Book Title: Anandsamucchayo Nam Yogshastram
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229272/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 yogIndrasamuccayaviracita Anandasamuccayo nAma yogazAstram saM. vijayazIlacandrasUri (paricaya) samuccaya nAmanA koI vilakSaNa yogI puruSe banAvelo 'Anandasamuccaya' nAmano yogazAstra - viSayaka grantha, kadAca prathamavAra, ahIM prakAzita thaI rahyo che. upalabdha maryAdita sroto thakI, A grantha tathA A yogI viSe jANakArI meLavavAno prayAsa niSphala ja nIvaDyo che. Ama chatAM, be vAto nizcayapUrvaka kahI zakAya tevI che : 1. A granthanI mArI pAsenI hAthapothI anumAnata: 15 mA zatakanI jaNAI che, tethI granthakartA te pUrve thayA che, athavA te pUrve A granthanI racanA thaI che, ema siddha thaI zake tema che. ane 2. granthakartA nAthasampradAyanA yogI - siddha puruSa che tevuM granthArambhe ja, kartAe ja, varNavelI guruparamparAnAMnAmo jotAM samajI zakAya che. prathama e nAmo ja ApaNe noMdhIe : 1. buddhanAtha, 2. caityanAtha, 3. lokanAtha, 4. saMvara, 5. jAlandhara, 6. kRSNanAtha, 7. rudra, 8. niraJjana, 9. kaThamaThanAtha, 10. paramANudeva, 11. samuccaya ( granthakAra). - AmAM prathama cAra nAmo vAMcatAM bauddha siddho yAda Ave nAmomAM paNa buddha darzananI chApa lAge. jAlandhara te to gorakha sampradAya ke nAtha paramparAmAM prasiddha nAma che ja. kRSNanAtha te kAnhapA ke kAnIphanAtha sAthai sambandhita nAma lAge. alabatta, granthakAra zuddhatayA yogamArganA ja pravAsI sAdhaka che, ane koI khAsa dharma ke darzanamAM baMdhAvelA nathI, teno khyAla to granthanA maGgalAcaraNanA padyathI temaja antima prakaraNamAM chae darzanonI yogaparakatA je rIte siddha karI ApI che te parathI AvI jAya che. granthamAM yogazAstra-sambaddha viziSTa padArthonuM vizada ane mArmika pratipAdana karavAmAM AvyuM che. enuM vivaraNa ke teno paricaya ApavAnuM kAma to yogamArganA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 koI vilakSaNa sAdhaka ja karI zake. A viSayanA taddana anabhijJa evA mArA jevA te kAma nahi. parantu eka vAta kahI zakuM ke mArI alpasvalpa samajaNa anusAra, A granthamA je kramathI, je vizadatApUrvaka, je yogaviSayaka padArtho temaja prakriyAnuM nirUpaNa thayuM che, te anyatra kyAya, hoya to paNa, adyAvadhi jovA-jANavAmAM Avela nathI. amanaskayoga, gorakSasaMhitA, gheraNDasaMhitA ityAdi granthomAM A viSayo, pratipAdana hoya to te saMbhavita gaNAya. nAtha-paramparAmAM athavA to gorakhavANImAM A viSayo prakhyAta hovA ja joIe. zrI makaranda davenA eka pustakamAM hamaNAM ja eka kaNDikA jovA maLI. gorakhanAthanI kRti che : "solaha kalA candra prakAsA, bArahakalA bhANaM anaMtakalA siddhoM kA melA, raha gayA pada nirvANaM" prastuta granthanA 5-6 prakaraNano viSayasaMketa ja AmAM maLe cha ! samagra grantha ATha prakaraNomAM nibaddha - vaheMcAyelo che. tenAM nAmo kramazaH A pramANe che : 1. sthAna prakaraNa; 2. nADI prakaraNa; 3. mantraprabhAva prakaraNa; 4. dhyAnabheda prakaraNa; 5. candrakarma prakaraNa; 6. sUryakarma prakaraNa; 7. siddhi prakaraNa; 8. mukti prakaraNa. kula 280 jeTalA zlokomA patharAyelo A grantha che. prArambhanA 11 zloko prastAvanA jevA che, jemA maGgala, guruparamparA darzAvIne grantharacanAno hetu batAvyo che (zloka 9) : "yogazAstro to seMkaDo che, paNa keTalAya zAstromAM spaSTa artho nathI; keTalAMkamAM spaSTatA che, to paNa sampUrNatA ke pUrNataH spaSTatA nathI. tethI huM lIlAmAtrarUpe AvI khoTa dUra karatuM A zAstra racuM chu." to 10-11mAM padyomAM kartA A zAstra, sAphalya A rIte varNave che : "buddhimAn vAdIomAM bIjI koI paNa bAbatamA prAyaH saMvAda bhale na sadhAto hoya, parantu, jo mokSamArga pratye AsthA hoya to, AvA adhyAtmaparaka pratipAdanamAM leza paNa visaMvAda na ja thAya, are ! mokSamArganA sahaja zatru manAtA nAstiko paNa A zAstranA upadezanA amalathI anubhavAtA pratyakSa lAbho viSe, athavA te lAbho thavAthI A yogamArga viSe zraddhAvaMta thavAnA ja." Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 AvA vizvAsa sAthe kartA prathama prakaraNamA 'sthAna' nuM nirUpaNa mAMDe che. temanuM kathana che ke " dharma ane mokSa ema be puruSArtha che jarUra; paNa zarIramAM tridoSa Adi vividha doSo saMbhavatA hoI pahelAM dharma-puruSArthamAM ja prayatna thAya te jarUrI gaNAya, zarIrane susthita banAvavA mATe. zarIramAM sthiratA Ave tevAM karma ahIM varNavavAnAM che; te karmo 'sthAna' mAM vartanArA cittane AdhIna che. te 'sthAno' nuM nAmAdi svarUpa vizadatAthI kartA Alekhe che, jenuM tattva yogasAdhakone samajAya tema che. 43mA padyamA vividha pado (sthAna) hAMsala thatAM thatAM chevaTe maLanArA 'parama pada'nI vAta che. padya 44mAM zarIra, sUkSma zarIra, Urdhva zarIranAM mApa varNavAyAM che. bIjA nADI prakaraNamAM IDA, piGgalA Adi nADIonuM varNana thayuM che. trIjA prakaraNamAM vividha sthAno paratve mantrabIjAkSaro tathA tenA prabhAvanuM mArmika varNana thayuM che. bIjAkSaro paNa noMdhela che. to cothA prakaraNanA prArambhe ja kartA kahI de che ke "jyAM sudhI dhyAnasAdhanA na thAya tyAM lagI A maMntro phalIbhUta thAya nahi, mATe A prakaraNamA dhyAnanuM vidhAna karUM chaM." ane te rIte ja A prakaraNamAM dhyAna dharavAnI prakriyA temaja te te mudrAmAM te te prayojana mATe japavAnA mantrAkSaro vagerenuM spaSTa varNana karela che. tenAM phala paNa varNavyAM ja che. pAMcamA candra-karma prakaraNamA 16 kalAo - 'zaGkhinI' vagere tathA 'zaGkhasAraNa' vagere 42 karmonAM nAma tathA kAma varNavela che. chaThThAM sUryakarma prakaraNamAM sUryanI 12 kalAo tathA 42 karmonAM nAma kAma AdinuM vistRta varNana thayuM che. - sAtamA prakaraNamAM pAMca bhUta tattvonI siddhi varNavAI che. kyAre kayuM tattva gauNa ke pradhAna hoya, zenI vadha - ghaTa kyAre ne zI rIte-zA kAraNathI thAya, tathA pAMca tattvonI siddhi kone maLe tathA tenA phala - phAyadA zA, tenuM varNana A prakaraNamA thayuM che. - AThamA prakaraNamAM mana- indriyo - zarIrane vaza karavApUrvaka mukti kema maLe tenuM tAttvika cintana thayuM che. AmAM 11mA padyamA kartA bhUmikA bAMdhatAM spaSTa jaNAve che ke " jema nadIo potAnAmAM masta hovA chatAM samudramAM praveza kare che, tema chae darzanonA tattvamArga judA bhale hoya to paNa chevaTe to samAdhi Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane yoganA mArgamAM ja temaNe Ava A pachI kramazaH chae darzanavALA kevI rIte yogamArgano svIkAra kare che tenuM vizada citra kartA Ape che. mArca 2008 emAM prathama zAkya-ra -saugata (bauddha) darzanIonI bAta che. darekanuM potAnuM- potAnA darzananuM tattvapratipAdana ja yogamArgaparaka hoya che tevI prastuti, te te darzananAM tattvonI vAta laIne kartA kare che, te bahu ja rocaka ane hRdayaMgama lAge che. 12-14 padyomAM 'saugata 'nI vAta thaI che. 15-19mAM naiyAyikonI vAta che. 20 - 25mAM sAMkhyono sthiti darzAvI che, 26- 30mAM mImAMsakonI yoga-sAdhanA-paraka sthiti varNavI chaM. to 31-32 ema be padyomAM 'cArvAka' nI paNa yogopAsanA batAvI dodhI che. 'cArvAka' bhUta (bhautika jagat) no ja svIkAra kare che. to tene kahe che ke "bhUtasiddhi samAdhi siddha thayA vinA thAya nahi ane bhUtasiddhi thAya tene ja ame 'mukta' AtmA gaNIe chIe. eTale he nAstika ! jo 'bhUta' sivAya tArA cittamAM kazuM ja abhipreta na hoya to tuM paNa 'mukta' ja gaNAya." chele jaina darzananI vAta 33 - 35 padyomAM karavAmAM AvI che. AmAM kartAe jainamatanA pravartaka 'jina'nI jagatprasiddha mudrAnI vAta atyanta sughaDatAthI karI che : " nAsikAne Terave potAnI dRSTine TekavIne, padmAsanamA kAyAnA zithilIkaraNapUrvaka beThelA 'jina' to, vartamAna yuganA lokone, potAnI AvI adbhuta mudrA dvArA ja dhyAnamArga samajAvI de che !" pachInAM 2 padyomAM jina bhagavAnanI sAdhanAno arka kartAe tAravIne ApI dIdho che ! AvuM tAdRza varNana to koI nIvaDela yogI ja karI zake ! padya 37-38 mAM samApanasUcaka vacano che. temAM kartA kahe che ke 'paramANu guru' nI vANImAMthI pragaTela A vacanAmRtane alpokti jevAM vikalpAtmaka vacano vaDe koI malina na karazo. kema ke nirIha evA siddhAnAM vacano kadI paNa viparIta hotAM nathI. A pachInAM padyo upasaMhArAtmaka che. pAMca pAnAMnI A prati mahadaMze zuddha-atizuddha che. kyAMka koIka pATha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 tUTato jovA maLe che. te mATe A granthanI anya pratio zodhavI rahI. kartArnu bhASA, kavitva, chanda Adi paranuM prabhutva adbhuta kahevU paDe tevU che, teno anubhava kAvye kAvye vidvAnone thaze temAM saMzaya nathI. ___ AdarzabhUta prati khambhAta sthita zrI vijayanemisUrijJAnazAlAnA bhaNDAranI che. temAM aneka sthAne lekhake pAThAntaro paNa noMdhyAM che, temaja TippaNo paNa lakhela che. te darekano A sampAdanamA samAveza ko ja che. A granthanI bIjI prati zodhavA mATe ghaNI mathAmaNa karI. parantu AnI prata to kyAMya hovAnI bhALa na maLI, balke koIne A grantha tathA kartAnA nAma viSe jANakArI paNa na hoya tevU lAgyu. phakta kobAnA zrI kailAsasAgarasUri jJAnabhaNDAramAthI vidvAn munizrI ajayasAgarajInA prayatnathI A granthanI eka arvAcIna azuddha prati maLI, jeno upayoga ekAda sthAne pAThapUrti mATe thaI zakyo che. te saMsthAno A mATe AbhAra mA chu. koIka viziSTa yogAbhyAsI sAdhaka A granthano rUDo abhyAsa kare, ane AmAM pratipAdita bAbatono rasathALa jijJAsuo samakSa khullo mUke tevI bhAvanA sAthe viramuM. // 1 // AnandasamuccayaH // OM namaH zrIparabrahmaNe || yatra vitrAsamAyAnti tejAMsi ca tamAMsi ca / cidAnandamayaM vande mahIyastadahaM mahaH prabuddhaniHzeSapadArthatattva: zrI buddhanAthaH prathamaM punAtu / vizvatrayIprINanabaddhabuddhiH zrIcaityanAtha: zriyamAtanotu jayati jagadariSTopadravadrAvahetustribhuvanajanarakSAdakSiNo lokanAthaH / tadanu jayati vizvaplAvanoddhAntamohAparNavaniyamanalIlAsaMvaraH saMvarazca // 3 // jayati nibiDamAdyaddambhasaMrambhamudrAvighaTanapaTuruccaiH kiJca jAlandharAravyaH / dhavalayatu jaganti sphAratArAdhinAthadyutivijayiyazoliH kRSNanAmApi nAthaH / / 4 / / // 2 // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 | // 5 // // 6 // // 7 // // 8 // vazaMvadIbhUtasamastasiddhi - bhadrANi rudrastanutAjjanasya / jyotIrasAzmadyuticitavRtti - niraJjanaH kalmaSamucchinattu nAthaH kaThamaThanAmA kAmAdivipakSapakSajijjayati / zrImatparamANuguruM gurumahimaniketanaM naumi naTatvaM kiM tattvaM pihitaviSaye veSaviSaye na dambhaH saMrambhaH kimu [ya]mamaye svasvasamaye / ajihyaM na brahma pramadakalite yogalalite gurutvaM sattvaM vA yadi na paramANoH pariNatam etasmAt paramANudevasugurostattvAmRtAmbhonidhe - yaH prApat paramaprasAdasubhagaM tattvopadezAmRtam / tenA''nandasamuccayAbhidhamidaM zAstraM jagajjIvanaM yogIndreNa samuccayena racayAJcake kRpAmbhobhRtA zAstrANyatra para:zatAni bhuvane santyeva kintu sphuTo nArtha: keSvapi kevapi sphuTataro'pyarthaH samasto nahi / zAstre'mutra tato girAM pura iva prAdurbhavadvastuni sphItArthagnathite phalegrahi mama syAdeva lIlAyitam nAnAkArramatirvicAracaturA na prAyazo vAdinA - bhanyonyasya samastavastuSu vacaHsaMvAdamedasvinAm / kintu syAdapavargamArgaviSayazraddhAvataH kasyacinAdhyAtmapratipattiparvaNi visaMvAdapravAdaH kvacit adhyAtmasiddhijanitaM janatAtivarti pratyakSasiddhamakhilaM phalamaznuvAnaH / anopadiSTamapavarganisargavairI na zraddadhIta kimu nAstikapuGgavo'pi ? // 9 // // 10 // // 11 // 1. teSvapi / 2. matipracAravidhurA / 3. medasvitA / / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 // 15 // // 16 // iha prarohatpuruSArthapallavA prAyaH pravRttirmatizAlinAM matA / parAparatvavyatibhinnavaibhavaM dvidhA ca santaH puruSArthamabhyadhuH // 12 // paraM zarIre zaradabhragarbha - sagarbhatA nirbhayamabhyudeti / balUla-vAtUla-vilolatUla-lIlA samunmIlati jIvite'pi // 13 // tataH pumarthe prathame hi dehinA - maho ! vihartuM padavI davIyasI / dadhurmamApyarthasamarthanAspade padaM tadasminnapare giraH puraH // 14 // sthemAnamAnetumataH zarIraM karmANi nirmAtumupakramo'yam / syuH sthAnakasthAyini tAni citte taducyate sthAnakacakravAlam dhruvasya cakraM dhuri dakSiNasya cakraM tataH kuNDalinImukhastham / svayambhuvo liGgapadasya cakraM devIguhAsthAnamathApi cakram cakraM vAyo recakasyodayArthaM, pazyantI vAk sthAnacakraM tadUrdhvam / cakraM cAtaH sUryarajyatkalAyA - stasmAcvanaM guptavAtodayAya // 17 // UrdhvaM tasmAdAdiraktasya cakraM cakraM cA'nyad yatra nAdo'bhyudeti / AhuzcakraM kuNDalinyAzca tasmA- dAdezcakaM kUrmacakraM tadUrdhvam caitanyacakrAdatha dehakando varAGgacakAdapi zakticakram / tasyopariSTAdatha mUlakanda - stato'pi candradyutimaNDalaM ca AdhAracakraM guda-liGgamadhye, parNaizca varNaizca yutaM caturbhiH / purISabhANDasya tato'pi cakra cakra tathA'syopari sautrabhANDam sAdhiSTAnaM liGgamUle'tha cakra yuktaM SaDbhistacca varNairdalaizca / vijJAtavyaM tasya nAbhezca madhye baddhaM siddhairuDDiyANAkhyapITham romotpattisthAnacakraM tadUrdhvaM sArkIstisraH syuryato romakoTya: / asthyutpattisthAnacakraM ca tasmAt SaSTiryasmAt trINi cAsthvAM zatAni // 22 / / cakraM zukraprabhavamatha cotpatticakraM kalAyA - zcakaM cA'nyat tadupari yataH SaD rasAH prollasanti / cakraM vAyoH prasarati raso yatra cAnnodakAnAM cakra cA''ste prakaTapavanaH zvAsarUpo yataH syAt // 23 // // 18 // // 19 // // 20 // // 21 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 // 24 // // 26 // brahmagranthi DikAnAM sahasra - saptatyA mUlakandIkRto'sti / anyatryAste cakamujjRmbhate'sau yasmin vahniH pAkahevAkasiddhaH // 24|| ekaikazo dazavibhedavibhaktamasti prANAdikaM pavanapaJcakametadUrdhvam / nAbhau tato'pi maNipUrakacakramasti patrANi yatra daza santi tathA'kSarANi / / 25 / / etasmAd guNatattvabuddhiviSayasthAnaM tathA'nantaraM siddhajJAnaguhApadasya tu bhaveccakaM tatazca kramAt / cakaM madhyamavAkpadasya pRthivImudrAspadaM cakramapyAste kumbhakavAyucakramaparaM haMsasya cakraM tataH akAracakraM hRdi kaNThakasya cakraM tato dvAdazavarNaparNam / anAhataM vakSasi lakSaNIyaM tadUrdhvamAvezapadaM vadanti // 27 // dhyAnasthAnaM sthAnamAnandarUpaM tasmAdUrvaM viSNudevAspadaM ca / kaNThasthAne cAtha cakraM vizuddhaH patrANi syuH SoDazA'tra' svarAzca // 28 // cakra cA'smAdadhivasati vAg vaikharI zabdazakte - mUlasthAnaM tadanu lalanAnAmakaM lambikAyAm / cakraM tacca dvayadhikadazabhiH zAsitaM parNavaNe - rAste cA'nyat tadanu puruSasthAnato buddhitattvam // 29 // mudrAspadaM ca pavanasya tato'mbumudrA devyAdimaNDalamataH kramataH samasti / sArasvatastadanu tiSThati vAkyakanda-stasmAcca pUrNagiripIThamiti pratItam // 30 // nAsAbhyantaratastRtIyatiyaDAcakraM prakAzAspadA - dAjJAcakramidaM trivarNakadalaM bhUmadhyamAlambate / sthAnaM zabdalayaM kapAlakuharasyA'ntaH pratiSThAM gataM mUrddhanyUrdhvamata: kadambakaguhAsthAnaM samujjRmbhate // 31 // tasmAt pUrakavAyucakramamutaH pIThaM ca jAlandharaM vizrAmAya samasti cakramaparaM ghaNNAM rasAnAM tathA / tasyA'nantaramasti cA'mRtakalAcakra tato'pi kramAd bindusthAnamathAsti paJcaviSayAsaktendriyANAM padam // 32 // 1. SoDazA'sya // 2. ghaNTikAyAm // 3. nAsAsyA0 // 4. prakAzyA0 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 // 35 // // 36 // dvAre vasanti satataM vapuSaH suSumNA - dhArA --- matazca kadambagolaH / nakSatramaNDalamataH kramato dalAnAM yasmin parisphurati viMzatiraSTayuktA // 33|| ato mahApadmavanaM vidurbudhAH syAd brahmarandhaM tadantaraM punaH / athA'paraM brahmapadaM pracakSate zukrasya cakaM ca bhavedanantaram // 34 // mUlakuNDalinI sthAna - cakraM saptadazacchadam / etasmAt parataH pIThaM kAmarUpaM pracakSate sahasrapatrAndhitamUrdhvazakti - cakraM tadUrdhvaM dhvanicakramasti / sthAnaM tato vismaraNaM visarga - sthAnaM tataH krodhakRzAnucakram cakaM ca smaraNasya kevalilayasthAnaM tathA'nantaraM vijJAtavyamathordhvamIzvaralayasthAnaM tato'pi kramAt / sthAnaM rudralayaM tato'pi ca bhaved viSNorlayasthAnakaM sthAnaM brahmalayasya tasya ca puraH zakterlayasthAnakam // 37 // tad dvitIyatiyaDAhvayacakraM brahmakarNavivaraikyagataM yat / SaDdalaM tadanu mAnasacakra nAdacakramamuta: paramAhuH salilamayamudastAdityapAdAbjajAgraddhutimahimahimAMzozcakramasti krameNa / iha sakalakalAsu sphUrtivAsu varNAnabhidadhurabhirUpAH SoDazAdhyAyarUpAn // 39 // sthAnaM tasmAdacalavanamityasti tasyopariSTAccakraM caivA'mRtamayamiDA-piGgalA-zaGkhinInAm / cake cakraM prathamatiyaDetyunmanIcakramasmAccakraM cA'nyat tadupari bhaveduttarasya dhruvasya vizrAmAya ca cakramasti maruto liGgaM tataH pazcima cakre ca bhramarasya tiSThati mahAzUnyaM tato'pi kramAt / Aste sthAnamapi trivarNamaparasthAnaM tathA'nantaraM sthAnaM mAnasavAyupuSTilayamityetAni sarvANyapi 1. vAyupRSTa0 / // 38 // // 40 // // 41 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 // 43 // tata: kAyadvAropari padamazabdaM prathamatastato'sparza tasmAdarasamatha cA'rUpamaparam / agandhaM caitasmAdakulamamalaM cApi paratastadUrdhvaM cA'nantaM samarasamatazcApi sahajam // 42 // nityaM jJAnaM zivapadaM niraJjanapadaM tathA / zaktipadaM cA''dipadaM tadante paramaM padam zarIrametat kila dehabhAjAM syAdAtmatAlaiH pramitaM caturbhiH / sUkSmaM tu tAlArddhamadho vivRddha-mUrvaM tu tAlena mahad vadanti yadatra mAtRpratimApi dhAtrI 'gataH kSatAnAmapi bhUruhANAm / zikhAgrarodhAd vidadhAti nAzaM sUkSmAGganAzaH sphuTamatra hetuH // 45 // adhaH zarIrasya tataH sthitAni sthAnAni catvAri vicAritAni / azabdadhAmaprabhRtIni mUrno'pyUcaM punaH saptadazoditAni // 46 // iti zrIsamuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne yogazAstre sthAnaprakaraNaM prathamaM samAptam // // 44 // // 48 // nairantarya sthAnakAnukramasya, brahmagranthau kathyamAne nahi syAt / tasmAdetannADikAnAM svarUpaM, sthAnavyaktyA sAmprataM kIrtayAmaH // 47 // bhavanti dehe daza mUlanAJyaH pratyekametAsu vasanti bhedAH / dvAbhyAM zatAbhyAmadhikAH sahasrAH, sapta sphuTasthAnanivezabhAja: iDottarasyAM dizi bhAti tasyAM puro yazA pRSTagatA kuhU: syAt / . vAmeSu nAzApuTakAnta-netra-zrotreSu tAsAM kramazaH pravAhaH sphuTataraparirambhA nAsikAnte nitAntaM kalayati kila keli piGgalA dakSiNe'smin / // 49 // 1. dhAtrI yatakSatA0 / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 11 // 50 // pura iha gajajihvA dakSiNaM cakSureti zravaNamidamupAste pRSTatastvalmukhAkhyA nAzAntaHsthA spRzati satataM brahmarandhra suSumNA pUSA tasyAH sphurati purato guhyadeze vasantI / gAndhArIti prasarati gudasthAnagA pRSTatastu jJeyai zaGkhinyatha ca dazamI dehazAkhAcatuSke // 51 // prANa: prANAdiDAsthAdupacayamayate recakAditrayaM ca vyAdhatte'sau yazAsthaH kRkaramarudatha kSuttuSoH prauDhimAnam / vRttiM kUrmaH kuhUsthaH prathayati nayanAmIlanonmIlanAnAM kiM cAlasyapraNAzaM janayati jagatAmuccakairdIpanaM ca // 52 // syAt piGgalA kheladudAnavAyo-rUcaM rasAdergamanaM vyathA ca / zodhU tathA zUlamuzanti santo dhanaJjayAkhyAd gajajibikAsthAt // 53 // nAgo vAyuryoyumastyulmukhAyA'-mudgAraH syAd vAntirodhazca tasmAt / kiM copAste yaH samAnaH suSumNAM puSTyArogye sAmyamasmAd rasAdeH // 54 // vyAnAt saMgrahamokSasaMvRtivivRtyAdIni pUSA sthitAd gAndhAryA malamUtrazukrasaraNAsaktIstathA pAnataH / zaGkhinyAmatha devadattapavanAjjRmbhAsamabhyunnati hikkAGgasphuTanAlasattvajaDatAnidrAgamAMzcA'bhyadhuH iti zrIsamuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne yogazAstre __nADIprakaraNaM dvitIyaM samAptam // // 53 // // 55 // // 56 // 1 cakreSvamISu sphuTavarNapaNe - bhavanti cakrANi nava pradhAnam / tadeSu vispaSTaphalottaraGgAn krameNa varNAn parivarNayAmaH *ImityasmAt sphurati paramAnanda AdhAracakre varNAdAvirbhavati sahajAnanda aimityatazca / 1. saMvasatyulmukhAyA0 / . Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 // 59 // 4 vIrAnando'bhyudayamayate nityamoGkAravarNAd yogAnandaH punarudayati klImiti vyaktavarNAt / / 57|| 2 hAM hI hUM haiM hrauM haH ityakSarebhya: svAdhiSThAne prazrayAnukrameNa / krauryaM tasmAd garvanAzo'tha mUrchA-'vajJA cAtha syAdavizvAsabhAvaH // 58 // 3 DhumityakSarataH 'suSuptirudaye tRSNA jamityakSarAdIrdhyA dImiti varNata: pizunatA DmoM varNato jAyate / lajjA jImiti varNataH prabhavati cchre varNataH syAd bhayaM mkSemityakSarato ghRNA'bhyudayate dauMtazca moho bhvet| klImityamuSmAdudayet kaSAyaH zrIM varNatazcApi bhaved viSAdaH / / iti krameNa prabhavanti bhAvA dazApi cakre maNipUrakAkhye 160 // 5 bhavati sa iti varNAllaulyabhAvapraNAza: kapaTamapi pavarNAjjRmbhate ThAd vitarkaH / samudayamanutApa:2 paryupAste muvarNAdviracayati rivarNaH zazvadAzAprakAzam // 61|| 6 chAccintA sphurati ca varNataH samIhA mAvarNAdatha samatA matazca dambhaH / vaikalyaM tadanu yato Nato viveko'haGkAraSTata iti santyanAhate'mI // 62 // 7 a i u R la e o aM rUpAH svarAH praNavaM tataH kramaparamathogIthaM huM phuTa ba(va)SaT parataH svadhA / tadanu ca paraM svAhA tasmAnnamazca tato'mRtaM taditi sakalAn sUkSmAnambhaH svarAn paritanvate ||63 / / 8 AtaH khaDja itI-zva(sva)rAttu RSabho gAndhAra UkArataH syAd Rto'pyatha madhyama: sphuTamatho lakArata paJcamaH / aito dhaivata au svarAt samudayaM dhatte niSAdo viSaM valgantyaH svarato bahiH punaramI cakre vizuddhaH svarAH // 64|| 9 1. suSuptamudaye / 2. 0manurUpaH / 3. datte / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 AkArAd bhavati madaH satazca mAnaH snehaH yAt prabhavati zAkSarAzca zokaH / khedo'pi sphurati yuto ritazca lAbho devarNAdaratirataH samujjihIte cAt saMbhramo mAkSaratazca ghUrNi: zraddhA pavarNAdudayaM prayAti / santoSapoSazca yato NakArAd granthoparodho lalanAkhyacakre // 66 // 11 ||68|| 13 zrItaH sattAM sAttviko'bhyeti bhAvo varNAd bhraMto rAjate rAjaso'pi / klImityasmAt tAmaso mAsalaH syA-dete cAjJAcakramAkramya tasthuH // 67 // 12 haMta: kRpA sphUrjati sAt kSamA ca chAdArjavaM dhairyamato davarNAt / virAgatA dhAcca dhRtizca phAto harSo vito hAsyamatazca rItaH romAJco yo cavarNAt pAmAzrugito sataH / sthiratvaM ca gAmbhIryamapi duvarNAt kIvarNAdudyamaH sphurati svacchatvamAvirbhavati rttivarNA daudAryamUrjasvi bhaveccavarNAt / ekAgratA prIta itIha bhAvA: kalAzritAH SoDaza somacake ato manazcakramavehi yatra prAcye dale bhUtayutisvabhAve / zlaMvarNataH supta ivAgnirUpo ghnantazca yAmye tu rasopayogaH ghrANaM gandhavahAtmake varuNadikpatre snumityakSarAt rUpaM haimiti varNato jalamaye syAduttarasyAH cchde / praitaH sparzasamudbhavaH punaradhaH patre pRthivyAtmake caitasyordhvadale marutpathamaye zabdaprakAzo bhavet 1. muto / 2. dU ghyAgAzru0 1 13 // 65 // 10 // 72 // 17 iti zrIsamuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre mantraprabhAvaprakaraNAM tRtIyaM samAptam // // 69 // 14 // 70 // 15 // 71 // 16 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 * AdhAracakre I aiM OM klIM // 4 // 1 / svAdhiSThAne hAM hI hUM haiM hauM huH // 6 // 2 // maNipUrake dUM jaM dI DmoM jI , mjheM kauM klIM zrIM // 10||3 / anAhate sa pa Tha muri cha ca mA ma ya Na Ta // 12 // 4 // vizuddhicakre a A i I u U R R la la e ai o au aM aH // 16 // 5 / / lalanAcake A sa pa za yu ri di ca ma pa ya Na // 12 // 6 // AjJAcakre zrI bhraM klIM // 3 // 7 // somacake haM sa cha da dhra phA vi rI yo gi sa du kI ti ca prI // 16 // 8 // manazcakre zlaM naM suM(guM) haiM praizcai // 6 // 9 / 4, 6, 10, 12, 16, 12, 3, 12 (116), 6 / / / amI sphuTadhyAnavidhAnavandhyAH prAyo na mantrAH phalino bhavanti / yathopadezaM kramazaH phalADhyaM taducyate dhyAnavidhAnametat // 73 // 17(18) AdhAracakraM caturaGgulocchyai-dalaizcaturbhizcaturaGgalAyataiH / dUrvAGkuracchAyadharaM vadanti tadantarasthaM puruSaM vicintayet // 4 // 18(19) tadvarNamekaM kamalAsanasthaM kASTAcatuSkAbhimukhasthadeham / / nimeSazUnyIkRtalocanaM ca svayaM ca saMsthAnamidaM dadhAnaH // 5 // 19(20) mantramakSaracatuSkanirmitaM spaSTamaSTazatasaMkhyayA japan / "I aiM klI" || vAtadoSamatha zAkinIgrahaM sthAvaraM ca garalaM haratyasau // 76||20(21) // 1 sAdhiSThAne SaDdalAmbhojarUpe sauvarNazrIbhAji padmAsanastham / arnonmIlallocanaM svarNavarNaM hRdvinyastAGguSTatarjanyupAntam // 77 / / 21(22) nyastekSaNaM tatra ca tatsvarUpo yogI japannakSaraSaTkamantram / "hAM hI hUM haiM hauM huH" / / phaNAvihInasya viSaM mahAhe-nihanti bhUtaprabhavaM ca doSam // 78 // 20(23) // 2 maNipUrakapaGkaje dazAstre gudameMdrAntaravartipANibhAgam / garuDAsanasaMsthamuSNarazmi-pratimaM mIlitapANipadmayugmam // 79 // 21 (24) dhyAyan puruSaM svayaM tathAstho dikcakra kramatodazAkSarottham / "dUM jaM dI DmoM jI , mjheM kauM klIM zrIM" || mantra vArAn yaH zucizcaturbhi(?)sahitAM SaSTimudIrayan munIndraH / / 80 / / 24 (25) 1. menaM / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 vAtavyAdhimupAdhisambhavaviSaM zleSmaprakopaM tathA mUlAdeva nihantyatho yadi manAk sammIlya netradvayam / vinyasyan karakuDmale japati taM mantraM vilomAkSaraM kalpAntAdapi daSTakasya kurute svairaM tadAkAraNam cakre'nAhatasaMjJake pariNamajjambUphalazyAmale nyasyantaM bhuvi vAmapANikamalaM jAnau ca savyaM karam / saMvItasphuTayogapaTTanibhRtaM cakSustathA'ntarmukhaM tattvaM taM sahajaM smarannaramiti dhyAtA tathaiva sthitaH mantramaSTazatakalpitamAnaM dvAdazAkSaramamuM samudIrya / jaGgamAdiviSavedhemazeSaM doSajAtamapi ca pratihanti kiJca rAtrindivaM yogI tadekadhyAnamAnasaH / atIndriyamapi jJAna - mAsAdayati sAdaraH mantraH " sa pa Tha muri cha camA ma ya Na Ta" // vizuddhacake ghanasAravarNa-mekatra sammIlitapANipAdam / taM sampuTasthAnakasaMsthadehaM tadantaranyaJcitalocanaM ca 125 (26) // 3 15 ||82|| 26 (27) // 83 // 27 (28) // 84 // 28 (29 ) // 4 // 85 // 29 (30 ) smarannaraM nityamiti svayaM ca tathAsthito mantramudIrayed yaH / viSaM na kiJcit prabhavatyamuSya sArasvataM cAdbhutamabhyudeti // 86 // 30 (31) // 5 mantraH "aiuRlReoaM praNavaudgItha huM phuT baSaT svadhA svAhA ||" bahiH pakSe "A I U R lR ai au aH namaH amRtaM 11 yacake lalanAbhidhe vicinute bandhUkabandhudyuti 12 sAkSAd dakSiNapAdapadmavilasatsadyogapaTTasthitim / ISanmIlitalocanaM naramasau daMSTrAnakhAderviSaM zUlAdijvaradoSapoSamapi ca vyAlumpati prANinAm ||87 || 31 (32) // 6 "A sa pa za yuri di ca ma pa ya Na" // AjJAcakre pATalApATalAGgaM vAme pAde prollasadyogapaTTam / bhrUyugmAntarnyastanetraM pumAMsaM pazyan yogI mantramuccArayaMzca // 88 // 32 (33) 1. tadAbhAraNaM / 2. 0 viSavegavizeSaM / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 "zrIM zrUM klIM" // zAkinI - bhUtasambhUtadoSagraha-pretasaMghAtazaGkAviSopadravAn / pUrvadaSTasya sambhAvitAM bhAraNAM dAruNAmapyasau dArayatyAdarAt // 89 // 33 (34) // 7 somasya cake caraNadvayoddharvaM nyasyannRjUttAnitapANiyugmam / smaran dRzA zUnyamavekSamANaH prasannamUrtiH kamalAsanasthaH // 90 // 34 (35) zItAMzumaNDalamakhaNDamanusmaran yo mantraM japatyavahitaH suhitAntarAtmA / sa vyAdhibandhamakhilaM ca viSaM nihanti saubhAgyabhAgyamapi cAdbhutamabhyupaiti ||11|| 35 (36) 8 "haMsa chada" ityAdi // cakre mAnasanAmani sphaTikavad dhyeyaprabhedasphurannAnAvarNavinirNaye nayanayoH svairapracAraM dizan / svacchandAsanapANirujjvalamatiryo mantramuccArayet kAryANyAryamanAH sa nAma kurute dIptAni saumyAni ca ||12|| 36 (37) // 9 "zlaM ghnaM" ityAdi // kAyadvAre niyamitamaruccArabhAkAravandhyaM kurvan varNAkSaravirahitaM dhyAnamadhyAtmaniSThaH / prApnotyuccairaNima-mahimAgresaraM siddhijAtaM jAtAbhyAsaH parapadabhavaM vaibhavaM cAbhyupaiti mArca 2008 iti zrI samuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre dhyAnabhedaprakaraNaM caturthaM samAptam // atra triyAmAramaNaH zarIra-mApyAyate SoDazabhiH kalAbhiH / pratyekamullAsigurUpadezai - stAM karmabhirnirmalatAM bhajanti // 94 // 1 ||13|| 37 (38) 110 tanvatI tanudhAtUnAM rUcaM zaGkhavijitvarIm / karmatrayakRtajyoti-tate zaGkhinI kalA // 95 // 2 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 17 'devyAdimaNDalagataM viracayya cetaH saMgRhya zaGkha iva bhUrisamIravIram / stokaM visArayati nAsikayA bahiryat tac zaGkhasAraNamiti prathayanti karma // 96 // 3 U/kRtena caraNadvitayena mUrddhA-vaSTambhataH saralatAM gamite zarIre / AkrAmati smaraNacakrabhuvaM mano yat tat karma vizrutamihA'bhidhayA kapAlI // 97 / 4 vizrAmadhAmani nivezya mano rasAnA-maGgaSTavaktraparipIDitalambikAgraH / sthitvotkaTo mukharasaM vinipAtayed yat tat karma pAtanamiti prathayAmbabhUva // 98 // 5 // 1 abhyAsakRtasaMvarma-karmatrayavibhUSaNA / lakSmIrlakSmIkRtaM deha-mAdhatte lakSmaNA kalA 199 / / 6 mano mahApadmavane nivezya niruddhaya nADIpavanaM sazabdam / niHsArayedindriyavartmanA yat karmedamAhuH pratisAraNAravyam // 100 / 7 madhye toyasya vajrAsananiviDavapurbarindhre nirudhya svasvAntaM nAsikAntadvayamupari dadhat kUparadvandvamuccaiH / kRtvA kiJcit prakoSTau zravaNavivarayoH sampuTIkRtya pANi-- dvaitaM nyasyeta mUrti sphuTamidamuditaM karma matsIti nAmnA // 101 // 8 ''cakre krodhAnalasya pratiniyatamanaHsaGgatiH pAdagulphA cAnyonyaM gADharUDhotkaTakavapurupazliSya pANidvayena / uccairvegaprayogAdupari paripatannIradhArAbhisArA- . dudyanmaNDUkalIlAM kalayati tadidaM karma maNDUkasaMjJam // 102 / / 9 karmabhistribhiruddAma-dhAmazriyamadhizritA / vapuSaH poSamAdhatte vispaSTaM puSTinI kalA ||103 // 10 piGgalAmatha ca dakSiNamaGgaM pIDayannayati vAtamiDAyAm / saktazaktilayadhAmani' citte zaktikarma tadidaM nigadanti // 104 // 11 1. ghaNTikAyAM lalanAcakropari 1 paJcamam / / 2. bhrUmadhye AjJAcakopari paJcadazam / 3. AjJAcakopari SaDrasavizrAmaH paJcamam // 4. AjJAcakropari ekAdazam / 5. AjJAcakropari dvAdazam / 6. AjJAcakropari ekaviMzatitamam / 7. AjJAcakropari aSTAviMzatimam / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vaktra- ghrANa-prANamAkRSya tena sthAnaM bhittvA brahma - zaurIzvarANAm / sthUlAH sUkSmA nADikAH pUrayed yad vijJAtavyaM karma tat pUrakAravyam // 105 // 12 antarjalaM sthitatanurnayanadvayena saMyojya sampuTitamaMhisarojayugmam / kurvIta 'pUrNagiripIThagataM mano yat tat karma pUrNagirisaMjJamudAharanti // 106 // 13 // 13 karmadvayakRtollAsa - cirAbhyAsavazaMvadA / kAmaM kAmodayacchedau kurute kAminI kalA ||107 ||14 liGgadvArAlambikAM cumbamAne citte gulphasyopari nyasya ziznam / yatsaGkocaM mandamandaM nayet tat saGkocIti syAdidaM karma tasmAt || 108 ||15 AkaNThaM nIrapUrAntararacitatanuH padmabandhAsanasthazchAyAyAmahi naktaM zazadharakiraNakSAlitaM kSoNipIThe / svAnte vizrAntimaJcatyacalavanabhuvi kSIrakhaNDAdi bhuGkte karmaitad bindumAlinyabhihatamudayad bIjabinduprapAtam AdhivyAdhiparitrasta - prANitrANAya jAgratI / AzvAsaM janayet karma - trayAdAzvAsinI kalA pavanaM mAnase tacca suSumNodhAramaNDale / sambandhya (dhya ? ) bandhayet zvAsaM zvAsabandhanakarma tat navavivaravirodhasvAsthyamAsthAya kAye manasi rajanijAnebimbamAlambamAne / sitamapi kila retaH zvetamAbandhayed yat taduditamiha karma zvetabandhAbhidhAnam AkAzAntaH pravizati gurudvArato mAnasAkhyaM cakraM bhittvA manasi dazamadvArabhedaM ca kRtvA / mandaM mandaM racayatitarAM kuJcanaM pAyuvAyorAkuJcIti sphurati tadidaM karma zarmaikahetuH cirAbhyAsavazIbhUta karmatritayavarmitA / cittamAnandasandohe mohayenmohinI kalA mArca 2008 // 109 // 16 // 110 // 17 // 111 // 18 // 112 // 19 114||21 1. AjJAupari brahmasthAnam / anAhatopari viSNusthAnam / 2. lalanAcakropari saptamam / 3. baddhapadmAsanasthaH / 4. somacakopari prathamam / 5. AjJAcakopari navamam / // 113 // 20 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 'cakre dhvanezvarati cetasi yogapaTTAvaSTambhitazcibukacumbitajAnumadhyA / nairmalyataH svanayanAdi niraJjayed yat, karma smRtaM gatamaderidamaJjanIti // 115||22 liGgadvArAntarAlAdupanayati mano mUlakande'tha tasmAnakSatroddAmadIptirgamayati yazayA vAmanetrAmbujAntam / cakSurmArgAcca savyAdviracayatitarAM mUlakande punastat karmA'lindIti yogAvasathapRthutarAlindatulyaM tadAhuH // 116 // 23 karmedameva manasi prasthite gajajihvayA / kAlindI-gaGgayoH saGgAt kAlindIkarma kIrtyate // 117 // 24 cirAbhyAsavazIbhUtai-rApUrNA karmabhistribhiH / puMsAM dizati santoSa-poSaM santoSiNI kalA // 118 // 25 AkuJcan pAyu-zizne manasi ca nitarAmunmanIcakalIne kApAladvArarandhrasthaganaparicayaprajihvAkavATaH / antardehaM samIre vilayamupagate zazvadabhyAsayogAt kASThIkarmedamuccai racayati vapuSaH kASThakASThAvidhAyi // 119 // 26 "bindusthAnaniketanAtithimanA grIvAntakAntasthiti yA'tanvan cibukaM svakaNThamabhito nADyAviDA-piGgale / / aSTadvayapIDanAnniviDayan mUrchAndhakArAntare yat pIyUSarasaM pibet tadamarIkarmedamAveditam // 120 // 27 rUndhan randhravrajamanusaranmAnasenAmbumudrAM kRtvA vajrAsananibiDatAM candrabimbAt parAcIm / nizcyotantI yadamRtakalAM cArayet sve samantAdantocchittyai tadidamavadan khecarIkarma santaH // 121||28||7 AkalpAntamiyaM karma-trayasaMvRttavarttanA / zarIriNAM zarIrANi vartayed vartanI kalA // 122 / / 29 puruSadhAmavazaMvadamAnaso ghaTapaTAdyapi hi svatayA smaran / svakula eva bhavatyayamIzvara-stadiha karma kulIzvaramUcire // 123 // 30 1. AdhAropari / 2. AdhArAdadhaH / 3. somacakopari / 4. AjJAupari 7 / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zukasthAnasthacetAstuhinakarakalAkAntayA tigmalAsaH puMsaH sambandhabandhaM viracayati tatastadvimardotthabIrjam / nAsArandhrAdimArgAjjanayati manasA bhraSTamagresareNa bhraSTa karmedamuktaM ratasamarasukhAsvAdasaMvAdahetuH yantraM piNDapramANaM viracayati tato madhyadaNDe vilaGghya svaM dehaM nAbhidezAt kSitinimitamukhaH kuJcayan pANipAdam / jihvAgraM lambikAyAM vidadhadadhivasaMzcetasA buddhitattvaM garbhAvasthAbhidhAnaM janayati tadidaM karma zUnyAntarAtmA tanvatI dehinAM dehaM kumudAmodameduram / dhatte karmadvayAbhyAsAnmudaM kumudinI kalA liGgadvArAnmAnase sve suSumNAmArgeNoccaicumbati zvetabhAnuH / UrdhvaM yAti strIprasaGge'pi retaH syAdudyAtIkarma zarmapradaM tat AkuJcan gudamuccakairviracayan jaGghAdvayaM kandharAbandhasyoparicAri kiM ca vidadhanmUrddhAnamUrdhvasthitam / yajjAlandharaipIThaloThitamanA: sollAsamAsUtrayet tajjAlandharakarma karmakuzalAH samyak samAcakSate vikAzazriyamazrAntaM lambhitAH karmabhistribhiH / dhatte dehaprabhollAsa -hAsaM prahAsinI kalA tanvan navadvAranirodhapUrva vizrAmaicakre pavanasya ceta: / andolayedindupataGgabimbe vidustadandolanakarma kArmAH mArca 2008 // 124 // 31 ||125 ||32||8 // 126 // 33 // 127 // 34 ||128||35||9 ||130|| 37 cetaH kRtvA vismRtezcakrecAri svairaM nADIstADayan muSkabhAjaH / udyaliGgaM svAsthyamAsthApayed yat SaSThIkarma ravyApitaM tanmunIndraiH // 131 // 38 // 129 // 36 gatavati cetasi pazcimaliGgaM vivRtamukhaH karapIDitanAbhiH / janayati nAbhisarojavikAzaM kamalavikAzanakarma tadAhuH // 132 // 39 // 10 1. 0 vimardotthavIryam / 2. lalanAcakropari 2 / 3. AjJAupari 4 / 4. somacakropari 6 / 5. AjJA upari 20 / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 karmadvayakRtopAstiramRtAsvAdasodarA / AhlAdasampadaM dhatte seyamAlAdinI kalA // 133 // 40 nirvAtadezamadhigamya vidhAya liGga-mUrdhvaM tato'sya vivarAntaramIkSamANaH / pIThe mano nayati yat kila kArmarUpe tat kAmarUpamiti karma vitIrNarUpam // 134 // 41 uttAnIkRtya vAmaM karatalamupari nyasya pANiH zarIraM tasmitrAropya tasmAdaparamapi ziraH zekharatvena kRtvA / sArddha dehena ceto bhramayati maNipUrAkhyacakrasya pArve prodyacchaktyA samantAnnayati ca vilayaM karma tacchaktibandham // 135 // 42 // 11 dizatI somatAM karma-dvayanATitapATavA / datte kAruNyatAruNyaM kaleyaM karuNAvatI // 136||43 braoNsthAnAdhiSThitasvAntavRtti-liGgasyAntardhAtujaM vakranAlam / nikSipyordhvaM toyamAkarSayed yat tat karma syAd vakranAlAbhidhAnam // 137 // 44 svAntaM sArasvatAntarvidadhadaipaghanenotkaTIbhUya jAnudvandvoz2a kUrparAntardvayamuparacayan sampuTIbhUtapANiH / vaktraM sammIlya jihvAM niyamayatitarAM rAjadantAntarAle kamaitat sampuTI syAd vidhu-raviyugalIsampuTe sAmyahetuH // 138 // 45 // 12 karmadvayasamullAsi-rasapIyUSasAraNi: / ApyAyate nRNAmaGga-miyamApyAyinI kalA / // 139 // 46 padmAsanIbhUya mana: suSumNA-mArge vitanvat(d) rasanAgrazUnyA / yallambikA cumbati mandamandaM tallambikAkarma vadanti santaH // 140 // 47 AkrAntakevalilayasthitidhAmni citte nAsAntavaktravivaraiH paramANurUpam / AkRSya yad gaganamApibati prakAmaM proktaM budhaistadidamambarapAnakarma // 141 // 48 // 13 karmatrayabhavadbhUti-paramAnandasampadaH / alaMkarmINatAmeti vikAzAya vikAzinI // 142 / / 49 1. 0zvAsasodarA / 2. AjJAupari 4 / 3. pArve / 4. nAbhau / 5. AjJAupari / 6. lalanAcakrasamIpe / 7. vidadhadupaghane'pra0 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 svaM (sva) cchandasundaravapurmanasA sitAMzu-bimbaM spRzan pibati nAsikayA samIram / 'sUryaM spRzanatha virecayate tadeta - cceto vighUrNayati gholanasaMjJakarma || 143 ||50 AkAzAd brahmarandhraM pravizati bhajate vAmamArgeNa pAdau / savyAnmArgAt suSumNApathamatha vitathIbhAvabandhaM sametya / brahmagranthiprabandhe vilayamavikalaM yAti cetastadetat karma prAvINyapuNyairmunibhirabhihitaM brahmabhedAbhidhAnam // 144 // 51 sAvaSTambhAGgayaSTiM sphuTanimitamanA nAdaicakre nirudhya ghrANaM madhyAGgalIbhyAM zrutivivarapathasthApitAGguSTayugma: / niHzeSadvArarodhe dhruvamupari ziro'bhyantare'nAhataM yat (d) ghaNTArAvaM vidhatte tadidamabhiha (hi) taM karma ghaNTAravAkhyam // 145 // 52 // 14 22 vapurvacanacetassu karmatritayadIpitA / tulyamullAsayatyeva somatAM sominI kalA kurvan kadambegolAntaH svAntamantarmukhendriyaH / bandhayettiyaDAstisra - stir3ayA( yaDA ) bandhakarma tat sthAstrakRtya manastRtIyatiyaDAcakrAntasaJcAritaM paryaGkAsanabandhabandhuravapurdvArANi ruddhvA'bhitaH / uttAno dRDharajjubandhanavidhi nAbhipradeze dized dhUnotyuddhatatApasampadamidaM karmA'vadhUnyAhvayam cetaH kRtvA yadamRtakalacakravikrAntamantaH svecchAsInaH saralitapadaH kiJcidAmIlitAsyaH / spRSTvA dantAnnijarasanayA sUtkRtairatti vAtaM karma proktaM bhujagajanitaM tad bhujaGgIti nAmnA // 146 // 53 // 147 // 54 // 148 // / 55 karmadvayojjvalajyoti-rjarAvijayakAraNam / amRtatvaM zarIreSu dadyAdamRtanI kalA // 150 // 57 1. AdhAre / 2. AjJAupari / 3. svAdhiSThopari / 4. AjJAupari / 5. AjJAupari / 6. AjJAupari / // 149 // 56 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 'yatrottaradhruvamanA nijanAsikAnta-dattekSaNa: kSititalAsthitahastayugmaH / prANena vAyasa ivollikhati kSamAyAM tad vAyasIti vigadaM nigadanti karma // 151 / / 58 AnIte bhramarasya cakramabhitaH svAnte guDAdInadan nirvAte karabhAsanaH praguNayannUrvorlalATasthitim / dhyAnena bhramarIvibhAsvaravapurjAyeta zItadyutiH kamaitad bhramarItisaMjJamatulaprajJaiH parijJApitam // 15 // 59 16 dIpitaH karmaNImevaM dvicatvAriMzatA'nayA / sadyo vapuSi pIyUSaM niSiJcati sitadyutiH // 153 / / 60 * (Ti. SoDazasu kalAsu karmasaMkhyA - 3, 3, 3, 2, 3, 3, 3, 3, 2, 3, 2, 2, 2, 3, 3, 2 = 42) iti zrIsamuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre candra(karma) prakaraNaM paJcamaM samAptam / ihAMzumAn 'svAntanabhogaNAnta-vidyotate dvAdazabhiH kalAbhiH / ekaikazazcAtra kalAvilAsa-mullAsayet karmaparampareyam // 1 // 154 pavanAkhyAM kalAmatra yathArthaprathitAbhidhAm / amUni trINi karmANi dIpayanti samantataH ||2|| 155 manasi carati guptavAtacakre pavananirodhavidhAnabaddhabuddhiH / jarayati "pavanaM rasaM ca yasmA-didamiti jAraNakarma kIrtayanti / 13 / / 156 yad bhUtvotkaTakavapuH sthiro vidhAya svasvAntaM nanu vicariSNu viSNubhANDe / AkuJcatyatha ca vimuJcate ca pAyuM gandhArI gurumalagandharodhanAttat // 4 // 157 ghanarasA'nnarasaprasarAspade gatamanAH pavanaH kila piGgalAm / nayati bADhamiDAM paripIDayan zivanidAnatayA zivakarma tat // 5 // 158 11 1. somacakropari / 2. deha / 3. ghAta / 4. AdhArAdhaH / 5. patanaM (?) / 6. viSTa / 7. AdhAre / 8. svAdhiSThAnopari / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 atha dehamahIrohad gurutararasagahanadahanarucitaruciH / uddIpyate samantAt karmatritayena dahanakalA cetaH kRtvA zaktiMcakre nilInaM pAdAGguSThau pRSTagAbhyAM karAbhyAm / gRhNAtyanyonyasya vajrAsanastha - stadvijJeyaM karma vajrAsanAkhyam svAntaM nItvA sthirataravaryurmaNDale caNDabhAno manthitvA taM dRDhataramaruddaNDamanthAnakena / tasmAjjAtaM zikhikaNagaNaM nikSipenmUlakaMnde khyAtaM nADIgatarasatatermAraNAnmAraNaM tat * sAnandaM dehakandauntaranimitamanA vajrabandhAsanastho dhRtvA'nyonyaM kaphoNau nijabhujayugalaM mauladeze nivezya / pArzvasthaM cAgratazca kSititalamalakAntena cumban krameNa prANAdIn dhIrabuddhirdamayati damanIkarma tadvarNayanti athA'ruNakalAyAstu kAntyutsAhakRtaH kRtI / prapaJcaM paJcabhiH kuryAt karmabhirjJAtamarmabhiH "devIguhAgarbhamanAH zarIra-madhomukhaM dIrghataraM vidhAya / kuryAt karadvandvanivezitaM tad DhiMkIti DhikAkRtikAri karma janmasthAnanivezitaM viracayan SaNNAM rasAnAM manaH kurvannutkaTikAsanaM gudagatAM madhyAGgulIM lAlayan / nairmalyaM vidadhAti koSTakuharakroDasya hRtvA malaM yogIndrAstadudAharanti kuharIkarmorudharmoddharam manasi vasati cakre sUryarajyatakalayAH kalitavivararodhaH sajjavajrAsanAGgaH / jvaladanilavilolAM zaktimucchAlayed yat taditi bhavati zaktyucchAlanaM nAma karma . mArca 2008 ||6|| 159 // 7 // 160 ||8|| 161|| // 9 // 162 ||10|| 163 // 11 // 164 ||13|| 166 1. AdhArAdhaH / 2. AdhArAdhaH / 3. AdhAre / 4. AnandaM / 5. AdhArAdha ( : ) / 6. padmabandhA0 / 7. AdhArAdhaH / 8 svAdhiSTAnopari / 9. AdhArAdhaH / // 12 // / 165 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 nAdodayasthanakadattacitto vajrAsanAntaH kRtapANiyugmaH / mayUravad vyomani nRtyatIva mayUrakarma prathitaM tatastat madhyemadhyamavokpadaM kRtapadaM cetaH samAsUtrayan rundhAnazca navApi dehavivarANyudyanmarunmAraNAt / nirlakSyekSaNamekamaMDrikamalaM jAnau samAropayan mUrtyanyacca bhavecca bhairava iva syAd bhairavaM karma tat atha dhAturasasamIrendhananidhanavidhAnabaddhasaMrambhA / karmatritayAbhyAsAt (d) jvalanakalA jvalati dehAntaH dRDhaM kRtvA vajrAsanamanugudAntena kalite kalotpattisthAnaM manasi vidhuvan gADhamabhitaH / jvalajjvAlAmAlAkulamakhilamaGgaM vitanute kRtI jvAlAmAlinyaditamiti karma sphuTamidam yatrAsUtritamUtre bhANDakuharakroDAdhivAsaM manaH kRtvA kiM ca samunmiSannijavapurvajrAsanojjAgaram / gADhaM pANitalena komalataragrAvNA'thavA gharSayedvajrIkarma tadatra vajrasamatAmaGgasya dhatte kramAt atha saMjAyate prauDhaM rasazoSaikakAraNam / zikhiprabhAprabhollAso mAMsalaH karmabhistribhiH ||16|| 169 kRtvA pASNi pAyuziznAntarAle baddhvA yattrAduDDiyANAkhyabandhanam / bhAnozcaMNDe maNDale lInacitta- staccaNDAlIkarma nirmIyate sma ||17|| 170 dhyAnasthAnanidhAnatAgatamanA vistArya tiryakkRtA 'vanyonyaM caraNau vidhAya vivRtaM pANidvayenA''nanam / 25 / / 167 / / / / 15 / / 168 / 3 ||20|| 173 vajrAsanasthitavapuH sthiradhIH svacitta-mAropya recakasamIraNajanmacakre / svAntena recayati nADigataM samIraM tat karma recakamiti pratipattimeti // 21 // 174 // 18 // 171 // 19 // 172 1. AdhAra: / 2. maNipUrakopari / 3. AdhArAdhaH / 4. svAdhiSThAnopari / 5. AdhAropari / 6. AdhAropari / 7. anAhatopari / 8. vvatyantaM / 9. vidhRtaM / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 rudragranthimatha zlathatvavidhinA yacchoTayatyAdarAt() granthicchoTanakarma nirmaladhiyastad bodhayAMcakrire // 22 // 175 uttAno bhUmizAyI kRtavitatakaraH zIrSapArzvadvayena stambhIbhUtAMhipANirgaganagavapuSA maNDapatvaM dadhAnaH / kuryAt kampaM nasAnAmupahitahRdayo dakSiNasya' dhruvasya syAdutkSepAya nAbhIjalaruhikamalollaJchanaM nAma karma // 23 // 176 15 atha karmatrayanirmANa-nirmalIbhUtajAjvalajjyotiH / zItAtisphUrtiharA dehAntastapati tapanakalA // 24 // 177 uttAna: kRtaguNatattvebuddhicetA bibhrANaH saralitapAdayoH karAbhyAm / aGgaSTau dhanuriva tADayettanuM yat kodaNDaM tadidamudAharanti karma // 25 / / 178 akAracakramanucetasi yAti ruddhvA randhrANi pANiyugalaM bhuvi saMnivezya / cakrabhramaM bhramati vibhramabandhyabuddhi-staccakrakarma kRtakarmabhirabhyadhAyi // 26 / / 179 AdhAyotkaTikAsanaM niyamayan hatkaNTakAntarmano lohebhyo'mRtavallito'tha janitAM kRtvA zalAkAM zubhAm / vinyasyan vadanAmbuje kramavazAliGgena niHsArayeditthaM zodhanakarma koSTakuharaM yatnena saMzodhayet // 27 // 180 6 athAntarjaTharaM jAgradvahnijvAlAvalImayI / paJcabhiH karmabhiH seyaM dIpyate dIpanI kalA // 28 // 181 AnandamandiranirantaracittavRtti-ryaddakSiNottaravivatitakukSirantaH / unmIlayenakulavat kamalAsanena nirmAnti karma nakulIti tadAtmavantaH // 29 // 182 uccairvajrAsanamanubhavannaGgalAnAM catuSke / nAmezcAntaH saralitavalIbandhamAdhAya dhIraH / cetovRtti nayati nitarAmuDDiyANAkhyapIThaM prANAnetad draDhayatitarAmuDDiyANAkhyakarma // 30 // 183 1. AdhAraH, prathamam / 2. maNipUrakopari / 3. anAhata / 4. anAhatAdhaH / 5. anAhatopari / 6. nAbhezcAdhaH / tional Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 prakaTapavarnacakrAkrAntacetAH zarIraM saralamacalamuccaiHkRtya nAsApuTAbhyAm / racayati maruto'nyonyasya rodhaM grahaM ca sphuTamiti dhamanIti procyate karma kAmaiH ||31|| 184 kSmAmaNDale vapuradhomukhamAracayya saGkocya kUrma iva gAtramazeSato'pi / yat kUrmacakramanuvikramayenmanaH svaM tat kUrmakarma nipuNAH parikIrtayanti ||32||185 asthyutpattisthAnakasthAyicetA vetAla zrIsodareNodareNa / bhUtvA yatnAdutkaTaH karma kuryAducchAlI syAt tad rasocchAlanena ||33|| 186 / 7 atha karmatrayAbhyAsa - mArjanopArjanadyutiH / tanvatI dehavisphUrtitaM dyotate dyotanI kalA ||34|| 187 spRzati manasi haMsasthAnakaM kuJcayitvA caraNayugalamUrdhvakRtya bhUnyastamauliH / karatalayugalenottambhitaH kuNDalena bhramati tadidamAhuH kuNDalIkarma santaH ||35|| 188 bhUtAbhyantaravAricIrakaTakaM kRtvA padAGguSTakAvUrdhvAkuJcikaradvayena pRthivImudramanAH karSayan / pradyotAgnitapadvidhubhramarasaM yenordhvazaktau nayet pAtaM zaktinipAtanAbhidhamataH karmedamAcakSate ||36|| 189 27 caitanyacakrAntarasaMcariSNu svAntaM vitanvan garuDAsanastha: / AloDayet pakSanibhau karau yat pracakSate tad garuDIti karma ||37|| 190 8 atha karmacatuSkena rasasAmyaM vitanvatI / vidhatte dehinAM dehaM suprabhaM suprabhA kalA ||38|| 191 cetasi pazyantIpadagAmi- nyUrdhvazarIraH pRSTagatena / pANiyugenA''krAmati pArNI pazcimagAtrI karma tadAhuH ||39|| 192 brahmagranthigranthilasvAntavRtteH kSAmaM kAmaM madhyadezaM vidhAya / yaddIrghAhizcAlayelliGgadaNDI - metaddaNDIcAlanaM karma tat syAt ||40|| 193 1. svAdhiSThAnopari / 2. AdhArAdhaH / 3. svAdhiSThAnopari / 4. maNipUrakopari / 5. maNipUrakopari / 6. 0gnividhuhUtAmRtarasaM pra0 / 7. AdhAropari / 8. AdhArAdhaH / 9. svAdhiSThAnopari / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mArca 2008 'romotpattividhAnadhAmani manaH kRtvA rasajJAmadhovyAvRttotkaTikaH sudhArasakalAmunmIlayantI muhuH / dhyAtvA romasu sarvato ramayati dvArANi ruddhvA dRDhaM romazyAmalatAvidhAyi ramaNIkarmedamAveditam // 41 // 184 'cetasi zrayati kumbhakacakraM nADikAsu nibiDIkRtavAtaH / kumbhavat tarati yajjalamadhye tad vadanti kila kumbhakakarma // 42 // 195 / 9 atha karmacatuSkena janitoddAmadIdhitiH / maladhAturasAdIni zoSayecchoSaNI kalA // 43 // 196 'mUlakandahRdayo gudarandhra pANUiMnA dRDhataraM pariMpIDya / mUlamUrdhvamiha tAnayatItthaM mUlatAnamiha karma taduktam // 44 | 197 cakraM hRdi zrayati kuNDalinI mukhastha - muttambhitaM nijazarIramadho vitanvan / nAsAgrabhAgamanuvarddhayate rasajJA tajjJApayanti rasanAparivRddhikarma // 45 // 198 cetaH kurvannAdiktasya cakre dhyAyan dehaM zoNamudrAsanasthaH / limped gAtraM mUtraviSTAdinA yat tanmAtaGgIkarma vispaSTamiSTam // 46 // 199 siddhajJAnaguhAgRhagrahamanAH savyetare kUpare / vAmasyoparige dadhat karatalaM vAmaM punardakSiNe / dattvA mUrdhani cAlayaMstamabhitaH saJjAtavajrAsano meruM kampayatIti karma gaditaM tanmerukampAbhidham // 47 // 200 athAnayA nayAbhyastairdIptayA karmabhistribhiH / suvarNaprabhatAmeti suvarNaprabhayA vapuH // 48 // 201 yaccetasi krIDati kuNDalinyAM kubjaM zarIraM viracayya kiJcit / rasajJayA saMspRzati svaliGga tat kubjikAkhyAtimupaiti karma // 49 // 202 AliGgya liGgamabhito manasA svayaMbhu-"vaktraM nimIlya cibukaM hRdi saMnivezya / suptaM zvavad vitanute yadaghoranAda - muddAmabuddhigaditaM tadaghorakarma // 50 // 203 1. uDDiyANopari / 2. maNipUrakopari / 3. AdhAra / 4. AdhArAdho dvitIyam / 5. aadhaare| 6. mnnipuurkopri| 7. AdhArAdhaH / 8. AdhArAdhaH / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 AveAspadasampadaM zritavati svAnte vitatyotkaTaM dehaM bhUnihite'bhita: karatale nAbhiM samAloDayan / anyonyaM nijanAsikAvivarayoH zukraM pibedudvamet karmaitat karasundarIti karayoH saundaryayogAdabhUt / / 51 / / 204 karmatrayaghanAbhyAsa - mAMsalIbhUtadIdhitiH / kAntaM dehamasandehaM dhatte vidyutprabhA kalA // 52 // 205 yadviSNuvezmahRdayaH kamalAsanastho-'vaSTambhabhAk (ga) vikaTakhATkRtinA mukhena / jyotiH prakAzayati kuJcitatUlacakra - stajjyotiSAmudayakarma samAdizanti // 53 // 206 dadhati manasi cakre pAkavahnanivAsaM gudagatanalikAntenordhvamAkRSya toyam / visRjati ca sayatnaM koSTazuddhi vidhAya sphuTamidamudarIti khyAtimAyAti karma // 54 // 207 cetomati pratiniyamya varAGgacakre liGgena jATharasamIramadho vimuJcan / tat tAnayenmRdulapArNikaradvayena liGgaprasAraNamidaM nigadanti karma // 55 // 208 vizeSo yatra na prokta - statra padmAsanaM matam / yathAsthAnaM niyojyaM ca liGgadvAreNa mAnasam || 56 // 209 *dvAcatvAriMzatA'mUbhiH karmabhiH kRtazarmabhiH / mArtaNDamaNDalajyoti - otate jaTharAntare // 57 // 210 iti zrI samuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre sUryakarmaprakaraNaM SaSTaM samAptam // * (dvAdazasu kalAsu karmasaMkhyA - 3,3,5,3,3,3,5,3,4,4,3,3 = 42) kSoNI-jalA-'nala-marud -gaganAbhidhAni bhUtAni paJca racayanti zarIrametat / tulyAni tAnyupacayaM paripaJcayanti nyUnAdhikAnyapacayaM punarAnayanti // 1 // 211 1. anAhatopari / 2. anaahtopri| 3. svaadhisstthaanopri| 4. AdhArAdhaH / 5. sUryolikarma.pratyaM0 / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 RtUnAmAnuguNyena prAyazaH sarvadhAtuSu / kSaya- vRddhI tataH kAryA RtubhAvavibhAvanA caitre pradhAnaM jalamAmananti samIraNaM gauNamudAharanti / vaizAkhamAse jalameva mukhyaM 'jyeSThe'mbu mukhyaM dahanaM tu gauNam // 3 // 213 ASADhamAse salilaM pradhAnaM tejastu gauNaM parikIrtayanti / I / teja: puna: zrAvaNike pradhAnaM, jalaM tu gauNaM gaNayanti santaH / 4 // 214 tejo bhaved bhAdrapade pradhAnaM tathA''zvine vAyu-jale tu gauNe tat kArtike'pi prathamaM vadanti vAyuM punargauNatayA gRNanti syAnmArgazIrSe pavanaM pradhAnaM tejastato'nantaramapradhAnam / / / 5 / / 215 SaDbhiH kalAbhiH prathamoditAbhi anyAbhirabhyAsavazaMvadAbhiH svairaM samIro'bhyudayaM bibharti tataH karmAbhyAsAd bhavati khalu bhUteSu samatA cirasthAyI kAyaH sakalagadakandavyapagamaH / zakRnmUtrAlpatvaM valipalitanirmUlanavidhiH prasattiH saurabhyaM drutakanakakalpA ghutirapi 1. jyeSThe'pi tad vahnnyanilau tu gauNau pauSe punarmAsi vadanti santaH samIravIrasya dhurandhu (ndha ) ratvam || 6 || 216 mAghe mAse mAtarizvA pradhAnaM gauNe teja:- pAthasI tu prathe / valgatyuccaiH phAlgune vAyurADhya - stasmAt toyaM gauNabhAvaM bibharti // 7 // 217 yathaiva brahmANDaM bahirakhilamullekhamayate tathaivA'ntaH piNDaM sakalamidamastyeva niyatam / tadevaM dhAtUnAM cayamapacayaM cApi suciraM vicintyaucityena praguNayati karmANi matimAn iha hi tuhinabhAnuH pUrvikAbhiH kalAbhi rjanayati dharaNi zrIpuSTimaSTAbhirAbhiH / tadanu ca caramAbhistAbhirantaHzarIraM bhavati salilalakSmIvRddhisambandhabandhuH 1 mArca 2008 // 2 // 212 - rbhAnorbRhadbhAnurupaiti vRddhim / pATha: / 2. pravekaM / / 8 / / 218 // 9 // 219 / / 10 / / 220 // 11 // 221 = pAThaH / 3. iha tu / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 bhUtadoSakaluSasya jAyate mAnasasya vikRtiH zucerapi / sannipAtapatitasya dRzyate dhImato'pi vikalaM hi ceSTitam // 13 // 223 mAnase ca vimalatvamIyuSi kSAntizAntikaruNAbhirAvRtaH / sadvivekasuhRdA pariskR (SkRtaH sammadaH sarabhasaM vijRmbhate // 14 // 228 prasannasyA'stasaGgasya vItarAgasya yoginaH / vRddhihetukalAbhyAsAd bhUtasiddhiH samedhate yo'jitvA pavanaM mohAd yogaM yuJjIta yogavit / apakvaghaTamAruhya sAgaraM sa titIrSati aGgapratyaGgadehAMllaghayati sutarAM svecchayA varddhayecca spRSTvA loSTAdi sarvaM vyapanayati gadAnauSadhIkRtya sadyaH / svacchandaM parvatAdazcalayati sapadi sthApayeccApi kAmaM pRthvIsiddhau tadetajjanayati janatAzcaryamadhyAtmasiddhaH zastrAghAtaparamparAM jalabhare rekhAmivAmIlayet sarvopadravavidravaM vitanute toyAbhiSekakramAt / dhAtUn kAJcanatAM nayedapi zakRnniSThyUtamUtrAdibhi - yogI siddhigate jale tadakhilaM citraM samAsUtrayet dezaiH kAlairvyavahitamapi vyajyate vastu dUrAd udyota zrIH prasarati tamaH stomamucchidya sadyaH / saJjAyante tuhinazizirAzcandrarazmermayUkhAstejaH zuddhau bhavati dahanaH kiJca nirdezavartI 31 1. mAnuSasya / 2. kSudropadrava / / / 15 / / 225 / / 16 / / 226 / / 19 / / 229 cetovRttyA vAJchitaM yAti dezaM dUrAduktAM vAcamuccaiH zRNoti / svairaM dehAnAvizedutsRjedvA vAyoH siddhau sarvametad vidhatte // 20 // 230 zUnyaM dhAturjAyate vyomasiddhau tasyAM satyAM siddhayastAH samastAH / uccaiH kiMca nyaJcitAzeSavizvaM tasyA'vazyaM syAt paraM dhAma vazyam // 21 // 231 / / 17 / / 227 / / 18 / / 228 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 itthaM jAte bhUtajAte svavazye vizvaM pazyannirvizeSAdazeSam / yogI rogopadravairvajitAGgaH svasya svairaM dIrghamAyustanoti kaizcinmUDhairahaha / jaDatAvAsavezmAyamAnaimanigranthigrathitahRdayairdambhasaMrambhasAraiH 1 / piNDasthairyaM prati nijamanaH saMniveze'pyanIzairadhyAtmasya sphuritamamalaM nIyate paGkilatvam Alasyavazyamanaso yadi naiva siddhi yannaiva paGkaradhirodumalambhaviSNu - yeSAmAlasyapaGkAdapasarati mano ye kRpAmbhaH pravAhA ye dhvastAzeSadoSAH samatRNamaNitA yeSu jAgarti nityam / teSAM niHzeSasiddhivyatikarajanitaprAjyasa(sA) mrAjyabhAjAM yogIndrANAmatandrAH paramapadabhuvaH siddhayaH sambhavanti // 23 // 233 yogasya dUSaNapadaM na tadA vadAmaH / rdoSaH sa eSa kimu nAma nagezvarasya ? / / 24 / / 238 yadiha parapumarthaH prArthyate yogibhiryat (d) vidadhati kila dAsyaM tasya tAH siddhayo'pi / tadidamapavikalpasvAntasaMvittirUpaM paramapadamidAnImucyate saprapaJcam amUrtaM ta - - tvaM kathamapi bhavenmUrtikalitaM svarUpeNA'mUrtaM tanupariNatAvetadataMthA ! api sthUlaM sUkSmaM dhruvamapi na nityaM gataguNaM guNairapyAkAntaM nanu tanugataM sarvagamapi / / 25 / / 335 iti zrI samuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre siddhiprakaraNaM saptamaM samAptam // 1. saMbhArasArai: / 2. ' tattattvaM' iti saMbhavet / prakaraNasyAntabhAge draSTavyAH / mArca 2008 // 22 // 232 // 1 // 236 // / 2* // 237 * atra pratau TippitAH 3 zlokAH Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 caitanyaM yasya rUpaM kSiti-jala-pavana-jyoti-rAkAzasaMjJe bhUtagrAme zarIrAnukRtipariNate vyajyate sarvato'pi / / apyaikaikaM tu tebhyaH kimapi yadi viyujyeta bhUtaM tadAnI - mavyaktaM citsvarUpaM bhavati 'mRta' iti pratyayasyA''dibIjam // 3 // 238 bhUteSu paJcasu zarIratayA sthiteSu vyaktIbhavanmananacintanatazcidAtmA / unmIliteSu jalajanmasu tanmayo'pi gandho yathA kimapi bhinna ivA'vabhAti . // 4 / / 239 yadA cidAtmA bahirindriyArtha - prathAnukUlyena mano niyuGkte / bhavet tadAnIM tadupAdhiduHkha- paramparA'muSya sukhaiSiNo'pi // 5 // 240 yathA hi vahnirbahirindhaneSu labdhAvakAzo bhRzamedhate'sau / mana: prasarpad viSayeSvamISu tathaiva na zrAmyati kAmacArAt // 6 // 241 Atmanyeva mano niyojya viSayadvArANi srvaatmnaa| yogena pratirudhya zudhyati punaryogIzvaraH ko'pi yaH / tasya syAdamanaskatAparicayAt paJcendriyasyA'pyaho / spaSTAnindriyatA tata: sthiratarastattvAvabodhodayaH / / 7 / / 242 dhyAnAbhyAsAdviSayavimukhAd bhUtasAmyopayuktA -- dAtmArAmastadanu tanute zAzvataM svasya deham / tasyA''jJAtaH prabhavati viSa vyAdhayo vA na janto - jIvanmuktaH sa bhavati tataH ko'pi lokottara zrIH // 8 // 243 na kiJcidapi cintayettadanu zUnyatattvaM paraM tatazca sahajodayaH sphurati nirvikalpojjvalaH / tataH prabhRti no sukhI sa khalu nApi duHkhI ca vA prameyamavabudhyate kimapi nApi vAJchatyasau / / 9 / / 244 pRthivyAdyAdhAraH kSaradamRtarociHzucisudhA - kalAsAndraH zAmyattapanakaratApavyatikaraH / 'muhuH svecchAcaryA prasavabharasaurabhyasubhagaH kimapyAtmArAma: phalati paramabrahmaNi layam // 10 // 245 1. marut - pr.| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 // 11 // 246 yathA hi nadyaH saritAmadhIzaM vizanti sarvAH svarasapravRttyA / tathaiva SaNNAmapi tattvamArgAH samAdhimArga phalato'nuyAnti tathA hi zAkyavratino manojJa zayyAsanAhAravihAravantaH / dhyAnAdhvanaikena sayukti mukti - mitthaM samAsAdayituM yatante // 12 // 247 vairAgyopacayAd vidhUya viSayavyAsaGgamaGgIkRtadhyAnasthAnakazuddhisaMcitavidAM nairAtmyatattvaM prati / paryAyeNa vilInamAnasamalaprAcInacittakSaNo nmIlannirmalacittasantatiraho / mohaduhAM jAyate muktiH saiva tadeva tattvamasamaM niHzeSaduHkhakSaya: saMkSepAt kRtinAM sa eva sukhamapyuccaistadAveditam / itthaM cinmayamenamAtmavibhavaM sambhAvayantaH kSaNA dadhyAtmopaniSanniSaNNamanasastasmAdamI saugatA: - yathA dAhyaM bAhyaM dahati vanavahniH prasRmara stataH zAmyatyuccairadhikamadhikaM tattanutayA / sukhaM duHkhApekSaM nikhilamapi nirdhUya sudhiyAM tathA tattvajJAnaM svayamapi kRtArthaM viramati / / 14 / / 249 naiyAyikA api janavyavahAramAtraM saMsiddhaye kimapi yattadapi bruvantu / tattvaM tu yogavidhinaiva vivecayanta - ste'pi pratItiviSayaM ghaTayanti sAkSAt // 15 // 250 zrotavyaH zrutizAstrataH svapanasi sthApyastato yuktibhirdhyAtavyo'tha tathA nivRttaviSayavyAsaGgasaGgItakaiH / AtmA zuddhasamAdhibaddhamanasAM yenaiSa sAkSAd bhave - dityUce zrutireva tattvaviSayajJAnAya yogaM param `yogAbhyAsAdAtmatattvasya yeyaM sAkSAdbuddhirduHkhavidhvaMsahetuH / jIvanmuktiH saiva yaugairabhISTA yasyAM yogI tattvavAcAmamadhISTe // 17 // 252 // 16 // 251 mArca 2008 - / / 13 / / 248 ataH saMsArAbdhestaTabhuvamabhivyAptajagataH paraM siddherdhAma zrayati yaticaryAsu vimukhaH / 1. vilIya / 2. dhyAnAbhyAsA0 / 3. tataH / 4 0mapi vyApya / // 18 // 253 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 35 tadadhyAtmakSemapraNayini pathe'sminnavitathe. prasarpanto yaugAH kimiva na bhaveyuH zivamayAH // 19 // 258 kapilakalpitatattvakathAmamI tadanugAH kathayantu yathA tathA / parapadaM tu vizeSaNa eva tai-na khalu yogaviyogavatAM matam // 20 // 255 yAvad buddhirmamatvaM sukhamasukhamidaM karmabuddhIndriyANi klezAvezaikahetuH parimitasukhakRt kiJca tanmAtramaitrI ityevaM pUruSasya prasarati paritaH prAkRto'yaM vikAraH saMsArastAvadeva prakRtivikRtibhizchanacaitanyatattvaH // 21 // 256 AdhivyAdhiprajananamanaHklezanirvezamukhyaM duHkhaikAntaM prakRtijanitaM sarvata: sampradhArya / samyag yogI guNavirahitaM kartRzaktivyatItaM dhyAyeduccaiH sthirataracidAnandamadhyAtpamattvam // 22 / 257 avagata: prakRteH prakRtistato viramati svayameva hi pUruSAt / viditaduzcaritA yuvatiryathA zlathayati praNaya(yi)nyapi vibhramam / / 23 // 258 nivRttavyApAraprakRtirativRttendriyagaNa: pumAn mohenA'ntarbahirapi na lipyeta sa yadA / svarUpaM cinmAnaM nirupadhi vizuddhaM kalayatastadA muktistasyetyakhilamahitaM yogalalitam // 24 // 359 bheditApArasaMsAraduryAmikA: sambhavadbhUtavaiSamyadoSakSayAH / / jAgradudyogayogapradhAnAdhvanA'nena sAGkhyAH kathaM nirvRtiM nA''pnuyuH ? // 25 // 360 mImAsaMkAH api kuTumbakadarthanAbhi-raidaMyugInatanavo gatayogaraGgAH / uccAvacA yajanayAjanamukhyakarma-kaSTAsikAM svamatibhiH parikalpayantu // 26 // 261 yataH- svIkRtya brahmacaryAzramamasamatamabrahmasaMskArahetoH sevitvA dharmapatnImRtusamayamayIM zuddhasantAnasiddhyai / 1. 0kalpayanti / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mArca 2008 vAnaprastho'pi bhUtvA parizaTitakaphalAhArapUtAntarAtmA brahmAdvaitAya ceto niyamayati yatisthAnakasthastato'pi // 27 / / 262 sphuraccidAnandamayena tejasA brahmAtmasaMjJena jagattrayaspRzA / abhinnamAtmAnamamuM vicintayet tatazcaturthAzramasImani sthitaH // 28 // 263 avidyAvidhvaMsasthiratarasamAdhivyatikara - kramonmIladvidyAkalitaparamabrahmamahimA / prapaJco'yaM mithyetyadhikamadhigamya sphuTadhiyA parabrahmAdvaite layamayamupaiti pratikalam // 29 // 264 durvarNaM labhate suvarNamayatAM siddhauSadhaiH zodhitaM yadvat tadvadayaM samAdhisudhiyA niautadurvAsanaH / jIvAtmA labhate vizuddhaparamabrahmAtmatAmityaho / yogasphUrjitamUrjitaM vijayate mokSaikahetuH param // 30 // 265 varAkazcArvAkaH kimapi yadi jalpatyanucitaM yadRcchA tatrAsya tridivalipilopaM vidadhataH / paraM yogasthairyAd viSayavinivRttyA sukhamayI - mimAM jIvanmuktiM kathamiva niSeddhaM prabhavati ? // 31 // 266 samAdhizuddhayA'dbhutabhUtasiddhyA sidhyanti vizve'bhimatAni yasya / 'nAstyeva citte'bhimataM tu kiJcit tvAmeva he nAstika / bhuktamAhuH // 32 // 267 jinastu nAsAgraniviSTadRSTiH padmAsanasthaH zlathagAtrayaSTiH / aidaMyugIneSu janeSu manye dhyAnaM dizatyadbhutamudrayaiva // 33 / / 268 tathAhi - dharmadhyAnamupAsya tattvaviSaye siddhAntasandhAnataH zukladhyAnadhanaJjayena kurute karmendhanaM bhasmasAt / kaivalyaM kalayatyanindriyatayA yogAnubhAvAttathA vijJAnAmbunidhau cakAsati yathA bhAvAstaraGgA iva || 38 / / 269 1. kalpayanti / 2. nAstyeva tasyAbhimataM nu kiMtu - pA / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 kRtvA ca svaparopakAramasakRnnamrAkhilAkhaNDalaH khelatkuNDalinIkalAniyamitasvasvAntakAntasthitiH / kASTI yogakalAM gataH paramayogitvena sattvAdhika: sa syAnnirvRtikaNThapIThaviluThanmuktAvalImadhyagaH // 35 // 270 ityevaM tattvamArgAH SaDapi jaDatayA bhedamanyonyamete mudrA'nuSThAnaveSaiH svaruciviracitaiH sarvato darzayanti / anyonyaM bAdhitAnAM pramitiviSayatAM ko'numanyeta teSAM tasmAd vizvAbhyupetaM janitaparapadaM yogamevA''zritAH smaH || 36 || 271 iti prakaraNASTakaM sphurati yasya karNAntike girAmatha ca gocare carati yasya cetasvinaH / durantaduritodayacchiduramasya vizvottaraM padaM sapadi sampadaH padamadambhabhujjRmbhate // 37 // 272 avalgaM valgantIM jagati paramANorgiriguroH zravantIM granthAdhvazritamamRtarUpAM giramimAm / vikalpairalpoktairmalinayata mA siddhavacasAM nirIhANAM vAcaH kimu vipariyanti kvacidapi // 38 // 273 iti zrI samuccayaviracite AnandasamuccayAbhidhAne zrIyogazAstre muktiprakaraNamaSTamam // saMsthAna bhaGgirmavagacchati dehalInAM siddhAvalambavidhipUritakarNayugmaH / zAkhAdikairavayavaiH samamuttaraGgaM cetaH sthiraM dharati yogakalAsikAbhiH // 39 // 274 dvArANi sAdhayati sAdhitapIThabandha chidrANi mudrayitumaGgacitaM vidhatte / kASTa kalAmanugato gurupAdukAMnA mantarnivezapaTutAM paribibhradittham / / 40 / / 275 1. madhigacchati / 37 - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2008 yo vizvakarmaparikarmabhirAtmadeha - prAsAdamAdaraparaH sthiramAdadhAti / sa zrIsamuccayamanindyamagaNyapuNya-prAgalbhyalabhyamadhigacchati nityameva // 41 / / 276 itizrI AnandasamuccayAbhidhAnaM zrIyogazAstraM samAptam // zrIH // zubhaM bhavatu / / dhyAnAni caturazIti dhyeyarUpANi saMkhyayA / saptatidvayadhikA nADyaH sahastrA vapuSi sthitAH // 1 // 277 imA mukhyA daza proktAH prANAdivAyavo daza / nava mantrAkhyacakrANi cAndrayaH kalAzca SoDaza // 2 // 278 kalA dvAdaza tigmAMzoH paJcabhUtasya sAmyatA / brahmANDAcaraNe siddhi - muktirmokSapade kamAt // 3 // 279 uktaM samuccayenedaM zAstre samuccayAbhidhe / jJeyaM sadA sadAcArai - nivijJAnasiddhaye // 4 // 280 ityAnandasamuccayaH samAptaH // tAvad bhramati nAvArthI yAvat pAraM na gacchati / samprAte tu pare pAre nAvayA ki prayojanam ? evaM zAstrAdAvapi // cale citte vanaM (dhana) lokaH sthire citte vanaM janaH / - paramAtmani vijJAte mano naukUpakAkavat . // 2 // parapuMsi ratA nArI bhartAramanuvartate / evaM tattvarato yogI saMsAramanuvartate Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 43 purANe bhArataM sAraM gItA sAraM ca bhArate / tatrApi ca SaDadhyAyA - stato'pi hi zanaiH zanaiH // 1 // zanaiH zanairuparamed buddhyA dhRtigRhItayA / AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiJcidapi cintayet // 2 // aSTame prakaraNe dvitIyazloke TippitA: 3 zlokAH yasya madhye gataM vizvaM vizvamadhye gataM tu yat / samarasaM sahajaM yacca tattattvaM paramaM viduH // 1 // sarvAdhAra nirAdhAra - mAdhArAtItagocaram / anaupamyamamUrtaM ca paramAtmA sa ucyate // 2 // dizazca vidizazcaivA - dha UrdhvaM naiva vidyate / yasya devavizeSasya paramAtmA sa ucyate // 3 // AvaraNacitra-paricaya mAMDavI-kacchasthita kharataragaccha saMgha jaina jJAnabhaNDAranI utAvaLI mulAkAta levAno prasaMga Avyo te vakhate tyAM upAzrayamAM zrIpUjyajInI paramparAgata gAdInI kASThapATa hatI te paNa jovAmAM AvI. te pATa paranA pITha TekavavAnA pATiyAnA uparanA bhAge A zilpa kotaravAmAM AveluM joyu. sambhavataH sUryanuM A zilpa che. paNa tenI kalA upara koI vilakSaNa asara hovArnu lAgyA kare che, te tajjJo mATe abhyAsano viSaya banI zake, kadAca. pATa eka saikA karatAM vadhAre purANI haze, ema jarUra kahI zakAya. vAraMvAra aNaghaDa rIte thatA raMga-rogAnane kAraNe vikRta banyA lAgatA zilpamAM paNa tenI asala zailI mahadaMze jaLavAI rahI hovAnuM lAge che.