________________
તીર્થ સ્તવના 900 850 88 89 90 98 9 9 17 પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય સાથે કલા તથા ભક્તિનું સંગમસ્થાન
રાણપુર તીર્થ અરાવલ્લી ગિરિમાળમાં નાની ટેકરીઓમા શાંત, એકાંત તથા નિર્જન અરણ્ય પ્રકૃતિના આ ત્રિવિધ સૌંદર્ય વચ્ચે વહેતી નાનકડી મઘાઈ નદીને કિનારે સ્થિત આ તીર્થનો ઇતિહાસ વિ.સં. ૧૪૪૬થી પ્રારંભ થાય છે. આ મંદિરનું નિર્માણ નાદિયાના નિવાસી પ્રાગ્વટવંશી શેઠ કુંવરપાળ અને શેઠાણી કોમલદેના ભાગ્યવાન પુત્ર રત્નાશાહના મોટા ભાઈ તથા શ્રી રાણા કુંભાના મંત્રી શ્રી ધરણશાહ દ્વારા વિ.સં. ૧૪૪૬માં કરવામાં આવ્યું. દેપા નામના દીપ્તિમાન શિલ્પીના આયોજન હેઠળ ૪૬ વરસ સુધી ચાલેલા નિર્માણ-કાર્યના અંતે “નલિની ગુલ્મ દેવ વિમાન તુલ્ય ગગનચુંબી ધરણવિહાર જિનાલયની પ્રતિષ્ઠા તત્કાલીન યુગપ્રધાન આચાર્યશ્રી સોમસુંદરસૂરિશ્વરજીના સુહસ્તે ૫૦૦થી વધારે સાધુ-સાધ્વીજીની નિશ્રા તથા અસંખ્ય જનસમુદાયની હાજરી વચ્ચે ભવ્ય મહોત્સવ પૂર્વક વિ.સં. ૧૪૯૬માં હર્ષોલ્લાસપૂર્વક થઈ હતી. આ મંદિરના નિર્માણ કાર્યમાં ૯૯ લાખ રૂપિયા ખર્ચાયા હતા.
આ મંદિરને ચાર વારો છે. મંદિરના મૂળ ગર્ભગૃહમાં ભગવાન આદિનાથની ૭ર ઇંચ ઉંચી ચાર દિશાઓમાં વિરાજમાન ચતુર્મુખ પ્રતિમાથી આ ગર્ભગૃહ દીપે છે. બીજે અને ત્રીજે માળે પણ આ પ્રકારે ચાર ચાર જિના પ્રતિમાઓ પ્રતિષ્ઠિત છે. આથી આને ચતુર્મુખ જિનપ્રાસાદ પણ કહે છે.
૭૬ શિખરબંધ નાની દેવકુલિકાઓ, રંગમંડપ તથા શિખરોથી જોડાયેલ ચાર મોટી દેવકુલિકાઓ અને ચાર દિશાઓમાં ચાર મહાધર પ્રાસાદ આમ કુલ ચોરાસી દેવકુલિકાઓ છે.
ચાર દિશાઓમાં આવેલ ચાર મેઘનાદ મંડપો ઝીણી ઝીણી કોતરણીથી સુશોભિત લગભગ ૪૦ ફૂટ ઉંચા સ્તંભો, સુંદર તોરણો, ગુંબજમાં કોતરણી મુગ્ધ કરી દે છે. આ મંદિરમાં ગર્ભગૃહની ડાબી તરફ સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથ
