Uday Archana

Author(s): Kantibhai B Shah, Vonochandra R Shah, Kirtida R Joshi
Publisher: Udayratnaji Sankheshwar Tirthyatra Smruti Sangh

Page 23

૨ ઉદય-અર્ચના પામ્યા હોવાને ઉલ્લેખ પણ બને કવિઓએ કર્યો છે. પણ અનામી કવિની “હંસરતનની સઝાયમાં જે એક વિશેષ માહિતી મળે છે તે ઉદયરત્નના જીવન ઉપર મેટો પ્રકાશ ફેકી શકે એમ છે. ૮મી કડીમાં કવિ લખે છેઃ
વાચક શ્રી જ્ઞાનરતનને, શિષ્ય શિરોમણિ સંત,
શ્રી ઉદયવાચકને સેદરૂ, હંસરતન નામ સેહંત.” કવિએ હંસરત્નને જ્ઞાનરત્નના શિષ્ય અને ઉદયવાચકના સહોદર – ભાઈ તરીકે ઓળખાવ્યા છે. જે આ હકીકત સ્વીકારીએ તે ઉદયરત્ન હંસરનના સંસાર સંબંધે ભાઈ ઠરે છે ને એ રીતે ઉદયરત્નનાં માતાપિતા પણ માનબાઈ અને વર્ધમાન હતાં એ હકીક્ત પ્રકાશમાં આવે છે. જો કે શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ અમારે ખેડાને જ્ઞાનપ્રવાસ” એ લેખ(નયુગ પુ૩ અંક ૧૦ તથા ૧૧-૧૨ જેઠ તથા અષાડ-શ્રાવણ સં.૧૯૮૪)માં હસરતનને ઉદયરત્નના ગુરુભાઈ ગણે છે. પણ ઉપર્યુક્ત સઝાયમાં જે “દરૂ (સહેદર) શબ્દ વપરાયે છે તે ભૂલવા જેવું નથી. ગુરુભાઈ માટે સહોદર” શબ્દ વપરાયાનું જાણ્યામાં નથી, સંસારી સગા ભાઈ માટે જ આ શબ્દપ્રયોગ થઈ શકે.
જે શ્રી મોહનલાલ દેસાઈને ઉદયરત્નની સઝાય ત્રુટિત મળવાને બદલે આખી મળી હોત તે ઉદયરત્ન અને હંસરત્નના સગપણ અને માતાપિતાની હકીકત પ્રમાણિત થઈ ચૂકી હોત અને આપણું મનમાં કશી અવઢવ રહી હત નહીં. ઉદયરત્નજી એમના દામન્નક રાસની સ્વલિખિત પ્રતમાં હંસરત્નને માટે “ગુરુતા” નહીં, “ભ્રાતા” શબ્દપ્રયેાગ કરે છે (જૈન ગૂર્જર કવિઓ, બીજી આવૃત્તિ, ભા.૫ પૃ.૧૦૬) તેને પણ કદાચ, સૂચક લેખી શકાય.
ખેડાથી પાંચ કેશ દૂર આવેલ દેવકી વણસોલ નામના ગામમાંથી એક લેખ મળી આવ્યું છે. આ લેખ સંવત ૧૭૯૪ના જેઠ સુદમાં થયેલું છે. સં. ૧૯૨૫માં ત્યાંના મોટા મંદિરમાં એક કરાવતી વખતે ખેદકામ કરતાં બે કટકા થઈ ગયેલી હાલતમાં મળી