Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [sadagata zrI mehanalAla da. desAInI sAhityasevA ane niSThAne? [1] sahRdaya mitro, AbhAravidhinA aupacArika bhAramAM dabAyA vinA ja ApaNe mukhya prasaMga upara AvIe. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka konpharansa mane pitAne samajIne ja bolAvyo che. huM paNa e bhAvathI ja Avyo . sadgata zrI mehanalAlabhAI desAInuM tailacitra konpharansa taiyAra karAve ane tenA anAvaraNa vidhi mATe mane bolAve tyAre saheje vicAra Ave che ke kenpharansa, mehanabhAI ane huM ema traNene paraspara zo saMbaMdha hato ane hajIye che. vaLI, e paNa jijJAsA thayA vinA na ja rahe ke huM kanpharansane kaI daSTie jotA ane samajato rahyo chuM, tema ja mehanabhAInuM mArI dRSTie zuM thAna hatuM? huM konpharansane nakhazikha ItihAsa nathI jANato e kharuM, paNa enA mukhya svarUpa ane mukhya pravRtti vize zeDavaNI mAhitI te che ja. huM jANuM chuM tyAM lagI zvetAmbara mUrtipUjaka paraMparAnI bIjI koI paNa saMsthA karatAM konpharansanuM dRSTibiMdu ane baMdhAraNa udAra tema ja vizALa rahyAM che. paristhitivaza tenuM mukhya kAryAlaya muMbaImAM hovA chatAM tenI beThake ane vArSika adhivezane mAtra muMbaImAM ja pUrAI rahyAM nathI. pUrvamAM kalakatA, uttaramAM paMjAba, pazcimamAM kAThiyAvADa, rAjasthAna ane gujarAta tema ja dakSiNamAM pUnA lagI samaye samaye enAM adhivezane thatAM rahyAM che ane te te prAnta ke pradezanA sadgaha pramukhapada paNa zobhAvatA rahyA che. A sUcave che ke prathamathI ja konpharansanuM dRSTibiMdu samagra mUrtipUjaka saMdhane potAnI sAthe levAnuM rahyuM che ane e paNa kabUla karavuM joIe ke A daSTibindune saMghe hRdayathI AvakAryuM paNa che. tethI ja tene dareka prAnta ane pradezamAMthI hArdika AvakAra maLe ane uddAma, madhyama tema ja jUnavANI vicArasaraNI dharAvanAra bhAI-bahene paNa konpharansane apanAvatAM rahyAM che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [15 jana saMdhanA baMdhAraNamAM caturvidha saMghanuM sthAna ekasarakhuM che. kyAreka koI vyakita mukhya bhAga bhajavatI dekhAya yA sarvoparI mevaDI jevI lAge teya tenA mULamAM guNa ane kAryazakti rahelAM hoya che, nahi ke piThIutAra sattAne vArase. A jaina saMdhanuM svarUpa AjakAlanI bhASAmAM kahIe to lekazAhI che; alabatta, te eka dharmaparaMparA pUratI. konpharanse pitAne kAryapradeza mukhyapaNe traNa bAbatomAM maryAdita karele ema huM samajuM chuM. (1) dhArmika, (2) sAhityika, ane (3) sAmAjika, dhArmika bAbatamAM tIrthanA prazna uparAMta dharmAcAra ane tAMtrika zikSaNa vagerene samAsa thAya che. bane tyAM lagI navA jamAnAnI mAgaNIne anukULa thAya e rIte konpharansa sAdhana ne zaktinA pramANamAM e bAbata kAMIka ne kAMIka karyuM ja che, ane hajIye e kAMIka ne kAMIka kare ja che. sAhityanI bAbatamAM enuM kAma vizeSa dhyAna kheMce evuM che, prathamathI ja eNe prAcIna sAhityavArasAne prakAzamAM lAvavAnI nema rAkhI che ane e dizAmAM yathAzakti paNa nakakara kAma karyuM che. sAmAjika bAbatamAM konpharase dezamAM vikasatA jatA udAra vicArane jhIlyA ane yathAzakti pracAya paNa che. konpharansanI upara sUcavelI bhUmikAmAM saddagata mohanabhAIne zo saMbaMdha hatA ane temaNe ze phALo Apyo, mukhyapaNe e jANavuM te ja AjanA prasaMga sAthe vizeSa saMgata che. muMbaImAM sadgata De. bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapaNuM nIce adhivezana thayuM tyAre huM pahelavahele ke ransamAM Avele, ema yAda che. ghaNuM karI te ja vakhate mohanabhAIne prathama paricaya thayo ane temanI ruci, pravRtti tathA prakRti vize kAMIka jANavA pApe. te ja vakhate mArA mana upara emane vize je sAmAnya chApa paDelI te ja chevaTa sudhI vadhAre ne vadhAre pratyakSa paricayathI spaSTa thatI gaI. meM joyeluM ke temanI prakRti jema hasamukhI tema AzAvAdI hatI. meM e paNa joyuM ke te kAMIka ne kAMIka sAruM kAma karavAnI dhagazavALA ane jAte ja kAMIka karI chUTavAnI vRttivALA hatA ane e paNa joyeluM ke jyAMthI je prApta thAya ane zIkhavAnuM maLe tyAMthI muktamane te meLavavuM ane tene yogya vinimaya kare. - muMbaInA prathama milana pachI te temanA chellA divase sudhImAM huM ane teo eTalI badhI vAra maLyA chIe ke tene AMka smRtimAM paNa 10
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana nathI. mAtra maLyA ja chIe eTaluM ja nahi, paNa sAthe kalAko lagI ane keTalIka vAra te divase lAgI rahyA chIe. sAthe pravAsa paNa karyo che. A badhA prasaMge meM e joyuM ke teo rAjakAraNa, kogresa ke gAMdhIjI vigerenI koIpaNa carcA uparathI chevaTe konpharansanI pravRttine lagatI keI ne kaI bAbata upara Ave, jANe ke emanA manamAM eka prazna ghoLAtuM na hoya te rIte vAta kare. mane lAgeluM ke emane prazna e che ke kaoNnpharansa zikSaNa, sAhitya ane sAmAjika sudhArAnI bAbatamAM zuM zuM karI zake ane te kAma kevI rIte pAra pADavuM? eka to jaina samAja vyApArapradhAna, Arthika dRSTie taddana svAdhIna hoya evA leke gaNyAgAMThyA, madhyamavargIya badhA jenone kenpharansamAM sammilita karavAnI dRSTi, sAdhuonA aMdaroaMdaranA pakSabheda ane tene lIdhe zrAvakavargamAM paDatI kUTanA konpharansa upara paDatA pratyAdhAta; A badhuM konpharansanI dRSTi, zakti ane pravRttine maryAdita karanAruM pahelethI ja hatuM ane hajIye che. eka bAjuthI badhI dizAmAM vicArasvAtaMtryano pavana phUMkAtA hoya, aneka upayogI pravRtio dezamAM vikasatI jatI hoya ane bIjI bAjuthI konpharansa e sAthe tAla meLavI na zakatI hoya te sAcA dhagazavALA kAyakartAne mUMjhavaNa thAya. evI mUMjhavaNa meM zrI mehanabhAImAM aneka vAra nikhAlasapaNe pragaTa thatI joI che. atre eka bAbata dhyAnamAM rAkhavI ghaTe ke mohanabhAI vakIla hatA, paNa temanI vakIlAta evI na hatI ke temane temanI IcchA pramANe kAma karavAne avakAza Ape. Avaka bahu maryAdita, kauTuMbika Adi prazno ghaNuM, chatAM emanuM khamIra AzAvAdI, pravRttizIla ane karmaTha hatuM. vaLI emanI tabiyata paNa eTalI ja sArI. thAka te jANe lAge ja nahIM. koIkavAra jamyA pachI paNa jamavAne prasaMga Ave te teo pAchI na paDe. ane emanI niSThA paNa eTalI pAkI kerI kAma lIdhuM eTale e pUruM karyuM ja chUTake. emAM pachI UMdha ke ArAma jevAne ja nahIM. tethI ja teo konpharansanI badhI pravRttimAM pratyakSa bhAga letA ane pote ruci tema ja zakti pramANe amuka kAma hAthamAM laI tene pUrA khaMtathI ane mahenatathI pAra pADatA. je koI bIjA kAryakartA temane bheTI jAya ane tenI pAsethI kAma levAnuM zakya hoya te teo tene konpharansa sAthe sAMkaLI eka yA bIjI rIte tenI pAsethI paNa kAma levAne
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [147 bhAga mAkaLA kare. sadbhAgye emane sAthIe ane nitrA paNa sArA maLelA. sadgata motIcaMdabhAI, makanajIbhAI ane mohanalAla jhaverI vagere emanA sAthIe. jyAM emanI maMDaLI maLI ke tyAM kAMIka sarjaka vicAra thAya ja ane kAI eka jAne pAcho na pADatAM utsAhita ja kare. A vastu meM mahAvIra jaina vidyAlayanI miTiMgomAM tathA kaoNnpharansa oNphisanAMnA milana prasa Mge anekavAra joI che. mAhanabhAInI aMgata pravRtti mukhyapaNe sAhityika hatI. aMgrejI, hindI, gujarAtI, prAkRta, apabhraMza ane saMskRta Adi bhASAomAM jyAM jyAM temane jaina sAhitya, tattvajJAna ke AcAra vize jANavAnuM maLe te badhAmAMthI tee ekale hAthe saMgraha kare. vAMcanAra pote, bhASAntara karanAra pote, prazna jonAra pote. ema peAtAnI badhI kRtimAM ane badhAM lakhANAmAM je kAMI karavuM pADyuM che te badhuM lagabhaga temaNe peAtAne hAthe ja karyuM che. konpharansa heralDa ane jainayuga, je te vakhate kaeNnpharansanAM mukhapatro hatAM, tenI phAIle joze to jaNAze ke emAM mukhya AtmA emane ja rame che. temane ghaNI vAra vAtavAtamAM kahetA ke * lokeA lakhANAne jUnA copaDA ukheLanAra ane ukelanAra tarIke gaNI TIkA kare che ke tame heralDa ane jaitayugamAM A badhuM nakAmuM zuM bharI rahyA che ? ' paNa have atyAre teA saune samanvaya tevuM che ke mAhanabhAInuM prattikSetra ane kAma vidvAnone keTaluM upayogI che ane tenuM mUlya keTaluM sthAyI che ! potAnA sAhityika kAmane mATe zrI mohanabhAI ne aneka prAcIna hasta likhita prato meLavavI ane tapAsavI paDatI ane e mATe kArTomAM rajA paDe ke tarata ja te e kAmamAM lAgI jatA; ane jarUra lAgatAM amadAvAda ke pATahunA jJAnabhaDArA jovA mATe pravAsa paNa kheDatA. rajAnA upayoga ArAma mATe karavAnA vicAra ja zAne Ave tyAre teA UlaTuM amaNA utsAhathI bamaNuM kAma kare ane emAM emane kadI paNa thAka ke kaTALe! Ave ja nahI' ane e kAmamAM kaIka paNa uttama kRti maLI Ave tA joI lA AnaMda. ahIM AvA eka prasaMga mane yAda Ave che. huM ane AcAya jinavijayajI amadAvAdamAM rahetA hatA tyAre eka vAra zrI mAhanabhAI jJAnabhaMDArA zodhavA mATe amadAvAda AvelA. eka divasa teo DelAnA upAzrayanA bhaDAra jovA gayA. baporanA pelA te rAtanA agiyAra sudhI pAchA na AvyA. ame mAnyuM ke have teo pAchA nahIM"
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148] darzana ane ciMtana Ave ane zaheramAM ja kyAMka suI raheze. ame te badhA sUI gayA. tyAM te lagabhaga aDadhI rAte zrI mohanabhAIe bAraNuM khakhaDAvyAM, ane amane jagADyA. ame joyuM ke ATalA parizrama pachI paNa emanAmAM thAka ke kaMTALAnuM nAma nahotuM. UlaTuM Aje te e evA khuza hatA ke na pUcho vAta! khilakhilATa hasIne e kaheH "paMDitajI! Aje te tamane priyamAM priya eka kRti maLyAnA samAcAra ApuM te mane zuM jamADaze? zuM inAma Apaze ? kahe te kharA ke Apane atipriya evI kaI kRti maLI haze?" meM kahyuM: "mohanabhAI! enA InAmamAM tamane tamArA ja nAmanuM miSTAnna. jamADIzuM!" te divase mohanathALa banAvyo hato. pachI huM A kRti zuM hoI zake enA vicAramAM paDyo. cAra-pAMca miniTa vicAra karIne pachI meM paNa saToDiyAnI jema tukko lagAvyuM, ane kahyuM ke e kRti te mahepAdhyAya zrI yazovijayajInuM jIvana jemAM DuM dhaNuM paNa saMgrahAyeluM che te sujalI bhAsa" hevI joIe." A kRtine thoDeka bhAga pATaNamAMthI bhale bAkIne bhAga meLavavA ame khUba utsuka hatA ane mohanabhAIe e ja kRti zodhI kADhI hatI. amArA AnaMdano pAra na rahyo. AvA te bIjA prasaMge paNa ApI zakAya, paNa ahIM ene mATe eTale vakhata nathI. layamena, bara, yAkebI Adi jarmana vidvAnoe jaina paraMparA ne tenA sAhityane lagatA itihAsa lakhavAnI pahela karI. phreMca ane aMgrejI bhASAmAM paNa jaina paraMparAne lagatA adhyayanano prAraMbha thayo, paNa bhAratIya bhASAomAM Adhunika dRSTie ane saMzodhaka vidvAnone upayogI thAya e prakAranA sAhityika ItihAsane ati alpa paNa mahattvane pAye zrI mohanabhAIe nAkhe. have te e dizAmAM mAgaNI ane jijJAsAne anurUpa evA navIna prayatna zvetAMbara ane digaMbara bane paraMparAmAM thaI rahyA che, paNa temAM ya mohanabhAInA "jaina sAhityanA ItihAsanuM sthAna che ja. emanI mahatI kRti, ane mArI dhAraNuM sAcI hoya te, temanI tabiyata upara jIvaleNa phaTake mAranAra kRti e te "jaina gUrjara kavio" che. emaNe te bhArata jevuM kAma ekale hAthe kevI rIte saMpanna karyuM e navAI jevuM lAge che, paNa jeNe jeNe temane e kAma karatA joyA che teo jANe che ke e kAmamAM temaNe keTalI zakti, keTalo samaya ane keTale
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [149 aMgata kharca arpita karyo che. eka rAte meM joyuM ke huM te sUI gayo chuM ane teo bAra vAgyA pachI mArI sAthenI carcA pUrI karyA bAda jAgatA beThA che. temanI bIDI ane kalama banne samAnagatie kAma karatAM hatAM. be vAge teo sUtA. savAre mane kahyuM ke: "mAre rajide kAryakrama A ja che. divase vacce vikSepa Ave, paNa rAte nirAkuLatA. eka vAra temanI sAthe korTamAM gaye, tyAMya joyuM ke prako sAthe hatAM, ane vakhata maLe ke jotA. meM dAdara, ghATakepara ane muluMda e sthaLamAM temane aneka vAra kAma karatA joyA che. rAta rahe te kAma letA Ave. meM pUchyuM: "A bhAra ze?" te kahe "pariziSTonuM kAma cAle che. na karuM to kare che ane rahI jAya.' ahIM siMdhI jaina sirIjhamAM prasiddha thayela emanuM aMgrejI prastAvanAvALuM viziSTa saMpAdana "bhAnucaMdra-siddhicaMdra" kaI paNa kelaranuM dhyAna kheMcyA vinA rahe tema nathI e yAda rAkhavuM ghaTe. zrI mehanabhAInI prakRti sArA kAmamAM kaMIka ne kaMIka bhAga le ja evI hatI. ema karavAmAM teo potAnI muzkelIne vicAra bhAgye ja kare. teonI Avaka maryAdita ane kauTuMbika javAbadArIo vadhAre hatI, eno nirdeza meM pahelAM karyo ja che. eka vAra eka kAmano vicAra cAlato hato tyAre teo AvIne mane kahe, "paMDitajI, AmAM huM pAMcaso rUpiyA ApIza." huM to sAMbhaLI ja rahyo. meM kahyuM: "mohanabhAI, tamArA mATe to A bahu kahevAya. to kahe ke "mane A kAma pasaMda che. eTale mAre emAM bhAga levo joIe." Ama zrI mohanabhAInuM jIvana arpaNanuM jIvana mahatuM e joI zakAze. gujarAta sAhitya pariSadanA adhivezana prasaMge teo kAMI ne kAMI jarUra lakhI mekalAve. AcAryazrI jinavijayajIe jaina sAhitya saMzodhaka zarU karyuM te mehanabhAIne emAM sakriya sAtha. zrI vADIlAla motIlAla temanA prAthamika mitra, paNa temane vizeSa ane sthAyI pariye to atihAsika ane taTastha dRSTivALA zrI nAthurAma premajI tathA AcAryazrI jinavijayajI sAthe. mahAvIra jaina vidyAlayanA teo prathamathI ja eka kAryakartA, paNa temanuM mukhya pravRttikSetra prAcIna sAhityane vartamAna yuganI dRSTie uddhAra ane paricaya karAve te konpharansanA eka jAgaruka kAryakartA tarIkenuM temanI sAthe saMkaLAyeluM mAruM smaraNa e jema mArA mATe madhura che tema e vize bIjAoe jANavuM e tethI ya vadhAre recaka ane upayogI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] darzana ane ciMtana paNa che. tethI ene ullekha jarA vigate karuM chuM. AnI pAchaLa daSTi e che ke konpharansanA atyAranA navIna kAryakartAo ane have pachI AvanAra peDhInA kAryakartAo konpharansanI pravRttinA eka ane mArI dRSTie mahattvanA aMgathI paricita rahe ane te dizAmAM prApta thatAM kartavyane barAbara samaje. vaLI konpharansanI e pravRttinuM bIja game tyAre vavAyuM paNa atyAre enAM je pariNAma AvyAM che ane uttarottara vikasatAM dekhAya che tene badhA samajadAra samajI le. banArasa hindu yunivarsiTImAM jainacera sthApavAnA vicAranuM bIja to 1919 nI kalakattA koMgresanI beThaka vakhate ropAyeluM, paNa phaNagA phUTavAno samaya 1930 pachI AvyuM. zrI mohanabhAIe amadAvAdamAM eka vAra mane pUchayuM, ke "tame A bAbata taTastha kema che ?" meM kahyuM: "konpharansanA maMtrIo ane kAryakartAo bahu bhalA che.paM. mAlaviyajI jevAnA. prabhAvamAM taNAI amuka vacana ApI de che, paNa kAzInI sthiti teo nathI jANatA. mohanabhAInA AgrahathI meM kahyuM ke bhale paisA mokalAvI de, paNa A zarato sAthe sUya. emaNe e zarate neMdhI ane muMbaI jaI banArasa sAthe patravyavahAra karyo. zarato lagabhaga svIkArAI. have jaina adhyApaka niyata karavAne prazna hato. eka bhAIne tyAM mokalyA, paNa ceranuM taMtra DAmADoLa thaI gayuM. huM pote gujarAta vidyApITha choDI athavA kahe ke gujarAta cheDI bahAra javA prathamathI ja taiyAra na hato, paNa kaTokaTI AvatAM 1933nA julAImAM huM kAzI gaye. kAzI javA mATe huM taiyAra thaye tenI pAchaLa baLa hatuM konpharansanuM ane konpharansa eTale mArI daSTie te vakhate sajIva kAryakartA be mehanabhAI eka desAI ane bIjA jhaverI. emaNe mArA mATe badhI vadhArAnI sagavaDa karI ApavAnuM ApameLe bIDuM jhaDapyuM. kAzInuM taMtra te tarata gehavAyuM, paNa tenAM dUragAmI supariNAma e AvyAM che tenuM yathAvata mUlyAMkana karanAra ahIM koNa che te huM nathI jANato. AnI lAMbI kathAne atyAre samaya nathI, paNa saMkSepamAM neMdha levI asthAne nathI. chellAM 23 varSamAM kAzImAM je adhyayana-adhyApana, lekhana, saMzodhana ane prakAzananI pravRtti thaI che te jaina-cerane AbhArI che. ene lIdhe bhaNanAra to keTalAka AvyA ane gayA paNa temAMthI keTalAkanI yogyatA ane padavI gaNanApAtra che. keTalAka jaina darzananA AcArya thayA te keTalAka sAthe sAthe ema.e. ane pI.eca.DI. paNa. emAMthI pAMceka te prephesaranA ucca pada upara pratiSThita che. kAzI jaina-ceranI bhAvanAe keTalAka
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [151 asAmpradAyika mAnasa dharAvanAra paNa jaina tatvajJAna ane sAhityane utkarSa IcachanAra paMjAbI bhAIone preryA ane 1937thI zrI pArzvanAtha vidyAzramanI sthApanA thaI. AgaLa jatAM jaina kalcarala risarca sosAyaTI sthapAI Ama jaina-cera adhyApananuM kAma pUruM pADe, pArzvanAtha vidyAzrama vidyArthI one rahevA-khAvA-pIvA AdinI sagavaDa pUrI pADe, viziSTa pustakAlayanI sagavaDa Ape ane kalcarala risarca sesAyaTI suniSNAta vidvAnonA ciMtanalekhanane mUrta rUpa Ape. A rIte A traNeya aMge evI rIte saMkalita thayAM che ke te ekabIjAnA pUraka ane piSaka banI mAtra jetaparaMparAnI ja nahi, paNa bhAratIya-abhAratIya vidvAnonI navayugIna apekSAne amuka aMze saMtepI rahyAM che. huM atyAre tyAMnI je saMskRta, hindI ane aMgrejImAM pustake ane patrikAo prasiddha thayAM che ane je ucca kakSAnA vidyAvartulamAM AdarapUrvaka vaMcAI rahyAM che tenI yAdI ApavA nathI beThe. ATaluM smaraNa ApavAne mAre uddeza eTale ja che ke zrI mohanalAla desAInI ane jhaverInI anivArtha preraNA na hota ane konpharansa mArI asAMpradAyika vidyAtino upayoga karavAnI udAratA pUrI rIte dAkhavI na heta tema ja cerane agenI jarUriyAtonI mAgaNune sarvAnumatie vadhAvI lIdhI na hota to huM kAzImAM ga ja na hota, gaye heta to thira thayo na hota ane krame krame tyAM je vikAsa the che tenI zakyatA paNa bhAgye ja AvI hata. : : A TUMkuM paNa Avazyaka smaraNa e sUcave che ke konpharansa sAthe ane te dvArA zrI mohanabhAI sAthe mAre che ane ke saMbaMdha rahyo che. je ATaluM paNa spaSTa thayuM hoya to have e kahevAnI jarUra nathI rahetI ke konpharansa dvArA taiyAra karAvela sadagata mohanabhAInA tailacitrane khulluM mUkavAnA aupacArika vidhimAM mAruM zuM sthAna che. tailacitranA anAvaraNa prasaMge tailacitramAM samAyela garbhita artha jaNAvo ane e dvArA konpharansanI pravRttinuM dizAsUcana karavuM ene huM mArI Avazyaka pharaja samajuM chuM. e pharajamAMthI cUke to mAre ahIM AvavAne khAsa artha mArI daSTie rahe ja nahi. tailacitra e te pratIka che. e pratIka vidyopAsanA, sAhityasevA ane niSThAnuM che. pratIkanI keI svataMtra ane nirapekSa pratika hatI ja nathI. tethI pratIka dvArA ApaNe mULa vastune samajavA ane te dizAmAM ghaTatuM karavA pravRtta thaIe te ja samAraMbha
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra] darzana ane ciMtana e mAtra samAraMbha na rahetAM eka kAryasAdhaka pagaluM banI rahe. sAmAjika sudhAraNA ane bIjA pheraphAra karAvavAnI bAbatamAM konsa ransa karavA jevuM che, te mukhyapaNe atyAre e che ke vahemI ane kharcALa prathAonA bhArathI kacaDAtA madhyama vargane e jALamAMthI mukti apAve evuM vAtAvaraNa taiyAra karavuM. e sivAyanA bIjA sudhArA ne pheraphAranI bAbatamAM AjanI sAmAjikatA je rIte ghaDAI rahI che ane deza-videzanAM baLe ene dhaDavAmAM je rIte kAma karI rahyAM che te jotAM e nizcita che ke jainasamAja pitAnuM sAmAjika jIvana ApameLe ja e parivartana ane sudhAraNane anukULa karI levAno. ema karyA vinA enI bIjI koI gati ja nathI. paraMtu zikSaNa ane sAhityano eka e Aga pradeza che ke je bAbatamAM konpharansa ghaNuM karavA jevuM che. huM dhArmika ane tattvajJAnanA cAlu zikSaNanI ke tevuM zikSaNa Ape tevA zikSake taiyAra karavAnI vAta nathI kahete. e kAma upAzraya ane mahesANA jevI pAThazALAo mAraphata cAlI rahyuM che ane emAM aneka munio tema ja gRhasthono sahaga paNa che. huM je zikSaNanI vAta kahevA icchuM chuM te ucca bhUmikAnA sarvagrAhI zikSaNanI vAta che. Aje zikSaNa vyApaka banatuM jAya che. enuM UMDANa paNuM uSya bhUmikAe vadhatuM jAya che. mahAvidyAlaya ane vizvavidyAlayonI saMkhyA vadhatI jAya che. ucca ane uccatara adhyayananI mAgaNuM vadhatI jAya che, ane e mAgaNIne saMtoSe evA vidyArthIonI saMkhyA paNa ThIka ThIka vadhatI jAya che. tethI A samaya ApaNA mATe bahu anukULa che. jo konpharansa dharma ane tattvajJAnanA uSya bhUmikAsparzI zikSaNanI daSTie kAMIka kare to emAM ene jaza maLe tema che. A kAmanA mukhya be bhAga cheH (1) taiyAra maLe evA suniSNAta ke niSNAta vidvAna dvArA viSayavAra sAhitya taiyAra karAvavuM ane sAthe sAthe mahAvidyAlaya ke vizvavidyAlayamAM pUrI gyatAthI kAma karI zake evA gheDA paNa niSNAte taiyAra karavA-karAvavAmAM zakti kharacavI. (2) aneka viSayanuM prAcIna sAhitya ApaNe tyAM che. temAMthI pasaMdagI karI viziSTa vidvAne mAraphata tenuM Adhunika dRSTie saMpAdana-prakAzana karavuM e kaeNnpharansanI pravRttinuM eka aMga hovuM joIe. pustake aneka prasiddha thAya che, paNa jJAnanI navI peDhIne satiSe evAM bahu virala prasiddha thAya che. prAcIna jaina sAhityanuM vizvasAhityamAM ye mUlyAMkana thAya te mATe navI daSTie
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMjali [153 hAthe tenA saMpAdanane bahu avakAza che, ane konpharansane emAM jarA maLe tema paNa che. eka bAbata dhyAnamAM rahe ke deza-videzanA koI paNa ucca ke uccatara vidvAnane, dharma ane nAta-jAtanA bhedabhAva vinA ApaNe bhale upayoga karIe paNa e pAchaLa daSTi e rahevI joIe ke jaina samAja pitAmAMthI ja evA suniSNAtane taiyAra kare ane taiyAra hoya tene yathA sthAna gaThavI pUratuM kAma Ape, jethI zikSaNa ane sAhityanI bAbatamAM badhAM ja sArvajanika kSetre samAja parAvalaMbI yA zaraNAgata je na rahe. atyAre te AvuM kAma karavA mATe puSkaLa sAmagrI upalabdha che. jUnI vastuonAM sarvatra navesarathI mUlyAMkane thavA lAgyAM che. eka amerikana prekre. sara prAcIna gujarAtI bhASAnA zAlibhadAsanuM saMpAdana karavA prerAya te zuM sUcave che? huM te jouM chuM ke Aje hemacaMdra pharI jIvatA thAya che. Aje sArA sAhityanI ane sArA vidvAnanI beTanI ghaNI vAto thAya che, paNa Aje have A khoTa eTalI moTI nathI. je jevA iccho to sAruM jana sAhitya ane jaina sAhityanA ucca koTinA vidvAno paNa ApaNe tyAM che ja-pachI bhale e pramANamAM kadAca ochA hoya, paNa A rIte jovAjANavAnI kone paDI che ? sadgata zrI. motIcaMdabhAIne smArakanuM phaMDa thayeluM che, eno upayoga prAcIna sAhityanA navA graMthanA saMzodhana-saMpAdana pAchaLa thavo haju bAkI che. phaMDa ekaThuM karavuM eka vAta che, eno upayoga kare e bIjI vAta che. e mATe to draSTi ane udAratA banne joIe. bhAratanA nAka samA muMbaIne ja vicAra kare, ke ahIM jaina sAhityanA kendra jevuM kaMI ApaNe UbhuM karyuM che? koIne jana tatvajJAna, sAhitya ke kalAnA viSayamAM muMbaImAM jANavuM hoya to e viSayane niSNAta-ekasparTa kahI zakAya evo eka paNa vidvAna ahIM che kharo? vaLI Aje mAnavatA, rASTrIyatA ane keLavaNIno vikAsa je rIte thaI rahyo che tene paNa ApaNe vicAra karavo joIe. AmAM vikAsa be mArge thaI zakeH eka to samAjane ucca saMskAra ApavA; ane bIje anaitikatAne tyAga kare. anaitika dhana laIne pustaka, maMdira ke mUrti karavAM e bhAratIya saMskRtine zobhe nahIM, jenone to e muddala zobhe nahIM.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154]. darzana ane ciMtaja anekAMtano vikAsa karavAnI ane enA marmane jIvanamAM utArIne samabhAva, sahiSNutA ane udAratA keLavavAnI jarUra che. samAjamAM AvA saMskAranuM siMcana karavAmAM, dharma ane tatvajJAnanA ucca zikSaNane pracAra karavAmAM ane ucca koTInuM sAhitya pragaTa karavAmAM konpharansa dhaNuM ghaNuM karI zake ema che. sadgata zrI mohanalAla desAIe A bAbatamAM konpharansa dvArA pahela karI che, ane ApaNe mATe kartavyanI dizA sUcavI che. have e dizAne vikasAvavA ane samRddha karavAmAM ja emanuM kharuM smaraNa raheluM che ema sau koI svIkAraze. ATalA prAsaMgika nivedanane aMte sagata zrI mehanabhAInI niSThA ane sAhityasevAne aMjali ApI, mane zAMtipUrvaka sAMbhaLavA badala Apa. saune AbhAra mAnI huM mAruM vaktavya pUruM karuM , --jaina, 21 julAI 1956 * tA. 15-7-1956 ne ravivAranA roja sagata zrI mehanalAla da. desAInA tailacitranI anAvaraNavidhi prasaMge ApeluM vakatavya.