Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531393/1

Page #1

પુસ્તક ૨૩
재운 후기. H13.
찌게베어드 स
આત્મ સ. ૪૧ 대구 : 김수로 3. 2-8-0
외치기도
श्रीधनखात्मानं सला
에디어ᄉ

Page #2

શું વિષય-પરિચય.
૧ નેમી નમન. (કાવ્ય. ) ... (હરિલાલ જગજીવન શાહ. ) ... ૨૯૫ ૨ સત્યજ્ઞાનનું રહસ્ય, ... ... ... (અનુવાદ )
૨૯૬ ૩ ગામડુ' અને શહેર. ... ( રાજપાળ મગનલાલ હોરા )
૨૯૮ ૬ મારવાડની યાત્રા. ... ... ( મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી )
૩૦૩ ૭ પાંચ સકાર. ... ... ( વિઠ્ઠલદાસ પૂ. શાક ) ... ૬ વર્તમાન સમાચાર,
૩૧૪ ૯ સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૩૧૭ શ્રી બૃહતક૯૫સૂત્ર બીજા ભાગ,
(મૂળ, ભાષ્ય, ટીકા સહિત. ) અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રને બીજો ભાગ પ્રાચીન ભંડારાની અનેકલિખિત પ્રતા સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવર્યો મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે.
- પ્રથમ ભાગ કરતાં બાર ફેામનો વધારો થતાં ઘણાજ માટે ગ્રંથ થયેલ છે અને તે સુંદર હુ ઉ*ચા ટકાઉ કાગળ ઉપર, સુદર શાસ્ત્રી અક્ષરોમાં, શ્રી નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં માટે ખર્ચ કરી છપાવેલ છે. સુશોભિત મજબુત કપડાનું બાઈડીંગ કરાવ્યું છે. આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાનો અને હિંદની કોલેજના પ્રોફેસરો, પશ્ચિમાન્ય અનેક વિદ્વાને મુક્તક ઠે પ્રશંસા કરે છે. કિંમત રૂા. ૬-૦-૦ લેવામાં આવશે. ( પોસ્ટેજ જુદું')
અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં', ૧૯૯૨ ના ચૈત્ર શુદી ૧ થી બાર માસ માટે શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકે અહી કિ’મતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ).
મૂળ કિંમત. અધી કિ’મત, તવનિર્ણયપ્રાસાદ.
| ૧૦-૦-૦
૫-૦-૦ જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર.
| ૦-૮-૦
૦-૪-૦. આમવલ્લભ સ્તવનાવાળી.
૦-૩-૦ લખેઃ— શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાભાવનગર,

Page #3

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ૩૩-૩૪ મા
વર્ષની ભેટ. અમારા માનવતા ગ્રાહકોને આ વખતે નીચે મુજબના ત્રણ ગ્રંથ ભેટ આપવાના છે.
૧ નવ સ્મરણાદિસ્તોત્રસ દાહ:જેમાં નવ મરણા ઉપરાંત બીજા ૧૦ પ્રાચીન સ્તોત્ર, રત્નાકર પચીશી તથા બે યત્રો આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે. જે ઉંચા કાગળા ઉપર નિણ યસાગર પ્રેસમાં શાસ્ત્રી ટાઈપથી તદ્દન શુદ્ધ રીતે શ્રી મહાવીર સ્વામી, શ્રી ગૌતમસ્વામી, પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરિશ્વરીજી અને શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી આદિ ચાર સુંદર છબીઓ આપી સુંદર બાઈડીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. - ૨ શ્રી શ્રહ્મચર્ય –ચારિત્રપદ, શ્રી પંચપરમેષ્ઠી તથા શ્રી પંચતીથની પૂજા ( આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીકૃત ) ના સ ગ્રહ સુંદર કાગળ, અક્ષરોથી છપાવી સુશોભિત ખાઈડીંગ અને બને ગુરૂ મહારાજાઓના સુંદર ફેટાથી અલ'કૃત કરવામાં આવેલ છે.
- ૩ શ્રી શત્રજયતીથ ( વતમાન ) ઉદ્ધારનું વર્ણન ( ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ) યાને કમશાહ ચરિત્ર. સુંદર શૈલી અને આધાર સાથે તેમજ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ અને પ્રવર્તાકજી મહારાજ શ્રી કાતિવિજયજી મહારાજની દર્શનીય છબીઓ સાથે આપી સુંદર રીતે છપાવવામાં આવેલ છે. સાથે શ્રી વીરવિજયજી મહારાજ કૃત શ્રી નવા પ્રકારની પૂજા પણ પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે.
આ ત્રણે બુ કે ખાસ પ્રાત:કાળમાં સમરણ કરવા ચોગ્ય અને દેવભક્તિ માટે અતિ ઉપયોગી છે. આગલા બધા વર્ષો કરતાં આ વખતે આ ભેટની
કો સવ કાઇ તેના આત્મકલ્યાણ માટે ઉપયોગ કરી શકે અને નિરંતર તેના ઉપયોગી થઈ પડે તેવી છે. અમે માનીએ છીએ કે અમારા માનવતા ગ્રાહકે પણ સ્વીકારી ખુશી થશે જ. ' પુસ્તક ૩૩-૩૪ના બે વર્ષ ના લવાજમના રૂા. ૨-૮-૦ અને વી. પી. ખર્ચના રૂા. ૦-૬-૦ મળી કુલ રૂા. ર-૧૪-૦ નું અશાડ વદિ ૫ ના રોજથી ભેટના ઉપરના ત્રણ પુસ્તકો સાથે વી. પીઢ કરવામાં આવશે.
અમને રૂા. ૨-૧૧-૦નું મનીઓર્ડર કરનાર ગ્રાહકોને વી. પી. નહી કરતાં બુક પોસ્ટથી મોકલવામાં આવતાં ગ્રાહકોને વી.પી.ના ખર્ચને બચાવ થશે. વી. પી. નહિ" સ્વીકાર બધુઓએ અમને તુરતજ લખી જણાવવું જેથી સભાને જ્ઞાનખાતાને નુકશાન તથા પિસ્ટ ખાતાને ખાલી મહેનત ન થાય.

Page #4

Page #5

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ૩૩ મા વર્ષની
| વાર્ષિક અનુક્રમણિકા.
અંક ૧ થી ૧૨
નં. વિષય.
* લેખક,
પૃષ્ઠ. ૧ શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યવિરચિત છે. ભગવાનદાસ મનઃસુખલાલ. ૧, ૩૧, ૫૬,
વીતરાગ સ્તવ-સ્તુતિ (કાવ્ય) ૭૯, ૧૦૩, ૧૪૭, ૧૫૩, ૧૪૭, ૨૧૨. ૨ નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. માસિક કમીટી. ૩ શ્રવણ અને સંસ્મરણ. રા. સુશીલ.
૯, ૨૭૫. ૪ જૈન સાહિત્યને પ્રભાવ.
૧૦. ૫ આત્મિક જીવન-આધ્યા- અનુ અભ્યાસી.
૧૨, ૫૦. - ત્મિકતા શું છે ? ૬ સિદ્ધ હેમચંદ્ર વ્યાકરણની રચના મુનિ શ્રી હિમાંશુવિજયજી મહારાજ. ૧૬, ૩૪.
૭ મહાન તસ્કરો (ચાર કષાય). રા. રાજપાળ મગનલાલ વોરા ૨૧, ૪૬, ૭૧, ૯૩. ૮ ધ્યાન. રા, ચેકસી.
૨૮. ૯ વર્તમાન સમાચાર. ૩૦, ૭૮, ૧૦૨, ૧૨૬, ૧૫૨, ૧૮૪, ૨૦૯, ૨૯૩, ૩૧૪. ૧૦ સ્વીકાર અને સમાલોચના. ૩૦, ૫૪, ૬, ૧૦૦, ૧૨૫, ૧૫૧, ૧૮૪, ૨૯૩, ૩૧૭. ૧૧ આ સભાની વર્તમાન સ્થિતિ સં. ૧૯૯૦ ૧૨ પ્રતિબિંબ.
રા. સુશીલ. ૪૨, ૬, ૮૯, ૧૯, ૧૭૭, ૧૯૪: ૧૩ વરવંદન (કાવ્ય) શાહ હરિલાલ જગજીવનદાસ.
૫૫ ૧૪ સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. ૫૯, ૮૩, ૧૦૫, ૧૩૦, ૧૯૧, ૨૧૯, ૨૫૦, ૨૭ર, ૨૯૬. ૧૫ દાન.
રા. ચેકસી. ૧૬ સેવાધર્મ
અનુ-અભ્યાસી. ૧૭ શ્રી અરિહંત દેવનું સ્મરણ (કાવ્ય). મુનિરાજ શ્રી બાલચંદ્રજી. ૧૮ એક સન્તના અમૃત વચન. અભ્યાસી. ૧૯ રત્ન કર્ણિકાઓ.
વેલજી લાલજી વોરા. ૨૦ શ્રી આત્મારામજી શતાબ્દિ રા. ચેકસી. ૨૧ સુધારે.
૧૦૧, ૧૫૨, ૭૧૬. ૨૨ જીવનચરિત્ર માટે અભિપ્રાય
૧૦૧.

Page #6

૨૩ માનવ જીવનની વિશાળતા. અભ્યાસી.
૧૧૨, ૨૪ સંધાડામાં...એક. ર. ચોકસી.
૧૧૫, ૨૫ શ્રી આત્મારામજી શતાબ્દિ અને મુંબઈની જૈન સમાજ, રાજપાળ મગનલાલ વોરા.
૧૧૮. ૨૬ વૈશાલી-લિછવીઓની રાજધાની. રા. સુશીલ.
૧૨૧, ૧૩૩. ૨૭ વિવિધ-વિચારશ્રેણ. રાજપાળ મગનલાલ વોરા.
૧૪૦, ૨૮ આત્મકલ્યાણના સાધન. વિઠ્ઠલદાસ. મૂ. શાહ. બી. એ.
૧૪૨. ૨૯ શ્રી આત્મારામજી શતાબ્દિ લેખમાળા. રા. ચોકસી.
૧૪૬. ૩૦ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની શતાબ્દિ. મુનિશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજ. ૧૪૭. ૩૧ ભાવનગરમાં જેનોને અંગે શું શું છે? તે માટે કંઈક ખુલાસો (ચર્ચાપત્ર). ૧૫૦. ૩૨ શ્રી આત્મારામજી મહારાજ:
રા. ચેકસી
૧૫૬. એક પ્રેરક બળ. ૩૩ પરમાત્મ સ્મરણ કેમ કરવું ? રાજપાળ મગનલાલ હોરા. ૧૫૯, ૩૪ જ્ઞાનાવરણીય કમને આશ્રવ વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ ગાંધી. ૧૬૨.
સાથી થાય? ૩૫ શ્રી ચિદાનંદજીકૃત હિતશિક્ષા અંતર્ગત (કાવ્ય). શ્રી કÉરવિજયજી મહારાજ. ૧૬૪ ૩૬ પ્રાચીન પુસ્તકો અને પુસ્તકાલ. મુનિ શ્રી હિમાંશુવિજયજી.
૧૬૫.
ન્યાય કાવ્યતીર્થ. ૩૭ આચાર્ય દેવનું સ્તુતિકાવ્ય. દેવેન્દ્રકુમાર.
૧૭ર. ૩૮ સુખની શોધમાં. વિઠ્ઠલદાસ. મ. શાહ. બી. એ.
૧૭૩ ૩૯ યુગપ્રભાવક મહર્ષિની જન્મ મુનિ શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજ.
શતાબ્દિને જૈન સમાજનું કર્તવ્ય. ૪• શ્રી અરિહંત દેવની આરતિ (કાવ્ય). મુનિરાજ શ્રી બાલચંદ્રજી.
૧૮૫. ૪૧ શ્રી અરિહંત દેવને મંગળ દીવો (કાવ્ય). ,,
૧૮૬. ૪૨ શ્રી ઉત્તરાધ્યાય સૂત્રનો સબધ સ. શ્રી કરવિજયજી મહારાજ. ૪૩ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજ.
૨૧. જન્મ શતાબ્દિ વિરોધીઓને પડકાર ૪૪ પાંચ સકાર.
વિઠ્ઠલદાસ મૂ શાહ. ૨૦૪, ૨૫૫, ૨૮૭, ૩૦૯. ૪૫ અમર શ્રી આત્મારામજી. જેચંદ કાળીદાસ મહેતા.
૨૧૧. ૪૬ શ્રીમાન સોમસુંદરસૂરિરાજતા શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.
૨૧૫. સંવિજ્ઞ સાધુ યોગ્ય કુલક ભગેના નિયમો. ૪૭ શ્રી વીર-વિહાર મીમાંસા. આ શ્રી વિજયેન્દ્રસુરિજી મહારાજ. ૨૨૧, ૨૬૧. ૪૮ પરમ પૂજ્ય શ્રી વિજયાનંદ સૂરીશ્વરજી
૨૨૭. મહારાજની જન્મ શતાબ્દિ. ૪૯ પ્રાર્થના ( બે ). બાબુલાલ શાહ.
૨૪.
૧૮૦.
૧૯૯,

Page #7

૫૦ પંચ મહાવ્રત તથા તેમની ભાવના.
૫૧ જૈન ચિત્રકળા પ્રદર્શન.
પર ગામ અને શહેર. ૫૩ જૈન તત્ત્વસાર.
૩
શ્રી.કપૂરવિજયજી મહારાજ, રા. ચેાકસી.
રાજપાળ મગનલાલ વ્હારા. સ. ૭. વિ. મહારાજ, મહારાજો.
બાબુલાલ પાનાચંદ શાહ. શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ. રાજપાળ મગનલાલ વ્હારા.
૫૪ આ માસમાં થયેલા નવા આચાર્ય
૫૫ શાન્તિ-સ્તવન ( કાવ્ય ). ૫૬ સુભાષિત પદ સંગ્રહ.
૫૭ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની કેટલીક વિશિષ્ટતાએ.
૫૮ ભારવાડ યાત્રા.
મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી,
૨૮૨, ૩૦૩.
૫૯ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગરને રિપોર્ટ સ', ૧૯૯૧ (૧૧મા અંકમાં પાછળ).
૬૦ શ્રી નૈમિનમન. (કાવ્ય).
૨૯૫.
૬૧ શ્રી જૈન યુવક સંઘ બીજી પરિષદ્ ( અમદાવાદ )
૩૧૪.
sta
૨૪૦.
૧૫૨.
૨૫૯, ૨૯૮.
૨૬૮.
૨૭૦.
૨૭૧.
૨૦૮.
૨૭૯.

Page #8

આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઉપરોક્ત માસિક સભા તરફથી ચેત્રીશ વર્ષથી પ્રકટ થાય છે. તેમાં ધાર્મિક, અતિહાસિક, સામાજીક અને નૈતિક ઉપરાંત સ્ત્રી કેળવણી અને વિઘાથી વિભાગ વાંચનના લેખે પણ આવે છે, કે જેથી સ્ત્રી જાતિનું ગૌરવ તેમનું માતા તરીકેનું સ્થાન અને બાળકોને ઉત્તમ સંસ્કાર કેમ આપી શકાય ? તે તથા સમાજની ભાવિ ઉન્નતિમાં સ્ત્રીઓ અને વિદ્યાથીઓ કેમ આદર્શ બને તે માટે ઉત્તમ લેખો આપવામાં આવે છે. જેથી વાંચન માટે સમાજની રૂચી વધતા તે માટે અનેક પ્રશંસાના પત્ર આવેલ છે. મંગાવી ખાત્રી કરો !
વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૧-૪-૦ વાષિક ભેટનું સુંદર દળદાર પુસ્તક તથા પંચાંગ ભેટ આપવામાં આવે છે.
લખે – શ્રી જેન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,

Page #9

5 શ્રી શ્રી આત્માનન્દ પ્રકારા.
你会
======0& <<
नमो विशुद्धधर्माय स्वरूपपरिपूर्तये ।
→
नमो विकारविस्तार - गोयशतीन मूर्तये ॥ १ ॥ સંપૂણું જ્ઞાન-દર્શન-ચારિવાિ વિશુદ્ધ ધર્મવાળા,
સ્વસ્વરૂપની પૂષ્ણુતાને પામેલા અને વિકારાના સમૂહને પાર્ પામેલા-એવા જે કોઈ મહાત્મા હાય તેને નમસ્કાર હો. ’ ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા.
""
પુસ્તક ૧૩ પર મં ૨૪૬૨. બ્રાજા, શ્રામ સં. જી .
======
તેમી નમન
( રાગ-પ્રભુ જેવા હતા તેવા ફરી. )
પ્રભુ શ્રી નેમીજિનવરા,હુમારા કેટી વંદન હો.
अंक १२ मो.
સમુદ્રવિજય કે ચુત હા, શીવાદેવીજીકે નંદન;
શ્રી રાજીમતીજી કે ભરથાર, તુમા કેાર્ટી વંદન . પ્ર૦ ૧ પરણવા કાજ તુમ ગયા, રાજીલ દેવીજીકે તારણ;
તહાં સુણી પશુ પેાકાર, લાપત આપ તે વળીયા. પ્રભુ ૨ ધારણુ કરી દીક્ષા સંમની, ગયા પગિરિ ઉપર;
સહે પ
હું ત્રી જન
ધ્યે કેવળનું પ્રભુ ૯

Page #10

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
(જૈન દષ્ટિએ) બ નેગતાંક પૃષ ૨૭૪ થી શરૂ જડવાદીથી આત્મસાક્ષાત્કાર શકય નથી. આત્મસાક્ષાત્કાર આત્માના જ્ઞાનયુક્ત ખરા અધ્યાત્મવાદીઓથી જ શકય છે. સત્યના ઉજજવળ અને ઉન્નત પ્રકાશથી આત્મજ્ઞાનીઓની નિરંતર ઉન્નતિ થયા કરે છે. જડવાદીઓ આશંકા અને અનિશ્ચિતતાનાં અશુદ્ધ વાતાવરણમાં નિશદિન પરિભ્રમણ કરે છે. આથી તેમની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ સંભાવ્ય નથી. “જીવન એ પરમાત્મા છે,” આત્મા એ પરમાત્મા છે.” એ સૂત્ર ખરા અધ્યાત્મવાદીઓ સદૈવ દષ્ટિ સમીપે રાખે છે. આ મહાન સૂત્રનું યથાયોગ્ય આચરણ એ અધ્યાત્મવાદીઓનું પરમ દયેય બને છે. સત્ય દેવત્વ-પરમ દેવત્વ એ ખરા આત્મજ્ઞાનીઓને પરમ આદર્શ હોય છે. એ આદર્શની સિદ્ધિ એ જ તેમની જીવન–લાલસા અને એ જ તેમને મેક્ષામંત્ર હોય છે. અધિક શું ?
સદ્ધિવિષયક વિવિધ સિદ્ધાન્તોનું આપણે હવે વિહંગાવલોકન કરીએ. નીચેના તુલનાત્મક કોષ્ટકથી દરેક સિદ્ધાન્તના ગુણદોષ, વરતુસ્થિતિ આદિનું નિદર્શન સરલતાથી થઈ શકે છે –
–એકેશ્વરવાદી( )એને સિદ્ધાન્ત.
આદિ કારણ
સૃષ્ટિ-ઉત્પત્તિનું સ્વરૂપ ભૌતિક વિશ્વની પ્રભુ-આજ્ઞાથી ઉત્પત્તિ અથવા તો શુન્યમાંથી સૃષ્ટિનું સર્જન,
ભેગવી દશ ( હજાર) વર્ષનું જીવન, તમે પરણ્યા શ્રી શિવરમણી;
થયા આ જ વીશીમાં, બાવીશમા આપ તીર્થકર. પ્રભુ૪ જુનાગઢી લાલ હરિ ગાવે, શ્રી સંઘના દુઃખ સબ કાપ; સેવતાં તુમકુ શ્રી જિનવરજી, અમને શિવસુખ આપો. પ્રભુત્ર ૫
શાહ હરીલાલ જગજીવનદાસ-જુનાગઢ.

Page #11

આદિ કારણ
ઇશ્વર
કારણેા
( ૧ ) અચેતન દ્રવ્ય ૨ ) નૈસિર્ગક ખળા.
કારણે
અંત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૬-હિન્દુ ધર્મનુ મતવ્ય. સૃષ્ટિ-ઉત્પત્તિનું સ્વરૂપ
૪-નાસ્તિક ( જડવાદીએ )ના સિદ્ધાન્ત. સૃષ્ટિ-ઉત્પત્તિનું સ્વરૂo
ફરાળીયાની જાળ માફક સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અને અ‘તીમ વિલય.
૯૭
શૂન્યમાંથી સૃષ્ટિ-ઉત્પત્તિની માફક અચેતન દ્રવ્યમાંથી રાતનાના કાલાંતરે વિકાસ અને પ્રાદુર્ભાવ.
૩-વૈદિક મંતવ્ય.
સૃષ્ટિ-ઉત્પત્તિનું સ્વરૂપ.
માયા-શક્તિથી સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ અને પરિણામે સ્વપ્નવત્ અસ્તિત્વ,
સચ્ચિદાનઃ ( ચેતના)
શૂન્યમાંથી કંઇ પણ વસ્તુ ઉત્પન્ન થઇ શકે એ સિદ્ધાન્ત હજારો ઘટનાના દિનપ્રતિદિન થતા અનુભવ ઉપરથી પણ અસત્ય ભાસે છે. પ્રથમ સિદ્ધાન્ત આ રીતે સાવ ખેાટા ઠરે છે.
બીજા સિદ્ધાન્તથી દ્રષ્ટા અને દૃશ્ય વસ્તુને અનંત દ્વૈતવાદ પરિણમે છે. એ સિદ્ધાન્તથી આશકાએની પરંપરા જાગે છે અને એ રીતે એ દેષપૂર્ણ છે. જડવાદીઓનાં મતવ્યમાં વસ્તુઆના વિષયાશ્રિત પક્ષનું જ નિરૂપણુ થયેલુ હોવાથી એ સિદ્ધાન્ત પણ નિરૂપયોગી છે. અદ્વૈતમતવાદની નિરર્થકતાના સંબંધમાં વિસ્તૃત સમીક્ષા થઇ ગયાથી અત્રે તે સંબધી કઇ પણ વિશેષ વિવેચન કરવુ` એ સર્વથા અયુક્ત છે.
કેટલાક પાશ્ચાત્ય તત્ત્વજ્ઞાનીએ વિશ્વને ચેતન-અચેતનરૂપ ગણી પાતે અદ્વૈતમતવાદી હોવાના દાવે કરે છે. આ કહેવાતા અદ્વૈતમતવાદીઓનું રાતવ્ય દોષપૂર્ણ છે. એ મંતવ્યમાં તેમને કાઇપણુ પ્રકારની સસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય એવે સંભવ નથી. દીસતે. સસિદ્ધિને બદલે નિષ્ફળતા પ્રાપ્ત થાય એવું આ મતવ્ય હોય એમ નિર્દિષ્ટ થાય છે.

Page #12

છે ગામ અને શહેરી
@ (ગતાંક ૧ માંના પૃષ્ઠ ૨ ૬૧થી શરૂ) ૭ પાણી.
જીવનમાં બીજે નંબરે જરૂરીયાતની વસ્તુ પાણી છે. અનાજ વિના તે દિવસે જ નહીં પણ મહિનાઓ પણ નીકળી શકે છે, એ આપણી તપસ્યાઓથી સુવિદિત જ છે; પરંતુ પાણી વિના થોડા દિવસે નીકળવા પણ મુશ્કેલ થઈ
બકલના મત મુજબ વિશ્વવ્યાપી ચિત્તનાં અસ્તિત્વનો સ્વીકાર એ એક પ્રકારના સંભ્રમરૂપ છે. વિશ્વવ્યાપી ચિત્ત એ ચેતનાની એક દશા જ હોય. આથી તેનું સ્વાયત્ત અને સત્ય અસ્તિત્વ સંભવી ન શકે.
આ આખાયે પ્રકરણને સાર એ છે કે -ચેતના એ સત્ય વસ્તુ છે. તેની નિષ્પત્તિ ભૌતિક દ્રવ્યમાંથી નથી થતી. ભૌતિક દ્રવ્યનો ચેતના ઉપર નિબંધ નથી ચાલતો અર્થાત્ ચેતના એ રીતે સ્વાધીન છે. ચેતના અનાદિ અને શાશ્વત્ છે. વિશ્વ પણ શાશ્વત્ છે. વિશ્વનાં ભૌતિક સ્વરૂપમાં વિકાસ અને પરિવર્તન થયાં કરે છે. ભૌતિક દ્રવ્ય અનાદ્યનન્ત છે. તેની ઉત્પત્તિ થતી નથી. વિકાસવાદયુક્ત જડવાદને સિદ્ધાન્ત દેષપૂર્ણ, એકપક્ષી અને મહત્વ રહિત છે. આત્માના અસ્તિત્વની ઉપેક્ષા, વસ્તુઓનું વિષયાશ્રિત દૃષ્ટિએ નિરીક્ષણ અને ચેતનાનું અપમાન એ ત્રણ દૃષ્ટિએ વિચારતાં જડવાદની દોષપૂર્ણતા આદિ પ્રતીત થઈ શકે છે. જડવાદ અચેતન દ્રવ્યમાંથી ચેતનાની ઉત્પત્તિ માનીને ચેતનાનું ઘર અપમાન કરે છે. એકેશ્વરવાદીઓને પરમાત્માના સંબંધમાં યથાર્થ ખ્યાલ નથી, તેઓ છિની ઉત્પત્તિ માને છે અને શૂન્યમાંથી વસ્તુ–સર્જનની શક્યતાનો સ્વીકાર પણ કરે છે. એકેશ્વરવાદીઓનું એક પણ દષ્ટિબિન્દુ સાચું ઠરી શકતું નથી. આ રીતે શૂન્યવાદીઓનું મંતવ્ય ઉપહાસયુક્ત બની જાય છે. ધમનું યથાર્થ જ્ઞાન થતાં, ધર્મ અને વિજ્ઞાન વચ્ચે કોઈ પણ પ્રકારનું સંઘર્ષણ શકય નથી. ધર્મનું જ્ઞાન વિજ્ઞાનના સુગથી વિશ્વને પરમ સુખદાયી અને કલ્યાણકારી થઈ પડે છે. ધર્મ અને વિજ્ઞાનનાં સુમીલનથી હજારો ની ઉન્નતિ થાય છે. વિશ્વ પરમ પ્રગતિને પંથે સંચરે છે.
ચાલુ

Page #13

ગામ અને દે .
૨૯૯
પડે છે. જીવનમાં એટલી મંત્રી જે રૂની વસ્તુ સ્વચ્છ મળે તેવે પ્રયાસ કરવેા જ જોઈ એ.
ગામડામાં જ્યાં નદીને સુયોગ હોય ત્યાંના લેાકેાને નદીનુ' ખળખળ હેતુ ચાકળું પાણી મળી શકે છે, ઊનાળાના દિવસેામાં નદીના જળ સૂકાઈ જાય તેા પણ નાના વીરડાએ ગાળવાથી પાણી સુલભતાથી પ્રાપ્ત થાય છે. અને તે પાણી પણ ખૂબ હળવુ અને જમીનના પડમાંથી ગળાઇને આવતું હોવાથી અતિ શુદ્ધ હોય છે. જ્યાં નદી નથી હતી ત્યાં સરેશવર અને કુવા એનુ શુદ્ધ જળ લોકેને મળી રહે છે; જયારે શહેરમાં તે કેવળ નળદ્રારા આવતું પાણી જ મળે અને તે પણ પિરિચત
પ્રકાશ.
ગામડાનાં રહેવાના ઘરા છૂટાછૂટા હોય છે, તેમજ ઘરની મેઢા આગળ ખુલ્લું ચોગાન-ચાક યાને ફળીયુ ય છે. તેથી સૂર્યપ્રકાશ સારા પ્રમાણમાં લેાકેાને મળી શકે છે; જ્યારે શહેરમાં મોટા મેટા ગલાઓના કારણથી સૂર્યપ્રકાશ જોઇએ તેટલા પ્રમાણમાં મળી શકતે નથી. જ્યાં પ્રકાશના અભાવ છે ત્યાં અનેક જાતના મલીન અને ગે ત્પાદક જંતુઓની ઉત્પત્તિ થાય છે અને તેથી લાકેની તદુરસ્તીને હાનિ પહેાંચે છે. મતલબ કે શહેરાને સુકાબલે ગામડામાં પ્રકાશ વિશેષ મળતા હોઇ, ગ્રામ્યજતેની તંદુરસ્તી સારી રહેવામાં તે પણ એક સબળ કારણ છે.
શાન્તિ.
શહેરના ઘાંઘાટમય વાતાવરણમાંથી કઇ માણસ અચાનક જો ગામડામાં જઇ ચડે તે ત્યાં તેને નિરવ શાન્તિને અનુભવ થશે. શહેરોમાં જેટલા યંત્રયુગ વ્યાપેલ છે. તેટલે યંત્રયુગ હજી ગામડામાં નથી પ્રવેશ્યેા એ સૌભાગ્યની વાત છે. એ યા પણ જાણે પોતાના વિજય-ધ્વનિ સૂચવતા ન હોય તેમ મોટી ચીસે પાડતા હોય છે. તેમજ ના, ઘેાડાગાડી અને મનુષ્યેાના સતત આવ-જાના પગરવથી શહેરના રસ્તાઓ અને નાની ગલ્લીએ સુદ્ધાં ખૂબ અશાન્તિથી વ્યાપ્ત હોય છે; જ્યારે ગામડામાં તેવી અશાન્તિ પ્રાયઃ અશકય જ ાય છે. મનુષ્યના શરીરને નહીં તે! મગજને તો આ સર્વ અશાન્તિ ખૂબ જ નુકશાન કરે છે. અને જે સુંદર કામ મગજ કરી શકતુ હોય તેમાં આવી અશાન્તિ અવરોધ કરે છે, તેથીજ તે યોગીપુરૂષો ગામે કે શહેરમાં રહેવાને બહલે જંગલેામાં, પાડે.માં અને તેથી પણ આગળ વધીને

Page #14

३००
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ,
નિન ગુફાઓમાં રહેતા હતા કે જ્યાં મનુષ્યેાના કે પશુ-પ ́ખીએના પશુ દર્શન દુર્લભ હાય છે. પછી અશાન્તિની તે વાત જ ક્યાંથી હોય ?
અન્ય
દર્શનના સાધુ-ખાવા-યોગીએ વિગેરે જંગલમાં રહેતા એમ નહીં પરંતુ જૈન શ્રમણવર્ગ-નિગ્રંથ મુનિજને પણ એક કાળે શહેરથી બ્હાર જ રહેતા હતા, એમ એમના વણુનામાંથી જોઇ શકાય છે. અર્થાત્ જ્યાં તે પ્રકારનું વર્ણન આવે છે ત્યાં તે મહામુનિ શહેર મ્હારના અમુક ઉદ્યાનમાં ઉતર્યા હતા, આમ જોવામાં આવે છે. આથી જાણી શકાય છે કે માનસિક પ્રપુલ્લિતતા માટે શાન્તિદેવીની ખૂબ જ જરૂર હોય છે. તેવી શાન્તિ શહેરામાં પ્રાયઃ ગાતી પણ જડે તેમ નથી. જ્યારે શહેરના મુકાબલે ગામડાઓમાં અવશ્ય શાન્તિદેવીનુ સવિશેષ સામ્રાજય પ્રવર્તતુ હાય છે.
શાશુદ્ધિ.
ગામડામાં વસનાર કે જે ખુલ્લી અને સ્વચ્છ જગ્યામાં શૌચ જવા માટે ટેવાયેલ હાય છે તેને શહેરના દુર્ગં ધથી વ્યાસ એવા સડાસામાં જ્યારે શાચ અર્થે જવું પડે છે ત્યારે જ શહેરી વાતાવરણના ખરા ખ્યાલ તેને આવી શકે છે. શહેરામાં ઘરની જોડે જ સંડાસા હોય છે. છેલ્લી ઢબના અને આરીસા જેવી સ્વચ્છ ટાઇલ્સ લગાવેલા તેમજ સાંકળ ખેચતા પાણીથી સ્વચ્છ થનાર સ'ડાસે તે કવિચત જ હોય છે. બાકી તે મેટે ભાગે દુર્ગંધ મારતા જાજરૂ વિશેષ પ્રમાણમાં હોય છે. આથી આજુબાજુમાં હવાદ્વારા ગંદકીના રજકણે સર્વત્ર ફેલાય છે ને મેલેરીયા આદિ રોગોનાં રૂપમાં તે પરિણમે છે. વળી જાજરૂ બરાબર સ્વચ્છ ન હેાવાના કારણથી ઘણાઓને સંપૂર્ણ શૌચશુદ્ધિ પણ નથી થતી, જયારે ગામડાએમાં મ્હારના લાગમાં-ખુલ્લી જગ્યામાં શૈાચ માટે જવાનું બનતું હેાવાથી બધી રીતે અનુકૂળતા જળવાય છે અને સવારમાં ચાલવાના લાભ મળે છે. ખુલ્લી હવાનેા પણ અનાયાસે લાભ સંપ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે હાવાથી ગ્રામ્યનેનુ આરેાગ્ય સારી રીતે જળવાઈ રહે તેમાં શું આશ્ચર્ય ?
આહારશુદ્ધિ
શહેરામાં હોટેલાનુ પ્રમાણ એટલુ બધુ વધી ગયુ છે કે ભાગ્યેજ કોઇ નાની ગલ્લી પણ તેનાથી માદ રહી હશે. આથી લાકોને ઘરના ખાણાની પરવા રહેતી નથી. બે-ચાર લાઇમ ધ-દોસ્તદારો જો ભેળા થઇ ગયા તે અન્યોન્યના સ્વાગતાથે હોટેલમાં જવાનું વિચારે છે. ત્યાં ચાહ, કેડ઼ી આદુ ગરમ પીણા

Page #15

ગામડું અને શહેર,
૩૦૧ અને સેડા, લેમન, સરબત આદિ ઠંડા પ્રવાહી પીણાઓ તેમજ સ્વાદને વશ થઈને અન્ય ખાણું પણ લેવાય છે. ત્યાં કમાવાની દૃષ્ટિ પ્રધાન હોવાથી પ્રાયઃ દરેક વસ્તુઓ હલકા પ્રકારની હોય તે સ્વાભાવિક છે. વળી ગૃહિણી જેટલી સંભાળથી અને પ્રેમથી ખાદ્ય વસ્તુઓ બનાવે તેટલી સંભાળની આશા હોટેલવાળા પાસેથી કેવી રીતે રખાય ? આથી જ તો છાપાઓમાં ઘણી વાર વાંચવામાં આવે છે કે અમુક સ્થાને બજારૂ તૈયાર દૂધપાક જેવી વસ્તુઓ ખાધી અને તેમાં સર્ષાદિક કે ગીરડી જેવાનું ઝેર પડવાથી ખાનારાઓનું મૃત્યુ થયું. આટલું જાણવા છતાં પણ શહેરીબાવાઓ આંખ આડા કાન કરીને હોટેલ અને લોજ વિગેરેનો આશ્રય લેતા સંકોચાતા નથી. જ્યારે ગામડામાં તેવી સ્થિતિ નથી પ્રવર્તતી એ આનંદજનક છે. આથી આરોગ્ય, ધર્મ અને પૈસા આદિ સર્વનો બચાવ થાય છે. આ રીતે આહારશુદ્ધિમાં પણ શહેર કરતાં ગામડું આગળ આવશે એ નિઃસંશય છે. નૈતિક જીવનશુદ્ધિ.
એ તે વિના સંકોચે કહી શકાય તેમ છે કે નીતિના સર્વમાન્ય નિયમનું જેટલું વધુ પાલન ગ્રામિણ જનતા કરે છે–જેટલે અંશે નીતિ ગામડામાં વિશેષ પળાય છે તેના અર્ધ ભાગે પણ શહેરમાં તે ધોરણ જળવાતું નથી. શહેરમાં વિલાસી વાતાવરણની છોળો ઉડતી હોય છે. ચોમેર દષ્ટિપાત કરીએ તે કૃત્રિમતા અને વિલાસનું એક છત્ર સામ્રાજ્ય પ્રવર્તતું હોય તેમ જણાશે. સીનેમાગૃહ, નાટ્યગૃહ, વેશ્યાલયે, હોટેલ ઈત્યાદિ ઠેર ઠેર દષ્ટિને આકઉતા હોય છે. આવા વાતાવરણમાં કેરા કાગળ જેવું સાફ હદય લઈને આવનાર ગ્રામિણુજન પણ આ રંગબેરંગી વાતાવરણમાં ઝડપાયા સિવાય રહી શકતા નથી. એમાં સંસર્ગે દોષ મુખ્યતયા ભાગ ભજવે છે. સીનેમાગૃહોમાં બતાવવામાં આવતી બધી જ ફીલમો બિભત્સ અને ખરાબ હોય છે એમ તે ન કહી શકાય, પરંતુ તેમાં કંઈને કંઈ અનિષ્ટ તત્વ તો આવ્યા વગર નથી જ રહી શકતું. મનુષ્ય સ્વભાવ પણ અનિષ્ટ તવને જલદી ગ્રહણ કરી લે છે. એટલે તેની થવી જોઈતી અસરમાંથી સામાન્ય મનુષ્ય મુક્ત રહી શકતો નથી, જ્યારે ગામડામાં આવું કશું નહીં હોવાથી નૈતિક જીવન સુંદર હોય છે. બ્રાતૃભાવ,
ગ્રામ્ય જીવનમાં જે સુંદર બ્રાતૃભાવના આપણને દર્શન થાય છે તે ભાઈચારે ૨હેરમાં પ્રાયઃ અશકય હોય છે. ગામડામાં કે બિમાર હોય તો

Page #16

૩૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. તુરત બધા એકત્ર થઈ જાય છે અને જાતમહેનત દ્વારા બનતી બધી સારવા રમાં સાનો હિસ્સો હોય છે. તે સિવાય સારા અથવા માઠા પ્રસંગે કે આપત્તિના વખતે છ મ્યજનોને સહકાર ભૂત સ્વરૂપ ધારણ કરે છે અર્થાતુ-હાથહાથ મીલાવી બની શકે તેટલી રીતે ઉપયોગી થઈ પડે છે. જ્યારે શહેરના ધમાલમય વાતાવરણમાં તેમ બની શકતું નથી. સાદાઈ અને અપ ખ.
શહેરી જનતા જેટલી બહારથી પકાબંધ હોય છે તેટલા જ ગ્રામ્યજને સાદા હોય છે અને તેથી ખચ ની દૃષ્ટિએ સાદાઈમાં કરકસરના ઉમદા સિદ્ધાંતનું પાલન થાય છે. વળી શહેરોમાં રહેવાના મકાનના બાડા આદિ ખૂબ મેટા હોવાથી તેમજ બીજાં પણ દેખાદેખી થતા વ્યર્થ માંના મુકાબલે ગામડામાં ખર્ચ ઓછો હોય છે. “ ખર્ચ ઘટે તો પાપ ઘટે.” એ સૂત્ર સમજવા લાયક છે અને તેનું પાલન ગ્રામ્ય જનતામાં ઠીક પ્રમાણમાં જોઈ શકાય છે. જગ્યાની પહોળાશ.
શહેરમાં રહેવાના ઘરો ખૂબ સાંકડા હોય છે. ત્યાં પછી ઘરની આગળ ફળીયા( આંગણા ) ની તો આશા જ કયાંથી રાખી શકાય ? મુંબઈ જેવા મોટા શહેરોમાં તે મકાનને માળા કહે છે તે ખરેખર યોગ્ય છે. અર્થાત્ જેમ ઝાડ પર પક્ષીઓના માળા હોય છે તેવાજ આ મનુ ને રહેવાના માળા હોય છે. સામાન્ય સ્થિતિના મનુષ્યને એક નાનકડી રૂમમાં રહેવાનું રાંધવાનું અને સૂવાનું હોય છે–આ ઓછું મુશ્કેલીભરેલું છે ? આને મુકાબલે ગામડામાં જગ્યાની ખૂબ પહાળાશ હોય છે. રહેવાના ઘરો-ઓરડાં-ઓશરીરસોડું ઈત્યાદિ સહિતના મોટા હોવા ઉપરાંત ઘરની મોઢા આગળ વિશાળ ચોક હોય છે. આથી સૂર્ય પ્રકાશ-હવા-ઉજાસ ઈત્યાદિ સારી રીતે ગ્રામ્યજનોને મળી રહે છે. એ ઉપરાંત ગાય, ભેંસ આદિ ઢોર રાખવા હોય તો પણ જગ્યાની પહેળાશને લીધે તેમ પણ બની શકે છે. સશક્ત ઓ.
સશક્ત બદનવાળી અને જે જેવી હોય તો તે ગામડામાં જ જોવામાં આવશે. કેમકે શારીરિક શ્રમ ગામડામાં પૂરતા પ્રમાણમાં રાત હાઈ નિરોગી અને ઘરે ગયા. વચ્ચે રહું

Page #17

મારવાડ યાત્રા મારવાડના જૈનોનુ સામાજિક જીવન,
લે॰ સુનિ॰ શ્રી ન્યાયવિજયજી.
મારવાડની અંદર આલેશાન જિનમ દિા વિપુલ સખ્યામાં ઉપલબ્ધ થાય છે, એ એક વિશિષ્ટતા છે. મેટાં શિખરબધી, મવન જિનાલયનાં લગ્ય મદિરા સામાન્યતઃ તીર્થ જેવાં જ ભાસે છે. ગુજરાત-કાઠિયાવાડમાં આવાં મેટાં મંદિશ બહુ થોડી સંખ્યામાં જોવાય છે. મારવાડની તીર્થભૂમિએ એટલે કાંઈ તીર્થં કર પ્રભુનાં કલ્યાણક સ્થાનેા નથી કિન્તુ શાંત અને પવિત્ર વાતાવમન-વચન અને કાયાને શુદ્ધ, પવિત્ર, શાંત અને વૈરાગ્યવાસિત બનાવે તેવાં સ્થાના. હૃદયના ઉલ્લાસ વધે--જે જોતાં ઊર્મીિએ સ્વતઃ જાગૃત થાય અને માનસિક વિકારે નષ્ટપ્રાયઃ બની મન એકાગ્ર અને તેવાં માિ તીર્થરૂપે મનાયાં છે. તાયતીતિ તીથે: આ વ્યાખ્યા આ સ્થાનમાં ખરાખર લાગુ પડે છે, એટલે જ અમે પણ યાત્રા કરી.
ર,
અજારીઃ
અહીં એક સુન્દર બાવન જિનાલયનું મન્દિર છે. પ્રાચીન સમયનું મન્દિર છે તેમજ મન્દિરજીની પ્રદક્ષિણામાં વચ્ચેના મંદિરમાં એક ભગવતી
સવારમાં દળવાનુ હાય, ત્યારપછી નદી કુવા કે તળાવેથી પાણી લાવવાનું હાય, ઘેર દુઝણું હાય તા વલેણું વલાવવાનું હોય, આ સર્વ કાર્યોંની અંતગંત સુંદર કસરત સ્વાભાવિક રીતે જ રહેલી છે. પછી ગ્રામીલા માતા મ્હેનેાનું શરીર નિરાગી અને સશક્ત હોય તેમાં શું નવાઈ ? જ્યારે પ્રતિપક્ષે શહેરમાં તેવુ કશું શારીરિક શ્રમનું કામ ન હેાવાથી ઘરમાં ડાકટરને ત્યાંથી રંગબેરંગી મીશ્રણ લાવવાનું ચાલુ જ હોય છે. આમ શહેર અને ગામડાની સંસ્કૃતિ પરસ્પરથી લગભગ વિપરીત જેવી છે.
શાંત, સંતાષી, સાદું અને આરાગ્યમય ગ્રામ્ય જીવન ગાળવુ' જોઇએ.
જીવન ગુજારવા ઇચ્છનારે
રાજપાલ મગનલાલ ારા.

Page #18

૩૦૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સરસ્વતી દેવીની મનોહર મૂર્તિ છે. ચતુર્હસ્તા મૂર્તિ છે. જમણા હાથમાં નીચે માળા અને ઉપર પુસ્તક છે. ડાબા હાથમાં ઉપર ચક-(કમળ) જેવું છે અને નીચે વરદાન આપવાનો ભાવ છે. મૂર્તિ ઉપર લેખ પણ છે. સંવત ૧૨૬૯ માં શાન્તિસૂરિજીએ આ સરસ્વતીની મૂર્તિની પ્રતિષ્ઠા કરી છે. આ સિવાય ગામમાં જિનમંદિરમાં ૧૦૯૨, ૧૧૬૯, ૧૨૦૦, ૧૨૪૩-૧૪૪૫ આદિ સમયના સાંડેકગચ્છ, નાણકીયગચ્છ આદિના લેખે છે જે ગછના ઇતિહાસમાં સુંદર પ્રકાશ પાડે તેવા છે.
એક તો ૧૨૪૩ ની જિનપ્રતિમા સાદેવી સુલાગણિની, કમલશ્રી, અભયશ્રી, મલયશ્રી આદિના ઉપદેશથી બનેલી છે અને જેની પ્રતિષ્ઠા શ્રી શાન્તિસૂરિજીએ કરેલી છે. બન્ને બાજુ ઉપદેષ્ટા સાદવીની મૂર્તિ પણ છે. આ પ્રમાણે શિલાલેખ છે, તેમ જ મન્દિરની બહાર ગોખલામાં શ્રી મહેન્દ્રસૂરિજીની ભવ્ય પ્રતિમા છે.
- તેમાં વચમાં મહેન્દ્રસૂરિજી છે, બને પડખે શ્રાવક, શ્રાવિકા છે, નીચે સ્થાપનાજી છે અને તેની પાસે તદ્દન નાની મૂર્તિ શાન્તિસૂરિજીની છે. છ પંક્તિને લેખ પણ છે. સંવત્ ૧૨૦૦ માં મહેન્દ્રસૂરિજીની પ્રતિમાની સ્થાપના શાન્તિસૂરિજીએ કરી એ ભાવ છે. જમણું ખભા ઉપર કપડાની સ્પષ્ટ આકૃતિ છે. પ્રવચન મુદ્રાએ મૂર્તિ બનાવી છે. ડાબા હાથમાં પાટી–પુસ્તક છે જેમાં ૧૬વોફિરું કરેલું છે. જમણા હાથમાં મુહપત્તિ છે. પ્રતિમા સુંદર છે.
* ૧ અારી ગામ બહાર વા થી માઈલ દૂર મહાકુડેશ્વર-માર્કન્ડેશ્વર મહાદેવના મન્દિર પછવાડે પણ સરસ્વતીની સુન્દર મૂર્તિ છે. આ સ્થાન પણ ઘણું પ્રાચીન છે. અહીં સરસ્વતીને બે હાથ છે. લેખ નથી. મારા મત મુજબ તો ગામના જિનમંદિરમાં બિરાજમાન સરસ્વતીની પ્રતિમા પ્રાચીન લાગે છે. અહીં આબુના પ્રસિદ્ધ ગિરાજ શ્રી શાન્તિસૂરિજી મળ્યા. ખૂબ જ આનંદમાં ત્યાં આઠ દિવસ રહ્યા અને તેમની સાથે મળ્યા. તેઓના જ અતીવ આગ્રહથી, પ્રેમથી જ આટલા દિવસો ત્યાં રહેવું પડયું. તેઓ ત્યાંની મિયાણુ, ભિલ, રાજપુત તથા અન્ય શુદ્ર જાતિને મદિરા, માંસ શિકાર, હિંસા છોડાવે છે. રાજા મહારાજા અને યુરોપિયન તથા અનેક અજેનેને પણ ઉપદેશ આપી હિંસા બંધ કરાવવા બનતું કરે છે, એ જોઈ બહુ જ આનંદ થયો છે.
૨ આ સ્થાનના મૂલ લેખો જેવા ઈચ્છનાર મહાનુભાવોએ એ ન સત્ય પ્રકાશ માસિક જેવું.

Page #19

મારવાડની યાત્રા
૩૦૫
અહીં નાણુકીયગચ્છના આચાર્યાંની પરંપરા મળે છે. મહેન્દ્રસૂરિજી અને શાંતિસૂરિજી નાણુકીયગચ્છના જ છે. એમને ઇતિહાસ-જીવનપરિચય મને મળ્યા નથી. કોઇ મહાનુભાવ જણાવશે તે ઉપકાર થશે. અહીંથી અમે વસન્તગઢ ગયા.
વસન્તગઢના કિલ્લા સિરાહી સ્ટેટમાં બહુ જ પ્રસિદ્ધ હતા. અજારીથી પૂર્વ અને દક્ષિણની વચમાં અગ્નિ ખૂણુમાં ત્રણેક માઈલ દૂર આ સ્થાન આવેલું છે. અહીં બહુ જ અલ્પ પ્રમાણમાં યાત્રાળુઓ આવે છે. અહીં નથી શહેર કે વસ્તી, નથી મંદિર કે નથી તી. ભયંકર પહાડીમાં એકાકી વસ્તી વિનાનું આ સ્થાન આજે વસન્તગઢ તરીકે ઓળખાય છે. એક સમય એ હતેા કે વસન્તગઢ રાજધાનીનું શહેર હતું, જેના કિલ્લા ઉપર વિજયપતાકા ફ્કતી. અનેક શ્રીમન્તા અને કુબેર ભંડારીએ આ કિલ્લામાં વસતા. જ્યાં હાથી અને ઘેાડા બંધાતા ત્યાં આજે સારૂ' મેદાન પડયુ છે. ચાતરમ્ ઊંચા પહાડા, તેના ઉપર કિલ્લા અને વચમાં વસન્તગઢના ખડેરી પડ્યાં છે.
ત્યાં એક જિનમ”દિર છે અમારે એનાં દશન કરવા જવાનું હતું; પરન્તુ સાથે મિયાણાની ભિન્નની ચાકી જોઇએ. શ્રીમાન્ વિજ્યશાન્તિસૂરિજીએ ત્યાંના એક પરિચિત શ્રાવકને ભલામણ કરેલી કે એક ભામિયા માસ તેમને આપો જેથી તે બધુ બતાવે, એ મદેશીય શ્રાવકે જો હુકમ હન્નુર કહી એ વાત સ્વીકારેલી, પરન્તુ મારવાડમાં હુકમ, જો હુકમ, અને બડા હુકમ વાતવાતમાં ચાલ્યા જ કરે; કામ થૈડું જ થાય. એ જો હુકમ કહેનાર મહાનુભાવ પણ પૂજારીને જઇને કહી આવ્યા. પૂજારીએ માળીને કહ્યું અને માળી ભૂલી ગયે. સવારના અમે તે તૈયાર થયા, ગામ મહાર નીકળ્યા પણ પેલે ભામિયા જ ન મળે. શેાધાશોધ અને ઢોડાદોડ શરૂ થઇ. વસન્તગઢ એકલા જવાની કાઇ હિમ્મત ન ભીડે. એક મીયાણા આવ્યા પણ છેલ્લે સમયે કહે કે હું તે અધેથી પા। વળું. કહ્યું કાંઇ કારણ, એ કહે ત્યાં મોટા ધાડપાડુ લુટારૂ રહે છે. પહેરેલાં કપડાં સુદ્ધાં ખુંચવી લ્યે છે. એક શ્રાવકે કહ્યું મહારાજ સાથે છે કાંઇ વાંધા નહિ આવે અને તુ' ચાલ. એ મીયાણૢા કાંઇ કાચા ન હતે. એણે કહ્યું મહારાજના કપડાંયે ખુંચવી લેશે માટે હુ ડેડ કિલ્લામાં તે ન જ આવુ. જે જોવાનું હતુ. એ કિલ્લામાં જ હતુ. એક કલાક અમે ગામ બહાર ખાટી થયા. એકાદ એ શ્રાવકે કે જેમણે સેનાના બટન અને ચાઇના સિલ્કના કેટ પહેર્યાં હતા એ તે ડરના માર્યાં રોકાઇ જ ગયા. અમને પણ ના પાડનારે તેા ના પાડી. મહારાજ રહેવા દ્યોને ત્યાં શુ જોશે? પણ અમે એમ

Page #20

૩૦૬
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ શાના માનીએ? અમને લેશ માત્ર ડર ન હતો. અને વિના માણસે, વિના ભેમીયે અમે સાધુઓ અને થોડા શ્રાવકો હિમત કરીને આગળ વધ્યા. રસ્તામાં ડુંગરાળ પ્રદેશમાં ગરીબ ખેતી કરનારા ભિલ, મિયાણું મળી જતા તેને રસ્તે પૂછી લેતા. પછી ત્યાંથી બે માઈલ ગયા પછી એક નાનું ગામડું આવ્યું. ત્યાંથી રસ્તાન ને સ્થાનનો પૂરે ભેમીયે એક હજામ મળે તેને સાથે લીધે.
દૂરથી પહાડ કિલ્લો દેખાતું હતું. અમે પહાડ વટાવી અન્દર ગયા. ત્યાં એક વાવની નજીકમાં જૈન મંદિરનું ખંડિયેર જોયું. ત્યાંથી આગળ એક ટેકરા ઉપર અત્યારે અજૈન મંદિર કહેવાય છે પણ અસલમાં જૈન મંદિર હશે. એ સ્થાન જોયું. ત્યાં એથીયે આગળ એક ખાલી જિનમંદિર જોયું પણ આ મંદિરને સુધરાવી એક અજૈન દેવ-કઈ જૈનશાસન રક્ષકદેવની મૂતિ બેસારવાની છે એ જેઈ–અમને બ્રહ્મજ્ઞાતિની એ મૂર્તિ છે એમ લાગ્યું. ત્યાંથી આગળ એક જૈનમંદિર ખંડિએર હાલતમાં જોયું. મંદિર સુન્દર છે પરન્તુ વડના ઝાડે આખા મંદિરને દબાવી દીધું છે. મન્દિર બેસી ગયું છે અને બાકીને ભાગ ઝાડથી પૂરાઈ ગયું છે. ઝાડથી મંદિરને કેવું ભયંકર નુકશાન થાય છે તે અમે જોયું. મન્દિરમાં અન્દર તે જવાયું જ નહિં. ત્યાંથી આગળ ચાલતાં ઘીની વાવ, તેલની વાવ, કુ કે જે અત્યારે ખાલી છે પરંતુ વસન્તગઢના ભૂતકાલીન ગરવવન્તા સમયમાં અહીં ઘી ને તેલ ભર્યા રહેતાં માટે અહીં ઘીની અને તેલની વાવ કહેવાય છે.
ત્યાંથી આગળ વધતાં એક સુન્દર વિસ્ત જિનમંદિર આવ્યું. અન્દર ત્રણ મોટાં મન્દિર છે-ગભારા છે. વચમાં મૂલમન્દિરમાં ગભારા બહાર એક સુન્દર જિનપ્રતિમા બિરાજમાન છે. કમનસીબે કોઈ દુર્બદ્ધિએ આ સુન્દર ભવ્ય પ્રતિમાનું મસ્તક જ ખંડિત કરી નાંખ્યું છે. માત્ર ધડ જ બાકી હતું. છતાંય પ્રતિમાજી અલૌકિક અને ભવ્ય હતી. પ્રતિમાજીમાં અમે એક ચમકાર. જે. પ્રતિમાને સ્પર્શ કરતાં સુન્દર રણકાર સંભળાતો. લગાર જોરથી ટકારા મારવાથી જાણે રૂપાની ઘંટડી વાગી એ મધુર અવાજ સંભળાતો. અમારી સાથે આવેલા એકાદ બે ભાઈઓએ પો કાઢી ધીમેથી ટકોર માર્યો કે વળી બહુ જ સુન્દર અવાજ સંભળાયે. બધાંને આશ્ચર્ય થયું. એક બે ઝવેરી હતા એ તો પરીક્ષા કરવા જ બેઠા પણ ન માલૂમ પડ્યું કે આ મૂર્તિમાં એવું શું રહસ્ય હતું કે જેથી ટકોરા મારવાથી અવાજ સંભળાતે. આ મૂર્તિ ખંડિત થવામાં આ રણકાર અસાધારણ કારણ હશે. એ અવાજ સાંભળી કઈ ધનના લાલચુએ

Page #21

મારવાડની ચાત્રા.
૩૦૭
માન્યુ હશે કે પ્રતિમાજી વચ્ચેથી પેાલાં હશે, તેમાં હીરા, મોતી, સેાનું ભયું હશે જેથી આ અવાજ થાય છે. એટલે એ ધનલેાલુપીએ પ્રતિમાજીનું મસ્તક છૂંદી નાખ્યું હશે પણ તેને તે અન્ને હાથ જ ઘસવા પડયા હશે. ધન તેા ના મળ્યું અને વધારામાં જિનમૂર્તિની આશાતનાનુ` ભયંકર પાપ જ્હારી ગયા હશે. અમને એમ લાગ્યુ કે પ્રતિમાજી બનાવવામાં કાઇ એવા સુંદર અને કિંમતી પથ્થર વપરાયા છે જેથી એ પ્રતિમાજીને સ્હેજ ટકેાર કરવાથી પણ રૂપાની ઘંટડી જેવા મધુર નાદ સંભળાય છે.
પ્રતિમાજી નીચે લેખ છે જેમાં
सं. १५०७ वर्षे मावशुदि ५ बुधे राणा श्री कुंभकर्णराज्ये वसंत पुरचैत्ये श्री मुनिसुन्दरसूरि श्रीजयचन्द्रसूरिपट्टप्रतिष्ठित ... પ્રાધાન્ય.....
शान्तिनाथ वि
અર્થાત્ ૧૫૦૭ માં મેવાડના રાણા કુંભાના રાજ્યસમયમાં વસન્તપુરના નિમન્દિરમાં શ્રી મુનિસુન્દરસૂરિજીના શિષ્ય જયચન્દ્રસૂરિજીના શિષ્ય પ્રતિષ્ઠા કરી છે. ગૃહસ્થનુ નામ અને પ્રતિષ્ઠાપક આચાર્યનું નામ નથી વંચાતું,
આ સિવાયના માજીના બન્ને ગભારા તદ્ન ખાલી છે. ભીંત ઉપર જિનપ્રતિમાએ કરેલી છે. તેમજ એક બાજુ કમલાસના સરસ્વતી છે, એ હાથવાળી છે અને વીણા-ધારિણી છે.
બાકી પ્રતિમાજીના એ મધુરા સુરીલા મીઠા નાદ-રણકાર આજેય હૃદયપટમાં ગુજે છે. નજરે દેખાય છે. ત્યાંથી આગળ વધ્યા. બધે ખંડિત મકાનાના ટિ'ખા પડ્યા છે. આ રાન્દિરના જીર્ણોદ્ધાર થવાને હતેા, થેડુ' કામ શરૂ પણ થયું હતું પરંતુ હમણાં કામ બંધ છે. અહીથી ઘણી પ્રતિમાએ પિડવાડા, અજારી, બામણવાડા આદિમાં ગયેલી છે. અન્નાઉદ્દીન ખૂનીના સમયમાં સૌથી પ્રથમ આ કિલ્લા તૂટ. પછી તે અકખરના સમયે સમૂળ વિનાશ પામ્યા. આ સ્થાન પહેલાં મેવાડના રાજાએના કબ્જામાં હતું. છેલ્લે ઔર’ગજેબના સમયમાં તે આ નગરનાં રહ્યાંસહ્યાં અવશેષો પણ વિનાશ પામ્યાં.
૧ અધ્યાત્મ કલ્પદ્રુમના કર્તા સહસ્રાવધાની મુનિસુન્દર સૂરિજીને વિશેષ પરિચય માટે મોતીચન્દભાઇ કૃત અધ્યાત્મકલ્પદ્રુમની પ્રસ્તાવના પરિચય વાંચો. આચાર્ય શ્રીએ ગુર્વાંવલી ઐતિહાસિક સુન્દર ગ્રન્થ બનાવ્યો છે.

Page #22

૩૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પહાડમાં કિલ્લા ઉપર પાછળ એક મોટું વિશાળ તળાવ છે. અહીં લુંટારૂઓ પડ્યા રહેતા હશે. આખા ગઢમાં ગમે ત્યાં છુપાઈ જાય તો પત્તો ન લાગે તેવું છે. બાકી અમે ગયા ત્યારે અમે તો કશુંય ભય જેવું ન જોયું. ત્યાં નહોતા લુંટારૂં કે ધાડપાડું. ત્યાં ન્હાતાં ભયંકર હિંસક પ્રાણીઓ કે હોતા દૂર પશુપક્ષીઓ. હા, સ્થાન જરૂર બિહામણું લાગે. કચેપચે કે એકલો માણસ જતાં ડરે; બાકી બે-ચાર માણસ હોય તે કાંઈ જ ડર જેવું નથી. અમને તે વિનાકારણ મિયાણે બીવડાવ્યા હતા.
ત્યાંથી દેઢ માઈલ દૂર સવાલીગામ છે. ત્યાં પણ એક ખાલી વસ્ત જિનમન્દિર જોયું. અહીં મન્દિરની દુર્દશા જોઈ બહુ જ દુ:ખ થયું. અન્દર ઘાસ ભરાયું છે, છાણું થપાયાં છે અને પુષ્કળ કચરો ભર્યો છે. અહીંના ઠાકોરે આ બધું ભર્યું છે. ઠાકોરને મકાનની તંગી હશે જેથી જેનોના મન્દિરમાં ઘાસ, પુળા, છાણાં અને કચરો ભરાવ્યું હશે. નાના નાના ઠાકર અને જાગીરદારે એવા તે તુમાખી, આપખૂદ અને જુલમી હોય છે કે તેઓ બીજાનું સાંભળતા જ નથી.
જિનમન્દિરની પાસે જ એક ઠાકોરજીનું મંદિર છે. અહીં ખૂબી એ છે કે ઠાકોરજીના મસ્તક ઉપર વીતરાગની મૂર્તિ છે. પહેલાં અમને ભ્રમ થયે હતું કે કદાચ બ્રહ્મશક્તિની મૂર્તિ હોય પરંતુ બરાબર તપાસતાં લાગ્યું કે વિષ્ણુ કૃષ્ણની મર્તિ છે અને મસ્તક ઉપર ત્રિલોકનાથ જિનેશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ છે. ત્યાંથી ખરા મધ્યાન્હ તપતા અમે પુનઃ અજારી ગામમાં આવ્યા.
વસન્તગઢ ઘણું જ પ્રાચીન અને પુરાણું સ્થાન છે. ત્યાં જૈન ધર્મની જાહોજલાલી ઘણી જ સારી હતી અને આજે પણ પાંચ-સાત મન્દિરનાં ખંડિયેર પડયા છે. આગળના સમયમાં તે નગર ઘણું વિશાલ અને મોટું હતું. સવાલી, અજારી આદિ એ માં સમાઈ જતાં. અમે એ પવિત્ર સ્થાનોનાં દર્શન કરી પિંડવાડા ગયા,

Page #23

B
!
!D &>HE EPILEPH H
H EIBHAI
છે
પાંચ સકાર.
WAHESHIMU AM PENCIL
Li અનુસંધાન ગતાંક પૃ. ૨૯૨ થી શરૂ. I t
અવિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ. હવે સેવા કરનાર માટે ટુંકામાં કેટલીક આવશ્યક વાત સાર રૂપ લખવામાં આવે છે જે યાદ રાખવાથી સેવા સુંદર, સફળ અને કલ્યાણકારી થઈ શકે છે.
આખું જગતુ ભગવાન સ્વરૂપ છે અને આપણે આપણું પિતાના વિડિત કર્મોદ્વારા ભગવાનની સેવા કરી શકીએ છીએ અને તે આપણે જરૂર કરવી જોઈએ.
જ્યાં જેને જે વસ્તુની જરૂર હોય ત્યાં તેને તે વસ્તુ પિતાની પાસે હોય તે કોઈપણ પ્રત્યુપકારની ઈચ્છા વગર આનન્દપૂર્વક આપી દેવી એ એની સેવા છે. એ વસ્તુ એવી હોવી જોઈએ કે જે મેળવ્યાથી તેનું હિત થાય.
બને ત્યાંસુધી સેવાને પ્રકટ ન થવા દો. પ્રકટ કરવાનો યત્ન પણ ન કરે. સેવા કરીને અભિમાન ન કરો. જેની સેવા કરતા હો તેના તરફથી કંઈ પણ આશા ન રાખે. એ મારે કૃતજ્ઞી છે એવો વિચાર સ્વપ્નમાં પણ ન કરે, તેની ઉપર તમારા કોઈ પણ જાતને અધિકાર ન માને, તેના દોષ જોઈને ગભરાઓ નહિ. તેના પર ગુસ્સે ન કરો, તેને તિરસ્કાર ન કરે.
જેની સેવા કરી હોય તેના પર કઈ જાતને જે ન નાંખો. નહિંતો પછી તમારી સેવા સ્વીકારવામાં તેને સંકેચ થશે. તે ઉપરાંત તમારી જે સેવા તેણે સ્વીકારી હોય છે તેને તેને પસ્તા થશે. જેથી તમારી સેવાનું મહત્વ ચાલ્યું જશે, સેવા કરવાનો અવસર પ્રાપ્ત થતાં જ વિશેષ સમય અને શક્તિની પ્રતિક્ષા ન કરો. તે વખતે તમારામાં જે કાંઈ શક્તિ હોય તે અનુસાર સેવા કરો.
સઘળા પ્રાણી સેવાના અધિકારી છે, અને આવશ્યકતા મુજબ પ્રસન્નતા પૂર્વક સર્વની સેવા કરવી જોઈએ. પરંતુ વૃદ્ધોની, માતાપિતાની, ગુરૂની, સન્ત મહાત્માઓ, સદાચારી પુરૂ, વિધવા સ્ત્રીની, અભાવગ્રસ્ત ગૃહસ્થની,

Page #24

૩૧૦
* શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દીન દુઃખની, રોગીઓની. અનાથ પ્રાણીઓની સેવા કરવી એ તો પરમ ધર્મ છે, એવી સેવા કરવાને પ્રસંગ મળે ત્યારે પિતાના અહોભાગ્ય સમજવા જોઈએ અને યથાશક્તિ નિર્દોષ સેવા કરનાનું કદિ પણ ન ચુકવું જોઈએ.
સેવાની આવશ્યકતા જણાય ત્યારે એમ ન વિચાર કરવા બેસે કે હું જેની સેવા કરૂં છું એ કેણ છે ? તે મારાથી જાતિમાં, વર્ણમાં, પદવીમાં, આશ્ચર્યમાં કે ગોરવમાં ઉગે છે કે નીચે? તેને પરમાત્મા સ્વરૂપ સમજીને સન્માન પૂર્વક સેવા કરો. આપણું સ્ત્રી કે બાળકની તો વાત જ કયાં છે ? તેની સેવામાં તે યથાવશ્યક તૈયાર રહેવું જ જોઈએ. હંમેશાં આપણી સેવા કરનાર નેકરની સેવા કરવાને પ્રસંગ મળે ત્યારે તેની સેવા પણ ઉત્સાહ પૂર્વક કરવી જોઈએ, તે એટલે સુધી કે ચમાર ભંગી વગેરે કોઈપણ જાતિનો કેઈપણ પરિચિત કે અપરિચિત મનુષ્ય હોય, પશુપક્ષી હોય, વિપત્તિમાં પડેલા કોઈપણ જીવની યંગ્ય સાધનો વડે સનમાનપૂર્વક સેવા કરવી એ ભગવાનની સેવા છે. જે મનુષ્ય સેવા કરવામાં અપમાન સમજે છે તે કદિપણ સેવાનું સુખ-આનંદ પામી શકતું નથી.
યાદ રાખો. ૪૯ દિવસથી ભૂખ્યા રાજા રતિદેવને ખાવા માટે જે કાંઈ ડું ઘણું મળ્યું હતું તે તેણે ભૂખ્યા તરસ્યા પ્રાણીઓના પ્રાણ બચાવવા માટે આપી દીધું હતું. તે પ્રાણીઓમાં બ્રાહ્મણ, ચંડાળ તથા કુતરા પણ હતા.
ગરીબ તેમજ દુઃખીઓની આજીવિકા ઓછી થાય અને તેઓનાં જીવનમાં દુઃખ વધે એવી કોઈ પણ પ્રકારની ચેષ્ટાનું પ્રત્યક્ષ કે અપ્રત્યક્ષ સમર્થન પણ ન કરે. એવી જ ચેષ્ટા કરો કે જેનાથી તેઓને પેટપુરણ અનાજ તથા જરૂર પુરતાં કપડાં મળી શકે અને રહેવાની જગ્યા મળે. આજકાલની સ્થિતિમાં એક માણસને ઓછામાં ઓછા ત્રણ આના હંમેશના મજુરીના મળવા જ જોઈએ. જે ગરીબોના પેટ ઉપર કાપ મુકીને એ પૈસાને દાન-ધર્મમાં લગાડીને ધર્મ-પુન્ય કરવા ઈચ્છે છે તે કદિ પણ ધર્મ-પુન્ય ઉપાર્જન કરી શકતા નથી. તેના એ દુષિત ધનથી કરેલી સેવાથી ભગવાન કદિપણ પ્રસન્ન થઈ શકતા નથી. જે માણસ જેટલું વધારે દીન, દુઃખી, અનાથ, અનાશ્રમ, અભાવગ્રસ્ત, રોગી અથવા પીડાયલે હોય છે, તે તેટલી જ વધારે નમ્રતા, વિનય અને પ્રેમ ભરેલા વર્તનને અધિકારી હોય છે, એવા લેકોની સાથે ખુબ પ્રેમથી વર્તાવ કરો અને તેની પીડા ગાડી વાવ પવા તન, મન,

Page #25

પાંચ સકાર.
૩૧૧
ધનથી યથાસાધ્ય પ્રયત્ન કરે. અને સાથે સાથે તમારા સુંદર વર્તાવથી તેને પણ ભગવાનના ભજનમાં લગાડો કે જે દુઃખાના નાશના એક માત્ર ઉપાય છે.
કોઇપણુ માણસની સેવા કરીને એમ ન માનવું કે મેં તેની ઉપર ઉપકાર કર્યાં છે. ઉપકારની ભાવનામાં અભિમાન રહે છે અને અભિમાન સેવાની માત્રાને અને તેના મહત્ત્વને ઘટાડી દે છે. વિચાર કરીને એટલું તે જરૂર જુએ કે મારાથી જે કાંઇ સેવા થઈ છે તેનાથી વધારે થઈ શકે એમ હતી કે નિહ અને તેમાં કયાંય સ્વાર્થ કે તિરસ્કારને ભાવ તે નથી રહ્યો ને ? એવું કાંઇ હાય તે વિષ્ય માટે સાવધાન થઈ જાએ.
કદર કરાવવા ખાતર સેવા ન કરે, પદ-પ્રાપ્તિ ખાતર સેવા ન કરો, માન–પ્રતિષ્ઠા મેળવવા માટે સેવા ન કરે, પરંતુ સેવા કરવામાં કદીપણ પાછી પાની ન કરા. ઉત્સાહપૂર્વક યથાશક્તિ સેવા કરવી તેને તમારા ધર્મ માને, કોઈપણ માણસને પાતાના અનુયાયી, શિષ્ય, સેવક, શાસ્ત્રીય અનુગામી, પૂજારી અથવા પક્ષપાતી બનાવવાની ઇચ્છાથી સેવા ન કરે. સેવા તે જરૂર કા, પરંતુ કર્તવ્યબુદ્ધિથી જ કરો.
ઉદાસીનેાની અપેક્ષાએ કામનાપૂર્વક સેવા કરનાર શ્રેષ્ઠ છે, તેના કરતાં નિષ્કામ સેવક શ્રેષ્ઠ છે અને સર્વોત્તમ તેા તેએ છે કે જેના સ્વભાવ સેવા
કરવાના હોય છે.
સેવા એવા રૂપમાં કરે કે તેને સ્વીકાર કરવામાં કાઇને જરાપણુ સંકાચ ન થાય, બલ્કે તમારી સેવા સ્વીકારવી જ પડે. તમારા પ્રત્યે તેના હૃદયમાં આત્મીયતા વધે અને તમારા સદ્ગુણૢાને તે ગ્રહણુ કરે. એમ થવામાં મુખ્ય વાત એ છે કે સેવા ગુડ્સ હાય, સેવા તેને જરૂર હોય તે જ વસ્તુદ્વારા કરવામાં આવે, પછી ભલેને તે ચીજ તમારી દૃષ્ટિમાં મામુલી હોય અને તમે તેને તેનાથી વધારે સારી વસ્તુ આપવા ઇચ્છતા હેા, સેવાના બદલામાં તેના પર કેાઇ જાતના અધિકાર ન માને, તેનું સન્માન કરે, સ્વાર્થ સાધવાની ભાવના પણ મનમાં ન આવવા દે અને બદલામાં કઇ પણુ જાતની સેવા ન કરાવે.
એક માણસ જે ગુપ્તરૂપે તમારી સેવા સ્વીકારી શકે છે તેને પ્રકાશમાં લાવવા તે સેવાધર્મની વિરૂદ્ધ છે.
તમને તમારી સેવાનું કશું ફળ નજરે ન દેખાય, તમે કેાઇનુ દુઃખ દૂર કરવાની યથાશિત ચેષ્ટા કરી પરંતુ તેનુ દુગ્મ દૂર ન થયું તે તેવી

Page #26

૩૧૨
શ્રી આત્માનંદુ પ્રકાશ.
સ્થિતિમાં સેવાને જ્ય ન સમજે. તમે તમારૂ· કામ તે કરી લીધું, ફળ જે મળવાનુ` હશે તે મળશે. બીજી વખત વધારે ઉત્સાહથી સેવા કરો. ઉત્સાહની વૃદ્ધિને જ સેવાનું ફળ સમજો.
તમે કોઇને કાંઇ આપ્યુ તે તેણે પેાતાની પાસે ન કાઇને આપી દીધું અથવા તેા ખાઈ નાખ્યું તેા તેનાથી તમારી સેવા તે સાર્થક થઇ ગઇ. પછી તેા તેના ઉપર તેના ગમે તેમ કરે અથવા તેનું ભાગ્ય તેને ઉપયોગ તેને તેની ચિંતા ન કરો.
રાખતાં ખીજા ક્ષેાલ ન કરે. અધિકાર છે. તે કરવા દે કે ન દે
જેની સેવા કરવા અનેક લેાકેા તૈયાર હાય છે તેમાં તમે સામેલ ન થાએ. જેની સેવા કરનાર કોઇ ન હોય ત્યાં જ તમારી કરવાનુ` સેવા ભગવાન કહે છે. તેની જ સેવા કરે.
જ્યાં યત્નના અભાવ હોય છે ત્યાં તમારી સેવા જરૂરી છે, જ્યાં જળને અભાવ હાય છે ત્યાં જળઢા, જ્યાં વસ્ત્રના અભાવ હાય છે ત્યાં વસ્રદ્વારા અને જ્યાં આશ્રયના અભાવ હોય છે ત્યાં આશ્રયદ્વારા તમારી સેવા ચાહે છે.
કોઇ શુભ વ્રતધારીને વ્રતની રક્ષામાં સહાયતા કરવી, તેની વ્રતરક્ષાને અનુકૂળ સ્થિતિ ઉત્પન્ન કરવી, તે પણ તેની સેવા કરવા બરાબર છે, તેનાથી ઉલ્ટુ સ્નેહ કે મેહવશ થઈને તેને સુખ આપવા ખાતર તેની એવી સેવા કરવી કે જેનાથી તેના વ્રતના ભંગ થવાના સ ́ભવ હાય છે તે સેવાને દુરૂપયેાગ ગણાય છે.
સેવામાં ત્યાગની આવશ્યકતા છે અને ત્યાગ માટે ઇન્દ્રિય સયમની ખાસ આવશ્યકતા છે. જેની ઇન્દ્રિયા વશ નથી હાતી તે સેવા નથી કરી શકતા.
કેઇનું પણ અપમાન ન કરવું એ એની સેવા કરવા બરાબર છે. પેાતાની જાતને કામ, ક્રોધ, લેાલ, વૈર, વિરેાધ, અભિમાન અને મેહુથી બચાવી રાખવી એ પણુ જગતની મહાન્ સેવા છે.
આપણા ગરીબ આડોશીપાડોશીઓની, નેાકર ચાકરાની, બચ્ચાંઓની અને ગરીમાની વાત જે તમને આગ્રહથી સ'ભળાવવા ઇચ્છતા હાય તે સાંભળી લ્યે, તેને તિરસ્કાર ન કરેા અને અને ત્યાં સુધી તેએની વ્યાજખી માગણી પૂરી કરવાની સહૃદયતાપૂર્વક ચેષ્ટા કરે.

Page #27

પાંચ સકાર,
આપણે ત્યાં કોઇ ઉત્સવ અથવા મોટા સમારંભ વખતે આડોશીપાડોશીએને,નાકરાને તથા મજુરોને કેઈપણ જાતનું શારીરિક કે આર્થિક નુકશાન ન થાય એ વાતના ખાસ ખ્યાલ રાખે. એ પણ ખ્યાલ રાખો કે તમારી સેવા કરનાર નાકરી કે મજુરાની ઉન્નતિને માર્ગ હમેશાં ખુલ્લે રહે.
સાથે જઇને રસ્તે દેખાડવે એ
રસ્તા ભૂલેલાને સહૃદયતાપૂર્વક તેની પણ સેવા જ છે.
૩૧૩
એવી કાઇ પણ વાત મ્હાંમાંથી ન કાઢે કે જેમાંથી કાઇને શરમાવું પડે અને તમારે સંકેચાવું પડે.
ખીજાના દાષા દૂર કરવા માટે જ જુઓ, પ્રકટ કરીને તેનું અદનામ કરવા માટે અથવા તેને હલકા પાડવા માટે નહિ. અને તે ઢાષા દૂર કરવાની ચેષ્ટા એવી રીતે કરશ જેવી રીતે પેાતાના દોષ દૂર કરવાની ચેષ્ટા કરીએ.
આપણા
જે પુરૂષ સેવા કરાવવાથી દુઃખી થાય છે તેની સેવા કેવળ મનથી કરે. ધન કે તનથી તેની સેવા ન કરવી એ જ એની સેવા કરવા ખરાખર છે. સેવાના બદલામાં સેવા કરવાની શિતની જ વૃદ્ધિ ઇચ્છે, તે પણુ મુ ંગે. માઢે પરમાત્મા તરફથી જ અને તેમાં પણ કયાંય કોઇપણ પ્રકારનુ અભિમાન કે આસક્તિને ચિત્તમાં ન આવવા દો.
સેવા કરવાના અવસર આવતાં સર્વસ્વ આપીને પણ સેવા કરવાનુ ન ચુકે.
જો તમારી કરેલ સેવાનું શ્રેય કેાઇ બીજાને મળતું હાય, તમારે બદલે ખીજાનુ નામ લેવાતું હોય તે પણ પ્રસન્ન થાઓ. મનમાં બા નહિ તેમજ એ રહસ્ય ખુલ્લું કરવાની ચેષ્ટા ન કરે કે અમે સેવા કરી છે. તમારૂં સાચું શ્રેય એમાં જ છે. સમજવા વગર સેવાના નામે એવી કાઇ પણ ચેષ્ટા ન કરા જેનાથી તેનું સંકટ વધી જાય. એવી અવસ્થામાં કેવળ હૃદયની સાચી સહાનુભૂતિથી જ તેની સેવા કરે.
પેાતાની જાતને સેવા કરાવવાના અધિકારી કદી પણ ન સમજો અને કોઇ બીજાને તમારે સેવક ન સમજો. જરૂર પડતાં કાઇ બીજાની પ્રસન્નતા ખાતર તેની નિર્દોષ સેવા સ્વીકારવી જ પડે તે સ`કેચપૂર્વક સ્વીકારી લ્યે, કેમકે

Page #28

વર્તમાન સમાચાર.
આ માસની શુદિ ૧, ૨, ૩ તા. પરિષનું બીજું અધિવેશન મળ્યું સુખલાલજી હતા. રિવા પ્રમુખ શ્રી પંદર ઠરાવા થયા હતા.
૨૦-૨૧-૨૨ ના રાજ અમદાવાદખ તે જૈન યુવકહતું જેના સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ પંડિતજી પરમાણુદાસ કુંવરજી કાપડીયા હતા. પિરવાં કુલે
એટલું તેા ચેકસ છે કે વર્તમાનકાળે દરેક સમાજ, ધર્મ અને જ્ઞાતિઓની ભાવિ પ્રગતિ થવા કોંઇક સુધારા-પરિવન માંગે છે, દરેક કાળ કે જમાનામાં તે તે સમાજના ધ ગુરૂએ કે આગેવનાએ તે માટે પ્રયત્નો કરેલા પ્રતિદ્રાસ જણાવે છે. આજે જેન સમાજ તંદુરસ્તી, કેળવણી, વ્યાપાર અને ધર્મમાં કેટલે પછાત પડી ગયા છે તે દેખાય છે. આવા સમયે ધર્મ માટે ધર્મગુરૂઓએ તેમજ વ્યવાર માટે સમાજના આગેવાન શ્રીમંત અને વિદ્વાન પુરૂષોએ સાથે મળી પાછા હતી કામની સ્થિતિ માટે કંઇક કરવું કેઇવાર અનિચ્છાપૂર્વક સેવા કરાવવી તે પણ સેવા જ છે; પરંતુ તેમાં આરામ માનીને પ્રસન્ન ન થાઓ. નિહું તે સેવા કરાવવાની ટેવ પડી જશે જે તમને સેવા કરાવવાના લાભથી 'ચિત કરી શકશે.
જે માશુસદ્દારા તમારી કોઇ પણ કારણવશાત્ કાઇપણ વખતે કાંઈપણ સેવા થઇ હોય તેના ઉપકાર માનેા અને તમારી શકિત અનુસાર કૃતજ્ઞતાપૂર્વક તેનું હિત કરવાની નિર્દોષ ચેષ્ટા કરે.
સેવા કરાવવા ન ઇચ્છનાર જે મહાત્માએ તમારા આગ્રહને વશ થઇને તમારી સેવા સ્વીકારીને પેાતાનું વ્રત શિથિલ કર્યું હોય તેને તમારી ઉપર મહાન ઉપકાર માને.
કોઇપણુ માણુસના પાપ પ્રકટ ન કરવા અને આપણા પ્રેમબળથી તેને પાપમાથી હડાવી દેવે તે તેની સેવા કરવા બરાબર છે.
સેવાની કસેાટી છે, જે સેવા કર્યાં બાદ ચિત્તમાં પસ્તાવા, દુઃખ, અભિમાન, બળતરા, દ્વેષ અને નિરાશા થાય તથા સેવા કરવાથી ચિત્ત પાછું ઠે તે નિશ્ચય માને કે તે સેવામાં કાંઈ ને કાંઇ દોષ રહેલા છે જે સેવાથી પ્રસન્નતા થાય, સુખ થાય, નમ્રતા આવે, શાંતિ થાય, પ્રેમની વૃદ્ધિ થાય, ઉત્સાહ થાય, સેવા કરવાની શક્તિ વધે તે માને કે સેવા બરાબર થઇ છે. સેવાથી અંતઃકરણની શુદ્ધિ થાય છે અને શુદ્ધ અંતઃકરણથી જ શુદ્ધ અને સાચી સેવા કરી શકાય છે.
( ચાલુ).

Page #29

વર્તમાન મારા.
૩૧૫ જોઈએ, પરંતુ સાધુ સંસ્થા તેમજ સંધ સંસ્થા વગેરેમાંના અંદર અંદરના કુસંપિને લઈને જ્યારે કંઈ નથી થઈ શકતું, તેમજ હવે આપણી સમાજ પણ સુધારણા-પરિવતન મળે છે ત્યારે જ સમાજમાંથી કુદરતી રીતે યુવક વર્ગ ઊભો થયો છે. જો કે અત્યારે ક્રાન્તિકારી જમાનો તો ચાલે છે તેમાં આવી પરિપદુ પણ તેવી ચળવળ ચલાવે તે બનવાજોગ છે. એટલું તો ચોક્કસ છે કે ધર્મની હદમાં રહી કવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવનો વિચાર કરી, સમાજની નાડ પારખી, તે કેટલું ઝીલી શકે તેમ છે તેમજ કેટલો ફેરફાર કરવા તૈયાર થયો છે તેટલું સમજી વિચારી, અનુભવી, યુવકે કાર્ય કરશે તો ભવિષમાં તેઓ યોગ્ય સુધારો કે પરિવર્તન કરી-કરાવી શકશે કે જે જરૂરી છે. પરિષદના ઠરાવ કે ભાષણામાં જેમ કલેશવાળું કે આક્ષેપ વગેરે ન જોઈએ તેમ પરિષદમાં થયેલા ઠરાવોને સક્રિય અમલ કરવા કરાવવા યુવકને છ અનેક જાતનો ભંગ પણ આપવો જોઈશે જ. કારણ કે આ પણ સમાજસેવાનું કાર્ય છે. ઉપર્યુક્ત પ્રમાણે જે વિચાર કરી યુવકે પરિષદ ભરે, ભાષણો કરે કે કાર્ય કરે અને તેથી સમાજ કે સમાજની અંદરની વ્યક્તિઓ ભડકે, ગાળો દે કે ગેરવ્યાજબી અટકાયત કરે તો પણ યુવકોએ તે જાતની સેવા કરતા શાંતિ રાખવી, ડરવાનું નથી. ખરા હૃદયની શાંતિપૂર્વક અને સેવાભાવથી કરેલ સમાજસેવા છેવટે આત્મકલ્યાણ તરફ લઈ જાય છે. આત્મકલ્યાણ ખરેખર થઈ શકે તેવી જ સેવા કરવા આ જૈન યુવક પારદ્દ ભાવીમાં પ્રગતિ કરે તેવું અમે છીયે છીયે. સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ પંડિતજી રાખલાલજીનું ભાષણ પ્રઢ વિચારયુકત, મનનીય અને યુવકને ક્રાન્તિ–સમાજ સુધારણા માટે પ્રેરણાદશ ક-માગ સુચક વિદત્તાયુ હતું. ક્રાન્તિ માટે બતાવેલ માર્ગે અમોને ઘણેઅંશે યોગ્ય લાગે છે. સાધુ સંસ્થા અનુપયોગી માનનારને, તીર્થો અને મંદિરોના વિરોધીઓને અને શાસ્ત્રો અને આગમોના બંધનોને આ સમયે નકામાં માનનારાઓને તેઓની માન્યતા તદ્દન અયોગ્ય છે, તેમ પંડિત સુખલાલજીએ દલીલપૂર્વક અનુભવપૂર્ણ દાખલા સાથે સચોટ અને સ્પષ્ટ રીતે પિતાના ભાષણમાં જણાવ્યું છે તે વસ્તુ તો ખાસ મનનીય હોઈ સમાજ માટે તેની અતિ ઉપયોગિતા જણાવી છે જે ખરેખર યોગ્ય છે. યુવકો માટે ૧ નિવૃત્તિલક્ષી પ્રવૃત્તિ, ૨ નિમેહ કર્મગ અને ૧ વિવેક ક્રિયાશીલતા એ ત્રિલક્ષી પણ કેટલેક અંશે સમજવા અને વિચારવા યોગ્ય છે. ક્રાતિ એ વસ્તુ માત્ર માટે અનિવાર્ય ભાવ જણાવી તે ક્રાનિ બુદ્ધિપૂર્વક ચલાવવા જણાવેલ માર્ગ પણ વિચારણીય છે.
સાધુ પક્ષમાં સુધારવા કે કહેવા જેવું કાંઈ નથી એવું માનનાર બીજ પક્ષ માટે પંડિતજીએ વિવેક અને દલીલ નો પુછી તેમાં કેટલી સુધારણા માંગે છે તે પણ સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે. છેવટે બંને પક્ષોએ મર્યાદામાં રહી વિવેકપૂર્વક વિચાર કરવા કરેલ સુચના યથાયોગ્ય છે. છેવટે પત્રેિ પોતાની મર્યાદાનો વિચાર કરી તેને અમલમાં મૂકવા, પરિષદના કાર્યોનું વ્યવસ્થિત સંચાલન કરે , કતવ્યોને અમલમાં મુકવા વગેરે માટે યુવકોને જણાવી પોતાનું ભાણું સમાપ્ત કર્યું હતું.
પરિષદના પ્રમુખ શ્રી પરમાણંદદાસ કાપડીયાનું ભાષણ ઘણું લાંબું અને ઘણું ઉદ્દામ હતું. તેઓ રાષ્ટ્રીયતાના હિમાયતી હોવાથી ધર્મ અને સમાજ કરતાં તેમને ઉપયોગી લાગવાથી રાષ્ટ્રીયતાને વધારે મહત્ત્વતા આપે છે તેમના ભારણમાં આખો દેશ કયાં જઈ

Page #30

૩૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. રહ્યો છે તે જણાવી રાષ્ટ્રીય મહાસભા પ્રત્યે વફાદારી અસ્પૃશ્યતા નિવારણ અને આગામી સ્વરાજયની કલ્પના માટે વિચારે પ્રથમ જણ વ્યા છે. દેશની સર્વ પ્રજાને સ્વરાજય પ્રાંત આવશ્યક હોવા છતાં જૈન સમાજની સુધારણા, પરિવર્તન કે સમાજની પુનર્ઘટના કે જેની જરૂર ઊભી થઈ છે અને જેન યુવકો માગે છે તેની સાથે રાષ્ટ્રીય મહાસભાને કાર્યક્રમ કે જોડાણ કે સંબંધ જૈન સમાજે શી રીતે યોજવા–જેવો તે માટે તેમના ભાષણમાં કંઈ સુચન નથી. એ પ્રકને એવી જાતના છે કે કોઈ પણ ધર્મ માટે તે તેના ઉપાયો સૂચવી શકે જ નહિં; કારણ કે રાષ્ટ્રીય સુધારણું અને ધાર્મિક પરિવર્તન, સુધારણાના માર્ગો, કાર્યો અને વ્યવહારો ઘણે અંશે જુદા જુદા છે. જો કે શ્રીયુત પર માણંદદાસ કાપડિયા કેટલીક બાબતમાં પિતાના માનેલા વિચારને અમલ પોતે કરી બતાવે તેવા ખરા પરંતુ સમાજ સુધારણા માટે તેવા યુવકે તયાર થયેલા હજી અ૯૫ છે. એટલું તો ચોક્કસ છે કે પંડિતજી શ્રી સુખલાલજીના કહેવા પ્રમાણે સમાજ મર્યાદામાં રહી જેટલું બલવા, લખવા કે કાર્ય કરવામાં આવે અને તેથી જેટલું વહેલું પરિવર્તન કરાવી શકાય છે તેટલું ઉગ્રતા, ભડકાવનારા લખાણ કે ભાષણ કે કાર્યક્રમથી થતું નથી. શા, ક્રિયાવિધિ, એકમાંથી બીજામાં પૈસાનો વ્યય, કે તેનું પરિવર્તન કર્યું જેમાં શાસ્ત્ર ના પાડતું હોય તેવા કાર્યો સમાજમાં કરાવવાનું કાર્ય સહેલું નથી. માટે શાસ્ત્રપ્રમાણ, વિદ્વાન મુનિઓ સાથે વિચારણા, બુદ્ધિશાળી વિદ્વાનો સાથે બેસી વિચાર કરવો, તે માટેનું પ્રચારકાર્ય ને ઉપરોક્ત બાબતમાં કેટલું પરિવર્તન થઈ શકે કેટલી સુધારણા થવી યોગ્ય છે? તેનો વિચાર તે રીતે થાય તો તે કાર્યો માટે અમો એમ માનીયે છીયે કે જરૂરી સુધારણ જલદી થઈ શકશે. બાકી તે સિવાય આવા કાર્યોની સુધારણું બીજી રીતે કરવા જતાં કલેશ, હેપ વધે એમ અમો માનીએ છીએ. શ્રી પરમાણંદદાસ કાપડીયાના બેકારી અટકાવવા માટે સમાજમાં ઉદ્યોગ હુન્નર દાખલ કરવા માટે તેમજ બાળલગ્ન, વૃદ્ધલગ્ન અટકે તેવા ઉપાયો જવા વગેરે માટેની સૂચના અને કર્તવ્ય દિશા જે બતાવી છે તે આવશ્યક, ઉપયોગી અને જલદી તે વસ્તુ સમાજે વધાવી લેવા જેવી છે. શ્રી પરમાણંદદાસ કાપડીયાના ભાષણમાં કેટલા વિચારો એવા છે કે તે માંહેના કેટલાક અવશ્ય સુધારણા માગે છે, કે જે સમાજે વિચારવા જેવું છે. શું અને કેટલું પરિવર્તન અત્યારે શક્ય અને જરૂરનું છે તેને વિચાર જે સમાજ હવે પછી જલદી નહિં કરે તો કાં તો આવો યુવક વગે કરાવશે અથવા તેમ નહિં થાય તો છેવટે કાળ તે કાળનું કામ કરે છે જેથી કુદરત કરાવશે. તે પહેલાં સમાજે ચેતી જઈ પરિ. વર્તન કરવા જેવું હોય તે કરવા જરૂર છે.
સુધારો, ગયા અંકમાં પાછળ આ સભાનો રિપોર્ટ આપવામાં આવેલ છે તેના બારમા પેજમાં શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ખાતામાં નીચે પ્રમાણે અશુદ્ધ રહેલ સાથેના શુદ્ધિ પ્રમાણે વાંચવું
અશુદ્ધ ઉધાર પિસ્ટ ખર્ચ રૂ. ૧૪પા ને બદલે રૂા. ૧૮૭ના બંને બાજુનો સરવાળા
ર. ૧૩૬૭ીક ને બદલે રૂા. ૧૩૬9) પ્રમાણે વાંચવું.

Page #31

DBT
અને
Inલ્લhe T
Bhillio' Wii
MultillJill,
છે
અને તે
કરજssiાકડા રજદાજ છે
૧ શ્રી આદર્શપાધ્યા–પ્રકાશક શ્રી આત્માનંદ જૈન મહાસભા, પંજાબ-અંબાલા. આ અંકમાં ઉપાધ્યાય શ્રી સોહનવિજયજીનું જીવનવૃત્તાંત આપવામાં આવેલું છે. એમને જન્મ કાશ્મીર જંબુમાં સં. ૧૯૩૮ ની સાલમાં થયો હતો. બાવીશમે વર્ષે સ્થાનકવાસી દીક્ષા લીધા પછી થોડા વખત પછી તે સંપ્રદાયનો વેશ છોડી અંબાલા આચાર્ય શ્રી વિજયવલભસૂરીશ્વરજીના ચરણોમાં હાજર થયા. તેઓશ્રીએ તેમના વિદ્વાન શિષ્યશ્રી વિજયલલિતસૂરિજી પાસે પાટણ મોકલ્યો. ત્યાં અભ્યાસ કર્યો. પછી સં. ૧૮૬૧ ના વૈશાક માસમાં શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજે દીક્ષા આપી. સંસારમાં હતા ત્યારે હિંદી, ઉર્દુ અને ઇગ્રેજી ભાષાનો અભ્યાસ કરેલ હતો. જીવનપર્યત નિરતિચાર ચારિત્ર પણ પાળ્યું હતું. સાધુતાની આદર્શ મૂર્તિ સમા પરમગુરૂભક્ત ત્યાગમય જીવન, દેશ, જાતિ, સમાજ અને ધર્મની ઉન્નતિ માટે જીવન પર્યંત ઉદ્યમવંત હતા. ઉગ્ર સહનશીલતા, તીવ્ર વૈરાગ્ય, ઉત્કૃષ્ટ બ્રહ્મચર્ય અને મુખ ઉપર સંયમનું તેજ ચળકતું હતું. આજે સ્વર્ગવાસી થયાને શુમારે દશ વર્ષ થયા છતાં જેમને ઉક્ત ઉપાધ્યાય મહારાજનો પરિચય થયેલ છે. તેઓ એક આદર્શ સાધુ તરીકે યાદ કરે છે. આખું જીવનવૃત્તાંત આદર્શ પણાથી ભરપૂર અને પઠન-પાઠન કરનારને અનુકરણીય થઈ પડે તેમ છે. સર્વને વાંચવાની ભલામણ કરીયે છીયે. કિંમત આઠ આના. પ્રકાશકને ત્યાંથી મળશે.
અમારો આનંદ. શ્રાદ્ધગુણવય જૈનકુળભૂવણ ઉદારનરરત્ન, શેઠ સાહેબ ચંદુલાલભાઈ સારાભાઈ બી. એ. જેમને લક્ષ્મી સાથે સરસ્વતીને યોગ સંપાદન થયો છે અને એક સાચા આબરૂદાર વ્યાપારી, જેન ગૃહસ્થ, દેવ-ગુરૂધર્મના ઉપાસક, કેળવણીપ્રિય અને ધાર્મિક વ્યવહારિક અનેક ખાતામાં સમજીને સખાવત કરનાર અજોડ મનુષ્ય છે. તેઓશ્રી આ સભાની કાર્યવાહી જોઈ આનંદપૂર્વક સાહિત્ય પ્રકાશન વગેરેથી ખુશી થઈ મુરબ્બીપણાનું માનવંતું પદ સ્વીકારી આ સભાને પેટ્રન (મુરબી) થયા છે જે માટે તેઓને આભાર માનવામાં આવે છે.
કલકત્તાનિવાસી, બેંગાલ ઇલાકાના અગ્રગણ્ય જૈનકુળભૂષણ જમીનદાર તે ઇલાકાના રાજ્ય, પ્રજા અને જૈન સમાજના સન્માનીય બાબુસાહેબ રાજેન્દ્રસિંહજી સિંધિ સાહેબ પિલાન્ડ કેન્સલ નીમાયા છે, જે જેને કામ માટે પ્રથમ અને માનનીય નિમણુક હોઈ જેન સમાજે મગરૂર થવા જેવું છે. અમે તે માટે તેઓ સાહેબને મુબારકબાદી આપીએ છીએ અને અમારે હાર્દિક આનંદ જાહેર કરીયે છીયે.

Page #32

૩૧૮
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ ૨ શાંત સુધારસ–અનુવાદક અને વિવેચક મનસુખભાઈ કીરચંદ મહેતા. શ્રી વિનયવિજયજી મહારાજકૃત. આ અધ્યાત્મના અપૂર્વ ગ્રંથનું વિત્તાભરી રીતે વિવેચન, અનુવાદક મહાશયે કહ્યું છે. સ્વમનસુખભાઈને ધમ રાગ ધાર્મિક અભ્યાસ સુંદર હતો, તેઓ વિચારક, લેખક, અને તેઓ જૈન ધર્મના એક ખરેખરા વિદ્વાન અને સાહિત્યના ઉપાસક હતા. તેમના હાથે લખાયેલ આ અનુવાદ પઠન પાઠન માટે ઉપયોગી બને તે રવાભાવિક છે. ગ્રંથ શરૂઆતમાં મુખમુદ્રા અને ઉપઘાત વાંચવાથી ગ્રંથની મહત્વતા જાણી શકાય છે. દરેકને વાંચવાની ભલામણ કરીએ છીએ. પ્રકાશક ડોકટર ભગવાનદાસ મનસુખલાલ મુબઇ. આ ગ્રંથ પ્રકટ કરી પુત્ર તરીકેની પિતા પ્રત્યે ફરજ બજાવી છે. સારા કાગળ, સુંદર ટાઈપ અને મજબૂત કપડાના બાઈડીંગથી આ ગ્રંથ અલંકૃત કરેલ હોવાથી કિંમત બાર આના આપ કહેવાય. મળવાનું સ્થળ મુંબઈ ગામદેવીપ્રકાશકને ત્યાંથી
૩ સર્વાર્થસિદ્ધિ–હિંદી કાવ્ય ગ્રંથનો પ્રથમ ભાગ વઘ કવિ દુલભશ્યામજી ધ્રુવરચિત- જુદા જુદા વિષયો ઉપર કા કરી તેને આ ગ્રંથમાં પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. વિદ્ય કવિ દુર્લભજીભાઈ પ્રખ્યાત કવિ અને વૈદ્ય હતા. સ ત્યમાં ઘણો રસ લેતા. ઘણા લેખ, નિબંધ, કવિતાઓ તેમણે બનાવેલ હતી. આ ગ્રંથમાં આવેલ કવિતા હિંદીમાં હોવા છતાં રચના સરલ, અને ભાવવાહી છે. કિમત બે રૂપીયા કાંઈ વિશેષ છે. મળવાનું સ્થળ ચૌપાટી મુંબઈ જેઠાભાઈ ગોવીંદજી બીલ્ડીંગ નં. ૭.
૪ સત્યાર્થ પ્રકાશ–વામી શ્રી દયાનંદ સરસ્વતીજીવિરચિત-પ્રકાશક આર્ય સાહિત્ય મંડલ લીમીટેડ–અજમેર, કિંમત સાડાચાર આના. આ બક ભાવનગર આર્યસમાજ શાખા ઓફીસ ભાવનગર મામાના કાઠા તેના મંત્રી ઓધવજી કાળીદાસ પારેખ તરફથી ભેટ મળી છે, તે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીએ છીએ.
બાબુસાહેબ પુરણચંદ્રજી નહારનો સર્ગવાસ. કલકત્તાનિવાસી બાબૂ પુરણચંદ્રજી નહાર થોડા દિવસની બીમારી ભોગવી સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેઓ શ્રીમંત હોવા સાથે વિદ્વાન પણ હતા, જેને લઈને તેઓની બંને પ્રકારની ખ્યાતિ વિશેષ હતી. બેંગાલના જેનોમાં પહેલવહેલા ગ્રેજ્યુએટ અને ધારાશાસ્ત્રી તેઓ હતા. જેનોમાં આગેવાન હોવા સાથે અનેક ધામક ખાતાના વહિવટકર્તા તરીકે તેમની સારી ગણના થતી હતી. મહું મને પુરાણી વસ્તુઓ જેવા કે શિલાલેખ તામ્રલેખ, પુરાણચિત્ર અને પ્રતિમાજીઓ ઉપરના લેખો વિગેરે ના ખાસ સંશોધક અને સંગ્રાહક હતા અને જેને લઈને તે વિષેના કેટલાક ગ્રંથો અને નિબંધો પ્રગટ કર્યા છે જે ઘણું મહત્વના ગણાય છે. તેઓ સાદા ભદ્રિક પરિણામવાળા, શ્રદ્ધાળુ અને સજજન પુરૂપ હતા. તેઓ પોતાને ત્યાં પણ એક સારી લાઈબ્રેરી કરી શકયા હતા. આવા એક જૈન સમાજના નરરત્નને સ્વર્ગવાસ થવાથી જૈન સમાજમાં તેમની ખરેખરી ખોટ પડી છે. તેમના પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ થાઓ તેમ પ્રાર્થના કરીએ છીએ અને તેમના સમગ્ર કુટુંબને દિલાસો આપીયે છીયે,

Page #33

શ્રી વીશ સ્થાનક ત૫ પૂજા ( અર્થ સાથે.) | ( વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા મંડળ સહિત. )
વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નોટ, ચૈત્યવંદન, સ્તવન, મંડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અથ સહિત અમાએ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીથ કરનામકમ ઉપાર્જન કરનાર મહાન તપ છે. તેનું આરાધન કરનાર બહેન તથા બંધુઓ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વનો અને ઉપયોગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપનું મંડળ છે તેમ કાઈ અત્યાર સુધી જાણતું પણ નહોતું, છતાં અમાએ ઘણી જ શેાધ ખોળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી મોટો ખચ કરી, ફોટો બ્લોક કરાવી તે મંડળ પણ છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. આ એક અમૂલ્ય (મંડળ ) નવીન વસ્તુ જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાતઃકાળ માં દર્શન કરવા લાયક ચીજ છે. - ઉંચા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુશોભિત બાઈડીંગથી અલ કૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિ મત બાર આના માત્ર રાખવામાં આવેલી છે. પોસ્ટેજ જુદુ'.
શ્રી જેન આમાનદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ દશે પર્વો) પ્રત તથા
બુકાકારે. (નિણ યસાગર પ્રેસમાં ) ૨ ધાતુ પારાયણ. | ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
પ્રાકૃત વ્યાકરણ ટુદ્ધિકાતિ. શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર (પ્રથમપર્વ ) તૈયાર થઈ ગયું છે. ( બુક કારે તથા પ્રતાકારે ) બાઈકીંગ થાય છે, આવતા માસમાં પ્રગટ થશે. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦ (પારુટેજ જુદું )
@ Rs - શ્રી તીર્થ" કર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) શ્રી પૂર્વાચાયના મૂળ ગ્રંથનું શુદ્ધ અને સરલ ભાષાંતર
| ( છપાય છે ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુંકા, અતિ મનોહર અને બાળજીવો સરલતાથી તરતજ ગ્રહણ કરી શકે બલકે કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, સરલ સુંદર ચરિત્રો આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે, મદદની જરૂર છે. આર્થિક સહાય આપનારની ઈચ્છા મુજબ અલ્પ કિમતથી કે વિના મૂલ્ય સભાના ધારા પ્રમાણે ભેટ પણ આપી શકાશે.

Page #34

Reg. No. B, 481. અમારૂં પ્રકાશન ખાતુ.
છપાયેલા ગ્રંથા. (મૂળ ) ૧ શ્રી. વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ-પ્રથમ અંશ.
રૂા. ૩-૮-૦ ૨ શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ-દ્વિતીય અંશ. -
રૂા ૩-૮-૦ ૩ શ્રી બહુતકપસૂત્ર પ્રથમ ભાગ.
રૂા. ૪-૦-૦ ૪ શ્રી બૃહત્ક૯પસૂત્ર બીજો ભાગ..
રૂા. ૬-૦–૦ ૫ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિરચિત ટીકા ચાર કમ ગ્રથ (શુદ્ધ)
રૂા ૨-૦-૦ છપાતાં ગ્રા. ૬ શ્રી વસુદેવહિડિ ત્રીજો ભાગ..
- ૭ પાંચમા છઠ્ઠો કર્મ ગ્ર"થ. ૮ શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, ભાષાંતર
ગુજરાતી ગ્રંથા. ૧ શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત.
રૂા. -૨-૬ ૨ શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ 55 . .
રૂા. -૧૦-૦ ૩ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ,, ,, ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રો બંને
અક્ષરવાળા (શ્રી જૈન એજયુકેશનમાંડે જૈન પાઠશાળાએ
માટે મંજુર કરેલ ) રૂા. ૧-૪-૦ રૂા. ૧-૧૨-૦, ૪ શ્રી શત્રુંજય તીર્થના પંદરમે ઉદ્ધાર અને સમરસિ હું, રૂા. ૦- ૨-૦ ૫ શ્રી શત્રુંજય તીથ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્માશાહ.
રૂા ૦-૪-૦ શ્રી જૈન આત્માનદ શતાબ્દિ સિરિઝ, ૧ શ્રી વીતરાગ મહાદેવ સ્તોત્ર મૂળ.
૦૨-૦ ૨ પ્રાકૃતવ્યાકરણ ( અષ્ટમાધ્યાય સૂત્રપાઠ ).
૦--૦ ૩ શ્રી વીતરાગ-મહાદેવ સ્તોત્ર મૂળ સાથે ભાષાંતર
'૦-૪-૦ ૪ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( શ્રી આત્મારામજી મહારાજ ) નું જીવનચરિત્ર ૦-૮-૦ ૫ શ્રી નવસ્મરણાદિ સ્તોત્રસન્હાહુ |
૦-૪-૦ ૬ ચારિત્રપૂજા, પંચતીર્થપૂજા, શ્રી પંચપરમેષ્ઠી પૂજા (ગુજરાતી અક્ષરમાં) •૩-૦ ૭ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( પ્રત તથા બુકાકારે )
રૂા. ૧-૮-૦ છપાતાં ગ્રંથા. ૮ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલ્લાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( મૂળ દશ પર્વ ). પ્રત તથા બુકાકારે
( નિર્ણયસાગર પ્રેસમાં ) ૯ ધાતુપારાયણ
૧૦ શ્રી વૈરાગ્યકલ્પલતા (શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
પ્રાકૃત વ્યાકરણ ટુઢિયાવૃત્તિ. આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.–ભાવનગર.

Page #35