________________
(૧૦)
ઉપકારી સંત હિન્દુ સંસ્કૃતિ એ સંતોની સંસ્કૃતિ છે. હિન્દુસ્તાનની ભૂમિનો કણકણ શાંતિ-સાધના અને સહનશીલતાનું સર્જન કરવા સમર્થ છે. પોતે સહન કરીને પણ બીજાનું કલ્યાણ કરે તે સંત કહેવાય. આવા જ એક હિન્દુસ્તાનના સંતની વાત છે.
એક સંત મહાત્મા દૂર દૂર દેશાંતર ફરે અને તીર્થયાત્રાઓ કરે અને લોકોને ધર્મ - સંસ્કારનો ઉપદેશ આપે. તેઓ સ્વભાવે શાંત હતા સરળ હતા, એકવાર તેઓ એક ગામના પાદરે પહોંચ્યા. ત્યાં કુદરતી શાંત વાતાવરણમાં મંદિર હતું. મહાત્માજીને મંદિર ગમી ગયું. તેથી ત્યાં નિવાસ કર્યો. તેઓ રોજ ભગવાનની પૂજા – ભજન – કીર્તન કરતા. આ સંત ખરેખર ભગવાનના ભક્ત હતા. ગામનું, જગતનું સદાય કલ્યાણ થાય તેવી પ્રભુને પ્રાર્થના કરતા હતા. ગામનું કુદરતી વાતાવરણ શાંત હતું. પરંતુ ગામના લોકો શાંત ન હતા. તેઓ તો ઘણા દુષ્ટ, દુર્જન હતા. બીજાને હેરાન, પરેશાન, દુઃખી કરવામાં જ મજા આવે. આ દુર્જનનો સ્વભાવ છે. દુષ્ટોને કોઈની ઉપર વિશ્વાસ પણ ન હોય. તેથી ગામના લોકો આ સંતને પણ ઢોંગી સમજે છે. અને મંદિર પાસેથી પસાર થતી વખતે લોકો રોજ-રોજ તે સંત ઉપર ગાળો વરસાવતા હતા. પણ સંત તો... શાંત, સહિષ્ણુ ને સમજદાર હતા, દયાળુ હતા. તેથી ગામના લોકોની ગાળો શાંતિથી સાંભળી લેતા હતા. તેમની ઉપર ગુસ્સો કરતા નહીં. હૃદયમાં વેરભાવ રાખતા નહીં. સામે ગાળ પણ દેતા નહીં, આથી વિના કારણે રોજ રોજ ગાળો ભાંડનારા ગામના દુષ્ટજનો છેવટે થાક્યા, કંટાળ્યા અને શાંત થયા. “દુર્જનોને પણ સામેથી પ્રતિભાવ મળે તો જ હેરાન કરવાની મજા આવે. મજા આવે તો જ વધારે ખીજવે, પણ માણસખિજાય જ નહીં તો મજા ન આવે, મજા ન આવે તો કંટાળીને પજવણી બંધ કરે. આ દુર્જન જીવનો નિયમ છે. (તમે પણ તમારા જીવનમાં પ્રયોગ કરી જોજો .) મહાત્મા શાંત જ રહ્યા તો ગામના લોકો થાકી શાંત થઈ કૌતુકથી મહાત્મા પાસે આવ્યા. તેમને પ્રણામ કરીને પ્રશ્ન પૂછયો, ‘મહાત્મા અમે તમને રોજ રોજ ગાળો દઈએ છીએ તો પણ તમે કેમ ગુસ્સો કરતા નથી ? કેમ અમને સામી ગાળ દેતા
નથી.’
સંતે હસીને કહ્યું: “સાંભળો ! તમે મને સો રૂપિયા આપો અને તે હું લઉં નહીં તો તે સો રૂપિયા કોની પાસે રહે?' ગામના લોકોએ કહ્યું: ‘અમારી પાસે જ રહે.”
સંતે ફરીને કહ્યું તમે મને ગાળો દો અને તે ગાળો હું લઉં નહીં તો તે ગાળો કોની પાસે રહે?” ગામના એ દુર્જનો જવાબ આપી શક્યા નહીં. સમજી ગયા કે ગાળ દેવાથી તો આપણું જ મુખ અપવિત્ર બને છે. આપણે આપેલી ગાળ તો આપણી પાસે જ રહે છે. તે ગાળ તો આપણને જ લાગે છે. આમ સમજીને બધા શરમિંદા બની ગયા. પોતાની ભૂલોનો પસ્તાવો કરવા લાગ્યા. સંતના ચરણમાં પડી વારંવાર ક્ષમા માગવા લાગ્યા. હવે કોઈને હેરાન પરેશાન નહિ કરવાનો સંકલ્પ કર્યો.
જીવનમાં કદી પણ કોઈને ગાળ ન બોલવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી. સંતના પરમ ભક્ત બની ગયા. પોતાની ગંદી જિંદગીને સુધારી દીધી. બાળકો...! કોઈ હેરાન કરે તો ક્યારેય ગુસ્સે થવું નહીં. કોઈ પણ વ્યક્તિ તમોને ગાળ બોલે તો તમારે લેવી નહીં.
(સામે જવાબ ન આપવો) આપણે કોઈને ગાળ બોલવી નહીં. ગજસુકુમાલ મુનિને માથે અંગારા મૂક્યા, ખંધકમુનિની આખાય શરીરની ચામડી ઉખાડી નાંખી, ખંધકસૂરિના (બીજા) ૫૦૦ શિષ્યોને ઘાણીમાં પીલ્યા છતાંય તે મહાત્માઓએ દુઃખ આપનારને ઉપકારી માન્યા છે. દુ:ખ આપ્યું તો જ અમારા કર્મો | પાપો તૂટ્યાં, એમ તેઓ માને છે. છે ને જિનશાસનનું સત્ય...! તમને પણ કોઈ હેરાન કરે તો તેને ઉપકારી માનશો...
બરાબર ને? ઉપકારી માનશોને ?
