Book Title: Aagamyugna Vyavahar Ane Nischay Nayo
Author(s): Dalsukh Malvania
Publisher: Dalsukh Malvania
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249681/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayana paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA 1. adhigamanA vividha upAyo jaina darzanamAM vastunA nirUpaNamAM syAdvAda athavA anekAMtavAdano Azraya levAmAM Ave che, ane e syAdvAda ke anekAMtavAdano AdhAra vibhinna nayo che. bhagavAna mahAvIre aneka praznonA uttaro bhagavatIsUtramAM ApyA che. tenuM vizeSa adhyayana karIe to e vAta spaSTa thAya che ke temanA te uttaro haThAgrahInA nathI. temAM kadAgraha dekhAto nathI, paNa vastune vividha rIte tapAsavAno prayatna che; ane vastune vividha rIte tapAsavI hoya to temAM dRSTikoNa badalavAnI jarUra paDe che. A badalAtA dRSTikoNane zAstrIya paribhASAmAM nayo kahevAmAM Ave che. jenA AgamomAM vastune jovAnA je vividha upAyo batAvavAmAM AvyA che, temAM judI judI jAtanAM vargIkaraNa najare paDe che. jema ke - (1) dravya-kSetra-kAla-bhAva vagere " temAMnA eka vargamAM eka prakAra dravya-kSetra-kAla-bhAvano che, Ane ja bIjo prakAra kalya-kSetrakAla-bhAva-guNano che, trIjo prakAra dravya-kSetra-kAla-bhava-bhAvano che ane cotho prakAra dravya-kSetra-kAlabhava-bhAva-saMsthAnano che. prathama prakAranA dravyAdi cAra e ja mukhya che ane emAMnA bhAvanA ja vizeSo bhava, guNa ke saMsthAna che kAraNa ke bhAva e paryAya che ane bhava, guNa ke saMsthAna paNa paryAyavizeSo ja che. AthI A varganI pratiSThA dravyAdi catuSTayane nAme vizeSarUpe jaina darzananA graMthomAM jovAmAM Ave che. (2) dvavyArthika, paryAyArthika vagere daSTionA bIjA vargIkaraNamAM dravyArthika ane paryAyArthika daSTi mukhya che; jyAre ene ja bIjI rIte dravyArthika ane pradezArSikarUpe athavA Adeza ane vidhAnaAdezarUpe paNa mUkavAmAM AvI che. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanaya : 21 Agamagata A be dRSTio ja mukhyarUpe nayo tarIke pratiSThita thaI che; ane te be daSTionA AgaLa jai pAMca nayo, cha nayo ane sAta nayo tathA vacananA jeTalA prakAra hoya teTalA nayo-ema bhedo karavAmAM AvyA che. paNa tenA sAta bhedo e darzanayugamAM vizeSarUpe mAnya thayA che. (3) nAma-sthApanA-dravya-bhAva trIjA vargamAM nAma-sthApanA-dravya-bhAva e cAra nikSepa athavA ethI vadhu nikSeponuM sthAna che. AmAM mukhyarUpe zAbdika vyavahArano AdhAra zodhavAnI pravRtti che. nikSepa aneka chatAM darzanayugamAM ane AgamonI TIkAomAM paNa ukta cAra nikSepone ja mukhya mAnavAmAM AvyA che. (4) jJAnanaya ane kriyAnaya - cothA vargamAM jJAnanaya ane kriyAnaya, eTale ke, jIvanamAM jJAnane mahatva ApavAnI dRSTi ane kriyAne mahatva ApavAnI dRSTi: mULa AgamamAM A be nayo viSe ullekha nathI paNa niryuktibhASyomAM te spaSTa che. -vizeSA. gA3591, 36%, 3601. * (5) vyavahAra ane nizcaya ane pAMcamA vargamAM bhagavatIsUtra ane bIjA Agemika graMthomAM ulikhita vyavahAra ane nizcayanayano samAveza che. (6) naya ane pramANa ane chevaTe naya ane pramANuthI vastuno adhigama thAya che ema manAyuM che. Ano artha e che ke TA TI dRSTikoNathI arthAta nayone AdhAre thatuM darzana e AMzika che; tyAre pramANathI karAyeluM darzana pUrNa che. Ama vastutaH jyAre naya ane pramANarUpa upAyanuM avalaMbana levAmAM Ave tyAre ja vastunA aMtima ane pUrNa svarUpanuM bhAna thAya che. 2. vyavahAra ane nizcayanaya athavA saMvRtisatya ane paramArthasatya vizvane satya ane mithyA mAnanArAM darzano * bhAratIya darzano spaSTa rIte be vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. ekamAM bAhya dazya ane vAgye vizvane satya mAnanArAM ane bIjAmAM mithyA athavA mAyika mAnanArAM che. zAMkaredAMta, zatyavAda, vijJAnavAda Adi darzano bAhya vizvane mithyA, mAyika, sAMskRtika ke prapaMca mAnI tenI vyAvahArika sattA athavA sAMskRtika sattA svIkAre che, jyAre zUnya, vijJAna ke brahmane pAramArthika sata svIkAre che. AthI viparIta bAhya dekhAtA jagatane satya mAnanAra vargamAM prAcIna bauddho, jeno, nyAyavaizeSika, sAMkhya, mImAMsako Adi che. daSTibiMdunA A bhedane kAraNe advaitavAda ane daitavAda evA be bhedomAM sAmAnya rIte darzanone vaheMcI zakAya che. advaitavAdIoe potAnA darzanamAM sAmAnya jananI dRSTie je kAMI dekhAya che tene laukika ke vyAvahArika ke sAMskRtika kahyuM, jyAre jJAnI puruSanI dRSTimAM je Ave che tene pAramArthika, alaukika ke parama satya kahyuM. AmAM darzanabhedanI kalpanAne AdhAre apekSAbhedane vicAramAM sthAna AmAM vizeSAvazyaka bhASyanI gAthAonA aMko mAladhArI hemacaMdrAcAryakuta TIkAnA samajavA, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava carthI maLyuM. tene AdhAre vyavahAradaSTi, saMskRti, avidyA, vyavahAranaya athavA vyavahAra satya ane paramArgadaSTi, nizcayadaSTi, nizcayanaya ke paramArthasatya jevA zabdo che te darzanamAM vaparAvA lAgyA che. chatAM paNa A badhAMno artha saune ekasarakho mAnya nathI te kahevAnI bhAgye ja jarUra che. AnuM kAraNa e che ke te te darzananI maulika vicAradhArAmAM je bheda che tene laIne laukika satyamAM paNa bheda paDe che. | vedAntadarzanomAM maulika vicArane AdhAra upaniSado che, jyAre bauddha zunyavAda hoya ke vijJAnavAda, temanA maulika vicArano AdhAra buddhano upadeza che. tatvanI prakriyAmAM je upaniSada darzana ane je prakAranuM buddha darzana e bemAM je prakArano bheda che te ja prakArano bheda vedAntanA ane bauddhanA advaitavAdamAM paDavAno. upaniSamAM brahmamAMthI ke AtmAmAMthI sRSTinipattinI je prakriyA hoya tene AdhAre laukika satyanuM nirUpaNa vedAnamAM karavAmAM Ave; ane tethI viparIta buddhanA upadezamAM je sRSTiprakriyA hoya tene mULa mAnI laukika satyanuM nirUpaNa karavAmAM Ave. Ama bAhya jagatanA bhedane laukika satyanA nAme banne virodhIo oLakhatA hoya. chatAM paNa temanI prakriyAno bheda to rahe ja che ane laukika satyane nAme vedAntanI badhI ja vAta bauddha na svIkAre ane bauddhanI badhI ja vAta vedAnta ne svIkAre ema paNa bane che. adetavAdIonA ukta zabdaprayogonI pAchaLa je eka samAna tatva che te to e che ke avidyA jyAM sudhI hoya che tyAM sudhI parama tatvano sAkSAtkAra thato nathI ane jyAre avidyAnuM AvaraNa dUra thAya che tyAre parama tattvano sAkSAtkAra thAya che. A bAbatamAM advaitavAda ane detavAdanuM paNa aiya che ja. je bheda che te e ke avidyAne kAraNe te te darzanoe gaNAvela tatvano sAkSAtkAra thato nathI. arthAta avidyA dUra thatAM je parama tatvano sAkSAtkAra thAya che te advaitavAda ane daitavAdamAM bhinna bhinna che. prastutamAM jaina saMmata vyavahAra ane nizcayanayano vicAra A saMdarbhamAM karavo che. prathama kahevAI ja gayuM che ke jaina darzana advaitavAdI nathI. AthI temAM jyAre vyavahAra ane nizcayanaya jevA zabdono prayoga thAya tyAre te zabdono tAtparyArtha kAMIka judo ja hovo joIe; anyathA te paNa advaitavAdanI haroLamAM jaIne besI jAya. paNa jaina darzananA vikAsamAM evI bhUmikA kyAreya AvI ja nathI; jyAre temAM daitavAdanI bhUmikA choDIne saMpUrNa rIte advaitavAdI valaNa apanAvavAmAM AvyuM hoya. prastutamAM vyavahAra ane nizcaya viSe Agamayuga eTale ke bhagavAna mahAvIra pachI lagabhaga hajArabAraso varSa sudhInuM Agamika vetAmbara sAhitya laI vicAra karavAno irAdo che. te eTalA mATe ke A be nayono arthavistAra krame karI kevI rIte thato gayo che ane temAM te te kALanI dArzanika carcAoe kevo bhAga bhajavyo che te zodhI kADhavAnuM kAma darzananA ItihAsanA abhyAsI mATe saraLa paDe. 3. AgamamAM vyavahAra-nizcaya Indriyagamya ane IndriyathI agamya bhagavatIsUtragata vyavahAra ane nizcayanAM je udAharaNa che temAMthI eka vastu phalita thAya che ke vastane indriyo vaDe karAyeluM darzana AMzika hoya che ane skUla hoya che. vaLI te aneka lokone eka sara DuM thatuM hoI lokasaMmata paNa hoya che ane evI lokasaMmati pAmatuM hoI te bAbatamAM loko kazI Apatti paNa karatA nathI ane te bAbatamAM zaMkA vinA pArasparika vyavahAra sAdhe che. AthI AvA darzanane vyavahArasatya mAnavAmAM lokavyavahArano Azraya levAmAM Avelo hovAthI te vyavahAranya kahevAyo che; jyAre vastunuM evuM paNa rUpa che je IndriyAtIta che, Indriyo te jANI zakatI nathI, paNa AtmA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayana : 23 potAnI nirAvaraNa dazAmAM pUrNa prajJA vaDe te jANe che. vastunA A rUpane tenuM yathArtha rUpa mAnavAmAM AvyuM che ane tene grahaNa karanAra te nizcayanaya che. - bhagavatI sUtra(18.6 sa. 630)mAM bhagavAne spaSTa karyuM che ke goLane gaLyo kahevo te vyavahAranayA che, paNa nizcayanaye to temAM badhA prakAranA raso che. bhamarAne kALo kahevo te vyavahAranaya che ane temAM badhA vaNe che te nizcayanaya che. A bAbatamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adi viSenA haLadara vagere aneka udAharaNa ApI spaSTa karyuM che ke narI AMkha vagere Indriyo vaDe je vaNe, raso ityAdi ApaNe jANIe chIe ane te te dravyomAM te te varNAdi che ema kahIe chIe, te badho vyavahAra che, paNa vastutaH nizcaya dRSTie to te te dravyomAM badhA ja varNAdi che. agni jevI vastu ApaNane bhale garama ja dekhAtI hoya ane barapha jevI vastu bhale mAtra ThaMDI ja lAgatI hoya paNa tenA nirmANamAM je puddala paramANuo che te paramANuomAMnA vadhAre paramANu je uSNasparzarUpe pariNata thayA hoya to te usNu lAge, paNa teno artha evo nathI ke temAM zIta paramANuono aMza che ja nahi. vaLI, je paramANu amuka kALe uThaNurUpe pariNata hoya te ja paramANu agni upara pANI paDatA zItarUpe pariNata thaI jAya che, eTale ke zatarUpe pariNata thavAnI zakti temAM che, athavA to zItaguNa avyo hato te vyakta thAya che. teno je sarvathA abhAva hota to te kharazaMganI jema utpanna ja thaI zakata nahi. mATe mAnavuM paDe che ke agnidravyanA paramANuomAM paNa zItaguNane sthAna che. ApaNe skUla rIte athavA to je varNanuM ke rasAdinuM pramANa vadhAre hoya tene prAdhAnya ApIne vyavahAra calAvIe chIe. paNa eno artha e nathI ke te te dravyamAM anya varNAdino sarvathA abhAva che. bhagavAne A prakArano khulAso karyo tenuM rahasya e che ke jaina darzanamAM pratyeka paramANumAM te te varNadipe pariNata thavAnI zakti svIkArAI che. amuka kALe bhale koI paramANu kALo hoya paNa te anya kALe rakta thaI zake che. Ane ja kAraNe jenA darzanamAM anya vaizeSika AdinI jema pArthiva, jalIya Adi paramANuonI jAti judI mAnavAmAM nathI AvI, paraMtu manAyuM che ke atyAre je paramANu pRthvIrUpe pariNata hoya te ja paramANu anyakALe jala ke teja-agnirUpe pariNata thaI zake che. Ane kAraNe sthala daSTi athavA to indriyapratyakSa, je jaina darzana anuMsAra vastutaH pratyakSa paNa nathI paNa sAMvyavahArika pratyakSa che, tene AdhAre ApaNane amuka vastu kALI ke uNu dekhAtI hoya chatAM paNa tAtvika rIte, eTale ke sarva je rIte tene joI che te rIte to te mAtra te ja varNa ke sparzI divALI nathI, paNa temAM badhAM ja varNAdi che ema nizcayanayanuM mantavya che. vaLI narI AMkhe upara uparathI kALo raMga dekhAya chatAM vastunI aMdaranA avayavomAM rahela ane AMkha sAme nahi Avela avayavomAM bIjA raMgo hoya tene te AMkha dekhI zake nahi ane bhamaro kALo che ema to ApaNe kahIe chIe paNa bahAra dekhAto bhamaro e ja kAMI bhamaro nathI paNa kharI rIte samagra aMdarabahAra je prakArano te hoya te bhamaro che. A paristhitimAM tene kALo kahevo te mAtra vyavahAranI bhASA che. temAM bIjA paNa raMgo hoI tene nizcayathI badhA varNayukta svIkAravo joIe. ahIM eka vAtanuM vizeSa dhyAna rAkhavAnuM che ke nizcayanaya vyavahAranaye jANela kALAno nirAsa nathI karato; paNa te ja mAtra che ane bIjA nathI evo bhAva emAM hoya to teno niSedha nizcayanaya kare che. nizcayanaya mAtra vyavahAranI sthalatA ane ekAMgitAno nirAsa kare che. eTale ke vyavahAre jANela. nizcaya dvArA sarvathA mithyA nathI karatuM, paNa te AMzika satya che, skUla satya che ema nakkI thAya che. sAta nayAntargata vyavahAra AgaLa kahevAI gayuM che ke dravyArthika ane paryAyArthika mULano hatA tenA ja kALakrame pAMca-sAta evA bhedo karavAmAM AvyA che. e nayonA bhedomAM paNa eka vyavahAranaya gaNAvavAmAM Avyo che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava ratha eTale nizcayanA anusaMdhAnamAM Avato vyavahAranaya ane A sAta bhedomAMno vyavahAranaya eka che ke judA te paNa vicAravuM joIe. anuyogadvAra sUtramAM prastha vagerenAM daSTAMtathI sAta nayone samajAvavAmAM AvyA che. tyAM prastha dRSTAMtamAM (anuyoga sU0 144) sAte nayonA avataraNa prasaMge avizuddha nigamano prAraMbha-prastha mATe saMkalpa karI koI vyakti jaMgalamAM te mATe lAkaDA kApavA jAya che tyAre "prastha mATe jAuM chuM" ema kahe che tyArathI-thAya che, eTale ke teNe lAkaDA mATe jAuM chuM ema na kahyuM paNa saMka9pamAM rahela prastha mATe jAuM chuM ema kahyuM te naigamanaya che, paNa te avizuddha che. pachI te lAkaDuM kApe che tyAre, tene chole che tyAre, tene aMdaranA bhAgamAM kotare che tyAre ane tenI saphAI kare che-suMvALapa Ape che tyAre paNa te prastha viSenI ja vAta kare che. te badhA prasaMge te uttarottara prasthanI najIka che paNa jyAM sudhI te prastha tenA aMtima rUpamAM taiyAra na thayuM hoya tyAM sudhI te kAMI vAstavika vyavahAra yogya prastha kahevAya nahi. AthI A badhA nigamano uttarottara avizuddhamAMthI vizuddha, vizuddhatara nagamo che; ane jayAre prastha banAvavAnI badhI kriyA pUrI thaI jAya ane tene prastha evuM nAma ApI zakAya tyAre tene je prastha ema kahevAya che te paNa vizuddhatara nagamanayano viSaya che ane taiyAra thayA pachI te vyavahAramAM prastha tarIke vaparAya che tyAre paNa te prastha nAme oLakhAya che tethI vyavahAranayano viSaya bane che. eTale ke naigamanayanA aMtima vizuddha naigame "prastha' nAma dharAvavAnI yogyatA jyAre AvI tyAre tene prastha kahyuM ane te jyAre te rUpe vyavahAramAM AvyuM ane lokamAM te rUpe pracalita thaI gayuM tyAre te prastha vyavahAranayano viSaya banI gayuM. sArAMza e che ke naigamamAM prastharUpamAM na hoya tyAre paNa te prastha kahevAyuM; paNa vyavahAramAM to tyAre ja prastha kahevAya jyAre te prastharUpe vAparI zakAya tevuM banI gayuM hoya. sArAMza che ke ahIM vyavahAranayano viSaya te te nAme lokamAM oLakhAtI vastu-vizeSa vastu ema thAya che. mAtra sAmAnya lAkaDAne vyavahAranaya prastha nahi kahe; jo ke e ja lAkaDuM praratha banyuM che kAraNa ke lokavyavahAramAM lAkaDA tarIke to prastha ane bIjA paNa aneka lAkaDAM che, paNa e badhAM lAkaDAMnA prakAromAMthI vizeSa AkRtivALAM lAkaDAMne ja prastha kahevAmAM Ave che, badhAne nahi; tattvanI bhASAmAM kahevuM hoya to vyavahAranaya sAmAnyagrAhI nahi paNa vizeSagrAhI che ema phalita thAya che. A daSTAMta dravyanuM che paNa kSetranI daSTie vyavahAranayanuM udAharaNa vasati (anu. sU0 144) daSTAMtane nAme oLakhAya che. tame kyAM raho cho?--evA praznanA uttaramAM koI "lokamAM rahuM chuM" ema zarU karIne uttarottara kahe ke "tiryam lokamAM', "jabUdvIpamAM', "bhAratamAM", "dakSiNa bhAratamAM, pATaliputramAM', "devadattanA gharamAM" ane chevaTe "devadattanA gharanA garbhagRhamAM rahuM chuM'--ema kahe che. A avizuddha naigamathI zarU karIne vizuddhatara nagamanA udAharaNa che. vizuddhatara nagame je uttara Apyo ke garbhagRhamAM rahe che. lokavyavahAramAM evo uttara maLe to ja te kAryasAdhaka bane, AthI tevo ja uttara vyavahAranayane paNa mAnya che. garbhagRha paNa samagra lokano eka bhAga hoI "lokamAM rahuM chuM" e uttara asaduttara to nathI, paNa te uttarathI laukika vyavahAra cAlI zake nahi eTale lokavyavahAra mATe jarUrI che ke samagra lokamAMno pratiniyata pradeza nivAsasthAna tarIke jaNAvavAmAM Ave. Ama A dRSTAMtathI paNa vyavahAra vizeSagrAhI che ema nizcita thAya che. jema pUrva daSTAMtamAM lAkaDuM e ja prastha chatAM lAkaDAnI vizeSa AkRti siddha thAya tyAre ja te prasthanI kriyA karI zake che ane lokavyavahAramAM Ave che, tethI vizeSa prakAranuM lAkaDuM e prastha evA nAmane pAmI, mApaNIno lokavyavahAra siddha kare che. eTale ke saMka95mAM rahela prastha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayana rapa nahi, paNa bAhya prasthanI AkRti dhAraNa karelo padArtha lokamAM prasthanuM kAma Ape che. mATe te ja prastha vyavahAranayano viSaya che. A prakAre pUrvokta banne dRSTAMto dvArA vyavahArajya vizeSagrAhI che e vAtane samarthana maLe che. je bheda che te e ke naigame saMkalpanA viSaya lAkaDAne paNa prastha kahyuM ane vyavahAre prasthAkAra lAkaDAne prastha kahyuM. Ama AmAM dravya ane tenA paryAyane najara samakSa rAkhI prastha dRSTAMta che; jyAre vasati dRSTAMtamAM avayava ane avayavInA vicAranA AdhAre taigama-vyavahAranI vicAraNA karI hoya tema jaNAya che kAraNa ke nigame to samagra lokarUpa avayavI dravyane potAno viSaya banAvI uttarottara saMkucita evA khaMDone te sparze che ane chevaTe vizuddhatara nigama tenA saMkucitatara pradezane pakaDIne nivAsasthAnano nirdeza kare che. naigame cIMdhI ApelA te pradezane ja vyavahAra paNa vyaktinA nivAsasthAna tarIke svIkArI le che. Ama akhaMDa dravyamAMthI tenA khaMDane vyavahAra sparze che. A dASTae prastha ane vasati daSTAMtano bheda hoI Ane dravya nahi paNa mukhyapaNe kSetranI dRSTie dRSTAMta ApyuM che tema kahI zakAya. anuyogadvAramAM (sU) 144) trIjuM udAharaNa pradeza daSTAMtanuM che. AmAM koI kahe che ke saMgrahanayane mate pAMcanA (dravyanA) pradeza che te A pramANe--dharmapradeza, adharmapradeza, AkAzapradeza, jIvapradeza ane skaMdhapradeza. paNa AnI sAme vyavahAranayanuM kathana che ke tame je pAMcanA (dravyanA) pradeza kaho cho te barAbara nathI. temAM to bhrama thavAno saMbhava che; jema ke koI kahe ke pAMca goSika (eka kaTuMbanA) puruSonuM suvarNa che to temAM te suvarNa upara sauno sarakho bhAga lAge; tema pAMcanA pradeza kahevAthI te pradezo pAMcenA gaNAya-koI ekanA nahi. mATe kahevuM joIe ke pradezanA pAMca prakAra che. Ama saMgrahamAM pradeza sAmAnya mAnIne nirUpaNa hatuM jyAre vyavahAramAM pradeza vizeSane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che; arthAta vyavahAra bhedapradhAna che. vyavahAranayanA A dRSTAMtathI spaSTa thAya che ke vyavahAramAM upayogI sAmAnya nahi paNa tenA bhedo che eTale te bhedamUlaka vyavahArane prAdhAnya Ape che. - pUrvokta be daSTAMto ane AmAM zo bheda che e prazna vicAraNIya che. prastha daSTAMta to spaSTapaNe dravya ane tenA paryAya viSe che; eTale ke UrdhvatAsAmAnya dravya ane tenA paryAyo viSe che. vasati daSTAMtamAM dravya ane tenA pradezanI vAta che; eTale ke eka ja dravyanA khaMDanI vAta che. AmAM te khaMDane paryAya kahI to zakAya, paNa te pariNamanane kAraNe nahi, paNa khaMDane kAraNe. eTale mukhya rIte A dRSTAMta dravyavyavahAranuM nahi paNa kSetravyavahAranuM che. ane pradezadaSTAMta je chelluM che temAM dravya sAmAnya eTale UrdhvatA sAmAnya nahi paNa tiryaMga sAmAnya samajAya che ane pachI te sAmAnyanA vizeSo, bhedo ke paryAyono vicAra che. Ama A traNe dRSTAMto eka rIte bhedagrAhI, vizeSagrAhI, paryAyagrAhI chatAM temAM vyavahArano sUkSma bheda vivakSita che. vyavahAranaya bhedagrAhI che A vastu AcArya pUjyapAde vyavahAranayanI je vyAkhyA karI che te parathI paNa siddha thAya che. parasAmAnyamAMthI uttarottara aparApara sAmAnyanA bhedo, karavA evI vyAkhyA pUjyapAde vyavahAranI bAMdhI ApI che. A carcAnA prakAzamAM jo ApaNe anuyoga sUtragata vyavahAranI "varada zichitye vaphA sa ;--(anuyo. sutra 152 pRSTha 264; A gAthA Avazyaka niryukitamAM paNa che-gA 75) A vyAkhyAno artha karIe to sarvadravyomAM vinizcita arthane; eTale ke sAmAnya nahi paNa vizeSe karI nizcita arthAta uttarottara bhedone vizeSone vyavahAra potAno viSaya banAve che-evo spaSTa artha phalita thAya che. AnA prakAzamAM AcArya haribhadra vyavahAranayanA anuyogagata lakSaNano je artha karyo che te vyAjabI kare che. temaNe vyAkhyAmAM kahyuM che ke "tranati niSei , vezcayo nizcaya =sAmacinA vivo nizcayaH vinizcaya =vitAmacimAva" (pR. 124) arthAta vyavahAranayane Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 H zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava mate sAmAnya nahi paNa vizeSa mukhya che. e ja AcAryo vaLI Avazyaka niryuktinI vyAkhyAmAM A pramANe kahyuM che : "viroga nizcayo vinizcaya | mALopATAphanAvavo na pivitatsaniyata triA sAvacenitti hAri0 gA0 756; AnA bhASya mATe juo vizeSA. 2213thI. banne vyavahAramAM lokonusaraNa - nizcayanA anusaMdhAnamAM vyavahAranaya ane sAtanayanA eka prakAra tarIke vyavahAranaya e bannemAM je vastu sAdhAraNa che te e ke te vizeSagrAhI che, ane vaLI bane vyavahAranaya lokavyavahAramAM upayogI vizeSane mahatva Ape che. vizeSa sthUla buddhigrAhya che paNa sAmAnya sUkSma buddhigrAhya che, ane lokavyavahAra to sthUla addhithI ja vizeSa thAya che tethI nizcayanA anusaMdhAnamAM vyavahAranayane mukhyarUpe lokavyavahArane anusaranAra mAnavAmAM Avyo ane sUkSmabuddhigrAhya vastune nizcayano viSaya mAnavAmAM AvI. ane A skUla-sUkSmanA vicArabhedamAMthI ja nizcaya ane vyavahAranayanI AkhI vicAraNAe krame karI mAtra dravyAnuyoganuM ja nahi paNa caraNanuyoganuM kSetra paNa sara karyuM che. ahIM e paNa dhyAnamAM rAkhavuM jarUrI che ke sAta neyAntargata vyavahArane viSe te vizeSane viSaya kare che e vAtanuM samarthana karyA pachI paNa "viniya" e padano bIjo je artha AcArya jinabhadra kare che, te nizcayanayanA anusaMdhAnamAM AvatA vyavahArano je artha che tenuM anusaraNa kare che, eTale ke Agamagata bhamarAnuM dRSTAMta ApIne janapadamAM prasiddha je artha tene vyavahAra viSaya kare che ema jaNAve che-vizeSA gA. 2220. AthI sAta nayAntargata vyavahAra ane nizcayanA anusaMdhAnamAM Avato vyavahAra ane najIka AvI jAya che.-- . 4. niyuktimAM vyavahAra ane nizcaya pRthvI Adi kAya viSe AvazyakanI ane bIjI niyuktiomAM vyavahAra nizcayanuM kSetra vyApaka banyuM hoya tema jaNAya che. AcAranA kSetre aneka prazno UbhA thatA hatA tethI AcAra viSe ane tene sparzatA dravyAnuyoganA padArtho viSe paNa spaSTIkaraNa karavAnI AvazyaktA UbhI thaI hatI. tethI ApaNe niryuktiomAM evAM spaSTIkaraNe joIe chIe. zramaNoe sthala-sUkSma sarva prakAranA jIvanI hiMsAthI bacavAnI pratijJA lIdhI hoya che. skUla chavo to dekhAya eTale temanI hiMsAthI bacavuM sarala hatuM, paNa sUkSma jIvo dekhAtA nathI AthI temanI hiMsAthI kevI rIte bacavuM, e samasyA hatI. sAmAnya rIte jotAM jyAM ema lAge ke ahIM sUkSma jIvano saMbhava nathI tyAM paNa kevalInI dRSTie sUkSma jIvono saMbhava hoya ema bane ane vaLI jyAM sUkSma jIvono sAmAnya rIte saMbhava manAya tyAM paNa kevaLIne sUkSma jIvono abhAva jaNAya evuM paNa bane che. to ene prasaMge sAdhaka, jene kevaLa jJAna nathI, te zuM kare? AvA ja koI praznamAMthI pRthvI Adine vyavahAra ane nizcaye sacitta-acitta mAnavAnI prakriyA zarU thaI haze, teno paDagho niryuktimAM paDyo che. piMDaniryuktimAM nizcaya ane vyavahAradaSTie sacitta pRthvIkAyathI mAMDI sacitta vanaspatikAya sudhIno vicAra karavAmAM Avyo che. -piMDaniryukita gA10-11; 16-17; 35-36; 38-39; 43-44. - pRthvIkAya viSe kahevAmAM AvyuM che ke nizcayathI sacitta pRthvIkAya parvatAdino madhya bhAga che, paNa vyavahArathI sacitta pRthvIkAya acitta ane mitrathI bhinna hoya te jANavI. A ja pramANe apukyA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanaya : 7 Adi viSe kahevAmAM AvyuM che ke taLAva, vAva AdinuM pANI vyavahArathI sacitta che ane lavaNAdi samadranA madhya bhAga vagerene pANI nizcayathI sacitta che. e ja pramANe tejaskAya Adi viSe paNa vyavahAra-nizcayathI vicAra karavAmAM Avyo che. ema kahevAyuM che ke taLAvanuM pANI sAmAnya rIte sacitta ja hoya che, paNa bhagavAna mahAvIre potAnA kevaLa jJAnavaDe jANyuM ke amuka taLAvanuM pANI acitta thaI gayuM che ane chatAM paNa tenuM pANI pIvAnI anujJA temaNe potAnA ziSyone ApI nahi. te eTalA mATe ke AgaLa upara A uparathI dhaDo laI bIjA sAdhuo tevA ja bIjA taLAvanA pANIne acitta mAnI pIvAnuM zarU kare to doSa lAgavAno saMbhava hato. AthI tevA doSane TALavA mATe temaNe te viziSTa taLAvanA pANIne pIvAnI paNa anujJA na ApI, kAraNa ke sAmAnya rIte taLAvanuM pANI sacitta ja hoya che eTale temaNe je taLAvamAM sUkSma jIvono abhAva joyo hato tene paNa vyavahAra dRSTie sacitta mAnavA preraNA ApI ane tenuM pANI pivAnI anujJA ApI nahi. -nizItha gAi 4859; bRhaka95 999. 'nizcaya-vyavahArathI sacittano Avo ja vicAra odhaniyukitamAM paNa karavAmAM Avyo che. - oghaniti gA 33--363. AtmavighAta viSe piMDaniryuktimAM dravya AtmA ane bhAva AtmAnA bheda pADavAmAM AvyA che, jJAnAdi guNavALuM je dravya te dravyAtmA che eTale ke pRthvIkAya Adi chavAstikAya dravya te dravyAtmA che, ane jJAna-darzanacaraNa (cAritra) e traNa bhAvAtmA che. 5ranA prANadino vadha karanAra sAdhu te paranI vAta to kare ja che. paNa sAthe sAthe te potAnA caraNarU5 bhAva AtmAno paNa vidhAta kare che tyAre prazna thAya che ke to pachI te vakhate tenA jJAnAmAM ane darzana AtmA viSe zuM mAnavuM? uttaramAM vyavahAra ane nizcayanayano Azraya karIne kahevAmAM AvyuM che ke nizcayanayane mate caraNAtmAno vidhAta thayo hoya to jJAnadarzanano paNa vadha mAnavo joIe; ane vyavahAranayane mate caraNAtmAno vighAta thayo hoya to jJAna-darzana AtmAnA vighAtanI bhajanA che. -piMDaniti gA. 10-105. AnuM rahasya ema jaNAya che ke nizcayanaya e ahIM evaMbhUta naya jevo che. eTale te kALe caraNAmavidhAta kaho ke AtmavighAta kaho emAM kazo bheda nathI. tethI jyAre caraNAtmAno vidhAta thayo tyAre tadabhinna jJAna-darzana AtmAno paNa vidhAta thayo ja che, kAraNuM, caraNaparyAyanuM prAdhAnya mAnIne AtmAne caraNubhA kahyo che paNa ghAta to paryAyApana AtmAno ja thayo che, tethI te paryAyanI sAthe kAlAdinI apekSAe anya paryAyono abheda mAnIe to caraNAtmAnA vidhAta sAthe jJAna-darzanAtmAno paNa vighAta ghaTI jAya che. - vyavahAranaya e bhedavAdI hoI caraNa eTale mAtra caraNa ja; tethI caraNanA vighAta sAthe jJAnadarzanano vighAta jarUrI nathI, tethI vyavahArane bhajanA kahevAmAM AvI che. caraNavidhAte jJAnadarzanavidhAta mAnavo joIe e nizcayanayano khulAso bhASyayugamAM je karavAmAM Avyo che te viSe AgaLa upara kahevAmAM Avaze. kAla viSe zramaNanI dinacaryAmAM kAlane mahattvanuM sthAna che, AthI kAlavicAra karavo prApta hato. gaNitanI madadathI vizuddha dinamAna kADhI pauruSIno vicAra karavAmAM Ave te nizcayakAla jANavo paNa lokavyavahArane anusarI paurUSI mAnI vyavahAra karavo te vyavahArakAla che. - oghaniti gA. 282-283. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava prastha vaLI, Avazyaka niryukitanI cUNi(pR0 42)mAM khulAso karavAmAM Avyo che ke nizcayanayane mate kavyAvabaddha kSetrathI kAla judo nathI. dravyAvabaddha kSetranI je pariNati te ja kAla che. jemake gati pariNata sUrya jyAre pUrva dizAmAM dekhAya tyAre te pUrvANu kahevAya; ane jyAre te AkAzanA madhyamAM upara dekhAya tyAre madhyAhnakAla che; ane jyAre gatipariNata te sUrya pazcima dizAmAM dekhAya te aparahaNakALa kahevAya. mATe nizcayanayane mate dravyapariNAma e ja kAla che. mUla AgamamAM jyAre jIva-achavane kAla kahevAmAM AvyA tyAre A ja nizcayadaSTino Azraya levAmAM Avyo hato ema mAnavuM rahyuM. sAmAyika kone? - niryuktimAM sAmAyika kone prApta thAya che teno gatyAdi aneka bAbatomAM vicAra karavAmAM Avyo che. temAM dRSTi eTale samyagdarzanane laIne je vicAra che te vyavahAra ane nizcaya ane dRSTie karavAnI sUcanA ApI che; eTale ke vyavahAranaye sAmAyika vinAnAne ja sAmAyika thAya ane nizcayanaye sAmAyika saMpannane ja sAmAyika thAya. - Avazyaka niryukti gA 814 (dIpikA) ahiMsA vicAra - ghaniryuktimAM upakaraNanA samarthanamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke bAhya upadhi chatAM jo zramaNa AdhyAtmika vizaddhi dharAvato hoya to te aparigrahI ja kahevAya che.-A che nizcayadaSTi - "ajjhatthavisohie uvagaraNaM bAhiraM prihrNto| / appariggahItti bhaNio jiNehiM telukdNsiihiN||" - oghani gA0 745 AmAMthI ja hiMsA-ahiMsAnI vicAraNA karavAnuM paNa anivArya thayuM; kAraNa, je kAMI anya vrato che tenA mULamAM to ahiMsAvata ja che. eTale niryuktikAra kahe che ke ahiMsAno AdhAra paNa Atmavizuddhi ja che. A saMsAra te jIvothI saMkula che; temAM jIvavadha na thAya ema bane nahi, paNa zamaNunI ahiMsAno AdhAra tenI Atmavizuddhi ja che- "ajjhappavisohIe jIvanikAehiM saMthaDe loe / siyahiMsAtta nihiM tevaMsIrdi || 747 " kAraNa ke apramatta AtmA ahiMsaka che ane pramatta AtmA hiMsaka che-A nizcaya che. "AyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti nicchao eso| jo hoi appamatto ahiMsao hiMsao iyaro // 754 // " AnI TIkAmAM zrImada droNAcArya jaNAve che ke lokamAM hiMsA-vinAza zabdanI pravRtti jIva ane ajIva bane vize thatI hoI taigamanayane mate jIvanI ane ajIvanI bannenI hiMsA thAya che ema che. ane te ja pramANe ahiMsA viSe paNa che. saMgraha ane vyavahArane mate paNa jIvanikAyane viSe hiMsAno vyavahAra che; arthAta ahiMsAno vyavahAra paNa te nayone mate pachavanikAya viSe ja che. Rjusatranayane mate pratyeka jIva viSe judI judI hiMsA che. paNa zabdarAmabhirUDha ane evaMbhUta nayone mate AtmA ja hiMsA ke ahiMsA che. A ja nizcayanayano abhiprAya che. nizcayanaya e dravya ane paryAyano bheda mAnIne nahi, paNa paryAyanuM prAdhAnya mAnI potAnuM maMtavya rajU kare che; eTale ke AtmAnI hiMsA ke ahiMsA nahi paNa AtmA ja hiMsA ke ahiMsA che-ema nizcayanayanuM bhavya che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanayo : 29 niryukitakArane mate je zramaNa yatamAna hoya; eTale ke apramatta hoya tenAthI thatI virAdhanA e baMdhakAraNa nathI, paNa tenI Atmavizuddhane kAraNe te nirjarArUpa phala denArI che. je nizcayanayanuM avalaMbana le che ane je samagra Agamano sAra jANe che tevA paramaSionuM parama rahasya e che ke AtmapariNAma e ja hiMsA ke ahiMsA mATe pramANa che ane nahi ke bAhya jIvanI hiMsA ke ahiMsA. paraMtu A nizcayanI vAtanuM keTalAka loko avalaMbana to le che, paNa tenA vizeno yathArtha nizcaya eTale ke kharA rahasyanuM yathArtha jJAna jemane nathI, teo to bAhya kriyAmAM pramAdI thaIne cAritramArgano lopa ja kare che. sArAMza e che ke pariNAma para ja bhAra mUkI jeo bAhya AcaraNa; eTale ke vyavahArane mAnatA nathI teo cAritramArganA lopaka che--mATe vyavahAra ane nizcaya banneno svIkAra jarUrI che- ___"jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // ___paramarahassamisINaM smttgnnipiddmjhritsaaraannN| pariNAmiyaM pamANaM nicchayamavalaMbamANANaM // .. nicchayamavalaMbaMtA nicchayao nicchayaM ayaannNtaa| nAsaMti caraNakaraNaM bAhirakaraNAlasA keh||" - niryukti 759-61 ..."Aha-yadyayaM nizcayastato'yamevAlambyatAM kimanyeneti ? ucyate-nizcayamavalambamAnAH puruSAH 'nizcayataH' paramArthato nizcayamajAnAnAH santo nAzayanti caraNakaraNam / katham ? 'bAhyakaraNAlasAH' bAhya vaiyAvRttyAdi karaNaM tatra alasAH-prayatnarahitAH santazcaraNakaraNaM nAzayanti / kecididaM cAGgIkurvanti yaduta parizuddhapariNAma eva pradhAno na tu bAhyakriyA / etacca nAGgIkartavyam / yataH pariNAma eva bAhyakriyArahitaH zuddho na bhavatIti / tatazca nizcaya-vyavahAramatamubhayarUpamevAGgIkartavyamiti / " -oniriA TI 761 vaMdanavyavahAra viSe zramaNomAM vaMdanavyavahAranI rIta evI che ke je che eTale ke dIkSA paryAye je hoya-vayathI cha hoya te vaMdya che. paNa jyAre sUtravyAkhyAna thatuM hoya tyAre je sUtradhAraka hoya tene jayeSTha mAnIne bIjA vaMdana kare. A prakAranA vyavahAra uparathI prazna upasthita thayo ke sUtradhArakane paNa je cha kahI zakAtA hoya to jeo mAtra dIkSA paryAyathI-vayathI ja hoya ane sUtra ke tenuM vyAkhyAna jANatA na hoya temane vaMdana karavAthI zo lAbha?-- "coeti jai hu jiho kahiMci suttatthadhAraNAvigalo / . vakkhaNaladdhihINo niratthayaM vaMdaNaM tmmi||" -Ava0 ni gA0 712 (dIpikA) vaLI sUtravyAkhyAnaprasaMge nI vyAkhyAmAM vayajeye karatAM ratnAdhikane cha mAnavo ema manAyuM to pachI ratnAdhika zramaNa bhalene vayathI laghu hoya paNa je vayathI cha evo zramaNa tenI pAse vaMdana karAve to te zuM e ratnAdhikanI azAtanA nathI karato ? - "aha vayapariyAehiM lahugo vi hu bhAsao ihaM jeho / rAyaNiyavaMdaNe puNa tassa vi bhAsAyaNA bhNte||" -Avani. gA0 713 (dIpikA) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava yatha A zaMkAonuM samAdhAna karavAmAM AvyuM che ke jenI vyAkhyA prasaMgonusAra karavAmAM Ave che. sAmAnya rIte vratagrahaNano paryAya 4nA nirNayamAM kAma Ave che, paNa sUtravyAkhyAnaprasaMgamAM to vrataparyAyane nahi paNa labdhine mukhya mAnavAmAM Ave che. ane AthI sUtravyAkhyAna karavAnI jenAmAM labdhi hoya te vayathI bhalene ladhu hoya paNa te cha gaNAya. AthI evA ratnAdhika cekane vayaThe vaMdana karyuM temAM kazuM ja anucita nathI. vaLI vyAkhyAna prasaMge to vayapeThe namaskAra karyo che AthI ratnAdhikanI AzAtanAno prasaMga paNa nathI. "jai vi vayamAiehiM lahuo sutttthdhaarnnaapddo| vakkhANaladdhimaMto so ciya iha gheppaI jeho| AsAyaNA vi NevaM paDDucca jiNavayaNabhAsayaM jamhA / vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaM pi so ceva // " -Avani. gA 714-715 (dIpikA) - AcAryo Avo nirNaya Apyo te pAchaLa temanI dRSTi zI hatI tenuM spaSTIkaraNa temaNe vyavahAra ane nizcayanayanA avalaMbanathI karyuM che. temaNe jaNAvyuM che ke vyavahAranuM anusaraNa karavAmAM Ave tyAre vayajayeSTha e jayeSTha gaNAya. paNa nizcayanayane mate to dIkSA paryAya ke vaya e pramANu nathI, paNa guNAdhiSya e pramANa che. mATe bane nayone AdhAre prasaMga pramANe vartana karavAmAM kazo ja doSa nathI, jaina dharmamAM eka ja naya nahi, paNa bane naya jyAre maLe tyAre te pramANu bane che. mATe bane nayone mAnIne prasaMganusAra vaMdanavyavahAra karavo. A banne nayone mahatva ApavuM eTalA mATe jarUrI che ke guNAdhiya e AMtarikabhAva che ane sarva prasaMge e AMtarikabhAvanuM jJAna chadmastha mATe saMbhava nathI, mATe jyAM AMtarika bhAva jANavAmAM Ave e prasaMge tene mahattva ApI vaMdanavyavahAranI yojanA nizcayadraSTine mahattva ApI karavAmAM Ave temAM kazuM khoTuM nathI, paNa sAmAnya rIte to dIkSA paryAye je jayeSTha hoya tene ja mAnIne vaMdanavyavahAranI yojanA vyavahAranaye karavI e sugama lokasaMmata mArga che, kAraNa, guNAdhikya jANavuM lokane mATe sugama nathI, paNa dIkSA paryAya jANavo sugama che; eTale vyavahAranaye mAnI lIdhuM ke jeno dIkSA paryAya vadhAre te moTo eTale vaMdanIya "na vao etya pamANaM na ya pariyAo vi NicchayamaeNa / vavahArao u jujai ubhayanayamayaM puNa pamANaM // nicchayao dunneyaM ko bhAve kammi vaTTa smnno| vavahArao u kIrai jo puvaThio crittmmi||" -Ava. ni. gA 716-17 (dIpikA) AmAMnI aMtima gAthA ahalka95bhASyamAM paNa che, juo gA0 4506. saMgha vyavasthA jALavavA mATe A prakArano vyavahAra jarUrI che, anyathA guNa gaNAvA sau prayatna kare ane avyavasthA UbhI thAya. ane guNanuM parIkSaNa sarvathA saMbhava nathI, tema sarvathA asaMbhava paNa nathI, mATe sAmAnya vyavahAra evo ke vrataka te cha ane vaMdanIya paraMtu vizeSa prasaMge jyAM guNAdhikyanA jJAnano nizcaya thAya tyAM te guNAdhika puruSa paNa vaMdanIya bane. A ja kAraNe lokadaSTithI athavA to vyavahAranayathI karelI vyavasthAne svayaM ahaMta-kevaLIbhagavAna paNa anusare che-evuM spaSTIkaraNa mULa bhASyakAre karyuM che. A ja vyavahAranI baLavattA che. mULa bhASyakAra jaNAve che ke vyavahAra paNa baLavAna che, kAraNa ke jyAM sudhI gurune evI jANa na hoya ke mAro ziSya kevaLI thaI gayo che tyAM sudhI te ahaMta potAno dharma samajIne chaTvastha evA gurune vaMdana kare che- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanaya : 31 "vavahAro vi hu balavaM jaM chaumatthaM pi vaMdai arahA / jA hoi aNAmiNNo jANato dhammayaM eyaM // " - Ava. ni. mUla bhASya-123 A gAthA gRhaka9pa bhASyamAM paNa che. jeo gA. 4507. niryuktigata vyavahAranizcayanI je carcA che te eka e vAta siddha kare che ke vyavahAramAMthI yathArthatAno aMza ocho thAya che, eTale ke AgamamAM vyavahAranuM tAtparya evuM hatuM ke temAM satyano-yathArthatAno aMza hato; jemake vyavahAradRSTie jyAre bhramarane kALo kahevAmAM Avyo tyAre temAM kALo guNa hato, paNa teno sadaMtara abhAva hoya ane bhamarAne kALo vyavahAranaye kahyo hoya ema nathI. nizcayanaya kALA uparAMta bIjA vaNanuM astitva kahe che, paNa kALAno abhAva batAvato nathI. vaLI, prasthane vyavahAramAM laI zakAya evA AkAravALuM lAkaDuM thAya tyAre prastha tarIke vyavahAranayane saMmata hatuM. e paNa batAve che ke lokavyavahAranA mULamAM yathArthatA tarapha durlakSa karavAmAM AvyuM nathI. AthI vyavahAranaya yathArthathI taddana nirapekSa nathI. paNa niyukti kALamAM vyavahAramAM A yathArthatA uparAMta aucityanuM tattva eTale ke mUlyanuM tattva umerAyuM che. Ane kAraNe vyavahAranayanuM kSetra vyApaka banyuM che. saMsAramAM vayathI je ochu hoya te yeSTha gaNakya che teno to svIkAra vyavahAranaya kare ja che, paNa nizcayanayanI dRSTie vayaka karatAM guNacenuM mahatva hoI nizcayanayamAM vayano ceka tarIke svIkAra nathI. bhamarAno kALo guNa nizcayanayanI daSTie ayathArtha nathI, paNa te ghaNAmAMno eka che. A vicAraNA yathArthatAne AdhAra mAnIne thaI che, paNa kone kahevo e vicAraNAmAM vyavahAra-nizcayano AdhAra yathArthatAne badale mUlyAMkana che. AthI A kALamAM dravya ane bhAvano arthavistAra paNa thayo che. bAhya lokAcAra e dravya, ane tAtvika AcAra e bhAva. vyavahAranaya AvA dravyane ane nizcayanaya AvA bhAvane mahatva Ape che. AthI ja je tattvadRSTie; eTale ke yathArthanI daSTie acitta hatuM tene paNa lokAcAra-vyavahAranI sugamatA ane vyavasthAnI dRSTie sacitta mAnavAmAM AvyuM. Ama vyavahAra lokonusaraNa karavA jatAM ayathArtha tarapha paNa vaLI gayo che. vyavahAranayanuM A valaNa bauddhonI saMskRti ke vedAMtanA vyavahArasatya jevuM che. paNa sAthe sAthe tenuM je mULa valaNa te paNa A kALamAM cAluM rahyuM che tenI noMdha paNa levI joIe. vaLI, nizcaya paNa A kALe paramArtha ke tatva tarapha jaI rahyo che, eTale ke te vya sAva chUTo thavA jaI rahyo che. . vaLI, lokavyavahAramAM bhASA mukhya bhAga bhajave che; ane ghaNIvAra bhASA tattvathI juduM ja jaNAvatI hoya che. paNa loko vicAra karyA vinA atAtvikane tAtvika mAnI vyavahAra calAvatA hoya che. A prakAranA atAttvika vyavahArane sthAne tAtvika vAtanI sthApanA e nizcayano uddeza bane che. AthI kahI zakAya ke lokanuM eTale samAjanuM, bahujananuM satya e vyavahAranya paNa koI virala vyakti mATenuM satya te nizcayanaya che. e be vacceno Avo bheda A kALamAM spaSTa thAya che. 5. bhAgomAM vyavahAra ane nizcaya lokavyavahAraparaka ane paramArthaparaka vyavahAra ane nizcayanayanI Agamagata bhUmikAmAM ApaNe joI gayA chIe ke eka skUlagAmI che ane bIje sUkSmagAma che. A ja vastune laIne AcArya jinabhake spaSTIkaraNa karyuM che ke vyavahAranaya e Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 H zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava caLa lokavyavahAraparaka che ane nizcayanaya e paramArthaparaka che. A vastuno nirdeza temaNe bhagavatI satragata udAharaNano AdhAra laIne ja karyo che - "logavyavahAraparo vavahAro bhaNai kAlo bhmro| paramatyaparo bhaNai Necchaio paMcavaNNotti // " -vizeSA gA0 3589 AcArya jinabhadra kevaLa vyavahArane ja nahi, paNa naigamane paNa lokavyavahAraparaka jaNavyo che- "nAmavavaFi sToAvavA tathA -vizeSA 37 paNa jyAre bhAgyakAra vyavahAranayane lokavyavahAraparaka jaNAve che ane nizcayane paramArthaparaka jaNAve che tyAre e paNa dhyAnamAM levuM joIe ke niyuktikALamAM te nayono je kSetravistAra ane arthavistAra thayo hato te paNa bhASyakALamAM cAlu ja che. te have ApaNe joIzuM. vyavahAra-nizcaya ane naya - AcArya jinabhake jyAre vyavahArane lokavyavahAraparaka kahyo ane nizcayanayane paramArthaparaka kahyuM tyAre vaLI temane te bannenI eka judA ja prakAre vyAkhyA karavAnuM sUjhayuM. ApaNe jANIe chIe ke AcArya jinabhadra jaina darzanane sarvanayamaya kahyuM che, eTale ke je judAM judAM darzana che te ekeka nayane laIne cAlyA che, paNa jaina darzanamAM sarva nayono samAveza che--"phUmida phaLyAyamayaM nigamatamar' vanacaMta"--viroSa0 72T - temaNe kahyuM che ke ' "madAnayama viva vavadyAre vaM na saMdhyA sadA sambanayasamUhamayaM viNicchao jaM jahAbhUaM // 3590 // " -- vizeSA saMsAramAM je vividha mato che te ekeka nayane AdhAre che, tethI te vyavahAranaya kahevAya kAraNa ke temAM sarva vastuno vicAra sarva prakAre karavAmAM Avato nathI, paNa sarvanayanA samUharUpa je mata che, eTale ke je jaina darzana che, te nizcayanaya che, kAraNa ke te vastune yathAbhUtarUpe-yathArtharUpe grahaNa kare che. Ano artha e thayo ke lokamAM je vividha darzano che te vyavahAradarzano che ane jaina darzana te pAramArthika * darzana hoI nizrayadarzana che. vaLI, nizcayanaya je sarvanayono samUha hoya to te pramANurUpa thayo athavA to anekAMta ke syAdvAda thayo e paNa eno artha samajavo joIe; eTale ke nizcayanaya e nayazabdathI vyavahata chatAM te sarvanayonA samUharUpa che. eTale te naya to kahevAya ja, chatAM paNa tenuM bIjuM nAma pramANa che, ema darzanakALamAM spaSTa jaNAvavAmAM AvyuM che. nayone zuddha-azuddha vibhAga AgamonI niryukti-bhAgya-cUrNi Adi TIkAomAM vyavahAra-nizcayanayo dvArA vicAraNAnuM kSetra vyApaka banyuM che. temAM dravyAnuyoga uparAMta caraNAnuyogamAM paNa nizcaya-vyavahArano praveza thayo che. ane vaLI nizcayanaya eTale zuhanaya ema paNuM mAnavAmAM AvyuM che. AnA mULamAM samagranayo viSe zuddha naya ane azuddha naya kayo evo je vicAra karavAmAM Avyo che, te che. ApaNe anuyogadvAranI A pUrve karelI carcAmAM joyuM che ke temAM nagamanaya uttarottara avizuddhamAMthI vizuddha, vizuddhatara, vizuddhatama Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanaya : 33 kema bane che tenI vicAraNuM to hatI ja. tene AdhAre samagra niyonA saMdarbhamAM zuddha-azuddhanI vicAraNA karavI e TIkAkAro mATe sarala thaI paDe tema hatuM. AvI vicAraNA AcArya jinabhadranA vizeSAvazyaka bhAyamAM ane tenI TIkAmAM thayelI jovA maLe che. temaNe sAmAyikakriyAnA karaNa viSenA vicAra prasaMge badhA nayone be vibhAgamAM vaheMcI nAkhyA chezuddha ane azuddha ane kahyuM che ke azuddha nayonI apekSAe te amRta che ane zuddha nayonI apekSAe kRta che. paNa samaya eTale ke siddhAnta evo che ke te kRtAkRta che. sArAMza e che ke vibhinna nayo tene kata ke akRta kahe che paNa syAdvAdane AdhAre tene kRtAkRta mAnavuM joIe--eTale ke pramANa dRSTie te kRtAkRta che. -vizeSA gA0 3370 A gAthAnI TIkA svapajJa to maLatI nathI, kAraNa ke te adhUrI ja rahI gaI che paNa tenI pUrti karanAra koTTAryanI TIkAmAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke "manayA: dravyArthagdhAnA naivAmagravyavahAra | teSAM matena akRtaM sAmAyikaM nityatvAt nabhovat / dravyArthataH sarvameva vastu nityamiti pakSadharmatvam / zuddhanayAstu RjusuutraadyH| teSAM matena kRtaM sAmAyika anityatvAt ghaTavat / paryAyArthataH sarvameva anityaM kRtakaM ca vastu iti pakSadharmatvam / evamekAnte bhaGgadvayam / atha kRtAkRtatvamubhayarUpaM syAdvAdasamayasadbhAvAt / tat punarubhayarUpatvaM dravyArthaparyAyArthanayavivakSAvazAt bhavati / " -virovALa koTIlA sArAMza e che ke maigama, saMgraha ane vyavahArano vyArthapradhAna che; ane te azuddha no che. dravyothapradhAna hoI te vastune nitya mAne che, paNa AjasUtrAdi eTale RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e paryAyArthapradhAna che; ane zuddha nayo che. paryAyapradhAna hoI te nayo vastune anityarUpe mAne che paNa syAdvAdamAM to badhA nayono samAveza hoI te dravya ane paryAya banene svIkArI vastune nityAnitya mAne che. koTTAryanI A TIkAnuM anusaraNa karIne A koTyacArya ane A0 hemacaMdra maladhArI paNa zuddha-azuddha nayono ukta vibhAga mAnya rAkhe che. ' vaLI, eka vastu e paNa AmAM dhyAna devA jevI che ke nayo te eka-eka aMta hoI ekAMta che ane syAdvAda te ekAMtono samanvaya karato hoI anekAMta che. nayonA AvA zuddhAddhi vibhAgane dhyAnamAM rAkhIne ja AcArya jinabhadra nizcayanayane zuddha naya kahyo che kAraNa ke temane mate vyavahAra e azuddha nayamAM samAviSTa che te ApaNe upara joyuM. AcArya jinabhake mULa gAthAmAM "ne Icanayama annAnI" (viroghA gA0 1151) ItyAdi kahyuM che paNa tenI pote ja racelI TIkAmAM kahyuM che ke - "ruddhanAmikAthoDA -ityAdi. AthI phalita thAya che ke teo nizcayanayane zuddha naya mAne che. gama-saMgraha-vyavahAra e samagranI saMjJA vyAvahArika naya paNa che evo mata cUrNimAM vyakta thayelo che ane e ja prasaMge jusatrAdi cArane cUrNimAM zuddha nayane nAme oLakhAvyA che AthI e paNa phalita thaI jAya che ke zeSa naigamAdi azuddha nayo che, jenuM bIjuM nAma vyAvahArikanayo paNa che.-"vahArajaLa va Ama-saMg-vahAra vavahAritti hitA......3nusutA pu ra3jhuM suddhanayA...... Ava0 cUrNi pR. 430 / A uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke vyavahAra e azuddha naya che ane nizcaya e zuddha naya che evo abhiprAya AgamanI TIkAnA kALamAM sthira thayo hato. vaLI, ahIM eka bIjI vizeSatA tarapha paNa dhyAna devuM jarUrI che; te e ke, AgaLa ApaNe su0 gra0 3 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava grantha joyuM ke, vyavahAra e vizeSane mAnI cAle che paNa zuddhAzuddhanA vibhAgamAM vyavahAra dravyArthika pradhAna che; eTale ke te sAmAnyane mAne che ema kahevAya. ane nizcaya e paryAyArthika hoI vizeSane viSaya kare che. AnuM spaSTIkaraNa ema saMbhave ke vaizeSiko ane niyAyiko jene sAmAnya vizeSa kahe che eTale ke je apasAmAnyane nAme oLakhAya che te sattA sAmAnyanI apekSAe vizeSa chatAM potAnA vizeSonI apekSAe sAmAnya che, eTale tene apekSAbhede sAmAnya ke vizeSa kahI zakAya. tAtparya e thayuM ke vyavahAra parasAmAnyane nahi paNa apasAmAnyane viSaya kare che, je sattA sAmAnyanI apekSAe vizeSa che. AthI vyavahAranayane sAmAnyagrAhI kahyo che, ane vizeSagrAhI kahyo che. bannemAM kazo virodha raheto nathI. vyavahArane viSaya sAta nayamAM je vyavahAranaya che tenA viSayanuM vivecana karatAM bhASyakAra AcArya jinabhadra jaNAve che ke vizeSathI bhinna evuM sAmAnya koI che ja nahi kAraNa ke kharaviSANanI jema te upalabdha thatuM nathI- "na visesatthaMtarabhUamatthi sAmaNNamAha vvhaaro| uvalaMbhavavahArAbhAvAo kharavisANaM va // " -vizeSAvazyaka bhASya-35 ApaNe prathama joI gayA chIe ke vyavahAranaya sAmAnyagrAhI nahi paNa vizeSagrAhI che; enuM ja ja A samarthana che. gurulaghu vize guladhuno vicAra tAttvika rIte ane vyAvahArika rIte nizcaya ane vyavahAranayo vaDe AcArya jinabhadra karyo che te prasaMga A pramANe che_Avazyaka niryukitamAM jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke audArika, vaikriyAdi gulaghu dravyo che ane karma, mana, bhASA e agurulaghu dravyo che. (vizeSAgA0 658 e Ava. ninI gAthA che, vaLI juo Avazyaka cUrNa pR. 29) A niyuktagAthAnuM spaSTIkaraNa karatAM AcArya jinabhadra jaNAve che ke vyavahAranayane mane koI dravya guru hoya che, jema ke leTu-akhAro. koI laghu hoya che, jema ke dIpazikhA. koI guladhu-ubhaya hoya che jema ke vAyu. ane koI agurulaghu-no bhaya hoya che jema ke AkAza. paNa nizcayanayane mate to sarvathA laghu ke sarvathA guru koI dravya hotuM ja nathI paNa bAdara-sthala dravya gurulaghu che ane bAkInA badhA dravyo agurulaghu che. -vizeSA gA0 659-660 * A bAbatamAM vyavahAra prazna kare che ke je guru ke ladhu jevuM koI dravya hoya ja nahi to chavapulonuM gamana je Urdhva ane adhaH thAya che tenuM zuM kAraNa? ame to mAnIe chIe ke je laghu hoya te UrdhvagAmI bane ane je guru hoya te adhogAmI bane. AthI chavapulone guru ane laghu mAnavA joIe, kAraNa ke temanuM gamana UMce paNa thAya che ane nIce paNa thAya che-vizeSA gA0 661-6 62. mATe mAtra gulaghu ane agurulaghu ema be prakAra nahi paNa guru, laghu, gurulaghu ane agurulaghuevA cAra prakAranA dravyo mAnavA joIe evo vyavahAranayano mata che. vyavahAranayanA A mantavyano uttara nizcayanaya Ape che ke vyavahAranayamAM je UrdhvagamananuM kAraNa ladhutA ane adhogamananuM kAraNa gurutA mAnavAmAM Ave che te anivArya kAraNa nathI kAraNa dravyanI laghutA ke gurutA e judI ja vastu che ane dravyano vIryapariNAma e sAva juduM ja tattva che. ane vaLI dravyano gati pariNAma te paNa juduM ja tattva che. AmAM kAMI kAryakAraNabhAva jevuM nathI. -vizeSA. gA. 663 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanayoH 35 Ama mAnavAnuM kAraNa evuM che ke paramaladhu manAtA paramANu paNa UMce javAne badale nIce paNa gamana kare che. to pachI temAM zo hetu mAnazo ? eTale ke je laghu e UrdhvagamanamAM hetu hoya to paramANu UMce javAne badale nIce kema jAya ? tenA nIcA javAmAM laghutA sivAya bIjuM ja kAMI kAraNa mAnavuM rahyuM. vaLI dhumAdi je narI AMkhe dekhAya che te sthUla che chatAM te Urdhvagamana kema kare ? je sthUlatA e adhogamanamAM nimitta hoya to dhUma nIce javo joIe; paNa te to UMce jAya che. Ama kema banyuM ? vaLI, mahAguru evA vimAnAdi nIce javAne badale AkAzamAM UMce kema UDI zake che? vaLI, sAva sUkSma dehavALo deva paNa moTA parvatane kema UMco kare che? -vizeSA gA0 664-665 je bhArI parvata nIce javAne badale UMco jAya che temAM devanA vIryane kAraNa mAnazo to vyavahArasaMmata gurutA ekAMte adhogamananuM kAraNa che e ayukata Thare che; ane e ja pramANe laghutA e Urdhvagamanane ekAMte kAraNa che e paNa ayukta kare che vaLI gati-sthiti pariNAmane kAraNe paNa chava-pudagalonI gatisthita thatI hoI temAM paNa gurutA ke laghutAnI kAraNatAnuM atikramaNa che ja. AthI vyavahAranayano mata ayukata Thare che. --vizeSA gAtra 667 Ama prastutamAM lokavyavahAramAM je sthala daSTithI Urva-adhogamananA kAraNarUpe laghutA-gustAne mAnavAnI prathA hatI te viruddha tattvavicAra karIne tenI kArastAno nirAsa nizcayanaya kare che. AmAM vyavahAra-nizcayanayano vicAra sAMskRtika-pAramArthika satyanA vicAra tarapha pragati karato hoya ema jaNAya che. vaLI nyAya vaizeSikamAM gurutvamAtra mAnyuM che ane ladhutvane tenA abhAvarUpa mAnyuM che ane gurutvane kAraNe patana mAnyuM che te vicAra paNa AcAryanI samakSa che ja. jJAna-kriyA viSe niyuktinA vicAra prasaMge ApaNe joyuM che ke temAM jeno cAritrAtmA vihata thayo teno jJAna-darzana AtmA paNa vidyAtane pAmyo evo vicAra che. AnA ja anusaMdhAnamAM bhASyamAM nizcayanayane mate je ema kahevAmAM AvyuM che ke je jJAnanuM phaLa samyaga kriyAmAM na Ave to te jJAnane ajJAna mAnavuM (vizeSA 1151) te ukta pakSanI bIjI bAju rajU kare che. je prakAre cAritrano nAza thavAthI jJAna-darzana paNa naSTa thayelAM nizcayanaya mAne che te ja prakAre je jJAna, kriyAmAM na pariName to te jJAnane paNa ajJAna mAnavuM joIe evo nizcayano abhiprAya che. ahIM yathArthatA karatAM mUlyAMkananI daSTine mahatva ApavAmAM AvyuM che. zramaNajIvanamAM ke koI paNa jIvanamAM jJAna karatAM kriyAnuM mahattva eTalA mATe che ke mokSanuM sAkSAta kAraNa kriyA eTale ke cAritra bane che kAraNa ke kevaLajJAna thayA pachI paNa jyAM sudhI cAritranI parAkASThA nathI thatI tyAM sudhI mokSa nathI, AthI jJAna ane cAritra e bemAM cAritranuM mUlya mokSadaSTie vadhe che. AthI cAritranA tAjave toLIne jJAnanI sArthakatA ke nirarthakatAne najara samRddha rAkhIne tenA jJAna-ajJAna evA bheda karavAmAM AvyA che, ane nahi ke tenI yathArthatA ke ayathArthatAne AdhAre. kartatva viSe AcArya jinabhadra samakSa e prazna hato ke sAmAyika koNe karyuM? Ano uttara temaNe vyavahAranizcayano Azraya laIne Apyo che ke vyavahArathI to te jinendra bhagavAna ane gaNadhare sAmAyika karyuM che ane nizcayanaye to je vyakti sAmAyika kriyA kare che teNe ja te karyuM che. tAtparyartha evo che ke sAmAyika zrata je bAhya che tenI racanA to tIrthaMkara ane gaNadhare karI che tethI te tenA kartA kahevAya. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI paNa sAmAyika e to samabhAvanI kriyA che ane te to AtmaguNa hoI je AtmA te kriyA kare teNe ja te aMtaraMga sAmAyika karyuM hoI te ja teno kartA kahevAya. Ama sAmayika zrata ane sAmAyika bhAva e krame vyavahAra ane nizcayanA viSaya bane che. -vizeSA gA0 3382 samyakatva ane jJAnotpatti vize (kriyamANu-kRta viSe) - kriyAkALamAM kAryanipatti mAnavI ke niSThAkALamAM-A jUno vivAda che, AnI sAthe asatkAryavAda ane satkAryavAda paNa saMkaLAyelA che. bhagavAna mahAvIra ane jamAlIno matabheda paNa A viSe ja hato. A vivAdano vyavahAra ane nizcayanayanA matomAM samAveza karavAno prayatna A0 jinabhadra bhASyamAM karyo che. temAM mithyAtvanA kSaya, upazama ke kSayopazama thaye samyatva eTale ke samyagdarzana ane samyaga jJAnanI utpattinA prasaMge temaNe vyavahAra-nizcayanI je yojanA karI che te A pramANe chevyavahAranayane mate samyakatva ane jJAna jenAmAM na hoya eTale ke je mithyAdaSTi ane ajJAnI hoya tene samyaka jJAna utpanna thAya che. paNa nizcayanayano mata che ke samyakatva ane jJAnathI sahitane ja samyagu jJAna thAya che. "sammattanANarahiyassa nANamuppajjA tti vvhaaro| necchaiyanao bhAsai uppajjai tehiM sahiassa // " -vizeSA, gAtra 414. vaLI juo AvazyakacUrNi pR. 18, 23 ahIM vyavahAra ane nizcayanayo vacce je zaMkA-samAdhAna che te A pramANe che: . vyavahAra : samyajJAnIne samyajJAna thatuM hoya to to eno artha e thayo ke je jAta-utpannasata che te ja utpanna thAya che, ajAta-asata nahi. paNa ApaNe joIe chIe ke je jAta che te utpanna thatuM nathI, paNa je ajAta hoya che te jAta-utpanna thAya che, jemake mATInA piMDamAMthI ajAta evo ghaDo jAta thAya che. paNa jo ghaDo prathamathI ja jAta hoya to tene utpanna karavApaNuM kAMI rahetuM nathI; le ke tene viSe kazuM ja karavApaNuM rahetuM nathI, mATe ajAtanI utpatti mAnavI joIe, jAtanI nahi. ane vaLI jAtanI paNa jo utpatti mAnavAmAM Ave, eTale ke je kRta che tene paNa karavAmAM Ave to pachI karavAno kayAMI aMta ja nahi Ave eTale ke kAryasamApti kadI thaze ja nahi. mATe mAnavuM joIe ke mithyAtvI jIvamAM sabhya ane samyakajJAna utpanna thAya che, je tenAmAM prathama hatAM nahi, paNa ema na mAnI zakAya ke samyajJAnIne samyajJAna utpanna thAya che. -vizeSA gA0 415 vaLI, katane paNa karavAmAM Ave to kriyAnuM kAMI phaLa maLe nahi. ane vaLI pUrvamAM na hoya te ja kriyAnA phaLarUpe dekhAya che to tane karavApaNuM na hovAthI satanI kriyA nahi paNa asatanI kriyA mAnavI ghaTe. vaLI, evuM paNa nathI ke je kALamAM kriyA zarU thaI e ja kALamAM nipatti thAya, paNa dIrdhakAlanI kriyA pachI ghaTAdi dekhAya che mATe tenI kriyAno kALa dIrdha mAnavo joIe. Ama vicAratAM mithyA jJAnIne dIrdhakALa pachI samyajJAna utpanna thAya che ema mAnavuM joIe. -vizeSAgA 416 vaLI, koI paNa kAryano AraMbha karIe chIe tyAre AraMbhamAM to te dekhAtuM nathI, paNa kriyAnI samApti thaye te dekhAya che, mATe paNa kriyAkALamAM kAryane sata mAnI zakAya nahi, te ja rIte guru pAsethI tattvanuM zravaNa karavAnI kriyA cAlI rahI hoya tyAre tatkALe koI jJAna thaI jatuM nathI paNa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanayaH 37 zravaNadi kriyAnI samApti thaye jJAna thAya che. sArAMza e che ke kriyAkALamAM kArya dekhAtuM nathI mATe te nathI paNa kriyAnI niSThA thaye te dekhAya che to kriyAkALamAM nahi paNa kriyAniThAkALamAM te mAnavuM joIe. mATe mAnavuM joIe ke mithyAdaSTi ane ajJAnI samyakatva ane jJAnane pAme che, paNa samyagdaSTi ke samyajJAnI nahi. -vizeSao gAtra 417 nizcayanaya : ajAta hoya te jAta thAya e mAnI zakAya tevI vAta nathI, kAraNa ke je ajAta che te abhAvarUpa che ane abhAvanI to kharaviSANanI jema utpatti saMbhavatI ja nathI. mATe ajAtanI utpatti mAnavI joIe nahi. ane je ajAta paNa utpanna thatuM hoya to kharaviSANa paNa utpanna thAya. mATe asatanI nahi paNa satanI utpatti mAnavI joIe. AthI ja ame kahIe chIe ke samyakavIne ane samyajJAnIne samyakatva ane samyajJAna thAya che, mithyAtvIne nahi. -vizeSAgA. 418 vaLI, jema satanI kriyA mAnavAmAM kriyAno virAma nahi thAya tema asatanI kriyA mAnavAmAM kriyAno virAma nahi thAya, kAraNa, tame asata evA kharaviSANa viSe game eTalI kriyA karo paNa te kadI upanna ja thavAnuM nahi. Ama kriyAvirAmano abhAva to banne pakSe samAna che. paNa vadhArAmAM asatkAryapakSe e kriyAvirAma Adi doSono parihAra zakaya nathI. sata evA AkAzAdi vize paryAyattaranI apekSAe kriyAvirAma ghaTI zake che, paNa asatamAM to evo paNa saMbhava raheto nathI. vaLI, utpattinI pUrve kArya sarvathA asata hoya to te jema utpatti pachI dekhAya che tema kharaviSANa paNa pachI kema nathI dekhAtuM? mATe mAnavuM joIe ke kArya, utpattinI pUrve kharaviSANu jema sarvathA asata nathI. Ama sarvathA asatanI utpatti mAnavAmAM doSo che, jenuM nivAraNa thaI zakatuM nathI. -vizeSA. gA. 419 vaLI, kAryanipattimAM dIrdhakALanI vAta karI te paNa yukta nathI, kAraNa ke ghaDAnI utpatti pahelAM sthAsAdi aneka kAryo utpanna thAya che te kAyo pratisamaye utpanna thAya che ane te paraspara vilakSaNa paNa che. Ama ghaNA badhA kAryo mATe lAMbo kALa gayo temAM e badho kALa ghaTakriyAno hato ema kema kahevAya ? -vizeSA gA. 20 vaLI, kAryanI kriyAnA AraMbhamAM te dekhAtuM nathI mATe te sata hoI zake nahi evo je AkSepa karavAmAM Avyo che teno uttara e che ke tame je kriyAno AraMbha kaho cho te tenI kriyAno to AraMbha che nahi to pachI te tyAre kevI rIte dekhAya? jema paTano AraMbha karIe tyAre ghaTa jovAnI AzA rAkhavI e vyartha che tema ghaTa pahelAnAM je sthAsAdi kAryo che tenI kriyAnA prAraMbhamAM paNa je ghaTa na dekhAya to temAM kAMI Azcarya nathI. ane sthAsAdi kAMI ghaDo nathI jethI tenA AraMbhe te dekhAya. mATe AraMbhamAM dekhAto nathI-ItyAdi je AkSepa che te yukta nathI. -vizeSA gA0 421 vaLI, ghaDo aMtima kSaNamAM dekhAya che mATe tene te kSaNamAM sata mAnavo joIe, pUrvakriyAkALamAM nahi e je tame kahyuM temAM amAre eTaluM ja kahevAnuM che ke ghaDAno prAraMbha to anya kriyAkALamAM ja che tethI te anya kriyAkALe dekhAya che. AmAM zuM ajugatuM che? vaLI, vartamAnakALamAM jyAre te kriyamANa che tyAre tene kata na mAno ane akta mAno to pachI tene kta kayAre mAnazo ? atIta kALa to naSTa hoI asata che to te tene kevI rIte karI zakaze ? ane Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNamahotsava ratha vaLI bhaviSyakALa to hajI anutpanna hoI asata che, to temAM paNa te kRta kevI rIte thAya ? mATe kriyamANane ja kRta mAnavuM joIe. -vizeSAgA0 422 je kriyamANa kata hoya to pachI te kriyamANa hoya tyAre kema dekhAtuM nathI--evo je AkSepa karavAmAM Avyo che te paNa yukta nathI kAraNa ke prati samayamAM je judAM judAM kAryo nipanna thaI rahyAM che tethI nirapekSa thaIne tame mAtra ghaDAno ja abhilASa dharAvo cho, AthI te te kAryanA kAlane ghaDAno kALa gaNIne tame mAnavA lAgI jAva cho ke mane kriyAkALamAM ghaDo dekhAto nathI. A tamArI skUlabuddhinuM pariNAma che. te te kALamAM thatA kAryanI upekSA na karo to te te kALe te te kArya dekhAze ja, bhale ghaDo na dekhAya. ane jyAre ghaDo kriyAmaNa haze tyAre tamane ghaDo paNa kRta dekhAze ja, mATe jarA sUkSmabuddhithI vicAro. -vizeSA. gA. 4ra3 vyavahAra: paNa kArya anya samayamAM ja thAya ema zA mATe mAnavuM ? prathama samayamAM paNa te kema na thAya ? nizcaya : eTalA mATe ke kArya kAraNa vinA to thatuM nathI, ane je kALe kAraNa hoya che te ja kALe kArya thAya che. mATe te anya kALamAM thatuM paNa nathI ane tethI dekhAtuM paNa nathI. A prakAre e bAbata siddha thaI ke kriyAkALamAM ja kArya hoya che, eTale ke kriyamANa kata che, ane nahi ke kriyA uparata thaI jAya pachI; eTale kriyAniSThA thaye kArya thatuM nathI. -vizeSA gA0 424 vaLI, jJAnano jayAre utpAda thaI rahyo che, eTale ke jJAnanI utpattinI kriyA thaI rahI che tyAre paNa je jJAnane asata mAnavAmAM Ave to pachI te utpAdakono ? ane e kALamAM paNa jo ajJAna hoya to pachI jJAna kayA kALamAM thaze ? mATe mAnavuM joIe ke samyajJAnIne samyajJAna thAya che, ajJAnIne nahi. -vizeSA, gAtra 425 vaLI, je tame ema mAno cho ke zravaNAdi kAla judo che ane te pachI jJAnotpatti thAya che- ItyAdi. e bAbatamAM amAruM mantavya che ke zravaNAdi kAla che te ja to jJAnotpattino kALa che. paNa sAmAnya zravaNa nahi paNa viziSTa prakAranuM je zravaNa che; eTale ke evuM zravaNa je sAkSAta matijJAnanuM kAraNa che, teno kALa te ja matijJAnano kALa samajavAno che ane tevo to anya kSaNamAM saMbhave, jyAre matijJAna utpanna thAya che. -vizeSA gALa 426 prastuta carcAnI bhUmikA samajavA mATe zunyavAdamAM karelI utapAdanI carcA, je mAdhyamika kArikAmAM karavAmAM AvI che te-(mAdhyamikakArikAvRtti pRSTha 13, 10, 138, 157, 181, 186, vagere) vizeSarUpe avagAhavAnI jarUra che. vaLI, sAMkhyono satkAryavAda (sAMkhya kALa 9) ane naiyAyika Adino asata kAryavAda vagere (nyAyasUtra 4. 1. 14-18; 4. 1. 25-33, 4. 1. 44-22) tathA jainono sadasata kAryavAda je A pUrve carcavAmAM Avyo che tenuM paNa avagAhana jarUrI che (samititarka 3. 47-49; paMcAstikAya gA0 15, 19, 60 Adi, nayacaka tRtIya ara). jamAlie karela nihava jamAli ema mAnato ke kRta te ja kRta che ane kriyamANa kRta nahi, paNa bhagavAna mahAvIra kriyamANane ta mAnatA. AthI mULe te carcA paNa kriyAkALamAM kAryanI nipatti che ke niSThAkALamAM e Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanayo : 39 praznanI AsapAsa ja che. eTale AcArya jinabhadra pUrvokta vyavahAranizcayane AdhAre je carcA karI che tevI ja rIte A carcA paNa samAna yuktio ApIne karI che eTaluM ja nahi, paNa bane prasaMge ghaNI gAthAo paNa samAna ja che-vizeSatA dRSTAMtamAM saMthAro ane dahanakriyAnI che. -vizeSA gA0 2308-2332 kevaLanI utpatti viSe je prakAranI carcA samyakatva ane jJAnanI utpatti viSe karavAmAM AvI che tevI carcAne kevaLajJAnanI utpatti viSe paNa avakAza che, ane vastutaH te koIpaNa utpatti viSe lAgu paDI zake che. kevaLajJAna viSe kahevAmAM AvyuM che ke nizcayane mate je samaya kevaLAvaraNanA kSayano che te ja kevaLanI utpattino paNa che. ane vyavahArane mate kSaya pachInA samaye kevaLajJAna utpanna thAya che. -vizeSAgA. 1334 A bAbatamAM vyavahAra ane nizcaya potapotAnuM samarthana A pramANe kare che? vyavahAra kriyAkAla ane kriyAnI niSThAna kALa eka nathI, mATe jyAM sudhI karma kSIyamANa hoya tyAM sudhI tenuM kArya jJAna saMbhave nahi, paNa jyAre karma kSINa thaI jAya tyAre jJAna thAya. - -vizeSAgA. 1335 nizcaya : kriyA e kSayamAM heta hoya to kriyA hoya tyAre kSaya thavo joIe, ane kriyA jo kSayamAM hetu na hoya to pachI tethI juduM karyuM kAraNa che, je kriyAnA abhAvamAM paNa jJAnane utpanna kare ? eTale vivaza thaI je ema kaho ke kriyAthI kSaya thAya che to pachI ema kema bane ke kriyA anya kALamAM che ane kSaya anya kALamAM ? mATe je kALamAM kriyA che te ja kALamAM kSaya che ane te ja kALamAM jJAna paNa che. -vizeSAgAya 1336 vaLI, jo kriyAkALamAM kSaya na hoya to pachInA kALe kevI rIte thAya ? ane je kriyA vinAnA eTale ke akriyAkALamAM paNa kSaya mAnavAmAM Ave to pachI prathama samayanI kriyAnI paNa zI AvazyakatA rahe? te vinA paNa kSaya thaI javo joIe. -vizeSA, gA0 1337 vaLI, AgamamAM paNa kriyAkAla ane niSThAkALanuM ekatva mAnavAmAM AvyuM che te paNa juo temAM kahevAmAM AvyuM che ke je nirNamANa che te nirjIrNa che-te ja pramANe je kSIyamANa che te kSINa che ema kahI zakAya. vaLI, AgamamAM e paNa kahyuM che ke karmanI vedanA che ane akarmanI nirjarA che. e uparathI paNa kahI zakAya ke nirjarAkALe AvaraNa-karma che nahi. -vizeSAgA1338 vaLI, AvaraNano abhAva hoya chatAM paNa je kevaLajJAna na thAya to pachI te kyAre thaze? ane je kSayakALe nahi paNa pachI kyAreka kevaLajJAna mAnavAmAM Ave to te akAraNa che ema mAnavuM paDe. to pachI bane ema ke je kAraNa vinA ja utpanna thayuM hoya te kAraNa vinA ja patita paNa thAya. mATe AvaraNano vyaya ane kevaLajJAnanI utpattino samaya, aMdhakArano nAza ane prakAzanI utpattinA samayanI jema, eka ja mAnavo joIe. ane A ja pramANe sarvabhAvonI utpatti ane vyaya viSe samajI levuM joIe. -vizeSA gA0 1339-40 Avazyaka cuNa(pR. 72-73)mAM kevaLajJAna viSe eka navI vAta kahevAmAM AvI che te paNa ahIM noMdhavI jarUrI che. kevaLajJAnanI utpattimAM koI kramaniyama nathI. koI matizruta pachI tarata ja Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI kevaLane prApta kare che, to vaLI koI avadhi pachI mana:paryAya ane pachI kevaLane utpanna kare che to koI vaLI mana:paryAya pachI avadhi ane pachI kevaLa e krame kevaLane pAme che. A uparathI ema siddha thAya che ke nizcayane mate jJAna eka ja che ane te che kevaLajJAna; paNa te ja judAM judAM AvaraNone laIne judAM jadAM Abhinibodhika Adi nAmo dhAraNa kare che. siddhi-utpatti viSe zunyavAdI ema mAnatA hatA ke vastu svataH, parataH, ubhayataH ke nobhayataH siddha thatI nathI. tethI te catuSkoTivinimukta che; arthAta pratItyasamutpanna che. A bAbatamAM AcArya jinabhadra vyavahAra ane nizcayanayathI A pramANe vicAraNA karI che-koIka vastu svataH siddha che. jemake medha. koIka parata. siddha che. jemake ghaDo. ane koIka ubhayataH siddha che : jemake puruSa. ane koIka nityasiddha che : jemake AkAza--A vyavahAranayananuM matavya che. paNa nizcayanuM bhantavya evuM che ke badhI vastuo svataH siddha ja che, para temAM nimitta bhale bane paNa potAmAM sAmarthya na hoya to te nimitta kAMI karI zakatuM nathI. jemake kharaviSANumAM sAmarthya nathI to temAM game teTalAM nimitta maLe paNa te siddha thaze nahi. mATe vastunI siddhi svataH ja mAnavI joIe. -vizeSA gA0 1717-1718 A vicAraNAmAM upAdAnane mukhya mAnI svataH siddhi mAnI che ane temAM nimittakAraNane gauNa mAnyuM che. tethI teno upayoga chatAM tene gaNatarImAM lIdhuM nathI ane siddhi svataH kahI che. AcArya kaMdakaMdanI upAdAna nimittanI carcA Ane maLatI che ane temanA mata pramANe paNa upAdAnanuM prAbalya che. vyavahAra nizcayanI carcAmAM A carcA paNa vastusthiti karatAM mUlyAMkananI dRSTie thaI che te dhyAnamAM rAkhavuM jarUrI che. nirjarA vize vyavahArabhASyamAM nirjarA viSe je carcA karavAmAM AvI che temAM paNa upAdAna baLavAna ke nimitta e ja samasyA che ane teno vicAra vyavahAra ane nizcayathI karavAmAM Avyo che. vyavahAranayane mate uttarottara guNAdhika vastu vaDe uttarottara adhika nirjarA thAya che. tAtparya e che ke vyavahAranaya nirjarAmAM bAhya nimittane baLavAna mAne che; paNa nizcayanayane mate to AtmAnA bhAvanI uttarottara vizuddhi game te koI vastuthI thaI zake che, ane e AtmAno bhAva uttarottara vizuddha thAya te mATe e jarUrI nathI ke nimitta guNAdhika ja hovuM joIe. guNahIna nimittathI paNa uttarottara bhAvavizaddhi thaI zake che. eTale nirjarAmAM mahattva bAhya vastunuM nahi paNa potAnA AtmAnA bhAvanuM che-A mantavya nizcayanuM che. dRSTAMta ApavAmAM AvyuM che ke eka baTuka bhagavAna mahAvIrane joIne gusse thayo, paNa temanA ja ziSya gotamane joIna-je bhagavAna mahAvIra karatAM guNamAM nyUna hatA- upazama bhAvane pAmyo. - vyavahAra bhASya0 u0 6, gA. 187-191 arthAta vyavahAranaya bAhya vastune mahatva Ape che ane nizcayanaya AMtarika bhAvane. vicAra karIe to jaNAze ke rAjamArgane vyavahAra anusare che; jyAre keDI, je samUhane kAmanI nathI paNa vyaktine kAmanI che, tene nizcaya anusare che. kharI vAta evI che ke keDI e kALAMtare rAjamArganuM rUpa le che tyAre te vyavahAramAM AvI jAya che, jyAre viralA vaLI navI keDI UbhI kare che. sAmAnya jana mATe to rAjamArga ja upayukta gaNAya ane virala vyakita mATe keDI athavA to viziSTa mArga. dharma jyAre Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayanaya : 41 bAhya vidhividhAnomAM AgaLa vadhI jAya che ane jyAre e ja bAhya vidhividhAno pradhAna banI jAya che tyAre nizcayanaya AvIne kahe che ke e to vyavahAra che. Ama nizcaya ane vyavahAra e banne mAgamAMthI ekano paNa nirAsa Avazyaka nathI paNa adhikArI bhede ane jarUrI che ema enuM tAtparya samajAya che. paryAya viSe eka artha mATe aneka zabdo vaparAya che ane eka ja zabdanA aneka artho paNa hoya che. samabhinaya pramANe jeTalA zabda teTalA artho che; eTale ke koI be zabdono eka ja artha hoI zake nahi. A bAbatamAM AcArya jinabhadra vyavahAra-nizcayanayothI vicAraNA karI che. teo jaNAve che ke vyaMjanazaddhikanayanI apekSAe badhA zabdo bhinna bhinna arthanA bodhaka che. AnuM tAtparya e jaNAya che ke zabdazuddhine mAnanAra naya eTale ke samabhirUDhanaya athavA to zabdonI racanA judI judI kriyAne AdhAre thatI hoI te te zabdamAM kriyAbheda rahevAno ja eTale arthabheda avazya hovo joIe, AvI zabdazuddhine mAnanAra naya te vyaMjanazuddhikanaya kahevAya. A nayanI dRSTie zabdabhede arthabheda mAnavo jarUrI hoI paryAyo ghaTI zakatA nathI. paNa jo anya nayano Azraya levAmAM Ave to zabdo abhinnArthaka paNa hoI zake che. temaNe ema paNa jaNAvyuM che ke saMvyavahAra eTale ke lokavyavahArane dhyAnamAM laIe to lokamAM eka ja artha mATe nAnA zabdono prayoga thAya che. mATe vyavahAranaye aneka zabdo ekArthaka banI zake che paNa nizcayanI apekSAe ekArthaka banI zake nahi. mATe vyavahAranayanI apekSAe paryAyo samajavA, nizcayanI apekSAe paryAya zabdo hoI zake nahi. -vizeSA 1376-77 lokAcAra viSe bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 214 varSe avyakata niva thayo che teno paricaya A pramANe AcArya jinabhadra Apyo che-anya koI vAcanA Ape evuM na hoI svayaM AcArya ASADhe je divase potAnA ziSyone vAcA ApavI zarU karI te rAtre ja hRdayarogathI teo mRtyu pAmyA, ane deva thayo. AcArya avadhi jJAnathI jANyuM ke mArA ziSyone anya vAcanAcAryanI prApti karI che eTale teo temanA mRtyunI bIjAne jANa thAya te pahelAM ja pAchA potAnA zarIramAM pravezI gayA ane vinA vidane ziSyonuM vAcanAkArya pUruM karI dIdhuM. ane aMte ziSyone jaNAvI dIdhuM ke huM amuka divase marIne deva thayo hato, paNa mane tamArI anukaMpA AvI eTale tamAruM vAcanAkArya pUruM karavA meM mArA zarIramAM punaH praveza karyo hato. have e kArya pUruM thayuM che ane huM devalokamAM pAcho jAuM chuM, paNa huM devarUpe asaMyata chatAM tamArI saMyatanI vaMdanA meM ATalA divaso svIkArI te anucita thayuM che, to te badala tamArI saunI kSamA mAMguM chuM. ane A rIte kSamA mAgI teo devalokamAM sIdhAvI gayA. deva to vidAya thaI gayA ane ziSyoe potAnA gurunA zarIranI aMtima kriyA karI paNa pachI temanA manamAM zaMkA thaI ke are, atyAra sudhI ApaNe asaMyatane vaMdana karatA rahyA te anAcaraNa thayuM ane asAdhune sAdhu bhAnatA rahyA te mRSAvAda thayo. sAdhutA e to AtmAno guNa hoI avyakta che to pachI teno nirNaya karavo kaThina che ke koNa saMyata ane koNa asaMyata? eTale A anAcaraNa ane mRSAdoSathI bacavAno eka ja upAya che ke ApaNe koIne vaMdana karavuM ja nahi. sthaviroe temane samajAvyA ke Ama zaMkAzIla thavAthI lokavyavahAra cAle nahi. tamAre badhA ja parokSa padArtha viSe ane svayaM tIrthaMkaranA astitva viSe paNa zaMkA karavI paDaze. tIrthaMkaravacanane pramANa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 H zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI mAnatA ho to sAdhunAM lakSaNo, je temaNe batAvyAM che, te juo. ane vaLI tamane deve je vAta kahI temAM ja tame kema zaMkA nathI karatA ane tene sAcI kema mAnI lo cho ? vaLI, tame jANo cho ke jinapratimAmAM jinanA guNa nathI chatAM paNa potAnA AtmAnI vizuddhine mATe tame jinapratimAne vaMdana karo cho to te ja pramANe sAdhune vaMdavAmAM zo vAMdho che? dhAro ke sAdhumAM sAdhupaNuM nathI, paNa eTalA khAtara ja je tame sAdhunI vaMdanA na karo to pratimAnI paNa na karavI joIe. tame jinapratimAne to vaMdo cho to pachI sAdhune vaMdana karavAnI zA mATe nA pADo cho ? dekhAve sAdhu hoya paNa jo te asaMyata hoya to tene vaMdana karavAthI pApanI anumati devAno doSa lAge mATe sAdhune vaMdana na karavuM paNa pratimAne vaMdana karavuMema mAno to prazna che ke jinapratimA paNa je devAdhiThita hoya to tene vaMdana karavAthI tenI pApanI anumatino doSa kema na lAge? ane tame e nirNaya to karI ja zakatA nathI ke A jinapratimA devAdhiThita che ke nahi. tame ema mAno ke jinapratimA bhale devAdhiSita hoya paNa ame to tene jinanI pratimA mAnI amArA vizuddha adhyavasAyathI namaskAra karIe chIe tethI kAMI doSa nathI to pachI sAdhune sAdhu mAnI vizuddha adhyavasAyathI vaMdana karavAmAM zo doSa che? ane dhAro ke devanI AzaMkAthI tame jinapratimAne vaMdana karavAnuM choDI do paNa tame je AhAra zaiyA Adi svIkAro cho te paNa devakRta che ke nahi evI zaMkA to tamane thavI ja joIe. vaLI, zaMkA ja karavI hoya to evuM eka paNa sthAna nathI jyAM zaMkA na karI zakAya-pachI te bhojanano padArtha hoya ke paheravAnA vastra hoya, ke potAno sAthI hoya. vaLI gRhasthamAM paNa yatinA guNono saMbhava to kharo ja. to pachI tene AzIrvAda ApI, tame maryAdAlopa zuM nathI karatA ? vaLI, dIkSA detI vakhate tame jANatA to nathI ke A bhavya che ke abhavya? cora che ke paradAragAmI ? to pachI dIkSA kevI rIte dezo ? vaLI, koNa guru 'ane koNa ziSya e paNa kevI rIte jANavuM? vacanano vizvAsa paNa kevI rIte karavo? vaLI sAcuM zuM ne jahuM zuM e paNa zI rIte jANI zakAze? Ama tIrthaMkarathI mAMDIne svarga-mokSa Adi badhuM ja tamAre mATe zaMkita banI jaze. pachI dIkSA zA mATe ? ane jo tIrthaMkaranA vacanane pramANa mAnIne cAlazo to temanI ja AjJA che ke sAdhune vaMdana karavuM, te kema mAnatA nathI ? vaLI, jinavacanane pramANa mAnatA ho to jinabhagavAne je bAhyAcAra kahyo che tenuM vizuddha rIte pAlana karato hoya tene muni mAnIne vizuddhabhAve vaMdana karavAmAM bhalene te munine badale deva hoya paNa tame to vizuddha ja cho, doSI nathI vaLI, tame ASADhAcAryanA rUpe je deva joyo tevA keTalA devo saMsAramAM che ke ekane joI e saumAM zaMkA karavA lAgI gayA che, ane badhAne avizvAsanI najare juo cho? kharI vAta evI che ke ApaNe chIe chavAstha. tethI ApaNI je caryA che te badhI vyavahAranuM avalaMbana laIne cAle che. paNa tenuM vizuddha bhAve AcaraNa karavAthI AtmAnI uttarottara vizuddhi thAya che emAM zaMkA nathI. A vyAvahArika AcaraNa eTaluM badhuM baLavAna che ke zratamAM jaNAvela vidhithI chadmastha AhArAdi lAvyoM hoya ane te kevaLInI dRSTie vizuddha na hoya paNa kevaLI te AhArane grahaNa kare che. ane vaLI evo prasaMga paNa bane che ke kevaLI potAnA chadmastha gurune vaMdana paNa kare che. A vyavahAranI baLavattA nathI to bIjuM zuM che? jinendra bhagavAnanA zAsanano ratha be cakrothI cAle che : vyavahAra ane nizcaya. AmAMnA ekano paNa je parityAga karavAmAM Ave to mithyAtva ane takata zaMkAdi doSono saMbhava Ubho thAya che. mATe jo tame jinamatano svIkAra karatA ho to vyavahAranayane choDI zakatA nathI, kAraNa vyavahAranayano tyAga karavAmAM Ave to avazya tIrthocheda che. A prakAre temane ghaNuM ghaNuM samajAvavAmAM AvyA paNa teoe potAno kadAgraha choDyo nahi Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamayuganA vyavahAra ane nizcayana 43 eTale temano saMghathI bahiSkAra karavAmAM Avyo. pachI krame karI teo rAjagRha gayA tyAre maurya rAjA balabhadre temane sanmArgamAM lAvavA eka yukita ajamAvI. temaNe lazkarane hukama karyo ke te sAdhuone pakaDIne mArI nAkho. gabharAIne teo rAjAne kahevA lAgyA ke rAjA, tuM to zrAvaka che ane ame sAdhu chIe to tane A zobhatuM nathI. rAjAe uttara Apyo ke tame to avyatavAdI cho. tame kevI rIte nirNaya karyo ke huM zrAvaka chuM? vaLI, huM kevI rIte jANe ke tame cora nathI ane sAdhu cho? A sAMbhaLI teone potAnI bhUla samajAI ane teoe punaH vaMdanA-vyavahAra zarU karyo. -vizeSAgA. 2356-2388 bAhya upakaraNa ane bAhya vaMdana Adi vyavahAravidhi viSe AkSepa ane samAdhAna je prakAre AvazyakacUNi (uttarArdha pRSTha 29-30)mAM karavAmAM AvyAM che tenI paNa atre noMdha levI jarUrI che- vyavahAravidhimAM avicakSaNa ziSya evI zaMkA karI ke bAhya upakaraNadi vyavahAra che te anekAMtika che eTale te mokSamAM kAraNa nathI, paNa AdhyAtmika vizaddhi ja mokSamAM kAraNa che; mATe AdhyAtmika vizuddhi mATe prayatna karavo joIe. bAhya upakaraNa Adi anAvazyaka che. rAjA bharata cakravartIne kazA paNa rajoharaNAdi upakaraNo hatA nahi chatAM Atmavizuddhine kAraNe mokSa pAmyA, temane bAhya upakaraNono abhAva doSakara ke guNakara na thayo; ane bIjI bAju rAjA prasannacaMdra sAdhuvezamAM hatA chatAM paNa narakayogya karmano baMdha karyo. AmAM paNa bAhya upakaraNo temane kazA kAma AvyAM nahi. tAtparya ema thAya che ke AMtarika upakaraNa Atmavizuddhi e ja mokSano upAya che ane bAhya rajoharaNAdi nirarthaka che. Ano guru uttara Ape che ke vatsa, bharata ane emanA jevA bIjA pratyeka buddha hatA, ane temane je bAhya upakaraNo vinA lAbha maLyo te to kadAcitka che. vaLI temane paNa pUrvabhavamAM AMtara bAhya upasaMpadA hatI ja, ane temaNe tene kAraNe ja Atmavizuddhi prApta karI hatI, mATe emanuM daSTAMta AgaLa karIne bAhyAcAra-vyavahArano lopa karavo ucita nathI. ane jeo ema kare che te tIrthakarano abhiprAya jANatA nathI. tIrthakarono abhiprAya evo che ke kyAMIka vyavahAravidhithI pravRtti karavI, kyAMIka nizcayavidhithI ane yAMIka ubhaya vidhithI. AmAM koI ekAMta nathI, vidhi aniyata che. AmAM cUrNikAre eka buddhanuM daSTAMta ApyuM che. eka mUrkha I. nIce dInAra joyo paNa lIdho nahi ane mAtAne e viSe vAta karI. mAtAe laI AvavA kahyuM eTalAmAM to te dInAra laIne koI cAlI gayeluM. eTale te mUrkha jeTalI ITo joI tyAM dInAra hovAnuM mAnI badhAnI nIce dInAranI khoLa karI. paNa ema kAMI dInAra maLe? te ja pramANe keTalAka nizcayavAdIo ekAda daSTAMtane AdhAre AcaraNanI ghaTanA karavA jAya che temAM teo unmArgadarzaka ja banI jAya che ane darzanano tyAga kare che.