Tattva Tarangini Balavbodh

Author(s): Dharmsagar Gani, Jambusuri
Publisher: Muktabai Gyanmandir

Page 6

- આ વિધાનને લક્ષમાં રાખી શ્રી હરિપ્રશ્ન, સેનપ્રશ્નમાં એ પુનમ, અમાસ તથા બે આઠમ અગીયારસ વિગેરે આવે ત્યારે દાયકી પુનમ, અગીયારસ વિગેરે આરાધવા જે કહ્યું છે તેને અર્થ વિચારવામાં આવે તે તેને અર્થ બે પુનમ વિગેરેની બે તેરસ વિગેરે કરવાને થતો નથી કિન્તુ પહેલી પુનમ વિગેરને કશું અભિવર્ધિત રાખી બીજી પુનમ વિગેરેને આરાધનામાં લેવી એ જ અર્થ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે. પાણી ચૌદશ પુનમ વિગેરેની વયમાં પહેલી પુનમ વિગેરે અભિવૃદ્ધિ આવે તેને જેન સામાચારીને મુલે બાધ રહેતા નથી.
અને ગાથા ૧૮માં નીચે પ્રશ્નોત્તર પણ જુઓ
હવે કઈ એક એમ કહે–તિથિ ક્ષય પામે ત્યારે એક દિવસ બે તિથિ માનો છે ત્યાં કયો દાંત? તેને એમ કહીએ-“જેમ કેઇ એક પુરૂષ એકજ દિવસે બે કાર્ય કરીને એષ કહે જે “આજ મેં બે કાર્ય પૂરાં કર્યા' તે પ્રકારે જે દિવસેને વિષે બે તિથિ પૂરી થઈ હોય તે જ પ્રમાણ એમ ગાથાર્થ થયો.” આ કંથકારનાં આ વચનો સામ સાફ પૂરવાર કરે છે કે પૂર્વાચાર્યોને ક્ષય પ્રસંગે બે તિથિ ભેગી રહેવી તથા તે બેની આરાધના પણ તેજ એક દિવસે ભેગી થતી અને વૃદ્ધિ પ્રસંગે પહેલી તિથિ ખાલી રહેતી એ જ અભિમત છે, પરંતુ કપિત ક્ષય વૃદ્ધિ કરી તિથિઓને ફેરવી નાખવી તથા તેમ કરીને પર્વને અપર્વ તથા અપર્વને ૫ર્વ વિગેરે કરવા રૂપ દેશો સ્વીકારવા તે જરાયે અભિમત નથી જ.
પૂર્વ તિથિfar” વચનને અર્થ પણ શું થાય? શું ક્ષય કે વૃદ્ધિ હેય ત્યારે કલ્પિત સંસ્કાર આપીને એક વખત પૂર્વતિથિનો લેપ અથવા વૃદ્ધિ કરવી, બીજી વખત પૂર્વતર તિથિને લોપ અથવા વૃદ્ધિ કરવી, ત્રીજી વખત સંસ્કાર આપ્યા વિના માત્ર પૂર્વ અને ઉત્તર તિથિમાં આરાધના કરવી,’ એમ ત્રણ વખત જુદે જુદે થાયી ધિત સંસ્કાર રહિત સર્વત્ર માત્ર ક્ષય હોય ત્યારે તેની પૂર્વ તિથિમાં આરાધના કરવી અને વૃદ્ધિ હોય ત્યારે ઉત્તર તિથિએ આરાધના કરવી,' એ એક જ થાય? આ વિવાદને પણ આપણું બાલાવબોષમારે ત્રણ અને અસ્વીકાર કરીને તથા છેલે એકજ અર્થને સ્વીકાર કરીને આ ગ્રંથમાં સારી રીતે ભાગી નાખ્યો છે. આ વસ્તુ તેઓશ્રોનું ગાથા ૧૪ વગેરે ઉપરનું વિવેચન વાંચતાં આપણને દીવા જેવી દેખાઈ આવે છે.
આમ વર્તમાન તિથિચર્ચામાં સત્ય સમજવા તથા આદરવા માટે જિજ્ઞાસુ આત્માઓને આ મૌલિક ગ્રંથ ઘરાજ સતેષ આ૫નારો થઈ પડે તેમ છે, તેમાં તલ માત્ર શંકાને સ્થાન નથી.
આ સંબંધમાં કેટલાંક સામા પક્ષનાં છતાં સત્યને પુષ્ટ કરનારા પ્રમાણે વિચારવાં રસપ્રદ છે. જેમ-આચાર્યદેવ શ્રીમવિજયપધ્ધસૂરિજી, જેઓ સુરિસમ્રાટ્ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીના વિદાન શિષ્યરત્ન છે, તેમણે વકૃત શ્રી વૈરાગ્ય શતકાદિ ગ્રંથ ચતુષ્ટયીમાંના વિશતિસ્થાન પ્રદીપિકામાં 9. ૫૦૭માં ક્ષો પૂર્વા ને શાસ્ત્ર સંમત અર્થ નિઃસંકોચ જણાવી દેતાં લખ્યું છે કે
તિથિની મુખતાવાળા તપમાં સૂર્યોદયવેળાની તિથિ લેવી. તિથિને ક્ષય હેય તે પહેલાની તિથિ લેવી અને તિથિની વૃતિ હોય તો એમાં બીજી તિથિ લેવી.”
આ ગ્રંથ શેઠ ભગુભાઈ સુતરીયાની સહાયથી જૈન ગ્રંથ પ્રકાશક સભાએ સં. ૧૮૭માં પ્રગટ કર્યો છે. આ પંકિતઓ કહી દે છે કે-ક્ષય વૃદ્ધિ પ્રસંગે ટિપથામાં જે તિથિને ક્ષય વગેરે હેય તેને બદલે જે તિથિને ક્ષય વિગેરે ન હોય તેવી અન્ય કઈ તિથિને ક્ષય વગેરે કરવાને રિવાજ છેટે જ છે, પણ ક્ષય વૃદ્ધિને કાયમ રાખી પૂર્વ તિથિ વિગેરેમાં આરાધના કરવા ૫ એક ધ્રુવ અર્થ માન, એજ સનાતન સત્ય છે.