Book Title: Acharya Kundkunda Ek Parichay
Author(s): Bhanvarlal Polyaka
Publisher: Jain Vidyasansthan Rajasthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002084/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6391 sarvodaya pustakamAlA, puSpa-2 AcArya kundakunda eka paricaya lekhaka paM0 bhaMvaralAla polyAkA ANSAnmaye mANujjoyo jIvo jaina vidyAlaya jImahAvIrajI prakAzaka jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI rAjasthAna Jain Education Interational Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodaya pustakamAlA, puSpa-2 AcArya kundakunda eka paricaya lekhaka paM0 bha~varalAla polyAkA NANujjo jIvI jaina vidya zrI mahAvIrajI prakAzaka jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI rAjasthAna Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 prakAzaka jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrImahAvIrajI zrImahAvIrajI-322220 (rAja.) 0 prAptisthAna 1. janavidyA saMsthAna, zrImahAvIrajI 2. mantrI kAryAlaya, mahAvIra bhavana savAI mAnasiMha hAIve, jayapura-302003 0prathama bAra, 1988 2,000 mUlya 2.00 ru0 0 mudaka kuzala priMTarsa godhoM kA rAstA, kizanapola bAjAra jayapura-302003, phona : 76052 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya prAcArya kundakunda digambara jaina paramparA meM mUlasaMgha ke pramukha prAcArya haiN| pratyeka digambara jaina gRhastha, paNDita, sAdhu apane ko 'kundakundAnvayI' batAne meM gaurava kA anubhava karatA hai| dravyAnuyoga ke AdyapraNetA AcArya kundakunda ne bhagavAn mahAvIra ke mUlamArga ko apane granthoM meM gUMthA hai, spaSTa kiyA hai aura use surakSita rakhA hai| prAcAryazrI ne do hajAra varSa pUrva jaina vAGmaya ke praNayana ko gati pradAna kI jisake lie samasta adhyAtmajagat unakA ciraRNI hai| Aja deza meM sarvatra unakA dvisahasrAbdi varSa vibhinna prAyojanoM/samArohoM/pravRttiyoM ke sAtha manAyA jA rahA hai / prAcArya kundakunda ke grantha aura unakI TIkAoM ke bar3e-bar3e saMskaraNa bahutAyata se prApta haiN| gUr3ha evaM gambhIra hone se ve zramasAdhya aura samayasAdhya haiM / adhyAtmapremI to unakA rasapAna karate haiM para Aja kI bhautika daur3a meM vyasta rahanevAle sAmAnya manuSya bhI AcAryazrI ke vyaktitva evaM kartRtva se paricita hoM, kucha preraNA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ leM isI uddezya se unake dvisahasrAbdi varSa ke avasara para yaha laghu pustikA prakAzita kI jA rahI hai| saMsthAna dvArA 'sarvodaya pustakamAlA' yojanA ke antargata janasAmAnya ke lAbhArtha jainadharma evaM darzana se sambandhita atyanta sarala evaM surucipUrNa zailI meM pustakeM prakAzita kI jAtI haiN| prastuta pustikA usI pustakamAlA kA dvitIya puSpa hai|| isake lekhaka haiM saMsthAna meM kAryarata vidvAn paNDita bhaMvaralAla polyAkA jainadarzanAcArya, saahityshaastrii| isa laghu pustikA meM unhoMne lagabhaga sabhI jJAtavya tathyoM ko samAhita kara ise sarvopayogI banAyA hai / isake lie hama unake AbhArI haiN| pustaka prakAzana meM sahayogI mudraNakartA bhI dhanyavAdAha hai| jayapura mahAvIra jayantI caitra zuklA 13, vI. ni. saM. 2514 31-3-1988 jJAnacandra khindUkA saMyojaka janavidyA saMsthAna samiti zrImahAvIrajI | Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acArya kundakunda : eka paricaya maMgalaM bhagavAn vIro, maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kundakundAryo, jainadharmo'stu maMgalam / kisI kArya ko prArambha karane se pUrva apane iSTa kA smaraNa karanA, guNAnuvAda gAnA, vandana/namaskAra karanA mAnavIya saMskRti kI eka pramukha vizeSatA hai / yaha mAnasika, kAyika athavA maukhika kisI bhI rUpa meM ho sakatA hai| jisase pApoM kA nAza aura sukha kI prApti ho vaha maMgala kahalAtA hai aura isake lie kI gaI kriyA maMgalAcaraNa / loka meM aisA vizvAsa pracalita hai ki maMgalAcaraNa se prArambha kiyA gayA kArya binA vighna ke samApta hotA hai / jo Izvara ko kartA-hartA mAnate haiM unakA vizvAsa hai ki maMgalAcaraNapUrvaka kArya karanevAloM kI Izvara sahAyatA karatA hai, unakI icchA pUrI karatA hai, uddezya saphala karatA hai| jaina kartA-hartA Izvara kI sattA meM vizvAsa nahIM karate ataH ve mAnate haiM ki mahAn AtmAoM kI bhakti tathA guNagAna karane se citta meM jo eka vizeSa prakAra kI nirmalatA AtI hai usase zubhakarmoM kA pAsrava hokara puNyabaMdha hotA hai aura usake phalasvarUpa kArya nirvighna samApta hotA hai| ukta zloka meM bhagavAn mahAvIra, gautama gaNadhara, kundakundAcArya tathA janadharma kA maMgalarUpa meM smaraNa kiyA gayA hai / kisI bhI graMtha kA svAdhyAya karane sepa hale to yaha zloka par3hA hI jAtA hai, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMkumapatrikAoM, vaivAhika nimantraNa-patroM Adi meM aura bhASaNa Arambha karane se pUrva bhI yaha zloka likhA, par3hA athavA bolA jAtA hai / prazna hai - aba taka hue aneka tIrthaMkaroM, gaNadharoM, prAcAryoM meM se kevala tIrthaMkara vIra, gautama gaNadhara tathA zrAcArya kundakunda kA hI maMgalarUpa meM smaraNa kyoM kiyA gayA, auroM kA kyoM nahIM kiyA ? mAnavIya svabhAva hai ki jisase usakA hita sAdhana hotA hai, jisake sAtha usakA nikaTatama samparka athavA lagAva hotA hai, jisase usako vAtsalya milatA hai prathavA jo upakAraka haiM, hitakAraka haiM - kisI zubha avasara para yA kisI bhI prakAra kA kaSTa, vipatti, vighna Adi hone para sabase pahale vaha usIkA smaraNa karatA hai, usI ko pukAratA hai / vartamAna meM hama para bhagavAn mahAvIra kA mahAn upakAra hai / hama unhIM ke zAsana meM raha rahe haiM / eka tIrthaMkara ke nirvANa ke pazcAt jaba taka dUsarA tIrthaMkara isa dharA para nahIM hotA taba taka pahale nirvANa prApta tIrthaMkara kA zAsana calatA hai / unakA diyA upadeza, unakA batAyA mArga hI hamAre AtmakalyANa ke lie patha Alokita karatA hai, hameM kupatha se haTA sanmArga kI ora calane kI preraNA detA hai, hama meM heya upAdeya kA viveka jAgRta karatA hai / isa samaya avasarpiNI kA paMcamakAla cala rahA hai / bhagavAn mahAvIra isI avasarpiNI ke antima caubIsaveM tIrthaMkara the, muktimArga ke netA the, aSTakarmoM ke bhettA the, hitopadezI the, kevalajJAnI the / unhI kI vAraNI - gaMgA se nikale dvAdazAMgavANIrUpa pramRtajala kA kucha aMza saMsAra ke saMtaptajanoM ko zAMti sulabha karAne hetu prAja bhI upalabdha hai / 2 ] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaroM kI divya vANI se jitanA aMza niHsRta hotA hai use mukhya gaNadhara dhAraNa kara bAraha bhAgoM meM kramabaddha karate haiM / bhagavAn mahAvIra kI vAraNI ko gautama gaNadhara ne dhAraraNa kiyA thA isIlie unake anya garaNadharoM kI apekSA gautama gaNadhara ko adhika mahattva prApta hai / zAstrakAroM ne sampUrNa zruta ko do bhAgoM meM bAMTA hai- 1. aMgapraviSTa ra 2. aMgabAhya / gautama gaNadhara ne bhagavAn mahAvIra kI vANI ko dhAraNa karake use kramabaddha karake bAraha aMgoM meM vibhakta kiyA ve aMgapraviSTa tathA unake ziSyoM, praziSyoM, prAcAryoM Adi dvArA usake AdhAra para race gaye graMtha 'aMgabAhya' kahe jAte haiM / yahAM yaha bAta smaraNIya hai ki tIrthaMkara ve cAhe kisI bhI kAla meM hoM zAzvata satyoM kA, vastusvabhAvasvarUpa dharma kA to samAna rUpa se vyAkhyAna karate haiM kintu pratyeka tIrthaMkara apane-apane deza, kAla aura mAnava kI buddhi Adi paristhitiyoM kA dhyAna kara usake anusAra vyavahAra dharma kA upadeza dete haiM / tIrthaMkara 'jina' kahalAte haiM kyoMki ve karmarUpI zatruoM ko jItakara sAMsArika bandhanoM se muktilAbha karate haiN| unake dvArA upadiSTa dharma 'jainadharma' kahalAtA hai / zrahiMsAmUlaka vicAra, AcAra, syAdvAdamUlaka uccAra aura aparigrahamUlaka samAja ina cAra stambhoM para isakA sampUrNa DhAMcA khar3A hai, sarvaprANisamabhAva se isakA nirmANa huA hai, isalie yaha sarvodaya tIrtha hai, maMgalasvarUpa hai / bhagavAn mahAvIra ke mokSagamana ke pazcAt 683 varSoM taka AcAryoM ko zrutajJAna maukhika rUpa se apanI guruparamparA se prApta hotA rhaa| prAcArya bhadrabAhu 'prathama' antima zrutakevalI the / inake samaya meM uttara bhArata meM bAraha varSa kA bhayaMkara akAla par3A aura [ 3 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye sasaMgha dakSiNa meM cale gaye / usa akAla meM zeSa rahe tyAgI -muniyoM ke AcaraNa meM zithilatA A gaI aura tabhI bhagavAn mahAvIra ke upAsaka digambara aura zvetAmbara ina do paramparAoM meM vibhakta ho gaye / kAla-pravAha ke sAtha-sAtha logoM kI dhIre-dhIre kSINa hotI jA rahIM smaraNazakti se gyAraha aMgoM kA jJAna to luptaprAyaH hI ho gayA / bArahaveM aMga 'dRSTivAda' ke pAMca bhedoM - 1. parikarma, 2. sUtra, 3. prathamAnuyoga, 4. pUrvagata aura 5. cUlikA meM se kevala cauthe bheda 'pUrvagata' ke kucha aMzoM ke jJAtA hI zeSa rahe / pUrvagata ke caudaha bheda haiM unameM se pAMcaveM pUrva ke eka aMza kA jJAna AcArya kundakunda ko apanI guru-paramparA se prApta huA / zrAcArya kundakunda kI racanAoM kA sambandha dravyAnuyoga evaM caraNAnuyoga se hai / grAtmA aura tattva kA vibhinna dRSTikoNoM se 1. utpAda, 2. agrAyaNI, 3. vIryapravAda, 4. astinAstipravAda, 5. jJAnapravAda, 6 satyapravAda, 7. zrAtmapravAda, 8. karmapravAda 6. pratyAkhyAnapravAda 10. vidyAnuvAda, 11. kalyANa, 12. prAraNAvAya 13. kriyAvizAla aura 14. lokabindusAra / 2 jaina dhArmika sAhitya kI cAra vidhAeM haiM 1. prathamAnuyoga = jaina itihAsa / isameM una mahApuruSoM kI caritakathAeM hotI haiM jinhoMne grAtmazodhana kara mukti ko prApta kara liyA hai yA prApta karanevAle haiM / 2. karaNAnuyoga = jaina bhUgola / isameM pRthvI, loka- aloka Adi kA varNana hotA hai / 3. caraNAnayoga = jaina nItizAstra yA zrAcArazAstra / isameM mAnava ke kartavya karttavya kA nirUpaNa hotA hai / -zra 4. dravyAnuyoga = jaina tattvavijJAna / isameM loka meM vidyamAna dravya, tattva padArtha va unakI vyavasthA kA varNana hai / 4 ] Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAMgINa varNana kara inhoMne apanI apUrva pratibhA kA paricaya diyA hai| Aja digambara paramparA meM dravyAnuyoga evaM caraNAnuyoga sambandhI jitanA bhI sAhitya upalabdha hai usakA mUla-srota prAcArya kundakunda ke graMtha hI haiN| bhagavAn mahAvIra kI paramparA meM honevAle sarvasAdhuoM meM AcArya kundakunda kA sthAna sarvopari hai, ve sarvAdhika AdaraNIya haiM, unakI vidvattA va pratibhA atulanIya hai| adhyAtmavettAoM meM unakA sthAna sabase Upara hai / ve jJAna, dhyAna va tapa meM lIna rahanevAle sAdhu the| unakA jIvana adhyAtmamaya thaa| sAdhu ke prAcaraNa meM tanika bhI zithilAcAra unheM sahana nahIM thaa| unakI racanAoM kI taraha hI 'SaTkhaNDAgama' kA bhI sIdhA sambandha bhagavAn mahAvIra kI divyavANI se hai ataH AcArya kundakunda kA evaM SaTkhaNDAgama ke kartA puSpadanta-bhUtabali Adi AcAryoM kA mahattva eka-dUsare se kama-adhika nahIM prAMkA jA sakatA kintu AtmA ke utthAna kA sambandha dravyAnuyoga aura caraNAnuyoga se adhika hai ataH hamAre hita kI dRSTi se prAcArya kundakunda kA mahattva sahaja hI bar3ha jAtA hai| digambara paramparA meM ve gautama gaNadhara ke pazcAt pratiSThApita haiM, ve prAtaHsmaraNIya, vandanIya evaM pUjya samajhe jAte haiN| prArambha meM diyA gayA zloka maMgalaM bhagavAna vIro, maMgalaM gautamo garaNI / maMgalaM kundakundAryo, jainadharmo'stu maMgalam // isa bAta kA asaMdigdha pramANa hai| isa zloka ke do pATha pracalita haiM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...........maMgalaM kundakundAryo........" evaM ........."maMgalaM kundakundAdyo...............", ye donoM hI pATha sahI haiN| isameM to sandeha nahIM ki kundakundAcArya apane samaya ke abhUtapUrva pratibhAzAlI, apUrva jJAnI, zrutamarmajJa, praur3ha racanAkAra Adi aneka vizeSatAoM se sampanna eka yugAntarakArI digambara prAcArya the| bhagavAn mahAvIra kI digambara paramparA ko jIvita rakhane meM unakA bahuta bar3A yogadAna thaa| ve bhagavAn mahAvIra dvArA upadiSTa digambara muni dharma aura prAcAra kA svayaM pAlana karate the aura dUsare sAdhuoM se bhI aisI hI apekSA rakhate the| Aja jinavANI kA jo kucha aura jitanA bhI AdhyAtmika evaM AcAra sambandhI aMza prApta hai usakA aAdhAra unake grantha hI haiN| yadi ve racanA na karate to digambara paramparA meM jinavANI kA, bhagavAn mahAvIra kI dvAdazAMga vANI kA jo thor3A-bahuta aMza prApya hai jisake sahAre digambara paramparA Aja taka jIvita hai, vaha aMza bhI prApya nahIM hotA aura digambara paramparA jIvita nahIM rhtii| isa dRSTi se ve digambara paramparA ke rakSaka the, mArgadarzaka the, unakI yaha vizeSatA, hamAre prati unakA yaha upakAra hI unheM gautama gaNadhara ke pazcAt smaraNIya banAtA hai| inameM eka dvAdazAMga zruta ke pariSkartA the to dUsare usake rakSaka / AtmotthAna meM rata sAdhu apanI khyAti, lAbha, pUjA, prazaMsA Adi kI vAMchA nahIM rakhate / Aja aise saikar3oM sAdhuoM kA jIvanaitihAsa kAla ke ajJAta sAgara meM DUbA huA hai jinhoMne mAnavajAti ke aMdhakArapUrNa mAnasa ko apanI racanAoM aura upadezoM dvArA jJAna kI jyoti se prakAzita kiyA hai| apane sambandha meM kucha kahanA athavA likhanA unakI prakRti ke pratikUla thA / kundakundA6 ] Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArya bhI aisI mahAn vibhUtiyoM meM se the jinhoMne apane vyaktitva athavA jIvana ke sambandha meM kucha nahIM khaa| ArAdhanAkathAkoSa (15vIM zatAbdI) va puNyAzravakathAkoSa ke anusAra unakA janma piDathanADU pradeza ke kurumaraI grAmavAsI karamaNDu nAmaka vaizya ke ghara huA thaa| inakI mAtA kA nAma zrImatI thaa| ye apane pUrvajanma meM isI dampati ke yahAM gvAla the| dampati ke koI santAna na thii| eka dina gvAlA jaMgala meM gAyeM carAne gayA to use eka sandUka meM banda kucha Agamagrantha mile / gvAle ne unheM bar3I sAja-sa~vAra evaM bhakti-bhAva se surakSita rkhaa| eka bAra jaba gRhasvAmI karamaNDa ke ghara eka digambara munirAja AhAra ke lie Aye to gvAle ne ve graMtha unheM bheMTa kara diye| munirAja ne batAyA ki seTha ke AhAradAna aura gvAle ke jJAnadAna ke phalasvarUpa yaha gvAlA marakara isI seTha ke ghara putrarUpa meM janma legA / kAlAntara meM seTha ko putraratna kI prApti huI / vahI putra dIkSita hokara 'prAcArya kundakunda' ke rUpa meM suprasiddha huaa| kuMdakuMda kaba hue isa sambandha meM vidvAnoM meM kucha matabheda thA kintu DaoN. e. ena. upAdhye ne paryApta vicAra kara inakA samaya IsA pUrva prathama zatAbdI ke dvitIyArdha se IsA kI prathama zatAbdI ke prathamArdha taka siddha kiyA hai| yaha mata itihAsa sammata hai aura vidvAnoM dvArA puSTa bhii| mUlasaMgha naMdyAmnAya balAtkAragaNa sarasvatIgaccha kuMdakuMdAnvaya kI paTTAvalI' kI pratilipi ke anusAra cAritrasAra, pra.-digambara jaina samAja, sIkara, bI. ni. saM. 2501 pRSTha 305 / [ 7 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kuMdakuMdAcArya kA gRhastha avasthA kA kAla 11 varSa rahA, dIkSAkAla 33 varSa, paTasthakAla 51 varSa 10 mAha 10 dina, viraha dina 5, isa prakAra se 65 varSa 10 mAha 15 dina sampUrNa Ayu thI / zrI kuMdakuMdAcArya ke hI nimnAMkita cAra nAma aura the1. zrI padmanandi 2. zrI vakragrIva, 3. gRddhapiccha aura 4. zrI ilAcArya ( elAcArya ) / " isa sandarbha meM eka zloka bhI hai ". prAcArya kundakundAkhyo vakragrIvo mahAmuniH / elAcAryo gRddhapicchaH padmanandI vitAyate // isameM koI virodha nahIM hai ki prAcAryazrI kA kundakunda nAma unake janmasthAna athavA nivAsasthAna ' koNDakuMdI' ke kAraNa vikhyAta huA / janazruti hai ki sImaMdharasvAmI ke samavasaraNa meM jAte samaya apanI mayurapicchikA mArga meM kahIM gira jAne para inhoMne giddha ke paMkhoM kI pIchI dhAraNa kara lI thI, isa kAraNa inakA gRddhapiccha nAma prasiddha ho gayA / kintu yaha nAma pracAra / prasiddhi meM bahuta kama prayA kyoMki AcArya umAsvAti bhI isI upanAma se prasiddha the / AcArya zrI sImaMdharasvAmI ke samavasaraNa meM upasthita videhavAsiyoM ke mukAbale choTA ( vahAM hone vAlI ilAyacI jitanA ) zarIra hone ke kAraNa samavasaraNa meM upasthita zrotAoM ne sImaMdharasvAmI se pUchA ki yaha ilA ( ilAyacI ) jaise kadavAlA manuSya kauna hai ? sImaMdharasvAmo ne inakA paricaya diyA / tabhI se inakA nAma ilAcArya ( elAcArya) upanAma prasiddha ho gayA = ] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakragrIva nAma ke sambandha meM bhI do janazrutiyAM pracalita haiM 1. sImaMdharasvAmI kA samavasaraNa itanA UMcA thA ki unakA divya upadeza sunane ke lie unako apanI gardana UMcI rakhanI par3I jisase akar3akara unakI gardana Ter3hI ho gii| 2. ve sadA zAstra-lekhana/paThana meM dattacitta rahate the, ataH sadA jhukI rahane se hI unakI gardana (grIvA) Ter3hI ho gii| kahA jAtA hai bAda meM prAcAryazrI ne apane yogabala se apanI gardana kA bAMkapana ThIka kara liyA thaa| kucha bhI sahI, isase itanA to spaSTa hai ki ve sadA hI jJAna, dhyAna aura tapa meM lIna rahanevAle sacce digambara sAdhu the| ___ AcArya kundakunda ne isa bhAratabhU ko apane janma se usa samaya pavitra kiyA jaba janasaMgha do bhAgoM meM vibhakta ho cukA thaa| mAnava kA svabhAva hai ki vaha kumArga kI ora saralatA se AkRSTa hotA hai, jhukatA hai, bahate pAnI kI taraha binA prayatna hI patana kI ora cala par3atA hai| jainasaMgha kI usa patana kI ora unmukha pravRtti kI prAcAryazrI ne tIvra zabdoM meM bhatsnA kI aura use rokane kA bharasaka prayAsa kiyaa| isake lie unhoMne zithilAcAriyoM ko to 'jJAna' ke adhikAra kA apAtra mAnA hI sAtha hI una zithilAcAriyoM ko namaskAra karanevAloM, unakA Adara karanevAloM ko bhI apAtra btaayaa| unhoMne darzana pAhur3a meM kahA hai je saNesu bhaTThA pAe pADaMti daMsaraNadharANaM / te hoMti lallamUnA bohI paraNa dullahA tesi // 12 // je vi paDaMti ca tesiM jANaMtA lajjAgAravabhayeNa / tesi pi patthi bohI pAvaM aNumoyamAraNAraNaM // 13 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt jo darzana (zraddhA) se bhraSTa haiM aura darzanadhAriyoM se apane ko namaskAra karavAte haiM ve ( parabhava meM ) lUle - gUMge hote hai / unheM bodhi kI prApti durlabha hai // 12 // jo lajjA, pratiSThA athavA bhaya se jAnate hue bhI una darzanahInoM ke caraNoM meM par3ate haiM, unheM namaskAra karate haiM, pApa kA anumodana karanevAle hone ke kAraNa unako bhI bodhi prApta nahIM hotI // 13 // mumukSu kI lakSyapUrti meM puNya aura pApa ko 'sone kI ber3I' aura 'lohe kI ber3I' kahakara prAcArya kundakunda ne donoM ko samakakSa mAnakara samasta adhyAtmajagat meM eka krAMtikArI udghoSaNA kI hai jo jainadarzana kI eka anUThI evaM maulika dena hai / racanAeM 1. paMcAstikAya saMgraha - jaisA ki nAma se hI prakaTa hai isameM jIva, pudgala, dharma, adharma aura AkAza ina pAMca astikAyoM kA kathana kiyA gayA hai / isa para amRtacandrAcArya tathA jayasenAcArya kI saMskRta TIkAeM haiM / 2. pravacanasAra - isameM prakRSToM / zrantoM ke pravacanoM kA sAra nibaddha hai / isa graMtha para AcArya amRtacandra kI tattvapradIpikA, jayasenAcArya kI tAtparyavRtti TIkAeM haiM / 3. samayasAra - isameM zuddhanaya kA Azraya lekara navatattvoM kA vivecana kiyA gayA hai / yaha graMtha 'zuddha zrAtmatattva' kA pratipAdana karatA hai / isa para bhI AcArya amRtacandra aura jayasena kI TIkAeM upalabdha haiM / 4. niyamasAra - isa racanA meM ratnatraya, chaha dravya, navatattva, 10] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAstikAya kA svarUpa batAyA gayA hai| isa para padmaprabhamaladhArIdeva kI TIkA hai| 5. bArasamaNavekkhA-isameM 61 gAthAoM meM bAraha bhAvanAoM kA bar3A mArmika, vairAgya-utpAdaka varNana hai| 6. pAhur3a-aisA kahA jAtA hai ki prAcAryazrI ne 84 pAhur3oM kI racanA kI thii| vartamAna meM kevala nimna pATha pAhur3a prApta haiM 1. daMsaNapAhur3a, 2. cArittapAhur3a, 3. suttapAhur3a, 4. bohapAhur3a, 5. bhAva pAhur3a, 6. mokkhapAhur3a, 7. liMgapAhur3a aura 8. sIla paahudd'| ye AThoM pAhur3a aTThapAhur3a (aSTaprAbhRta) ke nAma se prakAzita haiM, prasiddha haiN| inameM zithilAcAra, vivekahInatA evaM aMdhazraddhA kA khaNDana kiyA gayA hai| 7. bhaktiyAM-siddhabhakti, sudabhakti, cAritabhakti, joibhakti, Airiyabhakti, riNavvANabhakti, paMcagurubhakti tathA titthayarabhakti ye ATha bhaktiyAM haiM jinameM unake nAma ke anusAra siddha, zruta Adi kI vizeSatAeM batAte hue unheM namaskAra kiyA gayA hai / 8. rayaNasAra-kucha vidvAn ise prAcArya kundakunda kI racanA mAnate haiM aura kucha nhiiN| isa prakAra spaSTa hai ki kundakunda eka abhUtapUrva pratibhAzAlI AcArya the| unakI racanA-zailI maulika thii| ve digambara paramparA ke saMpoSaka, saMrakSaka, pracAraka, prasAraka eka mahAn vibhUti the jinakA upakAra kabhI bhulAyA nahIM jA sktaa| unakA janma kucha zilAlekhoM ke anusAra mAghazuklA 5 (basanta paMcamI), IsA pUrva 108 meM huA thaa| 44 varSa kI Ayu [ 11 | Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (IsA pU. 64) meM unhoMne AcArya pada prApta kiyA aura 65 varSa 15 dina kI Ayu meM pauSa budi 5, IsA pU. 12 ko ve svargavAsI hue| isa prakAra unake svargavAsa ko 2000 varSa vyatIta ho rahe haiN| isI avasara para deza bhara meM unake dvisahasrAbdi samAroha manAne ke upakrama ho rahe haiM / AzA kI jAnI cAhiye ki ye upakrama hameM samyak dRSTi pradAna kareMge aura taba saca hI kundakunda samAroha kA yaha prAyojana hama sabake lie maMgalamaya hogaa| 'maMgalaM kundakundAryo' ke rUpa meM kiyA gayA maMgalAcaraNa kalyANakArI ho isI pavitra bhAvanA ke sAtha prAcArya kundakundadeva ko zata-zata namana hai| kundakunda stuti jAsake mukhAravindateM prakAsa bhAsavRnda, syAdvAdajainavaina iMdu kundakundase / tAsake abhyAsateM vikAza bhedajJAna hota, mUDha so lakhe nahIM kubuddhi kundakundase // deta hai azIsa zIsanAya iMdu caMda se jahi, moha-mAra-khaMDa mArataMDa kundakundase / vizuddhibuddhivRddhidA prasiddha RddhisiddhidA, hue, na haiM, na hohiMge, munida kundakundase // -kavi vRndAvanadAsa 12 ] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodayatIrthamidaM tavaiva -prA0 samantabhadra he bhagavan ! ApakA tIrtha hI sarvodaya sabakA kalyANa karanevAlA hai|