Book Title: Agam 30 1 Gacchachar Sutra Hindi Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034697/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH pUjya Ananda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurUbhyo namaH Agama-30/1 gacchAcAra AgamasUtra hindI anuvAda anuvAdaka evaM sampAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] Agama hindI-anuvAda-zreNI puSpa-30/1 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' AgamasUtra-30/1- "gacchAcAra' payannAsUtra-7/1- hindI anuvAda kahAM kyA dekhe? krama viSaya krama viSaya pRSTha maMgala-Adi gacchameM basanevAle ke guNa AcArya kA svarupa 4 / guru kA svarupa 5 sAdhvI kA svarupa 6 | upasaMhAra 13 15 muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 2 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' 45 Agama vargIkaraNa krama Agama kA nAma sUtra | krama Agama kA nAma 01 | AcAra aMgasUtra-1 25 | AturapratyAkhyAna payannAsUtra-2 02 sUtrakRt aMgasUtra-2 26 03 sthAna aMgasUtra-3 27 | mahApratyAkhyAna bhaktaparijJA | taMdulavaicArika saMstAraka payannAsUtra-3 payannAsUtra-4 payannAsUtra-5 04 samavAya aMgasUtra-4 28 05 aMgasUtra-5 29 payannAsUtra-6 bhagavatI jJAtAdharmakathA 06 / aMgasUtra-6 payannAsUtra-7 upAsakadazA aMgasUtra-7 payannAsUtra-7 aMtakRt dazA 09 anuttaropapAtikadazA aMgasUtra-8 aMgasUtra-9 30.1 | gacchAcAra 30.2 candravedhyaka 31 | gaNividyA devendrastava vIrastava payannAsUtra-8 payannAsUtra-9 32 / 10 praznavyAkaraNadazA aMgasUtra-10 33 aMgasUtra-11 34 | nizItha 11 vipAkazruta 12 aupapAtika payannAsUtra-10 chedasUtra-1 chedasUtra-2 upAMgasUtra-1 bRhatkalpa vyavahAra rAjaprazciya upAMgasUtra-2 chedasUtra-3 14 jIvAjIvAbhigama upAgasUtra-3 37 upAMgasUtra-4 upAMgasUtra-5 upAMgasUtra-6 chedasUtra-4 chedasUtra-5 chedasUtra-6 40 upAMgasUtra-7 dazAzrutaskandha 38 jItakalpa 39 mahAnizItha Avazyaka 41.1 oghaniyukti 41.2 | piMDaniyukti 42 | dazavaikAlika 43 uttarAdhyayana 44 nandI anuyogadvAra mUlasUtra-1 mUlasUtra-2 mUlasUtra-2 15 prajJApanA 16 sUryaprajJapti 17 candraprajJapti | jaMbUdvIpaprajJapti 19 nirayAvalikA kalpavataMsikA 21 | puSpikA | puSpacUlikA 23 vRSNidazA 24 catu:zaraNa upAgasUtra-8 upAMgasUtra-9 upAMgasUtra-10 upAMgasUtra-11 upAMgasUtra-12 payannAsUtra-1 mUlasUtra-3 mUlasUtra-4 cUlikAsUtra-1 cUlikAsUtra-2 muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1, payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' baksa 10 06 02 01 13 05 04 09 muni dIparatnasAgarajI prakAzita sAhitya Agama sAhitya Agama sAhitya sAhitya nAma baksa krama sAhitya nAma mUla Agama sAhitya: 147 6 | Agama anya sAhitya:1-1- AgamasuttANi-mUlaM print [49] -1- mArAma thAnuyoga -2- AgamasuttANi-mUlaM Net [45] -2- Agama saMbaMdhI sAhitya -3- AgamamaJjUSA (mUla prata) [53] -3- RSibhASita sUtrANi | Agama anuvAda sAhitya: 165 -4- Agamiya sUktAvalI 01 -1- AgamasUtra gujarAtI anuvAda [47] | Agama sAhitya- kula pustaka 516 -2- AgamasUtra hindI anuvAda Net [47] | -3- Aagamsootra English Trans. | [11] | -4- sAmasUtra saTI 42rAtI manuvAH [48] -5- AgamasUtra hindI anuvAda print [12] anya sAhitya:3 Agama vivecana sAhitya: 171 tattvAbhyAsa sAhitya-1- AgamasUtra saTIkaM [46] 2 sUtrAbhyAsa sAhitya 06 1-2- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-1 / vyAkaraNa sAhitya| -3- AgamasUtrANi saTIkaM pratAkAra-2 vyAkhyAna sAhitya. -4- Agama cUrNi sAhitya [09] 5 unalata sAhitya|-5- savRttika AgamasUtrANi-1 [40] 6 va sAhitya 04 -6- savRttika AgamasUtrANi-2 [08] 7 mArAdhanA sAhitya 03 |-7- sacUrNika AgamasuttANi / [08] 8 pariyaya sAhitya 04 Agama koSa sAhitya: pUjana sAhitya-1- Agama saddakoso [04] 10 | tIrthakara saMkSipta darzana -2- Agama kahAkoso [01] | 11hI sAhitya-3- Agama-sAgara-koSa: [05] 12 dIparatnasAgaranA laghuzodhanibaMdha 05 -4- Agama-zabdAdi-saMgraha (prA-saM-gu) [04] Agama sivAyanuM sAhitya kUla pustaka 5 Agama anukrama sAhitya: 09 -1- sAgamaviSayAnubha- (bhUga) | 1-Agama sAhitya (kula pustaka) | 516 -2- Agama viSayAnukrama (saTIka) 04 2-Agametara sAhitya (kula 085 -3- Agama sUtra-gAthA anukrama dIparatnasAgarajI ke kula prakAzana | 601 A AAEmunihIparatnasAgaranuM sAhitya | bhuniTIparatnasAgaranuM sAgama sAhitya [isa pusta8 516] tanA hudA pAnA [98,300] 2 bhuniTIparatnasAgaranuM manya sAhitya [huta pusta8 85] tanA husa pAnA [09,270] munihIparatnasAgara saMzatita tatvArthasUtra'nI viziSTa DVD tenAla pAnA [27,930] | abhaa2| prAzanohula 01 + viziSTa DVD pAnA 1,35,500 muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 4 02 25 05 02 | 03 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' 30/1] gacchAcAra payannAsUtra-7/1- hindI anuvAda sUtra-1 devendra se namita mahA aizvaryazAlI, zrI mahAvIra deva ko namaskAra karake, zrutarUpa samudra meM se suvihita muni samudAya ne AcaraNa kie hue gacchAcAra saMkSepa se uddharakara maiM khuuNgaa| sUtra -2 gautama! isa jagata meM kucha aise bhI jIva haiM ki jo, usa unmArgagAmI gaccha meM rahakara yA usakA sahavAsa kara ke bhava paramparAmeM bhramaNa karate haiM / kyoMki asatpuruSa kA saMga zIlavaMta-sajjana ko bhI adhaHpAta kA hetu hotA hai| sUtra-3-7 gautama ! ardha prahara-eka prahara dina, pakSa, eka mAsa yA eka sAla paryanta bhI sanmArgagAmI gaccha meM rahanevAleAlasI-nirutsAhI aura vimanaska muni bhI, dUsare mahAprabhAvavAle sAdhuoM ko sarva kriyA meM alpa sattvavAle- jIva se na ho sake aise tapa Adi rUpa udyama karate dekhakara, lajjA aura zaMkA kA tyAga karake dharmAnuSThAna karane meM utsAha dharate haiM / aura phira gautama ! vIryotsAha dvArA hI jIva ne janmAntara meM kie hue pApa, muhUrta mAtra meM jalakara rAkha ho jAte haiN| ..... isalie acchI taraha se kasauTI karake jo gaccha sanmArga pratiSThita ho usameM jIvana paryanta ba~sanA / kyoMki jo saMyata sakriyAvAn ho vahI muni hai| sUtra-8 AcArya mahArAja gaccha ke lie meDhI, Alambana, stambha, dRSTi, uttama yAna samAna haiM / yAni kI methI- (jo baMdha se jAnavara maryAdA meM rahe vo) meM bA~dhe jAnavara jaise maryAdA meM rahate haiM, vaise gaccha bhI AcArya ke bandhana se maryAdA meM pravartate haiM / gaDDhe Adi meM girate jaise hastAdika kA Alambana dharake rakhate haiM, vaise saMsAra samAna gati meM girate gaccha ko AcArya dharake rakhate haiM / jaise stambha prAsAda kA AdhAra hai, vaise AcArya bhI gaccha rUpa prAsAda kA AdhAra hai| jaise najara zubhAzubha cIja jIva ko batAnevAlI hai, vaise AcArya bhI gaccha ko bhAvi zubhAzubha batAnevAle haiM / jaise binA chidra kA uttama jahAja jIva ko samudra taTa para pahu~cAtA hai, vaise AcArya bhI gaccha ko saMsAra ke taTa para pahu~cAte haiM / isalie gaccha kI kasauTI karane kI IcchA rakhanevAle ko pahale AcArya kI hI kasauTI lenI caahie| sUtra-9-11 he bhagavan ! chadmasthamuni kisa nizAnIoM se unmArgagAmI AcArya ko jAna sake? isa prazna ke uttara meM zrI guru kahate haiM ki he muni ! usa nizAniyoM ko maiM kahatA hU~, vo suno| apanI marajI ke anusAra vyavahAra karanevAle, duSTa-AcAravAn, Arambha meM pravartAvanAra, pIThaphalaka Adi meM pratibaddha, apkAya kI hatyA karanevAle- mUla aura uttara guNa se bhraSTa hue, sAmAcArI ke virAdhaka, hamezA guru ke Age AlocanA nahIM karanevAle aura rAjakathA Adi vikathA meM hamezA tatpara ho vo AcArya adhama jAnane caahie| sUtra - 12,13 36 guNayukta aura ati vyavahArakuzala AcArya ko bhI parasAkSImeM AlocanA rUpa vizuddhi karanI caahie| jaise ati kuzala vaidya apanI vyAdhi dUsare vaidya ko batAte haiM, aura usa vaidya kA kahA mAnakara vyAdhi ke pratikAra samAna karma kA AcaraNa karate haiM, vaise Alocaka sUri bhI anya ke pAsa apanA pApa prakaTa kareM aura unhoMne diyA huA tapa vidhivat aMgIkAra karate haiM / muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 5 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 14 deza, kSetra, dravya, kAla aura bhAva jAnakara vastra, pAtra, upAzraya aura sAdhu-sAdhvI ke samUha kA saMgraha kare aura sUtrArtha kA cintavana kare, unako acche AcArya mAnanA cAhie / sUtra - 15,16 jo AcArya Agamokta vidhi se ziSya kA saMgraha aura unake lie zrutadAna Adi upagraha na kare - na karavAe, sAdhu aura sAdhvI ko dikSA dekara sAmAcArI na zIkhAe / aura jo bAlaziSya ko gAya jaise bachaDe ko cUmatI hai vaise cUme aura sanmArga grahaNa na karavAe, use ziSya kA zatru mAnanA caahie| sUtra - 17 jo AcArya ziSya ko sneha se cUme, lekina sAraNA, vAraNA, preraNA aura bAra-bAra preraNA na kare vo AcArya zreSTha nahIM hai; lekina jo sAraNA vAraNAdi karate haiM vo daMDa Adi dvArA mArane ke bAvajada bhI zreSTha haiN| sUtra - 18 aura phira jo ziSya pramAda samAna madIrA se grasta aura sAmAcArI virAdhaka guru ko hitopadeza ke dvArA dharmamArga meM sthira na kare vo ziSya bhI zatru hI hai| sUtra - 19 pramAdI guru ko kisa taraha bodha karate haiM vo dikhAte haiM / he munivara ! he gurudeva ! tumhAre jaise puruSa bhI yadi pramAda ke AdhIna ho to phira isa saMsAra sAgara meM hama jaise ko naukAsamAna dUsare kauna Alambana hoMge? sUtra - 20 pravacana pradhAna, jJAnAcAra, darzanAcAra ko cAritrAcAra una tInoM meM aura phira paMcavidha AcAra meM, khuda ko aura gaccha ko sthira karane ke lie jo preraNA kare vo AcArya / sUtra-21 cAra taraha kA piMDa, upadhi aura zayyA ina tInoM ko, udgama, utpAdana aura eSaNA dvArA zuddha, cAritra kI rakSA ke lie, grahaNa kare vo saccA saMyamI hai / sUtra - 22 dUsaroM ne kahA huA guhya prakaTa na karanevAle aura sarva taraha se sarva kArya meM aviparIta dekhanevAle ho vo, cakSu kI taraha, bacce aura bur3he se saMkIrNa gaccha kI rakSA karate haiN| sUtra - 23 jo AcArya sukhazIla Adi guNa dvArA navakalpa rUpa yA gItArtharUpa vihAra ko zithila karate haiM, vo AcArya saMyamayoga dvArA kevala vezadhArI hI haiN| sUtra - 24 kula, gA~va, nagara aura rAjya kA tyAga karake bhI jo AcArya phira se usa kula Adi meM mamatva karate haiM, usa saMyamayoga dvArA niHsAra kevala vezadhArI hI haiN| sUtra - 25, 26 jo AcArya ziSyasamUha ko karane lAyaka kArya meM preraNA karate haiM aura sUtra evaM artha par3hAte haiM, vaha AcArya dhanya hai, pavitra hai, bandhu hai aura mokSadAyaka hai| vahI AcArya bhavyajIva ke lie cakSu samAna kahe haiM ki jo jinezvara ke batAe hae anuSThAna yathArtha rUpa se batAte haiN| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 6 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra-27 jo AcArya samyak taraha se jinamata prakAzate haiM vo tIrthaMkara samAna haiM aura jo unakI AjJA kA ullaMghana karate haiM vo kApuruSa haiM, satpuruSa nahIM / sUtra - 28 bhraSTAcArI AcArya, bhraSTAcArI sAdhu kI upekSA karanevAle AcArya aura unmArga meM rahe AcArya, ina tInoM jJAna Adi mokSa mArga ko naSTa karate haiN| sUtra - 29 unmArga meM rahe aura unmArga ko naSTa karanevAle AcArya kA jo sevana karate haiM, he gautama ! yakInana vo apane AtmA ko saMsAra meM girAte haiN| sUtra -30 jisa taraha anucita tairanevAlA AdamI kaIM logoM ko bAtA hai, vaise unmArga meM rahA eka bhI AcArya usake mArga kA anusaraNa karanevAle bhavya jIva ke samUha ko naSTa karate haiN| sUtra - 31 unmArgagAmI kI rAha meM vyavahAra karanevAle aura sanmArga ko naSTa karanevAle kevala sAdhu veza dharanevAle ko he gautama ! yakInana ananta saMsAra hotA hai| sUtra - 32 khuda pramAdI ho, to bhI zuddha sAdhumArga kI prarUpaNA kare aura khuda ko sAdhu evaM zrAvakapakSa ke alAvA tIsare saMvijJapakSa meM sthita kare / lekina isase viparIta azuddha mArga kI prarUpaNA karanevAle khuda ko gRhasthadharma se bhI bhraSTa karate haiN| sUtra-33 apanI kamajhorI ke kAraNa se zAyada trikaraNazuddha se jinabhASita anuSThAna na kara sake, to bhI jaise zrI vItarAgadeva na kahA hai, vaise yathArtha samyaka taraha se tattva prarUpe / sUtra - 34 municaryA meM zithila hone ke bAvajUda bhI vizuddha caraNasittarI-karaNasittarI ke prazaMsA karake prarUpaNA karanevAle sulabhabodhi jIva apane karma ko zithila karatA hai| sUtra-35 saMvijJapAkSika muni sanmArga meM pravartate dUsare sAdhuoM ko auSadha, bhaiSaja dvArA samAdhi dilAne samAna khuda vAtsalya rakhe aura dUsaroM ke pAsa krvaae| sUtra - 36 trilokavartI jIva ne jisake caraNayugala ko namaskAra kiyA hai aise kucha jIva hI bhUtakAla meM the, abhI haiM aura bhAvi meM hoMge ki jinakA kAla mAtra bhI dUsaroM kA hita karane ke hI eka lakSapUrvaka bItatA hai| sUtra - 37, 38 gautama ! bhUta, bhAvi aura vartamAna kAla meM bhI kucha aise AcArya haiM, ki jinakA kevala nAma hI grahaNa kiyA jAe, to bhI yakInana prAyazcitta lagatA hai| jaise loka meM naukara aura vAhana zikSA binA svecchAcArI hotA hai, vaise ziSya bhI svecchAcArI hotA hai / isalie guru ne pratipRcchA aura preraNAdi dvArA ziSya varga ko hamezA zikSA denI caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 7 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 39 jo AcArya Adi upAdhyAya pramAda se yA Alasa se ziSyavarga ko mokSAnuSThAna ke lie preraNA nahIM karate, unhoMne jinezvara kI AjJA kA khaMDana kiyA hai yaha samajhanA caahie| sUtra-40-42 he gautama ! isa prakAra maiMne saMkSepa se guru kA lakSaNa batAyA / aba gaccha kA lakSaNa kahU~gA, vo tU he dhIra ! ekAgrarUpa se suna |...jo gItArtha saMvegazAlI-Alasa rahita-draDhavartI-askhalita-cAritravAna hamezA rAgadveSa rahitaATha madarahita-kSINa kaSAyI aura jitendriya aise usa chadmastha muni ke sAtha bhI kevalI vicare aura basa jaae| sUtra - 43 saMyama meM vyavahAra karane ke bAda bhI paramArtha ko na jAnanevAle aura durgati ke mArga ko denevAle aise agItArtha ko dUra se hI tyAga kare / sUtra-44,45 gItArtha ke vacana se buddhimAna mAnava halAhala jhahara bhI niHzaMkapana se pI jAe aura maraNa dilAe aisI cIja ko bhI khA jAe / kyoMki hakIkata meM vo jhahara nahIM hai lekina amRta samAna rasAyaNa hotA hai, nirvighnakArI hai, vo mAratA nahIM, zAyada mara jAtA hai, to bhI vo amara samAna hotA hai| sUtra-46 agItArthake vacana se koI amRta bhI na pIe, kyoMki vo agItArtha se batAyA huA hakIkatameM amRta nahIM hai sUtra-47 paramArtha se vo amRta na hone se sacamuca halAhala jhahara hai, isalie vo ajarAmara nahIM hotA, lekina usI vakta naSTa hotA hai| sUtra-48 agItArtha aura kuzIlIyA Adi kA saMga mana, vacana, kAyA se tyAga denA, kyoMki saphara kI rAha meM lU~Tere jaise vighnakArI haiM, vaise vo mokSamArga meM vighnakArI haiN| sUtra - 49 dedIpyamAna agni ko jalatA dekhakara usameM niHzaMka khUda ko bhasmIbhUta kara de, lekina kuzilIyA kA Azraya kabhI bhI na kre| sUtra-50 jo gaccha ke bhItara guru ne preraNA kie ziSya rAgadveSa, pazcAtApa dvArA dhagadhagAyamAna agni kI taraha jala uThatA hai, use he gautama ! gaccha mata samajhanA / sUtra - 51 gaccha mahAprabhAvazAlI hai, kyoMki usameM rahanevAloM ko bar3I nirjarA hotI hai, sAraNA-vAraNA aura preraNA Adi dvArA unheM doSa kI prApti bhI nahIM hotii| sUtra -52 guru kI IcchA kA anusaraNa karanevAle, suvinIta, parisaha jItanevAle, dhIra, abhimAnarahita, lolupatArahita, gArava aura vikathA na karanevAlesUtra-53-54 kSamAvAn indriya kA damana karanevAle, guptivaMta, nirlobhI, vairAgya mArga meM lIna, dasa-vidha samAcArI, muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 8 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1, payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' Avazyaka aura saMyama meM udyamavAna aura khara, kaThora, karkaza, aniSTa aura duSTa vANI se aura phira apamAna aura nIkAla denA Adi dvArA bhI jo dveSa na karesUtra - 55 apakIrti na kare, apayaza na kare, akArya na kare, kaMTha meM prANa Ae to bhI pravacana malIna na kare, vaise muni bahota nirjarA karate haiN| sUtra -56 karane lAyaka yA na karane lAyaka kAma meM kaThora-karkaza-duSTa-niSThura bhASA meM gurumahArAja kucha kaheM, to vahA~ ziSya vinaya se kahe ki, 'he prabhu, Apa kahate ho vaise vo vAstavika hai / isa prakAra jahA~ ziSya vyavahAra karatA hai he gautama ! vo sacamuca gaccha hai| sUtra - 57 ____ pAtra Adi meM bhI mamatvarahita, zarIrame bhI spRhA rahita zuddha AhAra lene meM kuzala ho vo muni hai / agara azuddha mila jAe to tapasyA karanevAle aura eSaNA ke bayAlIsa doSa rahita AhAra lene meM kuzala ho vo muni hai / sUtra -58 vo nirdoSa AhAra bhI rUpa-rasa ke lie nahIM, zarIra ke sundara varNa ke lie nahIM aura phira kAma kI vRddhi ke lie bhI nahIM, lekina akSopAMga kI taraha, cAritra kA bhAra vahana karane aura zarIra dhAraNa karane ke lie grahaNa kre| sUtra - 59 kSudhA kI vedanA zAnta karane ke lie, vaiyAvacca karane ke lie, iryAsamiti ke lie, saMyama ke lie, prANa dhAraNa karane ke lie aura dharmacintavana ke lie, aise usa cha kAraNa se sAdhu AhAra grahaNa kre| sUtra-60 jo gaccha meM choTe-bar3e kA pharka jAna sake, bar3oM ke vacana kA sammAna ho aura eka dina bhI paryAya se bar3A ho, guNavaddha ho usakI hIlanA na ho, he gautama ! use hakIkata meM gaccha mAnanA caahie| sUtra - 61, 62 aura phira jisa gaccha meM bhayAnaka akAla ho vaise vakta meM prANa kA tyAga ho, to bhI sAdhvI kA lAyA huA AhAra soce binA na khAe, use he gautama ! vAstavika gaccha kahA hai| aura jisa gaccha meM sAdhvIoM ke sAtha javAna to kyA, jisake dA~ta gira gae haiM vaise bur3he muni bhI AlApa, saMlApa na kare aura strIyoM ke aMga kA cintavana na kare, vo hakIkata meM gaccha hai| sUtra - 63 he apramAdI muni ! tuma agni aura viSa samAna sAdhvI kA saMsarga chor3a do, kyoMki sAdhvI kA anusaraNa karanevAlA sAdhu thor3e hI kAla meM jarura apayaza pAtA hai| sUtra - 64,65 bur3he, tapasvI, bahuzruta, sarvajana ko mAnya, aise muni ko bhI sAdhvI kA saMsarga logoM kI burAI kA Azaya banatA hai / to phira jo yuvAna, alpazruta, thor3A tapa karanevAle muni ho usako AryA kA saMsarga lokanindA kA Azaya kyoM na ho? sUtra-66 jo ki khuda dRr3ha antaHkaraNavAlA ho to bhI saMsarga bar3hane se agni kI najadIka jaise ghI pIgala jAtA hai. vaise muni kA citta sAdhvI ke samIpa vilIna hotA hai| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 9 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 67 sarva strI varga kI bhItara hamezA apramatta mana se vizvAsa rahita vyavahAra kare to vo brahmacarya kA pAlana kara sakatA hai, anyathA usake viparIta prakAra se vyavahAra kare to brahmacarya pAlana nahIM kara sktaa| sUtra-68 sarvatra sarva cIja meM mamatArahita muni svAdhIna hotA hai, lekina vo muni yadi sAdhvI ke pAsa meM ba~dhA ho to vo parAdhIna ho jAtA hai| sUtra - 69 lIMTa meM par3I makkhI chUTa nahIM sakatI, vaise sAdhvI kA anusaraNa karanevAlA sAdhu chUTa nahIM sktaa| sUtra - 70 isa jagata meM avidhi se sAdhvI kA anusaraNa karanevAle sAdhu ko usake samAna dUsarA koI bandhana nahIM hai aura sAdhvI ko dharma meM sthApana karanevAle sAdhu ko usake samAna dUsarI nirjarA nahIM hai| sUtra - 71 vacana mAtra se bhI cAritra se bhraSTa hae bahalabdhivAle sAdhu ko bhI jahA~ vidhivat guru se nigraha kiyA jAtA hai use gaccha kahate haiN| sUtra - 72 jisa gaccha meM rAta ko azanAdi lene meM, audezika-abhyAhRta Adi kA nAma grahaNa karane meM bhI bhaya lage aura bhojana anantara pAtrAdi sApha karane samAna kalpa aura apAnAdi dhone samAna trepa usa ubhaya meM sAvadha hosUtra - 73 vinayavAna ho, nizcala cittavAlA ho, hA~sI majhAka karane se rahita, vikathA se mukta, binA soce kucha na karanevAle, azanAdi ke lie vicaranevAle yAsUtra-74 Rtu Adi ATha prakAra kI gocarabhUmi ke lie vicaranAra, vividha prakAra ke abhigraha aura duSkara prAyazcitta AcaranevAle muni jisa gaccha meM ho, vo devendra ko bhI AzcaryakArI hai| gautama! aise gaccha ko hI gaccha mAnanA cAhie sUtra - 75 pRthvI, ap, agni, vAyu aura vanaspati aura alaga taraha ke beindriya Adi trasa jIva ko jahA~ maraNa ke anta meM bhI mana se pIr3ita nahIM kiyA jA sakatA, he gautama ! use hakIkata meM gaccha mAnanA caahie| sUtra - 76 khajurI aura mu~ja ke jhADu se jo sAdhu upAzraya ko pramArjate haiM, usa sAdhu ko jIva para bIlakula dayA nahIM hai, aisA he gautama ! tU acchI taraha se samajha le / sUtra - 77 grISma Adi kAla meM taSA se prANa sUkha jAe aura mauta mile to bhI bAhara kA sacitta pAnI ba~da mAtra bhI jo gaccha meM muni na le, vo gaccha mAnanA caahie| sUtra - 78 aura phira jisa gaccha meM apavAda mArga se bhI hamezA prAzuka-nirjIva pAnI samyaka taraha se Agama vidhi se icchita hotA hai he gautama ! use gaccha jaano| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 10 Page 10 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 79 zUla, vizUcikA Adi meM se kisI bhI vicitra bImArI paidA hone se, jisa gaccha meM muni agni Adi na jalAe, use gaccha jAnanA caahie| sUtra - 80 lekina apavAdapada meM sArUpika Adi yA zrAvaka Adi ke pAsa yatanA se vaisA karavAeM / sUtra - 81 puSpa, bIja, tvacA Adi alaga taraha ke jIva kA saMghaTTa aura paritApa Adi jisa gaccha meM muni se sahaja bhI na kiyA jAtA ho use gaccha mAnanA caahie| sUtra-82 aura hA~sI, krIr3A, kaMdarpa, nAstikavAda, bevakta kapar3e dhonA, vaMDI, gaDDhA Adi ThekanA sAdhu zrAvaka para krodhAdika se lAMghaNa karanA, vastra pAtrAdi para mamatA aura avarNavAda kA uccAraNa Adi jisa gaccha meM na kiyA jAe use samyag gaccha mAnanA caahie| sUtra -83 jisa gaccha ke bhItara kAraNa utpanna ho to bhI vastrAdika kA antara karake strI kA hAtha Adi kA sparza draSTiviSa sarpa aura jvalAyamAna agni kI taraha tyAga kiyA jAe use gaccha mAnanA caahie| sUtra - 84 bAlikA, bur3hiyA, putrI, pautrI yA bhaginI Adi ke zarIra kA sparza thor3A bhI jisa gaccha meM na kiyA jAe, he gautama ! vahI gaccha hai| sUtra-85 sAdhu kA veza dhAraNa karanevAlA, AcArya Adi padavI se yukta aisA bhI muni jo khuda strI ke hAtha kA sparza kare, to he gautama ! jarura vo gaccha mUlaguNa se bhraSTa cAritrahIna hai aisA jaannaa| sUtra -86 apavAda pada se bhI strI ke hAtha kA sparza Agama meM niSedha kiyA hai, lekina dIkSA kA aMta Adi ho aisA kArya paidA ho to Agamokta vidhi jAnanevAle sparza kare use gaccha mAnanA caahie| sUtra-87 __ aneka vijJAna Adi guNayukta, labdhisampanna aura uttama kula meM paidA honevAlA muni yadi prANAtipAta viramaNa Adi mUla guNa rahita ho use gaccha meM se bAhara nIkAlA jAe use gaccha mAnanA caahie| sUtra-88 jisa gaccha meM suvarNa, cA~dI, dhana, dhAnya, kA~su, sphaTika, bistara Adi zayanIya, kurzI Adi Asana aura sacchidra cIja kA upabhoga hotA hosUtra - 89 aura phira jisa gaccha meM muni ko ucita zvetavastra chor3akara lAla, hare, pIle vastra kA istamAla hotA ho usa gaccha meM maryAdA kahA~ se ho? sUtra - 90 aura phira jisa gaccha meM kisI bhI kAraNa se kisI gahastha kA diyA dUsaroM kA bhI sonA, cA~dI, ardha nimeSamAtra bhI hAtha se na chUe / muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 11 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1, payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 91, 92 jisa gaccha meM AryA kA lAyA huA vividha upakaraNa aura pAtrA Adi sAdhu binA kAraNa bhI bhugate use kaisA gaccha kahanA ? ......... bala aura buddhi ko bar3hAnevAlA, puSTikAraka, ati durlabha aisA bhI bhaiSajya sAdhvI kA prApta kiyA huA sAdhu bhugate, to usa gaccha meM maryAdA kahA~ se ho ? sUtra - 93 jisa gaccha meM akelA sAdhu, akelI strI yA sAdhvI sAtha rahe, use he gautama ! hama adhika karake maryAdA rahita gaccha kahate haiN| sUtra - 94 dRr3ha cAritravAlI, nirlobhI, grAhyavacanA, guNa samudAyavAlI aisI lekina mahattarA sAdhvI ko jisa gaccha meM akelA sAdhu par3hAtA hai, vo anAcAra hai, gaccha nahIM / sUtra - 95 megha kI garjanA-azva hRdayagata vAyu aura vidyuta kI taraha jaise dugrAhya gUr3ha hRdayavAlI AryAeM jisa gaccha meM aTakAva rahita akArya karate haiMsUtra-96 jisa gaccha ke bhItara bhojana ke vakta sAdhu kI maMDalI meM sAdhvI AtI hai, vo gaccha nahIM lekina strI rAjya hai sUtra-97 sukha meM rahe paMgu mAnava kI taraha jo muni ke kaSAya dUsaroM ke kaSAya dvArA bhI uddIpana na ho, use he gautama ! gaccha mAnanA caahie| sUtra-98 dharma ke antarAya se bhaya pAe hue aura saMsAra kI bhItara rahane se bhaya pAnevAle muni, anya muni ke krodha Adi kaSAya ko na udIre, use gaccha mAna / sUtra - 99 zAyada kisI kAraNa se yA binA kAraNa munioM ke kaSAya kA udaya ho aura udaya ko roke aura tadanantara khamAe, use he gautama ! gaccha mAna / sUtra-100 dAna, zIla, tapa aura bhAvanA, ina cAra prakAra ke dharma ke antarAya se bhaya pAnevAle gItArtha sAdhu jisa gaccha meM jyAdA ho use he gautama ! gaccha kahA hai| sUtra-101 aura phira he gautama ! jisa gaccha meM cakkI, khaMDaNI, cUlhA, pAnehArA aura jhAr3a isa pA~ca vadhasthAna meM se koI eka bhI ho, to vo gaccha kA mana, vacana, kAyA se tyAga karake anya acche gaccha meM jAnA caahie| sUtra-102 khaMr3anA Adi ke Arambha meM pravarte hae aura ujjvala veza dhAraNa karanevAle gaccha kI sevA na karanA lekina jo gaccha cAritra guNa se ujjvala ho usakI sevA karanI caahie| sUtra - 103 aura phira jisa gaccha ke bhItara muni kraya-vikraya Adi kare-karavAe, anumodana kare, vo muni ko saMyamabhraSTa mAnanA cAhie / he guNasAgara gautama ! vaise logoM ko viSa kI taraha dUra se hI tyAga denA caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 12 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, gacchAcAra' sUtra - 104 Arambha meM Asakta, siddhAMta meM kahe anuSThAna karane meM parAGgamukha aura viSaya meM laMpaTa aise munioM kA saMga chor3akara he gautama ! suvihita muni ke samudAya meM vAsa karanA cAhie / sUtra-105 sanmArga pratiSThita gaccha ko samyaka taraha se dekhakara vaise sanmArgagAmI gaccha meM pakSa-mAsa yA jIvanaparyanta basanA cAhie, kyoMki he gautama ! vaisA gaccha saMsAra kA uccheda karanevAlA hotA hai| sUtra - 106 jisa gaccha ke bhItara kSullaka yA navadIkSita ziSya yA akelA javAna yati upAzraya kI rakSA karatA ho, usa gaccha meM hama kahate haiM ki maryAdA kahA~ se ho? sUtra - 107 jisa gaccha meM akelI kSullaka sAdhvI, navadIkSita sAdhvI, athavA akelI yuvAna sAdhvI upAzraya kI rakSA karatI ho, usa vihAra meM-upAzraya meM he gautama ! brahmacarya kI zuddhi kaisI ho? arthAt na ho| sUtra-108 jisa gaccha ke bhItara rAta ko akelI sAdhvI kevala do hAtha jitanA bhI upAzraya se bAhara nIkale to vahA~ gaccha kI maryAdA kaisI ? arthAt nahIM hotii| sUtra-109 jisa gaccha ke bhItara akelI sAdhvI apane bandhu muni ke sAtha bole, agara akelA muni apanI bhaginI sAdhvI ke sAtha bAta-cIta kare, to he saumya ! usa gaccha ko guNahIna mAnanA cAhie / sUtra-110 jisa gaccha ke bhItara sAdhvI jakAra makArAdi avAcya zabda gRhastha kI samakSa bolatI hai| vo sAdhvI apanI AtmA ko pratyakSa tarIke se saMsAra meM DAlate haiN| sUtra - 111 jisa gaccha meM ruSTa bhI haI aisI sAdhvI gRhastha ke jaisI sAvadha bhASA bolatI hai, usa gaccha ko he guNasAgara gautama ! zramaNaguNa rahita mAnanA cAhie / sUtra - 112 aura phira jo sAdhvI khuda ko ucita aise zveta vastra kA tyAga karake taraha-taraha ke raMga ke vicitra vastra-pAtra kA sevana karatI hai, use sAdhvI nahIM kahate / sUtra - 113 jo sAdhvI gRhastha Adi kA zIvanA-tuganA, bharanA Adi karatI hai yA khuda tela Adi kA udvartana karatI hai, use bhI sAdhvI nahIM kahA jaataa| sUtra - 114 vilAsayukta gati se gamana kare, rUI Adi se bharI gaddI meM takiyApUrvaka bistara Adi meM zayana kare, tela Adi se zarIra kA udvartana kare aura jisa snAnAdi se vibhUSA karesUtra-115 aura phira gRhastha ke ghara jAkara kathA-kahAnI kahe, yuvAna puruSa ke Agamana kA abhinandana kare usa sAdhvI ko zatru mAnanA caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 13 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, gacchAcAra' sUtra - 116 bur3he yA javAna puruSa ke sAmane rAta ko jo sAdhvI dharma kahe usa sAdhvI ko bhI guNasAgara gautama ! gaccha kI zatru samAna mAnanA caahie| sUtra - 117 jisa gaccha meM sAdhvI paraspara meM kalaha na kare aura gahastha jaisI sAvadha bhASA na bole, usa gaccha ko sarva gaccha meM zreSTha mAnanA caahie| sUtra - 118 devasI, rAI, pAkSika, cAturmAsika yA sAMvatsarika jo aticAra jitanA huA ho utanA vo Alocana na kare aura baDI sAdhvI kI AjJA meM na rahe / tathAsUtra - 119 nimitta Adi kA prayoga kare, glAna aura navadIkSita ko auSadha-vastra Adi dvArA prasanna na kare, avazya karane lAyaka na kare, na karane lAyaka yakInana karesUtra-120 yatanArahita gamana kare, grAmAntara se Ae prANA sAdhvI kA nirdoSa anna-pAna Adi dvArA vAtsalya na kare, taraha-taraha ke raMga ke vastra kA sevana kare aura phira vicitra racanAvAle rajoharaNa kA istamAla karesUtra - 121 gati-vibhrama Adi dvArA svAbhAvika AkAra kA vikAra isa taraha prakaTa kare ki jisase javAna ko to kyA lekina bur3hoM ko bhI mohodaya ho / sUtra-122 mukha, nayana, hAtha, pA~va, kakSA Adi bArabAra sApha kare aura vasaMta Adi raMga ke samUha se baccoM kI bhI zrotrAdi indriya kA haraNa kare / aisI sAdhvIoM ko svecchAcArI mAnanA caahie| sUtra - 123 jisa gaccha meM sthavirA ke bAda taruNI aura taruNI ke bAda sthavirA aise eka-eka ke antara meM soe, usa gaccha ko he gautama ! uttama jJAna aura cAritra kA AdhAra samAna mAnanA caahie| sUtra - 124 jo sAdhvI kaMThapradeza ko pAnI se dhoe, gRhastha ke motI Adi paroe, baccoM ke lie kapar3e de, yA auSadha jar3IbuTTI de, gRhastha ke kArya kI phIka kre| sUtra - 125 jo sAdhvI hAthI, ghoDe, gadhe Adi ke sthAna para jAe, yA vo usake upAzraya meM Ae, kulaTA strI kA saMga kare aura jisakA upAzraya kulaTA ke gRha ke najadIka hosUtra-126 gRhastha ko taraha-taraha kI preraNA de, gRhastha ke Asana para baiThe aura gRhastha se parIcaya kare use he gautama ! sAdhvI na kahanA caahie| sUtra - 127 apanI ziSyAeM yA prAtIcchikAoM ko samAna mAnanevAle, preraNA karane meM Alasa rahita aura prazasta puruSa kA anusaraNa karanevAlI mahattarA sAdhvI guNa sampanna mAnanA caahie| muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 14 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' sUtra - 128 saMvegavAlI, bhIta parSadAvAlI, jarura hone para ugra daMDa denevAlI, svAdhyAya aura dhyAna meM yukta aura ziSyAdika kA saMgraha karane meM kuzala aisI sAdhvI pravartinI pada ke yogya jAnanA / sUtra-129 jisa gaccha meM bur3hI sAdhvI kopAyamAna hokara sAdhu ke sAtha uttara-pratyuttara dvArA joroM se pralApa karatI hai, vaise gaccha se he gautama ! kyA prayojana hai ? sUtra - 130 he gautama ! jisa gaccha ke bhItara sAdhvI jarurata par3ane para hI mahattarA sAdhvI ke pIche khar3e rahakara mRdu, komala zabda se bolatI hai vahI saccA gaccha hai| sUtra - 131 aura phira mAtA, beTI, snuSA yA bhaginI Adi vacana gupti kA bhaMga jisa gaccha meM sAdhvI na kare use hI saccA gaccha mAnanA caahie| sUtra - 132 jo sAdhvI darzanAticAra lagAe, cAritra kA nAza aura mithyAtva paidA kare, donoM vargoM ke vihAra kI maryAdA kA ullaMghana kare vo sAdhvI nahIM hai| sUtra - 133 dharmopadeza rahita vacana saMsAramUlaka hone se vaisI sAdhvI saMsAra bar3hAtI hai, isIlie he gautama ! dharmopadeza chor3akara dUsarA vacana sAdhvI ko nahIM bolanA caahie| sUtra - 134 hara eka mahine eka hI kaNa se jo sAdhvI tapa kA pAraNA karatI hai, vaisI sAdhvI bhI yadi gahastha kI sAvadha bolI se kalaha kare to usakA sarva anuSThAna nirarthaka hai| sUtra - 135 mahAnizItha, kalpa aura vyavahArabhASya meM se sAdhu-sAdhvI ke lie yaha gacchAcAra prakaraNa uddhRta kiyA hai| sUtra - 136 pradhAna zruta ke rahasyabhUta aisA yaha ati uttama gacchAcAra prakaraNa asvAdhyAyakAla chor3akara sAdhu-sAdhvI ko par3hanA caahie| sUtra-137 yaha gacchAcAra sAdhu-sAdhvI ko gurumukha se vidhivat sunakara yA par3hakara Atmahita kI ummIda rakhanevAloM ne jaise yahA~ kahA hai vaisA karanA cAhie / 30/1 gacchAcAra-prakirNaka sUtra-7/1 kA muni dIparatnasAgara kRt hindI anuvAda pUrNa muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama sUtra 30/1,payannAsUtra-7/1, 'gacchAcAra' namo namo nimmaladaMsaNassa pUzyapAzrIAnaMha-kSabhA-lalita-suzIla-sudharbhasAra zulyo namaH COOXXXXXXXXXX 30/1 OXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxx8888888888888XXXXXXX gacchAcAra AgamasUtra hindI anuvAda [anuvAdaka evaM saMpAdaka Agama dIvAkara muni dIparatnasAgarajI [ M.Com. M.Ed. Ph.D. zruta maharSi ] QG 21188:- (1) (2) deepratnasagar.in bhela bheDresa:- jainmunideepratnasagar@gmail.com mojA 09825967397 muni dIparatnasAgara kRt "(gacchAcAra)" Agama sUtra-hindI anuvAda" Page 16