Syadwad Kalika

Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: ZZ_Anusandhan

Page 1

२४
अनुसन्धान-४१
मलधारि श्रीराजशेखरसूरिकृता स्याद्वादकलिका ॥
सं. विजयशीलचन्द्रसूरि स्याद्वाद दर्शन एटले जैन दर्शन. स्याद्वाद ए समुद्र जेवू एक सर्वांगी विचारदर्शन छे, जे नदीओ जेवां विविध वा अनेक एकांगी दर्शनोने पोतामां समावी लेवानी क्षमता राखे छे. परन्तु तेना मर्मने पकडी न शकनार के पछी पकडवा माटे अनिच्छुक विद्वानोए तेने 'संशयवाद', 'खीचडो' तथा तेवां अनेक नामो वडे ओळख्यो छे. स्याद्वाद सर्व दृष्टिओना स्वीकार तेमज समन्वयमां माने छे. आ वात एकांगी दृष्टिओने मान्य नथी बनती. "आ पण खरं अने ते पण खरं ? अथवा ते पण खोटुं अने आ पण खोटुं ? - आ केम बने ? केम मनाय ? साचुं तो कोई एक ज वार्नु होय !" आ छे एकांगी के निरपेक्ष दृष्टि. आमां सापेक्षभावने कोई ज अवकाश नथी होतो. आथी ज सर्जाय छे वाद-विवादरूप मुठभेड.
आ मुठभेडमां दरेक दर्शने पोतानुं मण्डन अने अन्यनुं खण्डन कर्यु, तो साथे साथे, ए सौए 'स्याद्वाद'नुं तो एकस्वरे खण्डन ज कर्यु. आनो जवाब आपवानुं अनिवार्य बन्युं त्यारे स्याद्वादवादीओए पण खण्डन-मण्डननी प्रक्रिया तथा परिभाषा अपनावीने ओ मुठभेडमां झुकाव्यु. मूळे तेमनो आशय कोई दृष्टिने के विद्वानने ऊतारी पाडवानो नहि हतो; पण तेमनी दृष्टिमा रहेल निरपेक्ष एकान्त मान्यताने तोडवानो ज हतो. परन्तु कालक्रमे शास्त्रोनी कुस्ती करतां करतां, तेओने पण, सौना नकारात्मक वलणनो चेप लाग्यो होय, तेम कल्पी शकाय छे.
एकान्त दर्शनोनुं खण्डन अने अनेकान्तनुं मण्डन करनारा अनेक जैन आचार्यो थया छे, तेमां आ. राजशेखरसूरिनुं नाम पण आगली हरोळनुं छे. मूळे पोते समन्वयवादी होवा- तो, तेमणे 'षड्दर्शनसमुच्चय' जेवो समन्वयात्मक ग्रन्थ रच्यो छे ते थकी ज, पुरवार थाय छे, छतां वादीओना निरंकुश आक्रमणने खाळवा तेमणे 'स्याद्वादकलिका' जेवा ग्रन्थनुं निर्माण करवू पड्युं होय तो ते बनवाजोग छे.