________________
૨૪
સ્વામી વિવેકાનંદ જીવતો બન્યો.
આગ્રાથી એ વૃંદાવન આવ્યા. છેલ્લા ત્રીસ માઈલ પગે ચાલીને આવ્યા. સને ૧૮૮૮ના ઑગસ્ટની શરૂઆત હતી. એમની પાસે ફકત એકબે પુસ્તકો, દંડ અને કમંડલુ હતાં. રસ્તાનો થાક દેખાઈ આવતો હતો. તેવામાં વૃંદાવનની નજીક એક માણસને એમણે લહેરથી ચલમ પીતો જોયો. સ્વામીજીને પણ એકબે દમ ખેંચવાની ઈચ્છા થઈ આવી, પણ ચલમવાળો તો ભંગી હતો. સ્વામીજીના નાતજાતના પૂર્વસંસ્કાર સળવળી ઊઠ્યા, અને એ આગળ ચાલ્યા. થોડી વાર ચાલ્યા પછી એકદમ એમને વિચાર આવ્યો: ‘‘અરે! મેં તો સંન્યાસીનું વ્રત લીધું છે અને નાતજાત ને કુલાભિમાનના વિચારો તો ક્યારનાયે ત્યાગી દીધા છે; અને છતાંયે જ્યારે પેલા માણસે કહ્યું કે હું ભંગી છું' ત્યારે મને નાતજાતના વિચારો આવ્યા! એની ચલમ હું પી ન શક્યો! આ બધાંનું કારણ જન્મથી પડેલા સંસ્કારો જ છે.' એ એકદમ પાછા ફર્યા. પેલો માણસ હજી ત્યાં જ હતો. સ્વામીજીએ તેની પાસેથી ચલમ માગી. પેલા માણસે જરા આનાકાની કરી પણ સ્વામીજીએ તેને હસી કાઢ્યો. તેની ચલમ લઈને પીધી અને પછી જ પોતાનો પ્રવાસ આગળ ચલાવ્યો. આ પ્રસંગે એમને શીખવ્યું કે સંન્યાસ એ ખરેખર એક વિષમ અસિધારાવ્રત છે. આ વિશે એક શિષ્યને એમણે કહેલું: ‘‘એ બનાવે મને એવો મહાન બોધ આપ્યો કે મારે કોઈનો પણ તિરસ્કાર ન કરતાં સૌનો પ્રભુનાં બાળકો તરીકે જ વિચાર કરવો જોઈએ.''
અયોધ્યાએ સીતારામનાં પુનિત સ્મરણોથી સ્વામીજીના ચિત્તને ભરી દીધું, તેવી જ રીતે વૃંદાવને રાધાકૃષ્ણનાં સંભારણાંથી ભકિતમય બનાવી દીધું. પ્રખ્યાત ગોવર્ધન પર્વતની
