Book Title: Ashtak Prakaran
Author(s): Haribhadrasuri, 
Publisher: Ashapuran Parshwanath Jain Gyanbhandar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034153/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI sudharmAsvAmIne namaH // aho ! zrutam - svAdhyAya saMgraha [12] zrI aSTaka prakaraNa [gAthA aura artha] -: prakAzaka:zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra sAbaramatI, ahamadAbAda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI sudharmAsvAmIne namaH // aho ! zrutam - svAdhyAya saMgraha [ 12 ] zrI aSTaka prakaraNa [ gAthA aura artha ] kartA sUripurandara zrI haribhadrasUrijI : -- - * : pUrvasampAdaka :A. zrI jayAnaMdasUrijI -: saMkalana zrutopAsaka : -: prakAzaka : zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaNDAra zA. vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAbAda- 380005 Mo. 9426585904 email - ahoshrut.bs@gmail.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - L-- - prakAzaka : zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaNDAra prakAzaka : saMvata 2074 AvRtti : prathama - - - - - - - - - - jJAnanidhi meM se pU. saMyamI bhagavaMto aura jJAnabhaNDAra ko bheTa... gRhastha kisI bhI saMgha ke jJAna khAte meM 30 rupaye arpaNa karake mAlikI kara sakate haiN| - - - prAptisthAna : (1) saremala javeracaMda phAInapheba (prA.) lI. 672/11, bombe mArkeTa, relavepurA, ahamadAbAda-380002 phona : 22132543 (mo.) 9426585904 (2) kulIna ke. zAha AdinAtha meDIsIna, Tu-02 zaMkhezvara kompalekSa, kailAzanagara, surata (mo.) 9574696000 (3) zA. ramezakumAra eca. jaina A-901 guMdecA gArDana, lAlabAga, muMbaI-12. (mo.) 9820016941 (4) zrI vinIta jaina jagadguru hIrasUrIzvarajI jaina jJAnabhaNDAra, caMdanabAlA bhavana, 129, zAhukara peTha ke pAsa, mInTa sTrITa, cennAI-1 phona : 044-23463107 (mo.) 9389096009 (5) zA. hasamukhalAla zAntIlAla rAThoDa 7/8 vIrabhArata sosAyaTI, TImbara mArkeTa, bhavAnIpeTha, pUnA. (mo.) 9422315985 mudraka : virati grAphkisa, ahamadAbAda, mo. 8530520629 Email Id: Virtigrafics2893@gmail.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 1. atha mahAdevASTakam yasya saGkleza-janano, rAgo nAstyeva sarvathA / na ca dveSo'pi sattveSu, zamendhanadavAnalaH // 1 // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA, mahAdeva sa ucyate // 2 // artha AtmA ke svAbhAvika svAsthya meM bAdhA karanevAle rAga kA eka bhI aMza jisako nahIM haiM, samatA rUpI kASTha ko jalAkara bhasma karanevAle bhayaMkara dAvAnala rUpa dveSa kA bhI kisI bhI jIva ke sAtha eka bhI aMza nahIM haiM, samyag jJAna ko rokanevAlA aura azuddha vartana karAnevAlA moha bhI nahIM haiM, jinakI mahimA triloka meM prasiddha hai, ve hI mahAdeva haiM / -- , yo vItarAgaH sarvajJo yaH zAzvatasukhezvaraH / kliSTakarmakalAtItaH, sarvathA niSkalastathA // 3 // yaH pUjyaH sarvadevAnAM, yo dhyeyaH sarvayoginAm / yaH sraSTA sarvanItInAM mahAdevaH sa ucyate // 4 // " artha - jo vItarAga aura vItadveSa haiM, sarvajJa aura sarvadarzI haiM, zAzvata sukha ke svAmI haiM, kleza rUpa sAMsArika kAraNa jaise karmoM kI kalAoM (bhedoM) se rahita haiM, sarva prakAra se niSkala haiM - zarIra ke sabhI avayavoM se rahita haiM, Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa bhavanapati Adi sarva devoM ke pUjanIya haiM, sabhI yogiyoM - adhyAtma-ciMtakoM ke dhyAna karane yogya haiM, upadeza dene ke dvArA naigama Adi nayoM ke aura sAma Adi nIti ke utpAdaka haiM, vaha mahAdeva kahalAte haiM / 4 evaM sadvRttayuktena, yena zAstramudAhRtam / zivavartma paraM jyotistrikoTIdoSa - varjitam // 5 // artha - isa prakAra rAga Adi doSoM se rahita zuddha vartana se yukta jisa deva ne mokSa ke mArga rUpa, mahAmoha rUpa ghora aMdhakAra kA nAza karane meM samartha hone se pradIpa rUpa aura kaSa-cheda-tApa isa trikoTI parIkSA meM doSoM se rahita zAstra kA upadeza diyA hai, ve mahAdeva haiM / yasya cArAdhanopAyaH, sadA''jJAbhyAsa eva hi / yathAzaktividhAnena, niyamAt sa phalapradaH // 6 // artha - dravya, kSetra, kAla aura bhAva ke anusAra lAbhanukasAna kI tulanA rUpa vidhi se yathAzakti AjJA kA abhyAsa karanA yahI jinakI ArAdhanA kA upAya hai yathAzakti AjJA kA pAlana karane se hI jinakI ArAdhanA ho sakatI hai aura jinakI AjJA kA abhyAsa hI niyama se phala denevAlA hai, ve mahAdeva kahe jAte haiM / suvaidyavacanAd yadvad, vyAdherbhavati saMkSayaH / tadvadeva hi tadvAkyAd dhruvaH saMsArakSayaH // 7 // -- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa __artha - jisa prakAra kuzala vaidya ke vacana ke pAlana se jar3amUla se vyAdhi kA vinAza hotA haiM, usI prakAra mahAdeva ke upadeza ke pAlana se saMsAra kA avazya kSaya hotA hai / evambhUtAya zAntAya, kRtakRtyAya dhImate / mahAdevAya satataM, samyagbhaktyA namo namaH // 8 // artha - upara kahe hue lakSaNavAle, rAga-dveSa rahita prazAnta, kRtakRtya, kevalajJAna rUpI buddhi se yukta, mahAdeva ko sadA samyak prakAra kI bhakti se vAraMvAra namaskAra ho / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa ur 2. atha snAnASTakam dravyato bhAvatazcaiva, dvidhA snAnamudAhRtam / bAhyamAdhyAtmikaM ceti, tadanyaiH parikIrtyate // 1 // artha - tattvavettAoM ne dravya aura bhAva do prakAra kA snAna kahA hai| anya darzanakAra dravyasnAna ko bAhya (zarIra - saMbaMdhI) snAna tathA bhAvasnAna ko AdhyAtmika (mana - saMbaMdhI) snAna kahate haiM / dravya snAna - jala Adi dravya se zarIra kI zuddhi karanA / dravya snAna ke do prakAra haiM 1. pradhAna dravya snAna, 2. apradhAna dravya snAna / jo bhAvasnAna kA kAraNa bane vaha pradhAna dravya snAna / jala Adi se snAna karane ke bAda devatA Adi kI pUjA kI jAya to vaha snAna pradhAna dravya snAna hotA hai, anyathA apradhAna dravyasnAna hotA hai| yaha hakIkata graMthakAra ne Age dUsare-tIsare zloka meM batAyI hai / bhAvasnAna - zubha dhyAna ke dvArA AtmA kI zuddhi karanA / jalena dehadezasya, kSaNaM yacchuddhikAraNam / prAyo'nyAnuparodhena, dravyasnAnaM taducyate // 2 // artha - jo snAna jala se zarIra ke deza-camar3I kI kSaNabhara zuddhi kare vaha dravyasnAna kahA jAtA hai| yaha snAna naye AnevAle maila ko rokane meM asamartha hone se kSaNabhara ke lie hI zuddhi karatA hai| are ! rogagrasta zarIra ko kSaNabhara Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa ke lie bhI zuddhi nahIM kara sakatA / (isIlie gAthA meM prAyaH zabda kA prayoga kiyA hai / arthAt yaha snAna bAhya zuddhi bhI karatA hI hai yaha koI niyama nahIM hai / yadi bAhya zuddhi bhI karatA hai to kSaNabhara ke lie) yaha snAna bhAvasnAna kA kAraNa nahIM banane se apradhAna - gauNa dravya snAna I kRtvedaM yo vidhAnena, devatA'tithi-pUjanam / karoti malInArambhI, tasyaitadapi zobhanam // 3 // artha - jo gRhastha vidhipUrvaka dravyasnAna karake devatA atithi vagairaha kA pUjana karatA hai, usakA yaha dravyasnAna bhI prazasta hai / yaha dravyasnAna bhAvasnAna kA kAraNa hone se pradhAna (mukhya) dravyasnAna hai / isIse yaha pradhAna dravyasnAna bhI prazasta hai / bhAvavizuddhinimittatvAt, tathAnubhavasiddhitaH / kathaJciddoSabhAve'pi tadanyaguNabhAvataH // 4 // artha - kAraNa ki yaha dravyasnAna bhAvazuddhi kA kAraNa hotA hai| yaha hakIkata sAdhakoM ko anubhavasiddha hai / yadyapi isa snAna meM apkAya Adi jIvoM kI virAdhanA hone se thor3A doSa hai, phira bhI anyasamyagdarzana Adi kA zuddhi rUpa guNa bhI hai| doSa alpa haiM, jabaki guNa adhika haiN| jisa pravRtti se cAra Ane khokara rUpayA milatA ho, aisI pravRtti bhI prazasta haiM / isa viSaya meM kauna buddhizAlI manA kara sakegA ? Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa adhikArivazAcchAstre, dharmasAdhanasaMsthitiH / vyAdhipratikriyAtulyA, vijJeyA guNadoSayoH // 5 // aura doSa ko lakSya meM rakhakara guNa artha zAstra meM dravyasnAna aura bhAvasnAna rUpa dharmasAdhana kI vyAdhi ke pratikAra jaisI suMdara vyavasthA kI gaI haiM, jisa prakAra eka hI prakAra kA upAya eka rogI ko guNa rUpa hotA haiM aura dUsare rogI ko doSa rUpa hotA haiM, usI prakAra dravyasnAna malinArambhI - pApa-pravRtti karanevAle gRhastha ko hI guNakArI haiM, sAdhu ke lie doSakArI haiM / isase dravyasnAna ke adhikArI gRhastha hI hai / - dhyAnAmbhasA tu jIvasya, sadA yacchuddhikAraNam / malaM karma samAzritya bhAvasnAnaM taducyate // 6 // , artha - jo snAna dhyAna ( - zubhacitta kI ekAgratA ) rUpI pAnI se sadA ke lie Atma zuddhi kA kAraNa banatA haiM vaha jJAnAvaraNIya Adi karma rUpa bhAvamala ko dUra karanevAlA hone se bhAvasnAna haiM / RSINAmuttamaM hyetannirdiSTaM paramarSibhiH / hiMsAdoSanivRttAnAM vratazIlavivardhanam // 7 // 1 artha - vrata aura zIla kI vRddhi karanevAlA yaha uttama bhAva snAna, hiMsA Adi doSoM se nivRtta muniyoM ke lie hI hotA haiM (athavA muniyoM ke lie kevala yaha bhAva snAna hI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa hotA haiM dravya snAna nahIM) aisA sarvajJa bhagavaMtoM ne kahA haiN| snAtvA'nena yathAyogaM, niHzeSamalavarjitaH / bhUyo na lipyate tena, snAtakaH paramArthataH // 8 // artha - apanI yogyatA ke anusAra dravyasnAna athavA bhAvasnAna ke dvArA Atmazuddhi karake jIva (paraMparA se athavA usI bhava meM) sakala karmoM ke mala se rahita banatA haiM / isa prakAra eka bAra zuddha hone ke bAda vaha kabhI bhI karma-mala se lipta nahIM hotA / isase vaha vAstavika rIti se snAtasnAna kiyA huA banatA haiN| (isa zloka ke dvArA Atmazuddhi ke lie gaMgA Adi meM (apradhAna) dravya-snAna karanevAle ajJAna logoM ko apanI yogyatA ke anusAra dravya snAna athavA bhAvasnAna karane kA sUcana kiyA haiN|) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 3. atha pUjASTakam aSTapuSpI samAkhyAtA, svargamokSaprasAdhanI / azuddhetarabhedena, dvidhA tattvArthadarzibhiH // 1 // artha - tattvadarziyoM ne aSTapuSpI nAma kI pUjA azuddha aura zuddha bheda se do prakAra kI kahI haiN| azuddha pUjA svarga ko denevAlI haiM / zuddha pUjA mokSa ko denevAlI haiN| zuddhAgamairyathAlAbhaM pratyagraiH zucibhAjanaiH / stokairvA bahubhirvApi, puSpairjAtyAdi sambhavaiH // 2 // aSTA'pAyavinirmukta - tadutthaguNabhUtaye / dIyate devadevAya yA, sA'zuddhatyudAhRtA // 3 // artha - ATha apAya (karmoM) se mukta aura ATha karmoM kI mukti se utpanna hue jJAna Adi ATha guNa rUpI vibhUtivAle devAdhideva kI puSpoM se honevAlI pUjA ko sarvajJoM ne azuddha-sAvadya pUjA kahI haiN| saGkIrNaiSA svarUpeNa, dravyAd bhAvaprasaktitaH / puNyabandhanimittatvAd, vijJeyA svargasAdhanI // 4 // artha - yaha azuddha pUjA svarUpa se, pApa aura zubha bhAva se mizrita haiM / isa pUjA meM sacitta dravya kA upayoga hone se avadya - pApa lagatA haiM aura bhakti hone se zubha bhAva utpanna hote hai| isase yaha pUjA (karmakSaya kA kAraNa na Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa banakara) puNya-baMdha kA kAraNa banane se svarga-dAyaka haiN| aisA hone para bhI paraMparA se zuddha pUjA kA kAraNa banane ke dvArA yaha pUjA bhI mokSa ko denevAlI hotI haiN| yA punarbhAvajaiH puSpaiH, zAstroktaguNasaGgataiH / paripUrNatvato'mlAnai - rata eva sugandhibhiH // 5 // artha - AtmA ke zubha pariNAma rUpa bhAva se utpanna hue, zAstrokta samiti Adi guNoM se yukta, paripUrNa hone se amlAna aura sugaMdhI (ATha) puSpoM se kI jAnevAlI pUjA, zuddha pUjA haiN| ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryamasaGgatA / gurubhaktistapo jJAnaM, satpuSpANi pracakSate // 6 // artha - ahiMsA, satya acaurya, brahmacarya, aparigraha, gurubhakti, tapa, jJAna ye ATha supuSpa haiM / isa prakAra zuddha aSTapuSpI pUjA ke svarUpa ko jAnanevAle kahate haiM / ebhirdevAdhidevAya, bahumAnapuraHsara / dIyate pAlanAdyA tu, sA vai zuddhatyudAhRtA // 7 // artha - ahiMsA Adi bhAvapuSpoM ke pAlana karane ke dvArA ina ATha puSpoM se bahumAnapUrvaka devAdhideva kI pUjA zuddha pUjA haiM / arthAt ahiMsA Adi ATha guNoM kA pAlana yahI bahumAna pUrvaka bhAva aSTapuSpI pUjA haiM / kAraNa ki bhagavAna kI AjJA kA pAlana hI bhagavAna kI vAstavika Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAla zrI aSTaka prakaraNa pUjA aura bahumAna haiN| bhagavAna kI AjJA-khaMDana karake kI huI pUjA, yaha bhAva-pUjA to kyA dravya pUjA bhI nahIM haiM / bhagavAna kI AjJA kA pAlana ahiMsA Adi ke pAlana se hI hotA haiN| isase ahiMsA Adi kA pAlana yahI bahumAnapUrvaka bhagavAna kI aSTapuSpI bhAva pUjA haiM / prazasto hyanayA bhAvastataH karmakSayo dhruvaH / karmakSayAcca nirvANa-mata eSA satAM matA // 8 // artha - zuddha aSTa puSpI pUjA se prazasta Atma-pariNAma utpanna hote haiM / prazasta AtmapariNAma se jJAnAvaraNa Adi karma-mala kA avazya nAza hotA haiM / saMpUrNa karma-kSaya se mokSa-prApti hotI haiM / isase vidvAna sAdhuoM ko yaha aSTapuSpI bhAva-pUjA iSTa haiM / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 4. athAgnikArikASTakam 13 karmendhanaM samAzritya, dRDhA sadbhAvanAhutiH / dharmadhyAnAgninA kAryA, dIkSitenAgnikArikA // 1 // artha - saMsAra-tyAgI sAdhu ko karma rUpI kASTha ko jalAne ke lie dharmadhyAna rUpI agni ke dvArA zubha bhAvanA rUpI AchutivAlI aura karma rUpI kASTha ko jalAne meM samartha agnikArikA karanI cAhie / arthAt sAdhu ko karma rUpI kASTha ko jalAne ke lie dharmadhyAna rUpI agni ko jalAkara usameM zubha bhAvanA rUpI Ahuti dekara agnikArikA karanI cAhie / dIkSA mokSArthamAkhyAtA, jJAnadhyAna- phalaM sa ca / zAstra ukto yataH sUtraM, zivadharmottare hyadaH // 2 // artha - dIkSA kA svarUpa jAnanevAle tattvajJoM ne dIkSA mokSa ke lie kahI haiN| mokSa jJAna aura dhyAna se hI prApta hotA haiM, isa prakAra zAstra meM kahA gayA haiM / kAraNa ki zaiva darzana ke zivadharma nAmaka Agama vizeSa meM yaha kahA gayA haiM pUjayA vipulaM rAjya - magnikAryeNa sampadaH / tapaH pApavizuddhyarthaM, jJAnaM dhyAnaM ca muktidam // 3 // artha - deva kI pUjA se rAjya milatA haiM / dravya agnikArikA se samRddhi milatI haiN| tapa pApa kI zuddhi (azuddha karma ke kSaya) ke lie haiN| jJAna aura dhyAna mokSa - dAyaka hai| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI aSTaka prakaraNa pApaM ca rAjyasampatsu, sambhavatyanadhaM tataH / na taddhatvorupAdAna - miti sampagvicintyatAm // 4 // _artha - rAjya aura saMpatti se pApa lagatA haiM / ataH sAdhu ko rAjya aura saMpatti dene vAlI pUjA aura agnikArikA kA sevana nahIM karanA cAhie / yaha bAta mumukSuoM ke dvArA samyag vicAraNIya haiN| vizuddhizcAsya tapasA, na tu dAnAdinaiva yat / tadiyaM nAnyathA yuktA, tathA coktaM mahAtmanA // 5 // artha - rAjya aura saMpatti se lage hue pApa kI zuddhi tapa se hI hotI haiM, na ki dAna Adi se, ata: mumukSuoM ko dravya agnikArikA yukta nahIM haiM / arthAt prathama pUjA - agnikArikA se rAjya aura saMpatti prAptakara unase pApa karanA, usake bAda usa pApa kI zuddhi ke lie tapa kA sevana karanA / isase bahetara haiM ki rAjya aura saMpatti denevAlI dravya pUjA aura dravya agnikArikA kA tyAga karanA cAhie / yahI bAta mahAtmA vyAsa ne bhI kahI haiM / dharmArthaM yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam // 6 // artha - jo vyakti dharma ke lie dhana prApta karatA haiM, isase to dhana prApta nahIM karanA hI zreSTha haiM / prathama zarIra ko kIcar3a se gaMdA karanA, bAda meM pAnI se dhonA, isase to karana Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 15 zarIra ko kIcar3a se gaMdA nahIM karanA, yahI zreSTha haiM / dhana prApta karane meM pApa lagatA haiM / isase prApta dhana ke vyaya se usa pApa kI zuddhi karanI par3atI haiN| isa prakAra Age jAkara phira se pIche giranA par3atA haiN| isase to yahI uttama haiM ki pApa karAnevAle dhana ko prApta karane kA prayatna hI nahIM karanA cAhie, jisase pApa kI zuddhi karanI na pdd'e| mokSAdhyasevayA caitAH, prAyaH zubhatarA bhuvi / jAyante hyanapAyinya iyaM sacchAstrasaMsthitiH // 7 // artha - dravya agnikArikA se prApta saMpatti kI apekSA prAyaH mokSamArga (samyagjJAna, darzana, cAritra) kI sAdhanA se adhika zubha saMpatti prApta hotI haiN| tathA yaha saMpatti vighnoM se rahita hotI haiM / Apta Agama kA yaha aTala niyama haiN| iSTApUrtaM na mokSAGgaM, sakAmasyopavarNitam / akAmasya punaryoktA, saiva nyAyyAgnikArikA // 8 // artha - iSTApUrta mokSa kA kAraNa nahIM haiM, yaha to apane siddhAnta meM hI kahA gayA haiM / kAraNa ki svarga Adi sAMsArika sukha kI kAmanAvAle ke lie iSTApUrta kA vidhAna haiM / mokSa kI icchAvAlA to pUrva meM kathita bhAva agnikArikA kA hI sevana kare yahI yuktiyukta haiN| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI aSTaka prakaraNa 5. atha bhikSASTakam sarvasampatkarI caikA, pauruSanI tathA'parA / vRttibhikSA ca tattvajJai - riti bhikSA tridhoditA // 1 // artha - paramArtha ko jAnanevAloM ne tIna prakAra kI bhikSA kahI haiM / 1. sarva saMpatkarI - sarva prakAra kI saMpatti ko denevAlI / 2. pauruSaghnI puruSArtha kA nAza karanevAlI / 3. vRttibhikSA - vRtti - AjIvikA ke lie bhikSA / yatirdhyAnAdiyukto yo, gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadAnArambhiNastasya sarvasampatkarI matA // 2 // " vRddhAdyarthamasaGgasya, bhramaropamayA'TataH / gRhidehopakArAya, vihiteti zubhAzayAt // 3 // artha - 1. dhyAna, jJAna Adi meM tatpara (dhyAna abhyaMtara tapa kI kriyA haiM / isalie yahA~ kriyA aura jJAna ina donoM ko grahaNa kiyA gayA haiM / ) 2. sadA guru - AjJAkArI / 3. sadA AraMbha se rahita / 4. ( sva kA lakSya kama kara) vRddha, bAla, glAna Adi ke lie bhikSA lenevAlA / 5. zabdAdi viSayoM meM anAsakta 6. bhramara ke samAna bhikSA lenevAlA / 7. gRhastha ke ( aura svazarIra ke) upakAra ke Azaya se bhikSA ke lie bhramaNa karanevAlA / isa prakAra ke yati kI bhikSA sarvasampatkarI bhikSA haiM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 17 17 pravrajyAM pratipanno yastadvirodhena vartate / asadArambhiNastasya, pauruSanIti kIrtitA // 4 // artha - jo sAdhu pravrajyA svIkArakara usakA pAlana nahIM karatA hai, prANipIDA Adi azubha pravRtti karatA haiM, usakI bhikSA pauruSaghnI haiN| dharmalAghavakRnmUDho, bhikSayodarapUraNam / karoti dainyAt pInAGgaH, pauruSaM hanti kevalam // 5 // artha - zarIra se hRSTa-puSTa hone para bhI pauruSaghnI bhikSA lenevAlA 1. dharma kI laghutA karatA haiM / 2. (apanI anucita bhikSA ko bhI ucita mAnane se) mUr3ha banatA haiM / 3. dInatA se bhikSA lekara udarapUrti karatA haiM / 4. isase vaha puruSArtha kA kevala vinAza karatA haiM (puruSArtha jarA bhI nahIM karatA / zuddha bhikSA ke lie ghUmanA Adi nahIM karatA / ) niHsvAndhapaGgavo ye tu, na zaktA vai kriyaantre| bhikSAmaTanti yatparthaM, vRttibhikSeyamucyate // 6 // artha - jo nirdhana, aMdhe aura laMgar3e haiM aura dUsarI vRtti karane meM asamartha hai, isalie apane jIvana nirvAha ke lie bhikSA grahaNa karate hai, unakI yaha bhikSA vRttibhikSA haiM / nAtiduSTApi cAmISA - meSA syAnna hyamI tathA / anukampAnimittatvAd, dharmalAghavakAriNaH // 7 // artha - vRtti bhikSA sarvasaMpatkarI bhikSA ke samAna Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI aSTaka prakaraNa atizreSTha bhI nahIM haiM tathA pauruSaghnI bhikSA ke samAna atiduSTa bhI nahIM haiM / kAraNa ki nirdhana Adi jIva anukaMpA ke yogya hone se (jaina) dharma kI laghutA (avahelanA ) meM kAraNa nahIM banate haiM / dAtRRNAmapi caitAbhyaH, phalaM kSetrAnusArataH / vijJeyamAzayAdvApi, sa vizuddhaH phalapradaH // 8 // artha - yati Adi tIna prakAra ke bhikSukoM ko bhikSA denevAloM ko kSetra - pAtra, deya-vastu, kAla Adi ke apane Azaya ke anusAra dAna kA phala milatA haiM / sarva kAraNoM meM Azaya mukhya kAraNa haiM bhikSA dene meM vizuddha Azaya viziSTa prakAra kA phala detA haiN| T Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 19 6. atha sarvasampatkarI bhikSASTakam akRto'kAritazcAnyai - rasaMkalpita eva ca / yateH piNDaH samAkhyAto, vizuddhaH zuddhikArakaH // 1 // artha - jo AhAra svayaM ne banAyA na ho, anya ke pAsa banavAyA na ho tathA 'yaha sAdhu ko dU~gA' aise dAna ke saMkalpa se rahita ho, aisA hI piMDa muni ke lie vizuddha kahA gayA haiN| aisA vizuddha piMDa AtmA kI zuddhi karanevAlA haiM / yo na saMkalpitaM pUrvaM, deyabuddhyA kathaM nu tam / dadAti kazcidevaM ca sa vizuddho vRthoditam // 2 // " artha - jo piMDa dene kI buddhi se pUrva meM saMkalpita nahIM haiM use koI bhI vyakti kisa prakAra degA ? arthAt nahIM degA / ataH jo kahA gayA ki 'asaMkalpita piMDa vizuddha haiM, vaha nirarthaka haiM / na caivaM sadgRhasthAnAM, bhikSA grAhyA gRheSu yat / svaparArthaM tu te yatnaM kurvate nAnyathA kvacit // 3 // , artha - asaMkalpita piMDa kA asaMbhava utanA nahIM, ki sadgRhasthoM ke gharoM meM se bhikSA bhI nahIM lI jA sakatI / kAraNa ki ve sva-para yAnI ubhaya ke lie rasoI banAte haiM / kevala apane lie kabhI bhI rasoI nahIM banAte / saGkalpanaM vizeSeNa, yatrAsau duSTa ityapi / parihAro na samyak syAd yAvadarthikavAdinaH // 4 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa viSayo vAsya vaktavyaH, puNyArthaM prakRtasya ca / asambhavAbhidhAnAt syA- dAptasyAnAptatAnyathA // 5 // 20 artha - jisa piMDa meM amuka hI bhikSuka ko denA aisA vizeSa saMkalpa kiyA jAe, vahI piMDa dUSita haiM aisA bacAva nahIM kara skte| kAraNa ki tumhAre zAstra meM yAvadarthika piMDa - kisI bhI bhikSuka ke saMkalpa se banAyA huA piMDa yati ko nahIM kalpatA aisA vidhAna haiN| viSayo vAsya vaktavyaH phira bhI yadi tumako bacAva karanA hI hai to kisI bhI bhikSu ke saMkalpa se banAyA gayA piMDa nahIM kalpatA aisA nahIM kahanA cAhie / kintu amuka-amuka bhikSu ke lie banAyA gayA piMDa nahIM kalpatA isakI spaSTatA karanI cAhie / vibhinnaM deyamAzritya, svabhogyAdyatra vastuni / saGkalpanaM kriyAkAle, tad duSTaM viSayo'nayoH // 6 // artha - rasoI banAte samaya apane khAne ke piMDa se alaga piMDa ke viSaya meM itanA arthI ke lie, itanA puNya ke lie isa prakAra saMkalpa kiyA jAe to vaha saMkalpa doSa-yukta haiM / yaha saMkalpa yAvadarthika aura puNyArthakRta piMDa kA viSaya haiM, arthAt aise saMkalpa se yukta donoM prakAra ke piMDa yati ke lie tyAjya haiM / svocite tu yadArambhe, tathA saGkalpanaM kvacit / na duSTaM zubhabhAvatvAt, tacchuddhAparayogavat // 7 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zrI aSTaka prakaraNa artha - apane liye cAvala Adi taiyAra hone ke bAda 'yaha mere lie taiyAra kiyA haiM, isalie muni ke yogya hone se usakA dAna karake apanI AtmA ko nirmala karU~gA, isa prakAra saMkalpa kare to vaha saMkalpa duSTa nahIM haiN| usase piMDa doSita nahIM bntaa| kAraNa ki yaha saMkalpadAyaka ke zubha bhAva haiN| jaise muni ko praNAma karane Adi pravRtti se piMDa dUSita nahIM banatA, vaise hI isa saMkalpa se bhI piMDa dUSita nahIM bntaa|' dRSTo'saGkalpitasyApi, lAbha evamasambhavaH / nokta ityAptatAsiddhi - yatidharmo'tiduSkaraH // 8 // artha - asaMkalpita piMDa bhI prApta hotA haiM / (kAraNa ki bhikSuka kA abhAva ho, rAtri Adi meM bhikSA kA avasara na ho, janma-maraNa kA sUtaka ho...ityAdi prasaMga para dAna dene yogya na hone para bhI apane liye to bhojana banAte hI haiN| arthAt sadgRhastha sva-para ubhaya ke lie hI rasoI banAte haiM aisA nahIM haiM / gRhastha sAmAnya rIti se apane liye rasoI banAte haiM aura koI arthI Aye to usako bhikSA dete haiM / isase pUrva meM vAdI ke dvArA kahA gayA thA ki asaMkalpita piMDa asaMbhava haiM aura sadgRhastha ke ghara se bhikSA nahIM le sakate, ina donoM dUSaNoM kA avakAza hI nahIM haiN| isalie zAstra ke praNetA ne asaMbhavita vastu kA pratipAdana nahIM kiyA hone se ve Apta (vizvasanIya) haiM / isa prakAra siddha hotA haiN| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrI aSTaka prakaraNa 7. atha pracchannabhojanASTakam sarvArambhanivRttasya, mumukSorbhAvitAtmanaH / puNyAdiparihArAya, mataM pracchannabhojanam // 1 // artha - sarva AraMbhoM se nivRtta aura bhAvitAtmA yati ko puNyabaMdha Adi doSoM se bacane ke lie gupta (gRhasthAdi na dekhe vaise) bhojana karanA cAhie, isa prakAra vidvAna mAnate haiM / bhuJjAnaM vIkSya dInAdi-ryAcate kSutprapIDitaH / tasyAnukampayA dAne, puNyabandhaH prakIrtitaH // 2 // artha - sAdhu ko bhojana karate hue dekhakara garIba Adi usake pAsa bhojana mAMgate haiM, usa samaya anukaMpA - karuNA se usako bhojana diyA jAe to puNyabaMdha (zubha karmabaMdha) hotA haiM, aisA Agama meM kahA gayA haiM / bhavahetutvatazcA'yaM neSyate muktivAdinAm / puNyApuNyakSayAnmukti riti zAstravyavasthiteH // 3 // artha - puNyabaMdha saMsAra kA kAraNa hone se mukti cAhanevAloM ko iSTa nahIM haiM / puNya-pApa donoM ke kSaya se mokSa hotA haiM / isa prakAra zAstravacana haiM / prAyo na cAnukampAvAMstasyAdattvA kadAcana / tathAvidhasvabhAvAtvAcchknoti sukhamAsitum // 4 // adAne ca dInAde - raprItirjAyate dhruvam / tato'pi zAsanadveSastataH kugatisantatiH // 5 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 23 artha - are ! dayAlu jIva, garIba vagairaha ko mAMgane para bhI nahIM de aisA kaiso ho sakatA haiM ! dayAlu jIva kA svabhAva hI aisA hotA haiM ki vaha prAya: kabhI bhI mAMgane vAle garIba Adi ko diye binA zAMti se nahIM baiTha sakatA / puNyabaMdha ke bhaya se mana ko dRr3ha karake bhojana nahIM de to dIna Adi ko avazya aprIti utpanna hogI, isase zAsana para dveSa utpanna hogA, pariNAma svarUpa naraka Adi kugati kI paraMparA kA sRjana hogA / nimittabhAvatastasya satyupAye pramAdataH / zAstrArthabAdhaneneha pApabandha udAhRtaH // 6 // I artha dIna Adi kI aprIti ityAdi doSoM ko TAlane kA gupta bhojana upAya hone para bhI pramAda se agupta bhojana karanevAlA muni dInAdi kI aprIti Adi doSoM meM nimitta banatA haiM | isase zAstra ke artha kA anartha hotA haiM / zAstra kI AjJA kA lopa hotA haiM / dUsaroM ko aprIti Adi na ho aisA vyavahAra karanA, yaha zAstrAjJA haiM / prakaTa bhojana karane se ukta zAstrAjJA kA khaMDana hotA haiM / isase muni ko pApabaMdha (azubhakarmabaMdha ) hotA haiM / -- zAstrArthazca prayatnena, yathAzakti mumukSuNA / anyavyApArazUnyena, kartavyaH sarvadaiva hi // 7 // artha - mumukSu (mokSa icchuka ) ko lokapravAha Adi Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa vyApAra ko tilAMjali dekara jIvana paryaMta yathAzakti AdarapUrvaka zAstrArtha - zAstrAjJA kA pAlana karanA cAhie / evaM hyubhayathApyetad, duSTaM prakaTabhojanam / yasmAnnidarzitaM zAstre, tatastyAgo'sya yuktimAn // 8 // artha - isa prakAra prakaTa bhojana dIna Adi ko dene para bhI doSa lagatA haiM aura nahIM dene para bhI / isa prakAra donoM prakAra se doSa batAyA gayA haiM / isase mumukSu ke dvArA prakaTa bhojana kA tyAga karanA yahI yuktiyukta haiM / 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 8. atha pratyAkhyAnASTakam dravyato bhAvatazcaiva, pratyAkhyAnaM dvidhA matam / apekSAdikRtaM hyAdya - mato'nyaccaramaM matam // 1 // artha - dravya aura bhAva do prakAra ke paccakkhANa haiM / apekSA Adi se kiyA gayA paccakkhANa dravya haiM aura apekSA-rahita kiyA gayA pratyAkhyAna bhAva haiN| apekSA cAvidhizcaivA - pariNAmastathaiva ca / pratyAkhyAnasya vighnAstu, vIryAbhAvastathAparaH // 2 // artha - 1. apekSA - Aloka-paraloka ke sukha kI icchA 2. avidhividhi kA bilkula abhAva 3. apariNAma - pratyAkhyAna ke pariNAma kA abhAva (mujhe yaha pratyAkhyAna karanA haiM, aisI aMtara kI zraddhA kA abhAva) 4. vIryAbhAva - vIryAMtarAya karma ke kSayopazama Adi se utpanna hue jIva pariNAma (vIryollAsa) kA abhAva / ye cAra bhAva pratyAkhyAna ke vighna haiM, arthAt dravya pratyAkhyAna ke kAraNa haiN| apekSA Adi se kiyA gayA pratyAkhyAna dravya pratyAkhyAna haiM / labdhyAdyapekSayA hyeta-dabhavyAnAmapi kvacit / zrUyate na ca tatkiJci - dityapekSA'tra ninditA // 3 // artha - bhojana, yaza, pUjA, devAMganA Adi kI apekSA se kabhI (yathApravRttakaraNa dvArA graMthi-pradeza para AtA haiM taba) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrI aSTaka prakaraNa abhavya bhI pratyAkhyAna karate haiM / kintu vaha pratyAkhyAna akiMcit-avastu-apAramArthika haiM / isase jainazAsana meM apekSA kI niMdA kI gayI haiM / yathaivAvidhinA loke, na vidyAgrahaNAdi yat / vipayaryaphalatvena, tathedamapi bhAvyatAm // 4 // artha - jaise loka meM vidyA-grahaNa Adi jo koI avidhi se kare to phala kI prApti nahIM hotI, balki viparIta phala ( mana kI asthiratA, maraNa Adi) bhI prApta hote haiM, vaise avidhi se kiye jAne vAle pratyAkhyAna ke bAre meM bhI samajhanA / akSayopazamAttyAga - pariNAme tathA'sati / jinAjJAbhaktisaMvega - vaikalpAdetadapyasat // 5 // artha - pratyAkhyAna ko rokanevAle karma ke kSayopazama ke abhAva meM tyAga ke pariNAma na hone para bhI svIkAra kiyA gayA pratyAkhyAna dravya pratyAkhyAna haiM / kAraNa ki jinAjJA ke saMbaMdha meM bahumAna tathA saMvega (mokSAbhilASA) kA abhAva haiM / avidhi pratyAkhyAna ke samAna apariNAma pratyAkhyAna bhI asat- atAttvika haiM / | udagravIryavirahAt, kliSTakarmodayena yat / bAdhyate tadapi dravya - pratyAkhyAnaM prakIrttitam // 6 // artha - pUrva meM svIkArA gayA jo pratyAkhyAna tIvra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 27 vIryAntarAya karma ke udaya se prabala vIryollAsa ke abhAva meM khaMDita hotA haiM, vaha bhI dravya pratyAkhyAna haiM, isa prakAra tattvajJoM ne kahA haiN| etadviparyayAd bhAva - pratyAkhyAnaM jinoditam / samyakcAritrarUpatvAnniyamAnmuktisAdhanam // 7 // artha - dravya pratyAkhyAna se viparIta (apekSA Adi se rahita) pratyAkhyAna bhAva pratyAkhyAna haiM / aisA jinezvaroM ne kahA haiM / bhAva pratyAkhyAna samyakcAritra rUpa hone se avazya sAkSAt athavA paraMparA se mukti kA kAraNa haiM / jinoktamiti sadbhaktyA, grahaNe dravyato'pyadaH / bAdhyamAnaM bhaved bhAva-pratyAkhyAnasya kAraNam // 8 // ___ artha - apekSA Adi se grahaNa kiyA huA dravya pratyAkhyAna bhI 'yaha pratyAkhyAna jinezvaroM ne kahA haiN| isa prakAra ke suMdara bahumAna se bAdhita (apekSA Adi dUra) hone para bhAva pratyAkhyAna kA kAraNa banatA haiM / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 9. atha jJAnASTakam viSayapratibhAsaM cAtmapariNatimattathA / tattvasaMvedanaM caiva jJAnamAhumaharSayaH // 1 // maharSiyoM ne jJAna tIna prakAra ke kahe haiM / 1. viSaya pratibhAsa 2. AtmapariNatimat aura 3. tattvasaMvedana / heyopAdeya Adi ke tAttvika viveka ke binA, bAlaka ke samAna mAtra viSaya kA pratibhAsa (jJAna) vaha viSayapratibhAsa / heyopAdeya Adi ko tAttvika vivekapUrvaka kI pravRtti-nivRtti se rahita jJAna AtmapariNatimat / heyopAdeya Adi kA tAttvika vivekapUrvaka heya se nivRtti aura upAdeya meM pravRtti karanevAlA jJAna tattvasaMvedana / viSaya-pratibhAsa mithyAdRSTi ko, AtmapariNatimat samyagdRSTi ko, tattvasaMvedana vizuddha cAritravAle sAdhu ko hotA haiM / [dezavirati zrAvaka ko mukhyatayA AtmapariNatimat tathA gauNatA se tattvasaMvedana jJAna hotA haiN|] viSakaNTakaratnAdau, bAlAdi-pratibhAsavat / viSayapratibhAsaM syAt, taddheyatvAdyavedakam // 2 // artha - bAlaka athavA atimugdha jIva ke viSa, kaMTaka, ratna Adi ke jJAna ke samAna heya, upAdeya aura upekSaNIya ke nizcaya se rahita jJAna viSayapratibhAsa jJAna haiN| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa nirapekSapravRttyAdi - liGgametadudAhRtam / ajJAnAvaraNApAyaM, mahApAyanibandhanam // 3 // artha - nirapekSa pravRtti Adi viSayapratibhAsa jJAna ke liMga haiM / viSaya pratibhAsa jJAnavAle jIva kI pravRtti yA nivRtti vagairaha apekSA - Aloka-paraloka ke apAya kI zaMkA se rahita hotI haiM / merI aisI pravRtti Adi se mujhe Aloka-paraloka meM aisA phala milegA, aisA vicAra nahIM hotA / ajJAnAvaraNa kA apAya - kSayopazama isa jJAna kA kAraNa haiM / arthAt mati ajJAnAvaraNIya Adi karma ke kSayopazama se viSayapratibhAsa jJAna hotA haiM / svayaM tathA svayaM ke saMgata meM AnevAloM ko Aloka-paraloka meM mahAkaSToM kI prApti honA, yaha viSayapratibhAsa jJAna kA phala haiM / pAtAdiparatantrasya taddoSAdAvasaMzayam / anarthAdyAptiyuktaM, cAtmapariNatimanmatam // 4 // , 29 artha - pAtAdi se parataMtra (samyagdRSTi) jIva ke pAta Adi doSa se janita doSa Adi ke saMbaMdha meM saMzaya - rahita aura anarthAdi kI prApti se yukta jJAna AtmapariNatimat jJAna haiM / tathAvidhapravRttyAdi - vyaGgyaM sadanubandhi ca / jJAnAvaraNahlAsotthaM, prAyo vairAgyakAraNam // 5 // - artha isa jJAna kA tathAvidha (asaMkliSTa) pravRtti Adi liMga haiM / AtmapariNatimat jJAna ko prApta jIva Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI aSTaka prakaraNa azubha kArya rasapUrvaka nahIM karatA / tathA koI azubha pravRtti karanI hI par3e to duHkhI dila se karatA haiM / zubha pravRtti na kara sake to apAra vedanA kA anubhava karatA haiM / svasthavRtteH prazAntasya, taddheyatyAdinizcayam / tattvasaMvedanaM samyag yathAzakti phalapradam // 6 // artha - svastha (anukUla) pravRttivAle tathA prazAMta jIva ke heyopAdeya Adi kA nirNayavAlA jo jJAna vaha tattvasaMvedana rUpa haiN| yaha jJAna sAdhaka kI zakti - anusAra suMdara prakAra kA phala detA haiM | nyAyyAdau zuddhavRttyAdi - gamyametatprakIrtitam / sajjJAnAvaraNApAyaM, mahodayanibandhanam // 7 // artha - samyagdarzanAdi rUpa mokSamArga meM niraticAra pravRtti aura mithyAdarzanAdi rUpa saMsAramArga se nivRtti tattvasaMvedana jJAna kA liMga haiN| jJAnAvaraNa kA apAyakSayopazama yaha jJAna kA hetu haiM / isa jJAna kA (anaMtara phala virati aura paraMparA se) phala mokSa haiM / etasmin satataM yatnaH, kugrahatyAgato bhRzam / mArgazraddhAdibhAvena, kArya AgmatatparaiH // 8 // artha - Agama meM tatpara jIvoM ko kadAgraha kA tyAgakara mokSamArga saMbaMdhI jJAna, zraddhA aura AcaraNa karane ke sAtha isa tattvasaMvedana jJAna meM niraMtara atizaya Adara karanA cAhie / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 10. atha vairAgyaSTakam ArttadhyAnAkhyamekaM syAnmohagarbhaM tathA'param / sajjJAnasaGgataM ceti, vairAgyaM trividhaM smRtam // 1 // 31 vairAgya ke tIna bheda haiM / 1. ArttadhyAna 2. mohagarbha aura 3. sadjJAnasaMgata / anya zabdoM meM 1. duHkhagarbhita, 2 . mohagarbhita, aura 3. jJAnagarbhita / kevala duHkha ke kAraNa utpanna huA vairAgya duHkhagarbhita, moha-ajJAna dazA meM utpanna huA vairAgya mohagarbhita, aura tAttvika jJAnapUrvaka utpanna huA vairAgya jJAnagarbhita / iSTetaraviyogAdi-nimittaM prAyazo hi yat / yathAzaktyapi heyAdAvapravRttyAdivarjitam // 2 // udvegakRdviSAdADhya - mAtmaghAtAdikAraNam / ArttadhyAnaM hyado mukhyaM, vairAgyaM lokato matam // 3 // artha - jo vairAgya prAyaH iSTa ke viyoga aura aniSTa ke saMyoga Adi duHkha se utpanna hotA haiM, vaha du:khagarbhita / isa vairAgya se yathAzakti bhI upAdeya meM pravRtti aura heya se nivRtti (vAstavika ) nahIM hotI / yaha vairAgya udvega aura dInatA karAtA haiM / Age jAkara AtmahatyA kA kAraNa bhI banatA haiM / isase paramArtha se to yaha vairAgya nahIM haiM, balki ArttadhyAna hI haiN| abudha loga ise vairAgya kahate haiM, isalie | Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrI aSTaka prakaraNa unakI dRSTi se yahA~ bhI usakI vairAgya meM gaNanA kI gaI haiN| eko nityastathA'baddhaH kSayyasanveha sarvathA / Atmeti nizcayAd bhUyo, bhavanairguNyadarzanAt // 4 // tattyAgAyopazAntasya, sadvRttasyApi bhAvataH / vairAgyaM tadgataM yattanmohagarbhamudAhRtam // 5 // artha - bArabAra saMsAra kI asAratA dekhane se saMsAra ke viccheda ke lie upazAMta (kaSAya aura iMdriya ke nigraha se yukta) bane hue aura sadbhAva se svamAnya siddhAMta ke anusAra suMdara AcaraNa karanevAle jIva kA bhI saMsAra ke Upara vairAgya vaha mohagarbhita vairAgya hai| isa jagata meM nizcaya se AtmA eka hI haiM, nitya hI haiM, abaddha, ekAMta se kSaNika haiM, ekAMta se asat haiM, aise ajJAna se paripUrNa nirNaya ke kAraNa mohagarbhita kahA jAtA haiN| bhUyAMso nAmino baddhA, bAhyenecchAdinA hyamI / AtmAnastadvazAtkaSTaM, bhave tiSThanti dAruNe // 6 // evaM vijJAya tattyAga-vidhistyAgazca sarvathA / vairAgyamAhuH sajjJAna-saGgataM tattvadarzinaH // 7 // artha - jIva aneka haiM aura pariNAmI haiN| ye jIva bAhya icchA Adi ke kAraNa karma se baMdhe hue haiM / ataH ve bhayaMkara saMsAra meM duHkhI rahate haiM / isa prakAra AtmAdi vastuoM ke vAstavika svarUpa ko jAnakara, saMsAra ke kAraNa, icchA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 33 Adi ke tyAga ke lie udyama karanA arthAt sarvavirati kI prApti ho, isake lie udyama karanA aura icchA Adi kA sarvathA tyAga karanA arthAt sarvavirati kA svIkAra karanA, yaha sadjJAna saMgata-jJAna garbhita vairAgya haiM / etattatva parijJAnAnniyamenopajAyate / yato'taH sAdhanaM siddhe-retadevoditaM jinaiH // 8 // artha - tatva ke parijJAna se AtmA Adi vastu ke vAstavika svarUpa ko jAnane se hI yaha jJAnagarbhita vairAgya hotA haiM / isase yaha vairAgya hI siddhi kA sAdhana haiM, aisA jinezvaroM ne kahA haiM / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI aSTaka prakaraNa 11. atha tapo'STakam duHkhAtmakaM tapaH kecinmanyante tanna yuktimat / karmodayasvarUpatvAd, balIvardAdiduHkhavat // 1 // sarva eva ca duHkhyeva, tapasvI samprasajyate / viziSTastadvizeSeNa, sudhanena dhanI yathA // 2 // mahAtapasvinazcaivaM, tvannItyA nArakAdayaH / zamasaukhyapradhAnatvAd, yoginastvatapasvinaH // 3 // yuktyAgamabahirbhUta-matastyAjyamidaM budhaiH / azastadhyAnajananAt, prAya AtmA'pakArakam // 4 // artha - kitane hI (bauddha) mAnate haiM ki - tapa duHkha svarUpa haiM / tapa ko mokSa kA kAraNa mAnanA yaha yuktiyukta nahIM haiN| kAraNa ki tapa duHkha rUpa hone se, baila Adi ke duHkha ke samAna karma ke udaya svarUpa haiN| arthAt jaise baila Adi ko duHkha karma ke udaya se hotA haiM, vaise duHkha rUpa tapa bhI karma ke udaya se hotA haiM / jo karma ke udaya svarUpa ho vaha mokSa kA kAraNa nahIM banatA / duHkha rUpa tapa ko mokSa kA kAraNa svIkAre to (duHkha ko hI tapa rUpa mAnane se) sabhI duHkhI jIva tapasvI kahe jAyeMge / tathA jo jyAdA duHkhI vaha viziSTa tapasvI kahA jAyagA / jaise dhanavAna adhika dhana se mahAna dhanI kahA jAtA haiN| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 35 isa prakAra (jo duHkhI vaha tapasvI ) aisI tumhArI nIti se nArI Adi mahAtapasvI kahe jaayeNge| yogI samatA ke sukha meM magna hone se tapasvI nahIM kahe jAyeMge / tapa, yukti aura Agama se ayukta haiN| tathA tapa prAyaH azubha dhyAna utpanna karane vAlA hone se AtmA kA anartha karanevAlA haiM, isase vidvAnoM ko tapa kA tyAga karanA cAhie / manaindriyayogAnA - mahAnizcoditA jinaiH / yato'tra tat kathaM tvasya yuktA syAd duHkharUpatA // 5 // artha - mana, iMdriya aura (saMyama ke ) yogoM ko hAni na pahu~ce, isa prakAra tapa karanA cAhie aisA jinezvaroM ne kahA haiN| isase tapa duHkharUpa haiM, yaha kisa prakAra yogya kahA jA sakatA haiM? arthAt nahIM kahA jA sakatA / cApi cAnazanAdibhyaH, kAyapIDA manAk kvacit / vyAdhikriyAsamA sApi, neSTasiddhyA'tra bAdhanI // 6 // artha- kabhI anazana Adi se honIvAlI sAmAnya kAyapIr3A bAdhaka nahIM hotI, arthAt zarIra meM duHkha kA anubhava hotA haiM kintu mana meM jarA bhI duHkha kA anubhava nahIM hotA / kAraNa ki pIr3A se iSTa kArya kI siddhi hotI haiM / anazana Adi tapa se honevAlI kAyapIr3A vyAdhi kI cikitsA ke samAna haiM / roga kI cikitsA karane para deha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI aSTaka prakaraNa ko pIr3A hone para bhI mana meM duHkha nahIM hotA, balki bahuta bAra AnaMda hotA haiM / usI prakAra tapa se bhAva Arogya kI prApti hone se dehapIr3A bAdhaka nahIM banatI, balki AnaMdadAyaka hotI haiM / dRSTA ceSTArthasaMsiddhau, kAyapIDA hyaduHkhadA / ratnAdivaNigAdInAM tadvadatrApi bhAvyatAm // 7 // , artha - kyA loka meM hama nahIM dekhate ki, jauharI Adi ko ratna kA vyApAra vagairaha iSTakArya kI siddhi hote hI vyApAra Adi meM utpanna zrama, tRSA Adi se huI dehapIr3A mAnasika bAdhA kA jarA bhI kAraNa nahIM banatI / vaise hI tapa ke viSaya meM bhI jAnanA / | viziSTajJAnasaMvega zamasAramatastapaH / kSAyopazamikaM jJeya - mavyAbAdhasukhAtmakam // 8 // artha - tapa, viziSTa prakAra ke (- samyagdarzana se yukta ) jJAna, saMvega aura zama ina tInoM se yukta hone se kSAyopazamika - karma ke kSayopazama rUpa ( na ki karma ke udayarUpa) aura avyAbAdha sukha rUpa ( na ki duHkha rUpa) jAnanA cAhie / 1 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 37 12. atha vAdASTakam zuSkavAdo vivAdazca, dharmavAdastathAparaH / ityeSa trividho vAdaH, kIrtitaH paramarSibhiH // 1 // artha - maharSioM ne vAda ke tIna prakAra kahe haiM / 1. zuSkavAda 2. vivAda 3. aura dharmavAda / / atyantamAninA sArdhaM, krUracittena ca dRDham / dharmadviSTena mUDhena, zuSkavAdastapasvinaH // 2 // artha - atizaya garviSTha, atikrUra, jaina dharma-dveSI aura mUDha ina cAra prakAra ke vAdiyoM meM se kisI bhI prakAra ke vAdI ke sAtha tapasvIsAdhu kA vAda zuSkavAda-anarthavAda haiN| vijaye'syAtipAtAdi, lAghavaM tatparAjayAt / dharmasyeti dvidhApyeSa, tattvato'narthavardhanaH // 3 // artha - atigarviSTha Adi prativAdI ke sAtha vAda karane meM sAdhu kI vijaya ho to prativAdI kA maraNa, cittabhrama, vairAnubaMdha, azubha karmabaMdha, saMsAra-paribhramaNa Adi anartha hote haiM athavA sAdhu ke sAtha vairAnubaMdha hone se prativAdI sAdhu ke prANa-haraNa ityAdi anartha hote haiM / yadi prativAdI se sAdhu kI parAjaya ho jAye to jinapravacana kI laghutA hotI haiM / isa prakAra zuSkavAda ubhaya rIti (jaya athavA parAjaya) se paramArtha se anartha kI vRddhi karatA haiM / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrI aSTaka prakaraNa labdhikhyAtyArthinA tu syAd, duHsthitenA'mahAtmanA / chalajAtipradhAno yaH, sa vivAda iti smRtaH // 4 // artha - dhana Adi kA aura khyAti kA arthI, du:sthita ( daridra athavA mAnasika du:sthitivAlA) aura anudAra cittavAlA jo prativAdI haiM, usake sAtha chala aura jAti ke dvArA jo vAda vaha vivAda haiN| vijayo hyatra sannItyA, durlabhastattvavAdinaH / tadbhAve'pyantarAyAdi doSo'dRSTavighAtakam // 5 // -- I artha - vivAda meM tattvavAdI ko uttama nItipUrvaka vijaya durlabha haiM | atyaMta apramatta banakara prativAdI ke chala Adi ko dUra karane se vijaya mile to bhI aMtarAya Adi doSa utpanna hote haiM / ye doSa paraloka ko bigAr3ate haiM / paralokapradhAnena, madhyasthena tu dhImatA / svazAstrajJAtatatvena, dharmavAda udAhRtaH // 6 // artha - paraloka ko mukhya rakhanevAlA, sva-paradarzana meM madhyastha, buddhimAna aura svazAstra ke paramArtha ko jAnanevAlA prativAdI ho to usake sAtha jo vAda kiyA jAya vaha dharmavAda haiM / vijaye'sya phalaM dharma - pratipattyAdyaninditam / Atmano mohanAzazca niyamAt tatparAjayAt // 7 // , artha - dharmavAda meM sAdhu ko vijaya mile to prativAdI Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa ke dvArA jainadharma kA svIkAra karanA Adi niravadya-nirdoSa phala milate haiM / prativAdI se sAdhu kA parAjaya ho to avazya apanI (sAdhu kI) moha-ajJAnatA kA nAza hotA haiN| dezAdyapekSayA ceha, vijJAya gurulAghavam / tIrthakRjjJAtamAlocya, vAdaH kAryo vipazcitA // 8 // artha - yahA~ vidvAna deza, kAla Adi anusAra lAbhahAni ko jAnakara tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ke dRSTAMta kA vicAra karate hue vAda kare / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI aSTaka prakaraNa 13. atha dharmavAdASTakam viSayo dharmavAdasya, tattatantravyapekSayA / prastutArthopayogyeva, dharmasAdhana-lakSaNaH // 1 // artha - prativAdI ke dvArA svIkAra kiye hue una-una darzanoM kI apekSA se mokSa puruSArtha meM upayogI dharma - sAdhana hI dharmavAda kA viSaya haiM, arthAt dharma sAdhanoM kA hI vAda karanA cAhie / paJcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam // 2 // artha - ahiMsA, satya, asteya ( acaurya), brahmacarya, parigraha aura tyAga ye pA~ca jaina, sAMkhya, bauddha Adi pratyeka dhArmikoM ke pavitra dharmasAdhana (dharma ke hetu) haiM I kva khalvetAni yujyante, mukhyavRttyA kva vA na hi / tantre tattantranItyaiva, vicAryaM tattvato hyadaH // 3 // artha - dharmArthI ke dvArA ye pA~ca dharmasAdhana paramArtha se kisake darzana meM pAe jAte haiM aura kisake darzana meM nahIM pAe jAte haiM, yahI vicAra tAttvika rIti se karanA cAhie / yaha vicAra bauddha Adi jisa darzana ke saMbaMdha meM karanA ho usI darzana kI nIti - AtmA Adi padArtha nitya haiM athavA anitya ityAdi vyavasthA (siddhAMta) ke anusAra hI karanA cAhie / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 zrI aSTaka prakaraNa dharmArthibhiH pramANAde-lakSaNaM na tu yuktimat / prayojanAdyabhAvena, tathA cAha mahAmatiH // 4 // artha - pratyakSa Adi pramANa ke aura AtmAdi prameya ke lakSaNa kI carcA yuktiyukta nahIM haiN| kAraNa ki isakA koI prayojana nahIM haiM / tathA amuka vastu kA amuka hI lakSaNa haiM aisA nirNaya karane ke lie upAya bhI nahIM haiN| mahAna buddhizAlI zrI siddhasena sUri bhI aisA hI kahate haiN| prasiddhAni pramANAni, vyavahArazca tatkRtaH / pramANalakSaNasyoktau, jJAyate na prayojanam // 5 // artha - pratyakSa Adi pramANa loka meM svataH (upadeza ke binA) prasiddha haiM / aura pramANa se kiyA huA vyavahAra bhI prasiddha haiM / isase pramANa kA lakSaNa jAnane meM koI prayojana nahIM dikhAI detA / pramANena vinizcitya, taducyate na vA nanu / alakSitAt kathaM yuktA, nyAyato'sya vinizciteH // 6 // satyAM cAsyAM taduktyA kiM, tadvad viSayanizciteH / tata evA'vinizcitya, tasyoktiyA'ndhyameva hi // 7 // artha - amuka pramANa kA amuka lakSaNa haiM isa prakAra pramANa ko lakSaNa (jisa pramANa kA lakSaNa kahanA haiM, usa pramANa se anya koI) pratyakSa Adi pramANa se nirNaya karake kahA jAtA haiM athavA nirNaya kiye binA ? Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI aSTaka prakaraNa ___ yadi anya pratyakSa Adi kisI pramANa se nirNaya kara lakSaNa kahA jAye to prazna hotA haiM ki - jisa pramANa se prastuta pramANa ke lakSaNa kA nirNaya kiyA haiM vaha pramANa usake lakSaNa se nirNIta haiM yA anirNIta ? tasmAd yathodittaM vastu, vicArya rAgavarjitaiH / dharmAthibhiH prayatnena, tata iSTArthasiddhitaH // 8 // artha - pramANa Adi ke lakSaNa kI carcA niSprayojana hone se, svadarzana ke pakSapAta se (aura paradarzana ke dveSa se) rahita dharmArthI ke dvArA pUrva meM (tIsare zloka meM) kahe anusAra ahiMsA Adi dharmasAdhanoM kI AdarapUrvaka carcA karanI cAhie / kAraNa ki isase iSTa artha kI (dharma kI aura paraMparA se mokSa kI prApti hotI hai| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 14. atha ekAntanityapakSakhaNDanASTakam 43 tatrAtmA nitya eveti, yeSAmekAntadarzanam / hiMsAdayaH kathaM teSAM, yujyante mukhyavRttitaH // 1 // artha jinakA 'AtmA nitya hI haiM' isa prakAra ekAMtadarzana haiM, unakI dRSTi se hiMsA Adi paramArtha se kaise mAne jAe~ge ? nahIM mAne jAe~ge / - niSkriyo'sau tato hanti, hanyate vA na jAtucit / kaJcitkenacidityevaM, na hiMsA'syopapadyate // 2 // artha - AtmA ekAMta se nitya hone se niSkriya - sarva prakAra kI kriyAoM se rahita haiM / niSkriya hone se vaha kabhI bhI anya kisI kA ghAta nahIM karatI / tathA (sabhI AtmAe~ niSkriya hone se yA svayaM nitya hone se) anya kisI se kabhI bhI usakA ghAta nahIM hotA / isa prakAra sarvathA nitya AtmA kI hiMsA nahIM mAnI jAtI / abhAvesarvathaitasyA, ahiMsApi na tattvataH / satyAdInyapi sarvANi, nAhiMsAsAdhanatvataH // 3 // I artha - hiMsA kA abhAva hone se ahiMsA bhI paramArtha se nahIM mAnI jAtI / ahiMsA ke abhAva meM satya Adi bhI nahIM mAne jAte kAraNa ki satya Adi ahiMsA ke sAdhana haiM ahiMsA ke pAlana ke lie haiM / -- Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa tataH sannItito'bhAvA-damISAmasadeva hi / sarvaM yamAdyanuSThAnaM, mohasaGgatameva vA // 4 // artha - isa prakAra yuktipUrvaka ahiMsAdi kA abhAva hone se yama Adi sabhI anuSThAna asat - nirarthaka siddha hote haiM / yama Adi anuSThAnoM ko upacAra se sad- sArthaka mAnane meM mUr3hatA hI haiM / 44 zarIreNApi sambandho, nAtaH evAsya saGgataH / tathA sarvagatatvAcca saMsArazcApyakalpitaH // 5 // artha - nitya AtmA niSkriya hone ke kAraNa usakA zarIra ke sAtha saMbaMdha bhI sthApita nahIM hotA (saMbaMdha eka prakAra kI kriyA haiM / niSkriya AtmA meM kriyA nahIM hotI) nitya AtmA kA akalpita-tAttvika saMsAra bhI yogya nahIM (saMsAra arthAt naraka Adi gati meM paribhramaNa / nitya AtmA niSkriya hone se usameM paribhramaNa kI kriyA hogI hI nahIM) / sarvagata AtmA kA bhI tAttvika saMsAra yogya nahIM / (sarvagata AtmA sarvatra vidyamAna hone se eka sthala se dUsare sthala jAne kA avasara hI nahIM hai / ) tatazcordhvagatirdharmA-dadhogatiradharmataH / jJAnAnmokSazca vacanaM, sarvamevaupacArikam // 6 // artha - saMsAra kA abhAva hote hI dharma se UrdhvagatisvargAdi, adharma se adhogati - narakAdi aura jJAna se mokSa kI prApti hotI haiM, ityAdi zAstrokta sabhI bAteM aupacArika- kAlpanika siddha hoMgI / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 45 bhogAdhiSThAnaviSaye'pyasmin doSo'yameva tu / tadbhedAdeva bhogo'pi, niSkriyasya kuto bhavet // 7 // artha - bhogAdhiSThAna - zarIra ko Azraya kara jIva kA, Urdhvagati Adi saMsAra haiM / aisA mAna bhI leM to bhI ye hI (pUrva-kathIta) doSa vidyamAna haiM arthAt Urdhvagati Adi saMsAra kAlpanika hI siddha hotA haiM / (AtmA niSkriya hone se isakA zarIra ke sAtha meM saMbaMdha nahIM hogA / yadi zarIra ke sAtha saMbaMdha hI sthApita nahIM hotA to zarIra ko Azrayakara jIva kA vAstavika saMbaMdha bhI kaise sthApita hogA?) dUsarA dUSaNa - viSayabhoga bhI eka prakAra kI kriyA hI haiN| isase niSkriya AtmA viSayabhoga bhI kaise karegI ? isa prakAra AtmA ko nitya mAnane meM zarIra-saMbaMdha aura bhoga sthApita nahIM hoNge| iSyate cetkriyApyasya, sarvamevopapadyate / mukhyavRttyAnaghaM kintu, parasiddhAnta-saMzrayaH // 8 // artha - yadi AtmA kI kriyA svIkAra kI jAye, arthAt AtmA ko sakriya mAnA jAe to sabhI hiMsA, ahiMsA, satya Adi, yamAdi, anuSThAna, zarIrasaMbaMdha, saMsAra, mokSa, bhoga Adi paramArtha se nirdoSatA se sthApita hote haiN| kintu usameM eka kaThinAI haiM ! usameM unako para siddhAMta kA - jainoM ke dvArA svIkRta pariNAmavAda kA Azraya lenA par3atA haiN| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrI aSTaka prakaraNa 15. atha kSaNikavAdanirAkaraNASTakam kSaNikajJAnasantAna - rUpe'pyAtmanyasaMzayam / hiMsAdayo na tattvena, svasiddhAntavirodhataH // 1 // artha - pratikSaNa nAza pAnevAlI AtmA meM bhI niHsaMdeha hiMsAdi sthApita nahIM ho sakate / kAraNa ki apane hI Agama kA virodha hotA haiN| nAzahetorayogena, kSaNikatvasya saMsthitiH / nAzasya cAnyato'bhAve, bhaveddhisApyahetukA // 2 // artha - nAza ke kAraNa nahIM sthApita hone se kSaNikatva kI - pratyeka padArtha pratyeka kSaNa svayameva nAza hotA haiM, aise siddhAMta kI sthApanA kI haiN| isase kisI bhI vastu kA (svayaM ke svabhAva ke sivA) anya kisI bhI kAraNa se nAza na hone se arthAt sarva vastuoM kA nAza binA kisI kAraNa ke hone se, hiMsA (jIva kA nAza) bhI nirhetuka ho jaaygii| tatazcAsyAH sadA sattA, kadAcinnaiva vA bhavet / kadAcitkaM hi bhavanaM, kAraNopanibandhanam // 3 // artha - hiMsA nirhetuka (binA kAraNa) hone se sadA rahanI cAhie athavA kabhI bhI nahIM honI caahie| kisI bhI vastu kI kabhI bhI utpatti kisI kAraNa se hI hotI haiM / arthAt jisakI utpatti meM koI kAraNa nahIM haiM vaha vastu kabhI bhI utpanna nahIM hone se kabhI bhI na hogI athavA sadA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa (anAdi kAla se) hogI / na ca santAnabhedasya, janako hiMsako bhavet / sAMvRtatvAnna janyatvaM, yasmAdasyopapadyate // 4 // artha - saMtAnabheda kA manuSyAdi kSaNa pravAha vizeSa kA janaka hiMsaka nahIM banatA / kAraNa ki saMtAna-kSaNapravAha sAMvRta-kAlpanika hone se janya hI nahIM haiM / jo vastu janya na ho - utpanna na hotI ho usakA janaka - utpanna karanevAlA kahA~ se hogA ! aba jo saMtAna kA janaka hI nahIM, to saMtAna kA janaka hiMsaka banatA haiM, yaha bAta hI kahA~ rahI ! T -- 47 na ca kSaNavizeSasya, tenaiva vyabhicArataH / tathA ca so'pyupAdAna bhAvena janako mataH // 5 // artha - kSaNavizeSa kA - manuSyAdi kSaNa kA janaka hiMsaka haiM aisA bhI nahIM mAnA jA sakatA / kAraNa ki hiraNa kA antya kSaNa manuSya ke kSaNa kA janaka hone para bhI hiMsaka nahIM haiN| jaise manuSyakSaNa kA janaka zikArI haiM, vaise hI hiraNa kA antya lakSaNa bhI upAdAnabhAva se upAdAna kAraNa rUpa meM (pariNAmI kAraNa rUpa meM) janaka haiM / kintu vaha hiMsaka nahIM haiM / [ janaka ko hiMsaka mAnane para upAdAna kSaNa ko bhI hiMsaka rUpa meM mAnanA par3atA haiM / ] -- tasyApi hiMsakatvena, na kazcitsyAdahiMsakaH / janakatvAvizeSeNa, naivaM tadviratiH kvacit // 6 // upAdAna kSaNa ko bhI hiMsaka mAneM to koI bhI ahiMsaka Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI aSTaka prakaraNa nahIM rhtaa| kAraNa ki pratyeka padArtha anaMtara kSaNa kA upAdAna kSaNa banane se janaka rUpa meM samAna haiN| isa prakAra amuka janaka hI hiMsaka haiM aise vizeSa ke binA koI bhI janaka hiMsaka haiM, isa prakAra janaka sAmAnya ko hiMsaka rUpa meM svIkArane se, kabhI bhI, kisI bhI vyakti kI, kahIM para bhI, kisI bhI avasthA meM hiMsA kI nivRtti nahIM hogI ! upanyAsazca zAstre'syAH, kRto yatnena cintyatAm / viSayo'sya yamAsadya, hantaiSa saphalo bhavet // 7 // artha - zAstra meM ahiMsA kA ullekha kiyA gayA haiN| zAstra meM kiye gaye ahiMsA saMbaMdhI ullekha ke viSaya ko AdarapUrvaka vicAra kareM / jisase zAstra meM kiyA gayA ahiMsA kA ullekha saphala-sArthaka bane / yadi ahiMsA kA abhAva hI ho to zAstra meM usakA ullekha nirarthaka banegA / abhAve'syA na yujyante, satyAdInyapi tattvataH / asyAH saMrakSaNArthaM tu, yadetAni munirjagau // 8 // artha - ahiMsA ke abhAva meM satyAdi dharma-sAdhana bhI paramArtha se nahIM mAne jAte / kAraNa ki muni-jinezvaroM ne ahiMsA kI rakSA ke lie hI satya Adi dharma-sAdhana kahe haiM / (yadi ahiMsA hI na hogI to phira isake rakSaNa ke sAdhanoM kI bhI kyA AvazyakatA ! kyA dhAnya se rahita kheta meM vAr3a banAne kI jarUrata haiM ? kabhI nahIM !) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 16. atha nityAnityapakSamaNDanASTakam 49 nityAnitye tathA dehAd, bhinnAbhinne ca tattvataH / ghaTanta Atmani nyAyAdvisAdInyavirodhataH // 1 // artha - AtmA ko nityAnitya tathA deha se bhinnAbhinna mAneM to kisI bhI prakAra ke virodha (doSa) ke binA nyAya - pUrvaka hiMsAdi paramArtha se mAne jAte haiM / pIDAkartRtvayogena, dehavyApattyapekSayA / tathA hanmIti saGklezAddhisaiSA sanibandhanA // 2 // artha - pIDA utpanna karane se, zarIra kA nAza karane se aura 'maiM jIva ko mAra rahA hU~' isa prakAra kI kaluSatA se yaha hiMsA sakAraNa haiN| (ekAMtavAda meM pUrva meM kahe anusAra pIr3A kI utpatti Adi lAgU na hone se hiMsA kAraNa-rahita haiN| hiMsyakarmavipAke'pi, nimittatvaniyogataH / hiMsakasya bhavedeSA, duSTA duSTAnubandhataH // 3 // artha - hiMsya jIva ke karma ke udaya se hiMsA hotI huI hone para bhI mAranevAlA usameM nimitta banane se usako hiMsA lagatI haiN| citta kI kaluSatatA ke kAraNa yaha hiMsA duSTa haiM / [ isase nimitta banane mAtra se hiMsA nahIM lagatI, kintu citta kA saMklezapUrvaka hiMsA meM nimitta banane se hiMsA lagatI haiM isase IryAsamiti pUrvaka calate hue sAdhu ke paira ke nIce Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa acAnaka saMpAtima jIva Akara mara jAye to sAdhu ko hiMsA nahIM lagatI / ] 50 tataH sadupadezAdeH kliSTakarmaviyogataH / zubhabhAvAnubandhena, hantA'syA viratirbhavet // 4 // artha - pariNAmI AtmA meM hiMsA kI utpatti se, sadupadeza Adi dvArA azubha karmoM ke viyoga se (kSayopazama hone se) tathA zubha adhyavasAya kI paraMparA hone se hiMsA se nivRtti hotI haiM / ahiMsaiSA matA mukhyA, svargamokSaprasAdhanI / etatsaMrakSaNArthaM ca nyAyyaM satyAdi pAlanam // 5 // artha - yaha pAramArthika ahiMsA svarga aura mokSa kA kAraNa haiN| satyAdi kA pAlana bhI ahiMsA ke rakSaNa ke lie jarUrI haiM / smaraNa-pratyabhijJAna - dehasaMsparzavedanAt / > asya nityAdisiddhizca tathA lokaprasiddhitaH // 6 // artha - smaraNa, pratyabhijJAna, deha saMsparzavedana aura lokaprasiddhi se AtmA ke nityatvAnityatva dharma kI tathA deha se bhinnatvAbhinnatva dharma kI siddhi hotI haiM / dehamAtre ca satyasmin, syAtsaGkocAdidharmiNi / dharmAderUrdhvagatyAdi, yathArthaM sarvameva tu // 7 // artha - AtmA ko sarvagata mAnane se pUrva meM (aSTaka Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 51 14 zloka 5-6 meM) dharma se Urdhvagati hotI haiM ityAdi zAstravacana aupacArika siddha ho rahA thA, yaha saba AtmA saMkoca-vikAsazIla aura dehapramANa ho to yathArtha nirupacarita siddha hotA haiM / vicAryametat sadbuddhyA, madhyasthenAntarAtmanA / pratipattavyameveti, na khalvanyaH satAM nayaH // 8 // -- artha - yahA~ ahiMsA Adi kA jo vicAra kiyA gayA haiM, usakA aMtarAtmA ke dvArA madhyastha banakara sUkSma buddhi se vicAra karanA cAhie aura usakA svIkAra karanA cAhie / vicAra karane para jo vastu satya lage usakA svIkAra karanA, yaha sajjana puruSoM kI nIti haiM / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 17. atha mAMsabhakSaNadUSaNASTakam bhakSaNIyaM satA mAMsa, prANyaGgatvena hetunA / odanAdivadityevaM, kazcidAha'titArkikaH // 1 // zrI aSTaka prakaraNa artha - cAvala ke samAna prANI kA aMga hone se sajjana puruSoM ke dvArA mAMsa kA bhakSaNa karanA cAhie, aisA atitArkika saugata - bauddhadarzanAnuyAyI kahate haiM / bhakSyAbhakSyavyavastheha, zAstralokanibandhanA / sarvaiva bhAvato yasmAt, tasmAdetadasAmpratam // 2 // artha kyA khAne lAyaka haiM aura kyA khAne lAyaka nahIM haiM ityAdi saMpUrNa vyavasthA paramArtha se Aptokta-zAstra aura ziSTa loka ke AdhAra para haiN| isase mAMsa prANI kA aMga haiM isalie bhakSya haiM, yaha kahanA ayukta haiM | -- tatra prANyaGgamapyekaM, bhakSyamanyattu no tathA / siddhaM gavAdisatkSIra - rudhirAdau tathekSaNAt // 3 // artha gAya Adi prANI kA aMga hone para bhI eka vastu - dUdha Adi bhakSya haiM aura dUsarI vastu khUna Adi abhakSya haiM, isa prakAra zAstra aura loka meM dekhA jAtA haiM / -- prANyaGgatvena na ca no'bhakSaNIyamidaM gatam / kintvanyajIvabhAvena, tathA zAstraprasiddhitaH // 4 // artha - hama (jaina) mAMsa ko kevala prANI kA aMga haiM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa isalie hI abhakSya nahIM mAnate, balki usameM anya jIvoM kI utpatti hone se bhI usako abhakSya mAnate haiN| mAMsa meM anya jIvoM kI utpatti AptoktazAstra meM prasiddha haiM / bhikSumAMsaniSedho'pi, na caivaM yujyate kvacit / asthyAdyapi ca bhakSyaM syAt, prANyaGgatvA'vizeSataH // 5 // / artha - prANI kA aMga hone se mAMsa bhakSya haiM, aisA svIkAra kareM to bhikSu (bauddha vizeSa) ke mAMsa kA bhI niSedha nahIM karanA cAhie / tathA haDDI, camar3I Adi bhI prANI ke aMga hone se bhakSya hone caahie| etAvanmAtrasAmyena, pravRttiyadi ceSyate / jAyAyAM svajananyAM ca, strItvAt tulyaiva sA'stu te // 6 // artha - yadi tuma mAtra prANI ke aMga kI samAnatA se mAMsabhakSaNa Adi kI pravRtti mAnate ho to strI rUpa meM samAna hone se svamAtA aura svapatnI ke saMbaMdha meM tumhArI samAna pravRtti honI cAhie / (prANI ke aMga rUpa meM samAna hone se cAvala-mAMsa meM bhakSaNa kI samAna pravRtti hotI haiM, usI prakAra mAtA-patnI ke saMbaMdha meM bhii)| tasmAcchAstraM ca lokaM ca, samAzritya vaded budhaH / sarvatraiva budhatvaM syA-danyathonmattatulyatA // 7 // artha - isase vidvAnoM ko pratyeka mudde para AptoktazAstra aura ziSTa logoM ko dRSTi ke samakSa rakhakara bolanA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa caahie| aisA bolane meM hI vidvattA haiM / zAstra aura loka se nirapekSa bolanA pAgalapana haiM / 54 zAstre cAptena vo'pyetanniSiddhaM yatnato nanu / laGkAvatArasUtrAdau tato'nena na kiJcana // 8 // , artha - laMkAvatAra Adi tumhAre zAstra meM bhI buddha ne mAMsabhakSaNa kA AdarapUrvaka niSedha kiyA haiM / isase tumhAre dvArA kiyA huA mAMsabhakSaNa kA samarthana niSprayojana haiM / I Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 18. athAnyazAstroktamAMsabhakSaNadUSaNASTakam anyo'vimRzya zabdArthaM, nyAyyaM svayamudIritam / pUrvAparaviruddhArtha - mevamAhAtra vastuni // 1 // artha - pUrvApara viruddha artha - 1. eka tarapha 'mAM sa bhakSayitA...' (gA. 3) jisake mAMsa kA maiM bhakSaNa karatA hUM, vaha paraloka meM merA bhakSaNa karegA, isa prakAra mAMsa zabda kA artha karake mAMsa-bhakSaNa meM doSa batAte haiM jabaki dUsarI tarapha isase bilakula viparIta 'na mAMsabhakSaNe doSaH' (gA. 2) mAMsabhakSaNa meM doSa nahIM haiM, aisA kahate haiM / (gA. 2) isameM prathama kahate haiM ki 'mAMsabhakSaNa meM doSa nahIM' tathA isI zloka ke aMta meM kahate haiM ki 'nivRttistu mahAphalA' mAMsabhakSaNa se nivRtti mahA phalavAlI haiM, aisA kahate haiN| na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 2 // artha - mAMsabhakSaNa meM doSa nahIM haiM tathA madyapAna meM aura maithuna sevana meM bhI doSa nahIM haiN| kAraNa ki prANiyoM kA mAMsabhakSaNAdi svabhAva haiM / kintu mAMsabhakSaNa se nivRtti, mahAphalavAlI haiN| mAMsa bhakSayitA'mutra yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 3 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa artha - yahAM maiM jisake mAMsa kA bhakSaNa karatA huuN| vaha paraloka meM merA bhakSaNa kregaa| yaha mAMsa zabda kA satya artha haiM / aisA buddhimAna kahate haiN| itthaM janmaiva doSo'tra, na zAstrAd bAhyabhakSaNam / pratItyaiSa niSedhazca, nyAyyo vAkyAntarAd gateH // 4 // artha - (itthaM) janmaiva doSo'tra - isa prakAra jisake mAMsa kA bhakSaNa kiyA ho usakA bhakSya rUpa meM janma ho, yahI mAMsabhakSaNa meM doSa haiM / prokSitaM bhakSayenmAMsaM, brAhmaNAnAM ca kAmyayA / yathAvidhi niyuktastu, prANAnAmeva vA'tyaye // 5 // artha - 1. vaidika maMtroM se prokSaNa nAmaka saMskAra se yukta mAMsa kA bhakSaNa karanA cAhie / 2. brAhmaNoM kI icchA se (ekabAra) mAMsa khAnA cAhie / 3. zrAddha tathA madhuparka meM vidhipUrvaka jur3e manuSya ko avazya mAMsabhakSaNa karanA caahie| 4. mAMsabhakSaNa binA prANoM kA rakSaNa na ho sake, aisI paristhiti meM bhI mAMsabhakSaNa karanA cAhie / atraivAsAvadoSazcennivRttirnAsya sajyate / anyadA'bhakSaNAdatrA'bhakSaNe doSakIrtanAt // 6 // artha - (atraivAsAvadoSazced) - zAstra-vihita mAMsabhakSaNa meM hI doSa nahIM haiM (zAstrabAhya mAMsabhakSaNa meM hI doSa haiM) aisA tuma mAnate ho to eka Apatti AtI haiN| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 57 yathAvidhi niyuktastu, yo mAMsaM nAtti vai dvijaH / " sa pretya pazutAM yAti sambhavAnekaviMzatim // 7 // artha - zrAddha aura madhuparka meM vidhipUrvaka jur3A huA jo brAhmaNa mAMsa kA bhakSaNa nahIM karatA, vaha bhavAMtara meM ikkIsa bAra pazu rUpa meM utpanna hotA haiM / pArivrAjyaM nivRttizced, yastadapratipattitaH / phalAbhAvaH sa evAsya, doSo nirdoSataiva na // 8 // artha aba yadi pravrajyA kI apekSA se mAMsabhakSaNa se nivRtti haiM, arthAt jo pravrajyA svIkAra kare usakI, vedavihita mAMsabhakSaNa se bhI nivRtti hotI haiM / aba pravrajita kI apekSA se "nivRttistu mahAphalA " yaha vacana saMgata haiM / gRhasthAvasthA meM vedavihiti mAMsabhakSaNa kI pravRtti thI / pravrajyA lene ke bAda mAMsabhakSaNa se nivRtti karAne ke lie " nivRttistu mahAphalA " yaha vacana saMgata haiM / ---- Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 19. atha madyapAnadUSaNASTakam madyaM punaH pramAdAGga, tathA saccittanAzanam / sandhAnadoSavattatra, na doSa iti sAhasam // 1 // artha - madya pramAda kA kAraNa haiM / zubha citta kA nAzaka haiM / madya meM saMdhAna ke samAna jIvasaMsaktijIvotpatti vagairaha aneka doSa haiN| (aise madyapAna meM doSa nahIM haiM) aisA kahanA yaha dhRSTatA haiN| kiM veha bahunoktena, pratyakSeNaiva dRzyate / doSo'sya vartamAne'pi, tathA bhaNDana-lakSaNaH // 2 // artha - madyapAna ke dUSaNoM ke bAre meM jyAdA kahane se kyA ? madyapAna se vartamAna meM bhI asabhya bhASaNa, mAra-pITa Adi doSa pratyakSa dekhe jAte haiM / zrUyate ca RSirmadyAt, prAptajyotirmahAtapAH / svargAGganAbhirAkSipto, mUrkhavannidhanaM gataH // 3 // kazcidRSistapastepe, bhIta indraH surastriyaH / kSobhAya preSayAmAsa, tasyAgatya ca tAstakam // 4 // vinayena samArAdhya, varadA'bhimukhaM sthitim / jagurmadyaM tathA hiMsAM, sevasvAbrahma vecchayA // 5 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa sa evaM gaditastAbhi - yonarakahetutAm / Alocya madyarUpaM ca, zuddhakAraNapUrvakam // 6 // madyaM prapadya tadbhogAnnaSTadharmasthitirmadAt / vidaMzArthamajaM hatvA, sarvameva cakAra saH // 7 // tatazca bhraSTasAmarthya , sa mRtvA durgatiM gtH| itthaM doSAkaro madyaM, vijJeyaM dharmacAribhiH // 8 // artha - ugra tapa se aNimAdi ATha prakAra kI labdhiyoM ko prApta karane para bhI eka RSi devAMganAoM se AkarSita hokara madyapAna karane se mUrkha manuSya ke samAna mRtyu ko prApta huA; aisA purANa-kathAoM meM sunA jAtA haiN| kisI RSi ne jaMgala meM rahakara hajAroM sAla taka ugra tapa kI sAdhanA kii| ugra tapa ke prabhAva se yaha RSi mujhe iMdrapada se cyuta karegA, aisI zaMkA se iMdra ghabarA gayA / RSi ko tapa kI sAdhanA se patita karane ke lie devAMganAoM ko usake pAsa bhejA / RSi ke pAsa Akara devAMganAoM ne aMjalipUrvaka praNAma, vividha prakAra kI stuti Adi aneka prakAra ke vinaya se RSi ko prasanna kiyA / prasanna hue RSi ne devAMganAoM se varadAna mAMgane ko kahA / devAMganAoM ne madya, hiMsA athavA abrahma ina tInoM meM se kisI eka kA sevana karo aisA khaa| yaha sunakara RSi ne socA ki ina tInoM meM se Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrI aSTaka prakaraNa kisakA sevana kare? vicAra kara hiMsA aura abrahma naraka ke kAraNa haiM, jabaki madya gola, dhAvaDa Adi zuddha vastuoM se banane ke kAraNa nirdoSa haiM, aisA nirNaya kara madyapAna kA svIkAra kara madyapAna kiyaa| adhika svAda ke lie madirA ke sAtha bakare ko mArakara mAMsa kA bhI sevana kiyA / isa prakAra kevala madyapAna ke lie hiMsAdi saba pApa kiye / usake pariNAma meM tapa kA sAmarthya naSTa ho gayA / aMta meM marakara vaha RSi naraka meM gayA / isa prakAra dharmiyoM ke dvArA madya ko doSoM kI khAna jAnanA cAhie / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 20. atha maithunadUSaNASTakam rAgAdeva niyogena, maithunaM jAyate yataH / tataH kathaM na doSo'tra, yena zAstre niSidhyate // 1 // artha - maithunasevana rAga se hI hotA haiN| isase maithuna meM doSa kyoM nahIM ? jisase zAstra meM maithuna doSa kA niSedha kiyA gayA haiN| dharmArthaM putrakAmasya, svadAresvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, yatsyAddoSo na tatra cet // 2 // nApavAdikakalpatyAnnaikAntenatyasaGgatam / vedaM hyadhItya snAyAd yadadhItyaiveti zAsitam // 3 // snAyAdeveti na tu yat, tato hIno gRhAzramaH / tatra caitadato nyAyAt, prazaMsA'sya na yujyate // 4 // artha - dharma ke lie putra kI icchAvAlA gRhastha RtukAla meM apanI strI ke sAtha smRti meM kahI huI vidhipUrvaka maithuna sevana kare to usameM doSa nahIM hai, aisA yadi tuma kahate ho to vaha ThIka nahIM haiN| ___'ApavAdikakalpatvAd' - kAraNa ki maithuna sevana ApavAdika kriyA haiM / ApavAdika kriyA nirdoSa nahIM hotii| saMkaTa meM par3A huA manuSya apavAda rUpa meM svamAMsa kA yA svaputra Adi kA mAMsa sevana kare to vaha nirdoSa nahIM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 zrI aSTaka prakaraNa mAnA jAtA / na cale to niSiddha vastu kA bhI apavAda se sevana kare / kintu apavAda se sevana karane para vaha vastu nirdoSa nahIM bana jAtI / ataH maithunasevana bhI apavAda se karanA cAhie / maithuna svarUpa se to doSita hI haiM / isase naikAntenetyasaMgatam 'maithuna meM sarvathA doSa nahIM haiM', aisA kahanA asaMgata haiM / veda kI vyAkhyA karanevAloM ne veda par3hakara (maithuna sevana ke lie) snAna kare, isa vAkya kA veda par3hakara hI (maithuna sevana ke lie) snAna kare aisA artha kiyA haiM / kintu veda par3hakara (maithunasevana ke lie) snAna kare hI aisA artha nahIM kiyaa| yahAM 'veda par3hakara hI' isa prakAra veda paThana ke Upara jora diyA haiM, nahIM ki maithunasevana para / isakA artha yaha huA ki - maithunasevana ke binA na cale to veda par3hakara hI maithunasevana kare / maithuna sevana karanA nahIM aura yadi karanA par3e to bhI veda par3he binA to kadApi nahIM karanA / isase (yati Azrama kI apekSA se) gRhasthAzrama hIna kakSA kA haiM / tatra caitad - gRhasthAzrama meM maithuna saMbhavita haiM / isase nyAya kI dRSTi se maithuna kI prazaMsA yogya nahIM haiM / adoSakIrtanAdeva, prazaMsA cet kathaM bhavet / arthApattyA sadoSasya, doSAbhAva - prakIrtanAt // 5 // artha - 'na ca maithune' isa vacana se maithuna meM doSa kA abhAva kahe jAne se maithuna kI prazaMsA yogya haiM, aisA mAnanA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 63 ThIka nahIM / kAraNa ki veda par3hakara snAna kare, isa vAkya kA veda par3hakara hI snAna kare aisA artha kiyA haiM / arthAt arthApatti pramANa se maithuna doSayukta haiM, aisA siddha hotA haiM / arthApatti se dUSita siddha hue maithuna meM doSAbhAva kahanevAle 'na ca maithune' isa apramANabhUta vacana se maithuna ko nirdoSa kaise mAna sakate haiM ? aura prazaMsA kisa prakAra ho ? tatra pravRttihetutvAt, tyAjyabuddherasambhavAt / vidyukteriSTasaMsiddhe - ruktireSA na bhadrikA // 6 // artha - na ca maithune arthAt maithuna meM doSa nahIM haiM / yaha vacana apramANika haiM, kAraNa ki dUSita maithuna meM pravRtti karAne kA kAraNa haiM, maithuna dUSita hone se tyAjya haiM, aisA jJAna na hone se (ulTA anya kartavya anuSThAnoM ke samAna) maithuna anuSThAna (vidheya) haiM aisA kahane se, logoM ko 'iSTa thA aura vaidya ne kahA' usa prakAra iSTa kI siddhi hone ke kAraNa yaha ukti kalyANakAraka nahIM hai / prANinAM bAdhakaM caitacchAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNaka praveza - jJAtatastathA // 7 // artha - zrI mahAvIra svAmI Adi maharSiyoM ne maithuna jIvoM kA nAza karanevAlA haiM, isa prakAra zAstra (bhagavatI) meM nalI ke dRSTAMta se kahA haiM / rUI se bharI huI nalI meM agni se dhadhakate hue lohe kI char3a kA prakSepa kiyA jAe to jaise -- Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrI aSTaka prakaraNa samasta rUI jalakara bhasma ho jAtI haiM vaise hI maithuna sevana se strI kI yoni meM sthita jIva naSTa ho jAte haiN| mUlaM caitadadharmasya, bhavabhAvapravardhanam / tasmAdviSAnnavatyAjya-midaM mRtyumanicchatA // 8 // artha - maithuna adharma kA mUla hone se saMsAra-bhAva ko bar3hAnevAlA haiN| isase (saMsAra nahIM cAhanevAlA jIva) maraNa nahIM cAhanevAlA jIva viSamizrita anna kA tyAga karatA haiM vaise hI maithuna kA bhI tyAga karanA cAhie / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 21. atha sUkSmabuddhyaSTakam sUkSmabuddhyA sadA jJeyo, dharmo dharmArthibhinaraiH / anyathA dharmabuddhyaiva, tadvighAtaH prasajyate // 1 // artha - dharma ke arthI manuSya ko dharma sadA sUkSmabuddhi se jAnanA cAhie / anyathA dharmabuddhi se - dharma ke Azaya se bhI dharma kA vyAghAta - nAza hotA haiM / gRhItvA glAnabhaiSajya - pradAnAbhigrahaM yathA / tadaprAptau tadante'sya, zokaM samupagacchataH // 2 // artha - jaise - glAna ko auSadha dene kA abhigraha lene ke bAda, abhigraha kA kAla pUrNa hone taka, koI bhI sAdhu glAna na hone se auSadha dene kA avasara na Ane ke kAraNa zoka karanevAle ko dharma ke Azaya se adharma hotA haiN| gRhIto'bhigrahaH zreSTho, glAno jAto na ca kvacit / aho me'dhanyatA kaSTaM, na siddhamabhivAJchitam // 3 // artha - maiMne zreSTha abhigraha to grahaNa kiyA, kintu koI bhI sAdhu kabhI bhI bImAra nahIM huA ! are ! re ! maiM adhanya hU~ ! aphasosa kI bAta haiM ki merA iSTa kArya siddha nahIM huA ! evaM hyetatsamAdAnaM, glAnabhAvAbhisandhimat / sAdhUnAM tattvato yat tat, duSTaM jJeyaM mahAtmabhiH // 4 // artha - isa prakAra abhigraha kA svIkAra karanevAle Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa mahAtmAoM ko paramArtha se duSTa jAnanA / kAraNa ki usa abhigraha meM 'yadi koI sAdhu glAna ho to acchA, jisase merA abhigraha saphala ho,' aisA sAdhuoM kI bImArI kA Azaya hone se vaha karmabaMdha kA hetu banatA haiM / laukikairapi caiSo'rtho dRSTaH sUkSmArthadarzibhiH / prakArAntarataH kaizci-data etadudAhRtam // 5 // aGgeSveva jarAM yAtu, yattvayopakRtaM mama / naraH pratyupakArAya vipatsu labhate phalam // 6 // artha - kucha vidvAnoM kA bhI isa artha kA - ajJAnatA se, dharmabuddhi se honevAle dharmavyAghAta kA jJAna haiN| isase unhoMne nimnAnusAra kahA haiM / (rAma tArA ko...prApta karatA hai / ) evaM viruddhadAnAdau, hInottamagateH sadA / pravrajyAdividhAne ca, zAstroktanyAyabAdhite // 7 // dravyAdibhedato jJeyo, dharmavyAghAta eva hi| samyagmAdhyasthyamAlambya, zrutadharmavyapekSayA // 8 // artha - isa prakAra sadA zAstraviruddha dAnAdi meM tathA zAstrokta vidhi se rahita pravrajyAdi karane meM hInottamagateH - anucita ko ucita jAnane se dravya, kSetra, kAla aura bhAva ko Azraya kara dharmavyAghAta hI haiM / isa dharmavyAghAta ko mAdhyastha banAkara Agama ke anusAra acchI taraha jAnanA / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 67 22. atha bhAvazuddhyaSTakam bhAvazuddhirapi jJeyA, yaiSA mArgAnusAriNI / prajJApanApriyAtyarthaM, na punaH svA''grahAtmikI // 1 // artha - bhAvazuddhi bhI yadi jinokta mArga kA anusaraNa karatI ho tathA jisameM AgamArtha kA upadeza atyaMta priya ho, vahI pAramArthika jAnanA cAhie, na ki svAgraha - apanA Agraha / kAraNa ki svAgraha bhAva kI azuddhi rUpa haiM / rAgo dveSazca mohazca, bhAvamAlinyahetavaH / etadutkarSato jJeyo, hantotkarSo'sya tattvataH // 2 // tathotkRSTe ca satyasmin, zuddhirvai zabdamAtrakam / svabuddhikalpanAzilpa - nirmitaM nArthavad bhavet // 3 // -- bhAva artha - rAga, dveSa aura moha bhAvamAlinya ke azuddhi ke kAraNa haiM / isase paramArtha se rAgAdi - vRddhi se bhAvamalinatA kI hI vRddhi jAnanA cAhie / rAgAdi ke utkarSa se svAgraha kI vRddhi hone para bhAvazuddhi artha rahita zabdamAtra haiM / jo svabuddhi se kalpanArUpa zilpa se racita ho vaha nirarthaka hotA haiM / arthAt jahA~ rAgAdi ke utkarSa se kevala svAgraha hI ho vahA~ bhAvazuddhi hotI hI nhiiN| phira bhI bhAvazuddhi vahA~ haiM, aisA koI kahe to vaha bhAvazuddhi kalpita hone se nirarthaka haiM / I Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa na mohodriktatA''bhAve, svAgraho jAyate kvacit / guNavatpAratantryaM hi, tadanutkarSasAdhanam // 4 // ata eva AgamajJo'pi, dIkSAdAnAdiSu dhruvam / kSamAzramaNahastenetyAha, sarveSu karmasu // 5 // artha - rAgAdi kI maMdatA meM svAgraha kabhI bhI nahIM hotA tathA guNavAna ke AdhIna rahane se rAgAdi kI maMdatA hotI haiM / isIlie AgamajJAtA bhI pravrajyApradAna Adi sarva kAryoM meM 'kSamAzramaNa hastena' aisA avazya kahate haiM / arthAt maiM yahA~ sarvavirati AropaNa Adi jo kucha karatA hU~ vaha kSamAzramaNa - pUrva mahApuruSoM ke hAthoM se karatA hU~, aisA avazya kahate haiN| idaM tu yasya nAstyeva, sa nopAye'pi vartate / bhAvazuddheH svaparayo - guNAdyajJasya sA kutaH // 6 // artha - jo guNavAna ke adhIna hI nahIM, vaha bhAvazuddhi ke upAya bhI nahIM karatA tathA apane guNa-doSoM se aura para ke guNoM se ajJAta haiM / anyathA guNavAna ke adhIna kyoM na bane ? isase usakI bhAvazuddhi kahA~ se hogI ? tasmAdAsannabhavyasya, prakRtyA zuddhacetasaH / sthAnamAnAntarajJasya, guNavadbahumAninaH // 7 // aucityena pravRttasya, kugrahatyAgato bhRzam / sarvAtrA''gamaniSThasya, bhAvazuddhiryathoditA // 8 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 69 artha - isase 1. jo alpakAla meM mokSa jAnevAlA ho, 2. svAbhAvika rIti se jisakA mana zuddha ho, 3. jo guNoM ke sthAna rUpa AcAryAdi ko tathA unake mAna-pUjA ke aMtara ko jAnate ho, arthAt AcArya meM amuka guNa haiM, upAdhyAya meM amuka guNa haiM, isa prakAra guNoM ke sthAna AcArya, upAdhyAya Adi ko jAnatA haiM tathA upAdhyAya kI amuka prakAra se pUjA karanI ucita haiM tathA upAdhyAya kI pUjA se jo lAbha ho usase AcArya kI pUjA se adhika lAbha hotA haiM, isa prakAra svarUpa aura phala kI dRSTi se AcAryAdi kI pUjA ke aMtara ko jAnatA haiM / 4. jisakA guNI puruSoM ke prati bahumAna ho, 5. jo vihita anuSThAnoM meM yathAyogya pravRtti karatA ho, 6. kadAgraha kA tyAgakara sarvatra Agama ko atyaMta pramANa mAnatA ho, isa prakAra ke jIva kI bhAvazuddhi pAramArthika haiM / aisI bhAvazuddhi se dharmavyAghAta nahIM hotA / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI aSTaka prakaraNa 23. atha zAsanamAlinyavarjanASTakam yaH zAsanasya mAlinye'nAbhogenApi varttate / sa tanmithyAtvahetutvAdanyeSAM prANinAM dhruvam // 1 // badhnAtyapi tadevAlaM, paraM saMsArakAraNam / vipAkadAruNaM ghoraM, sarvAnarthavivardhanam // 2 // artha - jo anjAne meM bhI jainazAsana kI avahelanA ho aisI pravRtti karatA haiM, vaha jainazAsana kI avahelanA ke dvArA avazya anya - ( avahelanA karanevAle) prANiyoM ke mithyAtva kA kAraNa banatA haiM / arthAt jainazAsana ke bAre meM viparIta samajha utpanna karatA haiM / isase svayaM bhI saMsAra kA kAraNa, vipAka meM dAruNa, sarva anarthoM ko baDhAnevAlA, aisA prakRSTa mithyAtva mohanIya karma ko (atyaMta nikAcita Adi) bAMdhatA haiM / yastUnnatau yathAzakti, so'pi samyaktvahetutAm / anyeSAM pratipadyeha, tadevApnotyanuttaram // 3 // prakSINatIvrasaGkelaM, prazamAdiguNAnvitam / nimittaM sarvasaukhyAnAM, tathA siddhisukhAvaham // 4 // artha - jo jainazAsana kI unnati ho, vaisI pravRtti yathAzakti karatA haiM, vaha anya prANiyoM ke samyaktva meM nimitta banakara svayaM bhI anaMtAnubaMdhI kaSAya ke udayarUpa tIvra saMkleza se atyaMta rahita, prazamAdi guNoM se yukta, sarva Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa prakAra ke sukhoM kA kAraNa, mokSa ko prApta karAnevAlA, anuttara ( kSAyika) samyaktva prApta karatA haiM / ataH sarvayatnena, mAlinyaM zAsanasya tu / prekSAvatA na kartavyaM, pradhAnaM pApasAdhanam // 5 // artha - isase buddhimAna puruSa ko saMpUrNa prayatna se kisI bhI prakAra se zAsana - mAlinya nahIM karanA cAhie, kAraNa ki zAsanamAlinya pApa kA azubha karma kA mukhya kAraNa haiM / - 71 asmAcchAsanamAlinyAjjAtau jAtau vigarhitam / pradhAnabhAvAdAtmAnaM, sadA dUrIkarotyalam // 6 // artha - isa zAsanamAlinya se pratyeka bhava meM hIna jAti Adi meM utpanna hone se atyaMta nindita svayaM kI AtmA ko saMsAra-sukha, saMpatti, svajana Adi ke prabhutva se sadA atyaMta dUra karatA haiM / kartavyA connatiH satyAM zaktAviha niyogataH / avandhyaM bIjameSA yat, tattvataH sarvasampadAm // 7 // artha - kisI bhI prakAra se zAsana kI avahelanA kA tyAga karanA hI cAhie aura zakti ho to jainazAsana kI unnati karanI cAhie / kAraNa ki paramArtha se zAsanaprabhAvanA sarva prakAra kI saMpattiyoM kA amogha upAya haiM / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI aSTaka prakaraNa ata unnatimApnoti, jAtau jAtau hitodayAm / kSayaM nayati mAlinyaM, niyamAtsarvavastuSu // 8 // artha isa zAsana prabhAvanA se jIva pratyeka bhava meM kalyANa kI anubaMdhavAlI unnati pAtA haiM aura avazya sarva vastuoM meM dUSaNoM kA kSaya hotA haiM, arthAt jAti, buddhi Adi sarvabhAva hInatA Adi dUSaNoM se rahita uttama prakAra ke prApti hote haiM / [ tattathA zobhanaM dRSTvA, sAdhu zAsanamityadaH / pratipadyante tadaiveke, bIjamanye'sya zobhanam // 4 // artha - zAsanaprabhAvanA ho vaise viziSTa udAratAdipUrvaka ucca prakAra ke pUjAdi anuSThAnoM ko dekhakara "jaina zAsana suMdara hai" aisI prazaMsA se kaI jIva usI samaya samyaktva karate ko prApta / kaI jIva samyaktva ke avandhya bIja ko prApta karate haiN| sAmAnyenApi niyamAd varNavAdo'tra zAsane / kAlAntareNa samyaktva hetutAM pratipadyate // 5 // artha isa zAsana ke saMbaMdha meM sAmAnya se bhI varNavAda - "jainazAsana bhI suMdara haiM" aisI prazaMsA avazya bhaviSya meM samyaktva kA kAraNa haiM / -- Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa caurodAharaNAdevaM pratipattavyamityadaH / kauzAmbyAM sa vaNigbhUtvA, buddha eko'paro na tu // 6 // artha - jainazAsana kI prazaMsA bhaviSya meM samyaktva kA kAraNa banatI haiM, aisA cora ke udAharaNa se jAnA jA sakatA haiN| jainazAsana kI prazaMsA karanevAlA cora kozAMbI nagarI meM vaNik rUpa meM utpanna hokara samyaktva ko prApta huA / jabaki anya - usake mitra ne samyaktva nahIM pAyA / iti sarvaprayatnenopaghAtaH, zAsanasya tu / prekSAvatA na karttavya AtmAno hitamicchatA // 7 // karttavyA connatiH satyAM, zaktAviha niyogataH / pradhAnaM kAraNaM hyeSA, tIrthakRnnAma karmaNaH // 8 // artha - isase Atmahita ko cAhanevAle buddhimAna puruSa ko kisI bhI prakAra se zAsana kI avahelanA nahIM karanI cAhie, aura zakti ho to avazya jainazAsana kI prabhAvanA karAnI cAhie / kAraNa ki jainazAsana kI prabhAvanA tIrthaMkara nAmakarma ke baMdha kA pradhAna kAraNa haiM / ] Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrI aSTaka prakaraNa 24. atha puNyAdicaturbhaGgyaSTakam gehAd gehAMtaraM kazcicchobhanAdadhikaM naraH / yAti yadvatsudharmeNa, tadvadeva bhavAd bhavam // 1 // artha - jaise koI manuSya acche ghara se, usase bhI dUsare adhika suMdara ghara meM rahane ke lie jAtA haiM, vaise hI jIva puNyAnubaMdha puNya ke udaya se manuSyAdi suMdara bhava se anya deva Adi suMdara bhava meM jAtA haiM / gehAd gehAntaraM kazcicchobhanAditarannaraH / yAti yadvadasaddharmAt, tadvadeva bhavAd bhavam // 2 // artha - jaise koI manuSya acche ghara se anya kharAba ghara meM rahane ke lie jAtA haiM, vaise hI jIva pApAnubaMdhI puNya ke udaya se manuSyAdi zubha bhava se anya narakAdi azubha bhava meM jAtA haiM yaha puNya nidAna ( niyANA) aura ajJAnatA se dUSita dharmaanuSThAna se (brahmadatta cakrI Adi ke samAna) prApta hotA haiM / I gehAd gehAntaraM kazci- dazubhAdadhikaM naraH / yAti yadvanmahApApAt, tadvadeva bhavAd bhavam // 3 // artha - jaise koI manuSya kharAba ghara meM se anya adhika kharAba ghara meM rahane ke lie jAtA haiM, vaise hI jIva pApAnubaMdhI pApa ke udaya se tiryaMcAdi azubha bhava se anya adhika azubha naraka Adi bhava meM jAtA haiM / ghora hiMsAdi se aisA pApa baMdhatA haiM / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 75 gehAd gehAntaraM kazcidazubhAditarannaraH / yAti yadvatsudharmeNa, tadvadeva bhavAd bhavam // 4 // artha - jaise koI manuSya kharAba ghara se anya acche ghara meM jAtA haiM, vaise hI jIva puNyAnubaMdhI pApa ke udaya se tiryaMca Adi azubha bhava se manuSyAdi zubha bhava meM jAtA haiM / pApa ke udaya ke samaya samatA rakhane se (karma nirjarA aura) puNyabaMdha hotA haiN| isase yaha pApa puNyAnubaMdhI banatA haiN| zubhAnubandhyataH puNyaM, kartavyaM sarvathA naraiH / yatprabhAvAdapAtinyo, jAyante sarvasampadaH // 5 // artha - isa kAraNa se manuSyoM ko sarvathA (jo-jo upAya ho una saba upAyoM se) puNyAnubaMdhI puNya karanA cAhie / isa puNya ke pratApa se sarva saMpattiyA~ avinazvara banatI haiN| sadAgamavizuddhena, kriyate tacca cetasA / etacca jJAnavRddhebhyo, jAyate nAnyataH kvacit // 6 // artha - puNyAnubaMdhI puNya satya Agama se vizuddha aise citta se kiyA jAtA haiM, aura satya Agama se vizuddha citta jJAna-vRddhoM se hotA haiM, anya kisI kAraNa se nahIM / cittaratnamasaGkliSTa - mAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH // 7 // artha - rAga Adi saMklezoM se rahita citta rUpa ratna Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa AMtarika (AdhyAtmika) dhana kahA jAtA haiM / jisakA cittaratna rAgAdi doSoM ke dvArA curAyA gayA haiM, usako vipattiyA~ AnI hI bAkI rahatI haiM / 76 prakRtyA mArgagAmitvaM, sadapi vyajyate dhruvam / jJAnavRddhaprasAdena, vRddhiM cApnotyanuttarAm // artha citta kA mArgagAmitva Agamavizuddhi svAbhAvika hone para bhI jJAnavRddhoM kI prasannatA se avazya vyakta hotA haiM aura atyaMta vRddhi ko prApta hotA haiM / - dayA bhUteSu vairAgyaM, vidhivad gurupUjanam / vizuddhA zIlavRttizca, puNyaM puNyAnubandhyadaH // 8 // artha 1. prANi - dayA - sarva prakAra ke jIvoM para kRpaa| 2. vairAgya saMsAra se virakti 3. vidhipUrvaka gurupUjana bhakta-pAna pradAna, vaMdana Adi 4. vizuddha zIlavRtti - ahiMsAdi vratoM kA niraticAra pAlana / - -- -- Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 77 25. atha puNyAnubandhipuNyASTakam ataH praddhakarSasamprAptAd, vijJeyaM phalamuttamam / tIrthakRtvaM sadaucitya - pravRtyA mokSasAdhanam // 1 // artha - atyaMta prakRSTa puNyAnubaMdhI puNya se tIrthaMkara pada rUpa uttama phala prApta hotA haiM / tIrthaMkara - pada sadA ucita pravRttipUrvaka mokSa denevAlA haiM / sadaucityapravRttizca, garbhAdArabhya tasya yat / tatrApyabhigraho nyAyyaH, zrUyate hi jagadguroH // 2 // artha - garbhAvasthA se hI tIrthaMkara kI sadA ucita pravRtti hotI haiM / kAraNa ki jagadguru mahAvIra svAmI kA garbhAvasthA meM bhI abhigraha ucita sunA jAtA haiM / arthAt bhagavAna mahAvIra ne pravrajyA svIkAra karane ke bAda liyA huA abhigraha to ucita thA hI, kintu garbhAvasthA meM liyA huA abhigraha bhI ucita thA / / pitrudveganirAsAya, mahatAM sthitisiddhaye / / iSTakAryasamRddhyartha - mevambhUto jinAgame // 3 // artha - mAtA-pitA ke udvega ko dUra karane ke lie, mere dRSTAMta se anya uttama loga bhI mAtA-pitA ke udvega ko dUra karake hI koI bhI pravRtti kare, yaha jAnane ke lie aura iSTa kArya kI mokSa kI siddhi ke lie isa prakAra kA (nimnalikhita zloka meM) abhigraha Agama meM sunA jAtA haiN| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrI aSTaka prakaraNa jIvito gRhavAse'smin, yAvanme pitarAvimau / tAvadevAdhivatsyAmi, gRhAnahamapISTataH // 4 // artha - jaba taka mere mAtA-pitA isa gRhavAsa meM jIvita raheMge taba taka hI maiM bhI svecchApUrvaka ghara meM rhuuNgaa| imau zuzrUSamANasya, gRhAnAvAsato guruu| pravrajyApyAnupUryeNa, nyAyyA'nte me bhaviSyati // 5 // artha - ghara meM rahakara pUjya mAtA-pitA kI sevA karate hue, anukrama se aMta meM merI yogya pravrajyA bhI hogii| sarvapApanivRttiryat, sarvathaiSA satAM matA / gurUdvegakRto'tyantaM, neyaM nyAyyopapadyate // 6 // artha - vidvAna puruSoM ne isa pravrajyA ko sarva prakAra se sarva pApoM se nivRtti rUpa mAnA haiM / isase mAtA-pitA ko udvega karanevAle kI pravrajyA bilkula yogya nahIM haiN| prArambhamaGgalaM hyasyA, guruzuzrUSaNaM param / etau dharmapravRttAnAM, nRNAM pUjAspadaM mahat // 7 // artha - mAtA-pitA kI sevA pravrajyA kA prathama bhAva maMgala haiN| kAraNa ki dharma meM pravRtta manuSyoM ke lie mAtA-pitA parama pUjya hai| sa kRtajJaH pumA~lloke, sa dharmagurupUjakaH / sa zuddhadharmabhAk caiva, ca etau pratipadyate // 8 // artha - jo mAtA-pitA kI sevA-pUjA karatA haiM, vahI loka meM kRtajJa kahA jAtA haiM, vahI dharmaguru kA pUjaka banatA haiM, vahI nirdoSa dharmArAdhanA karanevAlA hotA haiM / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 26. atha mahAdAnasthApanASTakam 79 jagadgurormahAdAnaM, saGkhyAvaccetyasaGgatam / zatAni trINi koTInAM, sUtramityAdi coditam // 1 // anyaistvasaGkhyamanyeSAM, svatantreSUpavarNyate / tattadeveha tadyuktaM, mahacchabdopapattitaH // 2 // tato mahAnubhAvatvAt, teSAmeveha yuktimat / jagadgurutvamakhilaM, sarvaM hi mahatAM mahat // 3 // artha - tIrthaMkara kA dAna mahAdAna haiM aura saMkhyAvAlA (parimita) haiM yaha asaMgata haiM / mahAdAna aura saMkhyAvAlA yaha kisa prakAra saMbhavita haiM / tIrthaMkara 388 karor3a aura 80 lAkha suvarNa kA dAna dete haiM, aisA zAstra meM kathita hone se tIrthaMkara kA dAna saMkhyAvAlA haiM, yaha nizcita haiM / bauddha apane zAstra meM bodhisattvoM ke dAna ko asaMkhya (aparimita) kahate haiM / ataH bodhisattva kA hI dAna mahAdAna haiM, yaha saMgata haiM / kAraNa ki vaha dAna asaMkhya hone se usImeM mahAna zabda kA prayoga kiyA jA sakatA haiM / bodhisattvoM kA dAna mahAdAna hone se ve hI mahAnubhAva hai aura saMpUrNatayA jagadguru hai, yaha saMgata haiM / mahApuruSoM kA saba kucha mahAna hotA haiM / I Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa evamAheha sUtrArthaM, nyAyato'navadhArayan / kazcinmohAttatastasya, nyAyalezo'tra darzyate // 4 // artha - yahA~ pUrvapakSa vAdI saugata sUtra ke (-tIrthaMkaroM ke dAna ke saMkhyAsUcaka sUtra ke) artha ko bhalI bhAMti jAne binA ajJAnatA se isa prakAra (pUrva meM jo kahA hai vaisA) kahate haiM / isase yahA~ unako thor3I yukti kahate haiM / mahAdAnaM hi saMkhyAvadarthyabhAvAjjagadguroH / siddhaM varavarikAtastasyAH sUtre vidhAnataH // 5 // artha - tIrthaMkara kA mahAdAna arthI na hone se saMkhyAvAlA haiM, na ki udAratA athavA dravya ke abhAva se| kAraNa ki tIrthaMkaroM ke mahAdAna ke samaya varavarikA kI (jisako jo cAhie vahA mA~go) udghoSaNA kI jAtI haiM, aisA zAstra meM kahA gayA haiM / arthAt tIrthaMkara to aparimita dAna dete haiM kintu usako lenevAle hI bahuta kama loga hone se dAna parimita hotA haiN| tayA saha kathaM saMkhyA, yujyate vyabhicArataH / tasmAdyathoditArthaM tu, saMkhyAgrahaNamiSyatAm // 6 // artha - varavarikA ke sAtha saMkhyA kA mela kisa prakAra hogA? nahIM hogaa| isase parimita dAna meM koI kAraNa honA hI cAhie / yaha kAraNa haiM bahuta arthiyoM kA abhAva / arthI bahuta hoM to varavarikA se diyA jAnevAlA dAna parimita Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 81 saMkhyAvAlA nahIM hogA / isa prakAra arthApatti se bahuta arthiyoM kA abhAva siddha hotA haiN| bahuta arthiyoM ke abhAva se dAna saMkhyAvAlA hotA hai| mahAnubhAvatApyeSA, tadbhAve na yadarthinaH / viziSTasukhayuktatvAt, santi prAyeNa dehinaH // 7 // artha - tIrthaMkaroM kI upasthiti meM loga prAyaH viziSTa sukha se - saMtoSa se yukta hone se dAna nahIM mA~gate haiM / tIrthaMkaroM kA atizaya prabhAva bhI yahI haiN| dharmodyatAzca tadyogAt, te tadA tattvadarzinaH / mahanmahattvamasyaiva - mayameva jagadguruH // 8 // artha - tathA tIrthaMkara vidyamAna hote haiM taba unake saMbaMdha se loga tattvadarzI banakara dharma meM udyata hote haiM / isa prakAra saMtoSa rUpa saMpatti dene se tIrthaMkara kA saMkhyAvAlA hI dAna mahAdAna hone se tIrthaMkara hI mahAnubhAva mahAprabhAvazAlI haiM aura jagadguru haiM, na ki bodhisattva / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrI aSTaka prakaraNa 27. atha tIrthakRddAnasaphalatAsiddhyaSTakam kazcidAhA'sya dAnena, ka ivArthaH prasidhyati / mokSagAmI dhruvaM hyeSa, yatastenaiva janmanA // 1 // artha - dAna se tIrthaMkara kA koI prayojana siddha nahIM hotA / tIrthaMkara usI bhava meM mokSa meM jAnevAle hone se mokSa-prayojana bhI siddha nahIM hotA / isa prakAra koI vAdI kahatA haiM | ucyate kalpa evA'sya, tIrthakRnnAmakarmaNaH / udayAtsarvasattvAnAM hita eva pravarttate // 2 // dharmAGgakhyApanArthaM ca, dAnasyApi mahAmatiH / avasthaucityayogena, sarvasyaivAnukampayA // 3 // artha - tIrthaMkara nAmakarma ke udaya se sarva jIvoM ke hita ke lie hI pravRtti karane kA tIrthaMkaro kA kalpaAcAra hone se, ve dAna karate haiM, na ki kisI phala kI AzA se / tathA sva-sva bhUmikA ke anusAra anukaMpA - kRpA se dAna karanA / yaha bhI gRhastha yA sAdhu sarva jIvoM kA dharma haiM / dAna bhI dharma kA aMga haiM yaha batAne ke lie mahAmati tIrthaMkara dAna dete hai / zubhAzayakaraM hyeta - dA''grahacchedakAri ca / sadabhyudayasArAGga - manukampAprasUti ca // 4 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 83 artha - zubha Azaya ko utpanna karatA haiM, lakSmI ke mamatva kA nAza karatA haiM, anubaMdhayukta kalyANa kA pradhAna kAraNa haiM tathA anukaMpA dayA se utpanna hotA haiM, isIlie dAna dharma kA aMga haiM / jJApakaM cAtra bhagavAn, niSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadad dhImA - nanukampAvizeSataH // 5 // artha - sAdhutA meM hone para bhI atizaya dayA se brAhmaNa ko devadUSya denevAle cAra jJAna ke mAlika bhagavAna mahAvIra (viziSTa saMyoga upasthita hone para sAdhu ko bhI anukaMpA dAna karanA cAhie) isa viSaya meM dRSTAMta rUpa haiN| itthamAzayabhedena nAto'dhikaraNaM matam / , api tvanyad guNasthAnaM, guNAntaranibandhanam // 6 // artha - viziSTa saMyogoM meM viziSTa (yaha becArA karma ke kIcar3a se chUTakara duHkha se saMpUrNa mukta ho ityAdi) anukaMpA hone se asaMyatadAna se adhikaraNa (pApa - pravRtti) hotA haiM, aisA vidvAna nahIM mAnate, kintu sarvavirati Adi guNoM kI prApti meM kAraNa avirati samyagdRSTi Adi guNasthAnaka kI prApti hotI haiM, aisA mAnate haiM / ye tu dAnaM prazaMsantI tyAdi sUtraM tu yatsmRtam / avasthAbhedaviSayaM draSTavyaM tanmahAtmabhiH // 7 // , 1 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa artha - 'jo dAna kI prazaMsA karate haiM....' ityAdi sUyagaDAMga kA sUtra avasthAvizeSa - apuSTa AlaMbana kA Azraya kara kahA gayA haiM / aisA sajjanoM ko samajhanA cAhie / 84 evaM na kazcidasyArthastatvato'smAtprasidhyati / apUrva: kintu tatparva - mevaM karma prahIyate // 8 // artha - isa prakAra - tIrthaMkaroM kA usa prakAra kA kalpa ( AcAra) hone se, dAna ke dvArA paramArtha se tIrthaMkaroM kA nayA koI prayojana siddha nahIM hotA, balki pUrva meM baddha tIrthaMkara nAmakarma kA kSaya hotA haiM / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 28. atha rAjyAdidAnadUSaNanivAraNASTakam anyastyAhAsya rAjyAdi - pradAne doSa eva tu / mahAdhikaraNatvena, tattvamArge'vicakSaNaH // 1 // artha - tAttvika mArga meM ajJAna anya koI vAdI kahatA haiM ki - rAjyAdi mahAna adhikaraNa (pApa kA kAraNa) hone se tIrthaMkara svaputrAdi ko rAjyAdi dete haiM, isameM doSa haiN| apradAne hi rAjyasya, nAyakAbhAvato janAH / mitho vai kAladoSeNa, maryAdAbhedakAriNaH // 2 // vinazyantyadhikaM yasmA - diha loke paratra ca / zaktau satyAmupekSA ca, yujyate na mahAtmanaH // 3 // tasmAttadupakArAya, tatpradAnaM guNAvaham / parArthadIkSitasyA'sya, vizeSeNa jagadguroH // 4 // evaM vivAhadharmAdau, tathA zilpanirUpaNe / na doSo hyutamaM puNya - mitthameva vipacyate // 5 // artha - rAjya dUsare ko na de to nirNAyaka bane loga kAladoSa se maryAdA kA bhaMga kareMge / pariNAma isa loka meM prANanAza hogA athavA luTapATa Adi se parezAna hoMge aura paraloka meM, isa loka meM hiMsA, asatya, paradhana haraNa, paradArAgamana Adi kiye gaye pApoM ke kaTu phala Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa bhogane pddeNge| tathA isa anartha se logoM ke rakSaNa karane kI zakti hone para bhI upekSA karanA yaha mahApuruSoM ke yogya nahIM / isase logoM ke (anartha se rakSaNa rUpa) upakAra ke lie rAjyAdi kA pradAna guNakArI haiM / usameM bhI parahitaparAyANa jagadguru tIrthaMkara bhagavaMta ko vizeSa karake lAbhadAyI haiM / isa prakAra vivAha Adi kriyA aura zilpa ke upadeza meM bhI doSa nahIM haiM / kAraNa ki vaisA karane se hI unakA tIrthaMkara nAmakarma rUpa utkRSTa puNya vipAka (udaya) ko prApta hotA haiN| kiJcehA'thikadoSebhyaH, sattvAnAM rakSaNaM tu yat / upakArastadevaiSAM, pravRttyaGgaM tathAsya ca // 6 // artha - tathA prastuta meM (rAjyadAna, vivAhAdi-kriyA tathA zilpa Adi kA upadeza) adhika doSoM se jIvoM kA rakSaNa yahI bhagavAna kA logoM para upakAra haiM aura yahI tIrthaMkara kI rAjyapradAnAdi-pravRtti kA kAraNa haiM / arthAt adhika doSoM se jIvoM kA rakSaNa karane ke lie hI tIrthaMkara rAjyapradAna Adi kI pravRtti karate haiM / nAgAde rakSaNaM yadvad, gartAdyAkarSaNena tu / kurvanna doSavAMstadvadanyathA'sambhavAdayam // 7 // artha - gaDDhe meM se khIMcakara sarpa Adi se putrAdi kA rakSaNa karanevAlA doSa kA pAtra nahIM haiM, vaise hI anya kisI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 87 bhI prakAra ke mahAanartha se rakSaNa kA asaMbhava hone se rAjyapradAnAdi-pravRtti karanevAle tIrthaMkara bhI doSI nahIM haiN| itthaM caitadihaiSTavya - manyathA dezanApyalam / kudharmAdinimittatvAda, doSAyaiva prasajyate // 8 // artha - tIrthaMkara kI rAjyapradAna Adi pravRtti bahuta anarthoM se bacAnevAlI hone ke kAraNa nirdoSa haiM, aisA mAnanA hI ucita haiM / anyathA bhagavAna kI dezanA bhI kudharmoM meM nimitta banane se atyaMta doSa ke lie hogI / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI aSTaka prakaraNa 29. atha sAmAyikanirUpaNASTakam sAmAyikaM ca mokSAGgaM, paraM sarvajJabhASitam / vAsIcandanakalpAnA - muktametanmahAtmanAm // 1 // artha - sarvajJa ke dvArA kathita sAmAyika -samabhAva rUpa cAritra mokSa kA pradhAna kAraNa haiM / jJAna - darzana bhI mokSa ke kAraNa haiM, kintu sAmAyika dvArA kAraNa banane se apradhAna kAraNa haiM / yaha sAmAyika vAsI -caMdana kalpa mahAtmAoM ko hotI haiM / niravadyamidaM jJeya - mekAntenaiva tattvataH / kuzalAzayarUpatvAt, sarvayogavizuddhitaH // 2 // artha - sAmAyika meM tIna yogoM kI vizuddhi hone se vaha kuzala Azaya rUpa evaM zubhapariNAma rUpa haiM / isase sAmAyika ko paramArtha se sarvathA niravadya (sarva prakAra ke pApoM se rahita ) jAnanA cAhie / yatpunaH kuzalaM cittaM, lokadRSTya vyavasthitam / tattarthaudAryayoge'pi, cintyamAnaM na tAdRzam // 3 // artha - kintu jo sAmAnya logoM kI dRSTi se zubha ke rUpa meM pratiSThita haiM, vaha buddha parikalpita kuzalacitta sAmAnya logoM kI dRSTi se udAratA - yukta hone para bhI vicAra karane para sAmAyika-tulya nahIM haiM / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa mayyeva nipatatvetajjagadduzcaritaM yathA / matsucaritayogAcca muktiH syAtsarvadehinAm // 4 // artha - jagata ke sabhI prANiyoM kA yaha (-pratyakSa dikhAI denevAlA) duzcarita merI AtmA meM hI A par3e aura mere sucAritra se sabhI prANiyoM kI mukti ho / asambhavIdaM yadvastu, buddhAnAM nirvRtizruteH / sambhavitye tviyaM na syAt, tatraikasyA'pyanirvRtau // 5 // artha - kisI kA duzcaritra kisI meM A par3e aura anya ke saccaritra se jagata ke sabhI jIva mukti pAyeM, yaha vastu asaMbhavita haiN| kAraNa ki aneka buddha mukti ko prApta hue haiM / yadi yaha vastu saMbhavita ho to jagata meM eka bhI buddhajIva kI mukti na hone se ina aneka buddhoM kI mukti nahIM hogii| tadevaM cintanaM nyAyAt, tattvato moha-saGgatam / sAdhvavasthAntare jJeyaM, bodhyAdeH prArthanAdivat // 6 // artha - uparyukta nyAya kI dRSTi se ukta cintana (bhAvanA) paramArtha se mohasaMgata - moha avasthA meM honevAlA haiM / isase yaha cintana sarAga avasthA meM bodhi Adi kI prArthanA ke samAna zubha (lAbhakArI) haiN| apakAriNI sadbuddhi - viziSTArthaprasAdhanAt / AtmambharitvapizunA tadapAyanapekSiNI // 7 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa artha sva- zarIra kA mAMsa bhakSaNa karanevAlA zera Adi athavA prahAra Adi karanevAlA durjana Adi apakArI karmakSaya meM sahAyaka hote hue mokSa ko prApta karAnevAlA hone se apakArI ke saMbaMdha meM 'isameM yaha ThIka kiyA, yaha acchA haiM,' isa prakAra sadbuddhi paramArtha se zubha nahIM haiM / kAraNa ki usameM kevala svArtha vidyamAna haiM / ayogya karane se isako kaise-kaise duHkha bhogane paDeMge, isakA jarA bhI vicAra nahIM kiyA / 90 -- evaM sAmAyikAdanya- davasthAntarabhadrakam / syAccittaM tattu saMzuddhe - jJeyamekAntabhadrakam // 8 // artha - isa prakAra buddhaparikalpita aura jainaparikalpita citta samabhAva se anya avasthA meM sarAga avasthA kuzala meM hitakara haiM / kintu sAmAyika to samasta doSoM se rahita hone se ekAMta se zubha haiM I - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 30 atha kevalajJAnASTakam sAmAyikavizuddhAtmA, sarvathA ghAtikarmaNaH / kSayAtkevalamApnoti, lokAlokaprakAzakam // 1 // artha - sAmAyika se vizuddha AtmA ghAtI karmoM ke sarvathA kSaya hone para lokAlokaprakAzaka kevalajJAna kevaladarzana ko prApta karatI haiM / jJAne tapasi cAritre, satyevAsyopajAyate / vizuddhistadatastasya, tathAprAptiriSyate // 2 // 91 artha - jJAna, tapa aura cAritra ye tIna hoM to hI AtmA kI vizuddhi hotI haiM, (ye tIna sAmAyika svarUpa haiM) isalie sAmAyika se huI jIva - vizuddhi se ghAtI karmoM kA kSaya hote hI kevalajJAna kI prApti mAnya haiM / AtmanastatsvabhAvatvAllokAlokaprakAzakam / ata eva tadutpatti samaye'pi yathoditam // 4 // -- svarUpamAtmano hyetat, kintvanAdimalAvRtam / jAtyaratnAMzuvattasya, kSayAtsyAttadupAyataH // 3 // artha - kevalajJAna AtmA kA svarUpa (svabhAva) hI haiM / kintu khAna meM rahe hue bhavya ratna kI kiraNoM kI taraha anAdi karma-mala se DhaMkA huA haiM / upAya (sAmAyika) se anAdi karmamala ke kSaya hote hI kevalajJAna prakaTa hotA haiM / - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa artha - AtmA kA lokAloka ko prakAzita karane kA svabhAva hone se kevalajJAna lokAloka prakAzaka haiM / isase hI kevalajJAna, utpatti ke samaya para bhI lokAloka ko prakAzita karatA haiM / 92 AtmasthamAtmadharmatvAt saMvittyA caivamiSyate / gamanAderayogena, nAnyathA tattvamasya tu // 5 // I artha - kevalajJAna Atmadharma hone se AtmA meM hI rahatA haiM | apane svayaM ke anubhava se bhI yaha vAstavikatA samajhI jA sakatI haiM / hameM jJAna kA anubhava AtmA meM hI hotA haiM / AtmA ke bAhara kahIM para bhI kabhI bhI jJAna kA anubhava nahIM hotA / kevalajJAna bhI jJAna hI haiM na ! arthAt anubhava se bhI kevalajJAna AtmA meM hI rahatA haiM / yaha siddha hotA haiM / | yacca caMdraprabhAdyatra, jJAnaM tajjJAtamAtrakam / prabhA pudgalarUpA yattaddharmo nopapadyate // 6 // ataH sarvagatAbhAsa - mapyetanna yadanyathA / yujyate tena sannyAyAt saMvittyAdo'pi bhAvyatAm // 7 // artha - yahA~ kevalajJAna ke svarUpa ko pahacAnane ke lie diyA jAnevAlA caMdraprabhA Adi kA dRSTAnta to mAtra upamA haiM / upamA meM sabhI dharmo kI samAnatA nahIM hotI / kevalajJAna aura caMdraprabhA meM sabhI dharmoM kI samAnatA nahIM haiM / | Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa arthAt kevalajJAna, caMdraprabhA ke samAna haiM, arthAt jaise caMdraprabhA prakAza rUpa haiM vaise hI kevalajJAna bhI prakAza rUpa haiM itanA hI haiM / kintu jaise caMdraprabhA vastu ke pAsa jAkara vastu ko prakAzita karatI haiM vaise kevalajJAna bhI vastu ke pAsa jAkara prakAzita karatA haiM, aisA artha nahIM haiM / arthAt kevalajJAna aura caMdraprabhA meM mAtra prakAza kI samAnatA haiM / yadi ina donoM meM sabhI dharmoM kI samAnatA ko svIkAra kiyA jAe to caMdraprabhA pudgala rUpa dravya hone se kevalajJAna ko jIva ke rUpa meM nahIM mAnA jA sakegA, dravya ke rUpa meM mAnanA par3egA / anyathA sarva dharmoM kI samAnatA na ho skegii| nAdravyo'sti guNo'loke, na dharmAntau vibhurna ca / AtmA tadgamanAdyasya, nAstu tasmAd yathoditam // 8 // artha - 1. guNa dravya ke binA rahatA hI nahIM / kevalajJAna guNa haiM / ataH dravya ke binA na rahane se Atmastha hI haiN| 2. kevalajJAna kA gamana (jJeya vastu ke pAsa jAnA) svIkAre to bhI vaha loka meM hI jA sakatA haiM / kAraNa ki 'aloke na dharmAntau' arthAt aloka meM gati sahAyaka dharmAstikAya na hone se gati ho hI nahIM sakatI / dharmAstikAya ke binA bhI aloka meM gati ho sakatI haiM, aisA kadAcit mAna leM to bhI aloka kA aMta na hone se Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa saMpUrNa aloka meM jA hI nahIM sktaa| ataH yadi kevalajJAna jJeya padArtha ke pAsa jAkara prakAzita karatA haiM, aisA mAneM to kevalajJAna aloka prakAzaka na bnegaa| 3. tathA 'vibhurna ca' AtmA - AtmA sarvagata bhI nahIM haiN| AtmA sarvagata ho to kevalajJAna Atmastha hI rahakara vastu kA sparza kara prakAzita kare / kintu vaisA nahIM haiM / zarIra meM hI caitanya kI upalabdhi hone se AtmA zarIra pramANa haiM arthAt kevalajJAna zarIra-pramANa AtmA meM rahakara lokAloka prakAzaka haiN| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 31. atha tIrthakRddezanASTakam vItarAgo'pi sadvedya - tIrthakunnAmakarmaNaH / udayena tathA dharma - dezanAyAM pravartate // 1 // artha - tIrthaMkara vItarAga hone para bhI savaidya tIrthaMkara nAmakarma ke udaya se samavasaraNa Adi lIlA kA anubhava karate hue dharmadezanA dete haiN| varabodhita Arabhya, parArthodyata eva hi / tathAvidhaM samAdatte, karma sphItAzayaH pumAn // 2 // artha - jaba viziSTa samyagdarzana kI prApti hotI haiM, taba se parahita karane meM hI tatpara udAra hRdayavAn manuSya tIrthaMkara nAmakarma bAMdhatA haiN| yAvatsaMtiSThate tasya, tattAvatsaMpravartate / tatsvabhAvatvato dharma - dezanAyAM jagadguruH // 3 // artha - tIrthaMkara nAmakarma ke yoga meM tIrthaMkara kA, dharmadezanA karane kA svabhAva hone se jaba taka tIrthaMkara nAmakarma kA udaya ho taba taka jagadguru tIrthaMkara dharmadezanA dete haiN| vacanaM caikamapyasya, hitAM bhinnArthagocaram / bhUyasAmapi sattvAnAM, pratipattiM karotyalam // 4 // artha- bhagavAna kA eka hI prakAra kA vacana asaMkhya jIvoM ko bhI bhinna-bhinna artha kA hitakara spaSTa bodha karAtA haiN| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrI aSTaka prakaraNa acintyapuNyasambhAra- sAmarthyAdetadIdRzam / tathA cotkRSTa puNyAnAM, nAstyasAdhyaM jagattraye // 5 // artha - bhagavAna ke eka hI prakAra ke vacana se asaMkhya jIvoM ko bhinna-bhinna artha kA bodha hone kA kAraNa, unakA usa prakAra ke acintya puNyaprakarSa kA prabhAva hI haiM / uttama puNyazAlI jIvoM ko tIna loka meM kucha bhI asAdhya nahIM haiM / abhavyeSu ca bhUtArthA, yadasau nopapadyate / tatteSAmeva daurguNyaM, jJeyaM bhagavato na tu // 6 // artha - jIvAdi tattva saMbaMdhI yaha vANI abhavyoM ke saMbaMdha meM pariNAma nahIM pAtI, isakA kAraNa unakA (abhavyoM) kA hI doSa haiM, na ki bhagavAna kA / duSTazcAbhyudaye bhAnoH, prakRtyA kliSTakarmaNAm / aprakAzo hyulUkAnAM, tadvadatrApi bhAvyatAm // 7 // artha - sUrya kA udaya hote hI svAbhAvika kliSTa karmavAlA ullU A~khoM se nahIM dekha sakatA, yaha pratyakSa dekhA jA sakatA hai / isI prakAra yahA~ bhI vicAranA / iyaM ca niyamAjjJeyA, tathAnandAya dehinAm / tadAttve vartamAne'pi, bhavyAnAM zuddhacetasAm // 8 // artha - vRddha dAsI ke dRSTAnta ke anusAra dezanA - samaya para aura vartamAna meM bhI bhagavAna kI dezanA zuddha cittavAle bhavya jIvoM ko avazya AnaMda detI haiM / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 32. atha siddhasvarUpASTakam kRtsnakarmakSayAnmokSo, janmamRtyvAdivarjitaH / sarvabAdhavinirmukta, ekAntasukhasaGgataH // 1 // artha - sakala karmoM ke kSaya se janma-mRtyu Adi se rahita, sarva prakAra ke duHkhoM se vimukta, ekAMta sukha se yukta, mokSa hotA haiN| yanna duHkhena sanbhinnaM, na ca bhraSTamanantaram / abhilASA'panItaM yat, tajjJeyaM padamaM param // 2 // artha - jo duHkha se mizrita nahIM haiM, satat aura sadA rahatA haiM, icchAoM se rahita haiM, vaha paramapada haiN| kazcidAhA'nnapAnAdi - bhogAbhAvAdasaGgatam / sukhaM vai siddhinAthAnAM, praSTavyaH sa pumAnidam // 3 // kimphalo'nnAdisambhogo, bubhukSAdinivRttaye / tannivRtteH phalaM ki syAt, svAsthyaM teSAM tu tatsadA // 4 // asvasthasyaiva bhaiSajyaM, svasthasya tu na dIyate / avAptasvAsthyakoTInAM, bhogo'nnAderapArthakaH // 5 // akiJcitkarakaM jJeyaM, mohAbhAvAdratAdyapi / teSAM kaNDvAdyabhAvena, hanta kaNDUyanAdivat // 6 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa artha - mokSa meM anna-pAna Adi ke bhogoM kA abhAva hone se siddhoM ko sukha nahIM ho sakatA, aisA koI kahatA haiN| usase pUchanA cAhie ki bhAI ! anna-pAnAdi kA bhoga kisalie karanA haiM ? kSudhA Adi kI nivRtti ke lie hI na ? to aba kaho ki kSudhA Adi kI nivRtti karane kI kyA AvazyakatA ? yahA~ tumako kahanA hI par3egA ki svAsthya prApta karane ke lie kSudhAdi kI nivRtti karanI par3atI haiM / kSudhAdi utpanna hote hI asvasthatA utpanna hotI haiM / kSudhA Adi jaba taka dUra na ho taba taka asvasthatA dUra nahIM hotI / isase svAsthya prApti ke lie kSudhAdi kI nivRtti karane kI jarUrata par3atI haiM / aba isakA matalaba yaha nikalA ki jisako kSudhAdi na ho usako asvasthatA na hogI, svasthatA hI hogI, isase anna-pAna Adi bhoga kI jarUrata na pdd'egii| karma ke udaya se kSudhAdi utpanna hote haiN| sakala karmoM se mukta siddhoM ko kSudhA Adi na hone se sadA svAsthya hI hotA haiN| 98 asvastha ko hI davA dI jAtI haiM, svastha ko nahIM / vaise hI siddhoM ko sarvocca koTi kA svAsthya hone se annAdi kA bhoga nirarthaka haiM / unako moha kA abhAva hone Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI aSTaka prakaraNa 99 se maithuna Adi viSaya sevana bhI nirarthaka haiM / khujalI kI jarUrata kise hogI ? jisako khujalAnA ho use hI nA ? jaise khujalI ke abhAva meM khujalAne kI jarUrata nahIM haiM, vaise hI siddhoM ko moha kA abhAva hone se viSayasevana kI bhI jarUrata nahIM / aparAyattamotsukya - rahitaM niSpratikriyam / sukhaM svAbhAvikaM tatra, nityaM bhayavarjitam // 7 // artha - mokSa meM svAdhIna, autsukya (icchA) se rahita, duHkhapratikAra kI kriyA se rahita, vinAza ke bhaya se rahita, nitya aura svAbhAvika (anaMtajJAnAdi catuSTaya rUpa) sukha hotA haiM / paramAnandarUpaM tad, gIyate'nyairvicakSaNaiH / itthaM sakalakalyANa rUpatvAtsAmprataM hyadaH // 8 // artha - jainetara vidvAna mokSasukha ko paramAnaMda rUpa kahate haiM / isa prakAra saMpUrNa sukha svarUpa hone se mokSa - sukha hI yukta (vAstavika) sukha haiM / -- saMvedyaM yoginAmeta - danyeSAM zrutigocaraH / upamA'bhAvato vyakta - mabhidhAtuM na zakyate // 9 // artha - mokSa - sukha kA anubhava kevalI (siddha) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI aSTaka prakaraNa bhagavaMta hI kara sakate haiM / anya to usake svarUpa ko mAtra suna sakate haiM, jAna sakate haiM, vaha bhI saMpUrNatayA to nahIM / kAraNa ki mokSa sukha ko kahane ke lie dRSTAnta hI na hone se mokSasukha kA vyakta (prakaTa) varNana nahIM kiyA jA sakatA / aSTakAkhyaM prakaraNaM, kRtvA yatpuNyamarjitam / virahAttena pApasya, bhavantu sukhino janAH // 10 // artha puNya se sarva loga pApoM se mukta banakara sukhI baneM / aSTaka nAmaka prakaraNa kI racanA kara upArjita -- Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : jJAna dravya se lAbhArthI : zrI munisuvratasvAmI zvetAmbara mUrti pUjaka jaina saMgha 210/212, kokarana besina roDa, vidyAsAgara osavAla gArDana, kurUkkupeTa, cennaI 600021 OFFSET BALARAM +91-9898034899