાગ્યો હોય તેમ બહુજ અલ્પ રીતે હાલ સેવા કરે છે છતાં સગટ્ટન અકયતા એકસ’પી એવી છે કે ત્યારે }ાઇ સેવાનું કામ હાથમાં લે તે તે ફળીભૂત ન કરી શકે તેવું નથી. આ રિપાર્ટીમાં તેનું ટુંક ખ્યાન આપેલ છે આવક હિસાબ વિગેરે યોગ્ય છે. આ મંડળની સેવા માટેની શિથિલતા ઓછી થતાં નવું સેવાનુ કાર્ય તેઓ ઉપાડી લે તેમ ઇચ્છીએ છીએ.

Page #27

જાહેર વિનતિ
શ્રી ત્રિષષ્ઠિશ્લાકા પુરૂષ ચરિત્ર પ્રથમ પતું બાઇડીંગ થાય છે, તેના ધણા ગ્રાહકેાના નામ નોંધાઈ ગયા છે. ધારવા પ્રમાણે એક સામટી નકલા ખરીદનાર ભાઈ અમારી સાથે પત્રવ્યવહાર ચલાવે છે, જેથી તે અગાઉ તેની જરૂરીયાતવાળા મહાશયા જલદીથી અમાને ગ્રાહક તરીકે નામ નેધાવવા જણાવે તે બાકી જે રહે તે કાપીયા જ માત્ર તેમને આપી શકાય. કારણ કે આ અભ્યાસને કથાનુયાગને ગ્રંથ હાવાથી તેમજ તેના કાગળ, ટાઇપ ખાઇડીંગ અને શુદ્ધ સર્વે ઉત્તમ પ્રકારનુ હેાવાથી તેમજ તેની કિ ંમત પણ મુદલથી ઓછી લેવાની હાવાથી ફરીફરીને છપાવવાની તક સાંપડતી નથી કારણ કે શેાધવાનું છપાવવા તદન શુદ્ધ કરવાનું કાર્યાં ભારે મહેનતવાળુ છે તેના ગ્રાહક થવા ચ્છનારે કૃપા કરી શ્રી આત્મારામજી જૈન શતાબ્દ સિરિઝ
૪૦ શ્રી જૈન આત્માનં સભા—ભાવનગ તે લખવુ
ભેટતા ગ્રંથા.
ગયા માસમાં જણાવ્યા પ્રમાણેના સાત પ્રથા આવતા માસની આખરેથી અમારા માનવતા લાઇક્ મેમ્બરાને પોસ્ટ પુરતા પૈસાનુ વી॰ પી॰ કરી મેકલવામાં આવશે. એ પ્રથાનું બાઇન્ડીંગ થાય છે, તે પુરૂં થયેથી મેાકલીશું.
શ્રી જૈન આત્માનંદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચિરત્ર (મૂળ દશે પર્વો) પ્રત તથા મુકાકારે. ( નિયસાગર પ્રેસમાં ) ૩ શ્રી વૈરાગ્ય કલ્પલતા ( શ્રી યશે વિજયજીકૃત ) પ્રાકૃત વ્યાકરણ દ્રુષ્ટિકાવૃતિ. શ્રી ત્રિäિાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( પ્રથમપર્વ ) તૈયાર થઇ ગયું છે. મુક કારે તથા પ્રતાકારે ) બાઈડીંગ થાય છે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦ ( પોસ્ટેજ જુદું) (જીં પ તૈયાર થાય છે.)
૨ ધાતુષારાયડુ,
5 QR =
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર )
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિષ્કૃત મૂળ ગ્રંથનું શુદ્ધ અને સરલ ભાષાંતર ( છપાય છે )
આ ગ્રંથ જેમાં ચેાવીશ તીર્થંકર ભગવાનના ઘણા સક્ષિપ્તમાં ચિરત્રા આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુકા, અતિ મનેહર અને બાળજીવેા સરલતાથી જલદીથી ક’ઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, સરલ સુંદર ચરિત્રા આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવુ' છે, મદદની જરૂર છે. આર્થિક સહાય આપનારની ઇચ્છા મુજબ અલ્પ કિમતથી કે વિના મૂલ્યે સભાના ધારા પ્રમાણે ભેટ પણ આપી શકાશે.
લખા – શ્રી. જૈત !માનદ સભા—ભાવનગર.

Page #28
Reg. No. B 431. પ્રકાશન ખાતુ.. પ્રાચીન સાહિત્યના છપાયેલા ગ્રંથા. (મૂળ. ) 1 શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ–પ્રથમ અંશ. રૂા. 3-8-0 2 શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ-દ્વિતીય અંશ. રૂા. 3-8-0 3 શ્રી બહુતકલ્પસૂત્ર પ્રથમ ભાગ. રૂા. 4-0-0 4 શ્રી બહુક૯પસૂત્ર બીજો ભાગ. રૂા. 6-0-0 5 શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિરચિત ટીકા ચાર કર્મગ્રંથ (શુદ્ધ) રૂા 2-0-6 છપાતાં ગ્રંથા. 7 શ્રી વસુદેવહિડિ ત્રીજો ભાગ. | 8 પાંચમે છઠ્ઠો કર્મ ગ્રંથ 10 શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર. ભાષાંતર 9 શ્રી બૃહતક૯પ ત્રોજો ભાગ ગુજરાતી ગ્રંથ. 1 શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત. રૂા. 9-2-6 2 શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ 5 ) રૂા. -10-0 3 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રો ને - અક્ષરોવાળી બુક. ( શ્રી જૈન એજ્યુકેશન બોર્ડ જૈન પાઠશાળાઓ માટે મંજુર કરેલ ) રૂા. 1-4-0 રૂા. 1-12-0. 4 શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરરિત હ. રૂા. 0 --ર-૦ 5 શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્માશાહ. 2 0-4-0 અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં. 12 ના ચૈત્ર શુદી 1 થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકે અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ). મૂળ કિંમત. ge અધી કિમત. તત્વનિર્ણયપ્રાસાદ. 10-0-0 5-0-0 જૈનધ મવિષયક પ્રશ્નોત્તર. 0-8-0 0-4-0 આત્મવલ્લભ સ્તવનાવની. 0-6-0. 0-3-0 લખાઃ— જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર, આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.ભાવનગર. For Private And Personal Use Only