________________
తెలండలం
డ
లపైట ఆడడం ఎడా ఎడా ఎడా ఎడా ఎడా పెడా ఎడాపెడా మడా ఎడా
పెడా డాపై
મધુબિંદુ જૈન શારદનમાં સંસારને અનેક ઉપમાઓ (સરખામણી) આપેલી છે. સંસાર દાવાનળ છે. અંધારો કૂવો છે, સાગર છે. તે પૈકી એક મઝાનું દૃષ્ટાંત મધુબિંદુનું છે. સંસાર રસિક જીવોની કેવી ભયંકર સ્થિતિ હોય છે તે આ દૃષ્ટાંત જણાવે છે.
એક માણસ ભયંકર ગીચ જંગલમાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો, એકલો હતો, અટૂલો હતો. અનેક જંગલી જનાવરોનો ભય હતો. દૂરથી એક ગાંડોતૂર બનેલો મહાકાય હાથી આવી રહ્યો છે. જાણે બસ હમણાં જ રામ રમી ગયા, પોતાનો પ્રાણ બચાવવા તે માણસ દોટ મૂકે છે. હાથી નજીક આવે છે. ત્યાં તે માણસની નજર એક તોતિંગ વટવૃક્ષ ઉપર પડે છે. અને તેને લાગ્યું કે હવે મૃત્યુના પંજામાંથી બચવાનો ઉપાય મળી ગયો. દોડતો દોડતો દૂરથી જ તેને એક જ કૂદકો માર્યો અને વડની વડવાઈ પકડી લીધી અને સંતોષનો દમ ખેંચ્યો. હાશ બચી ગયા. પરંતુ તેને ક્યાં ખબર છે કે... એક દુઃખથી બચવા ગયા ત્યાં કેટલાંક દુઃખો માથે ઝીંકાયાં છે. પેલો લટકતો માણસ જરા નજર ઊંચી કરીને જુએ છે તો પોતે જે વડવાઈ પકડી લટક્યો છે તે જ વડવાઈને એક સફેદ અને એક શ્યામ ઉંદર કાપી રહ્યા છે. પડવાના ભયથી નીચે જુએ છે તો બરોબર નીચે ભયંકર અંધકારમય મોટો કૂવો છે એ કૂવામાં ચાર સર્પો અને એક અજગર ફંફાડા મારી રહ્યા છે. જાણે આખોને આખો ગળી જવા બોલાવી રહ્યા છે. પેલો મહાકાય હાથી તો દોડતો આવી પોતાના પ્રચંડ બળ દ્વારા આખા વૃક્ષને પાડવા મથી રહ્યો છે. જે વડવાઈને માણસ વળગ્યો છે. તેની ડાળીમાં જ મધપૂડો રહેલો છે. હાથી ઝાડ હલાવે છે, તેથી મધપુડાની મધમાખીઓ ઊડી ઊડીને પેલા માણસને જોરદાર ડંખ આપી રહી છે. છેને કુદરતની લીલા ! દુઃખ આવે એટલે ચારે બાજુથી આવે છે. આટલાં દુ:ખ વચ્ચે ! પણ મધપુડામાંથી ક્યારેક પડતા મધની મીઠાશ મધુર લાગે છે. બધાં જ દુ:ખ ભૂલાવી દે છે. ક્યારે મધનું બુંદ પડે અને કયારે મીઠાશ મળે તેનાં સપના સેવે છે.
બરાબર આ જ સમયે એક વિદ્યાધર આકાશમાર્ગે પોતાના વિમાનમાં જઈ રહ્યો છે. આ માનવીની આવી દયનીય સ્થિતિ જોઈને તેને ખૂબ દયા આવે છે. બીજાના દુઃખ દૂર કરવાથી ભાવના થાય તે દેવ અને બીજાને દુઃખી કરવાની ઇચ્છા થાય તે રાક્ષસ. મનુષ્ય ભવમાં બંન્ને ભાવનાઓ હોય, આપણામાં કઈ ભાવના છે? વિચારશો.
આ દેવ પેલા માવનીને કહે છે, “ભાઈ, તારે તો ચારે બાજુથી મરણનો પ્રચંડ ભય છે. તુ દુ:ખી દુ:ખી છે. જો તું મારા વિમાનમાં આવી જાય તો બચાવી લઉં નિર્ભય સ્થાને મૂકી દઉં.”
પણ પેલા મધપુડામાંથી મધનું ટીપું હમણાં મોઢામાં પડશે અને મીઠું લાગશે. તેવી આશામાં પેલા ભાઈ દેવને કહે છે, “ભાઈ ! થોડીવાર થોભી જ, મધ ખાઈ લેવા દે.”
કેટલા ભયો... કેટલાં દુઃખો, ઉંદર વડવાઈ કાપી નાંખશે તો નીચે કૂવો છે. તેમાં સર્પો અજગરો મોં ફાડીને બેઠા છે. હાથી ઝાડા ઉખાડી દેશે તો વૃક્ષના થડ નીચે દબાઈ જઈશ અથવા તો કૂવામાં પડી જઈશ અથવા હાથી એક પગ મૂકી મારી નાખશે, મધમાખીના ચટકા તો સતત ચાલુ જ છે. આ બધાં દુઃખોમાંથી છૂટવાનો ઉપાય સામે છે. છતાં એક મધના બિંદુની તૃષ્ણાના કારણે... દુઃખ મુક્ત બની શકતો નથી... છે ને ભારે કરૂણાજનક સ્થિતિ?
શાસ્ત્રોમાં આ રૂપક વાર્તા છે તે સંસારમાં રહેલાં સર્વજીવો માટે છે. માનવ જીવો) મધુબિંદુ સમાનવિષય તૃષ્ણાના કારણે જ આ સંસારમાં અથડાઈ રહ્યો છે. સંસારરૂપી એક ભયંકર જંગલ છે. મનુષ્ય ભવ રૂપી એક વટવૃક્ષ છે. આ વટવૃક્ષ ઉપર રહેલા માનવોને કેટલી બધી તકલીફો છે. શુકલ પક્ષ અને કૃષ્ણ પક્ષ (સુદ અને વદ) રૂપી બંને ઉંદરો જીવન રૂપી ડાળીને કાપવા મથી રહ્યા છે. યમરાજ રૂપી ગજરાજ (હાથી) આખા વૃક્ષને ઉખેડવા મથી રહ્યો છે. નીચે પડે એટલે દુર્ગતિ રૂપી અંધારો કૂવો છે. તેમાં ક્રોધ, માન, માયા, લોભ રૂપી અરે સર્ષો અને મોહનીય અજગર હંસવા તલસી રહ્યા છે. એક આધિ વ્યાપિ, ઉપાધિ રૂપી મધમાખીઓ બિચારાને કરડી રહી છે. આ વિષમ પરિસ્થિતિમાં પણ મધુબિંદુ સમાન વિષય તૃષ્ણાના કારણે એ બિચારાને આવી મહાઇટવીમાંથી બહાર નીકળવાનું મન થતું નથી. અહીં પેલા વિદ્યાધર સમાન જ્ઞાનીપુરૂષો ગુરૂ ભગવંતોને તુચ્છ વિષયોની પાછળ રખડતા ચારે બાજુથી ભીષણ સ્થિતિથી ઘેરાયેલા એવા સંસાર રસિક જીવોને જોઈને ખૂબ દયા આવે છે. સંયમના વિમાનમાં પોતાની સાથે આવવા જણાવે છે પણ હમણાં ભોગવિલાસમાંથી આનંદ મળશે તે આશાએ સંસારમાં અથડાયા કરે છે. બાળકો... સંસારનાં સુખો મધુબિંદુ સમાન છે. અનેક દુઃખોની વણઝાર હોવા છતાં હમણાં સુખ મળશે એ આશાએ આખી
જિંદગી વેડફી નાખે છે, પાપમય જિંદગી જીવીને ભવભ્રમણ વધારે છે.
away as an am aae as a
* .
war ago .
mate amo 900mmmmmmm
. .
