Updesh Ratna Kosh

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 31

ਉਪਦੇਸ਼ ਰਤਨ ਕੋਸ਼ ਨਾ ਕਰਨਾ, ਮੋਹ ਵਿਕਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਇਹ ਧਰਮ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ
ਵਾਲੇ ਰਤਨ ਹਨ।
ਟੀਕਾ : ਆਚਾਰਿਆ ਸ਼੍ਰੀ ਪਦਮ ਜਿਨੇਸ਼ਵਰ ਸ਼ੁਰੀ ਨੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਰਤਨ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕਲਾ ਦੱਸਦਿਆਂ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮਝਦਾਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ; ਅਪਮਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਕਿਸੇ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਦੁੱਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਚਨ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਅਪਮਾਨ, ਸਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਰਾਗ-ਦਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਕਰਮਬੰਧ ਦੇ ਬੀਜ ਹਨ। ਕਰਮ ਬੰਧ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ
ਹੈ।
ਧਰਤੀ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਰਤਨ ਹੈ ਆਪਣੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਘਮੰਡ ਕਰਨਾ। ਘਮੰਡ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇ ਮਾੜਾ ਹੈ। ਘਮੰਡ ਕਾਰਨ ਜੀਵ ਆਤਮ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿਚ ਫਸਦਾ ਹੈ। ਘਮੰਡੀ ਵਿਅਕਤੀ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਸੋ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਘਮੰਡ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੰਕਾਰ (ਮੱਦ) ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ।
ਤੀਸਰਾ ਗੁਣ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਵਿਕਾਰ ਵਾਲਾ ਜੀਵ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਪ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਮੰਡ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮਿੱਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ (ਕੂੜ) ਨੂੰ ਛੱਡ
29