________________
૩૮
સ્વામી વિવેકાનંદ અને એ સાથે ગઈકાલનો એ અજ્ઞાત પરિવ્રાજક થોડા જ વખતમાં વિશ્વવિખ્યાત મહાપુરુષ બની ગયો. વિશ્વધર્મપરિષદ જો એક અપૂર્વ ઘટના હતી, તો એની વ્યાસપીઠ ઉપરથી પૂર્વના સંન્યાસીની ઉદ્દઘોષણા એ બીજી અપૂર્વ ઘટના હતી. ફક્ત ત્રીસ વર્ષની નાની વયનો એ અકિંચન સંન્યાસી જગદ્ગુરુની કોટિમાં આવી ગયો. જે શિકાગો શહેરમાં એણે કષ્ટ અને હાડમારીઓ વેઠી હતી તે જ શિકાગો શહેરમાં હવે એમનાં દર્શન માટે પડાપડી થવા લાગી! શેરીએ શેરીએ અને રસ્તે રસ્તે સ્વામીજીનાં મોટાં ચિત્રો ચોંટાડવામાં આવ્યાં; એની નીચે ‘સ્વામી વિવેકાનંદ' એટલા જ શબ્દો લખાતા. કેટલાયે લોકો આવતાજતા અને એમનાં ચિત્રો આગળ ટોપી ઉતારી માથું નમાવીને વંદન કરતા દેખાતા. વર્તમાનપત્રોની કટારોમાં એમના વિશે અનેક લેખો ચમકવા લાગ્યા. એમનાં વ્યાખ્યાનો અને વ્યકિતત્વ વિશે પ્રશંસાપૂર્ણ લખાણોની તો એક મોટી પરંપરા ચાલી. | સુવિખ્યાત “ધી ન્યૂ યૉર્ક હેરોલ્ડ' પત્ર લખ્યું:
સ્વામી વિવેકાનંદ વિશ્વધર્મપરિષદની સૌથી મહાન વ્યક્તિ છે, એમાં શંકા નથી. એમનું વ્યાખ્યાન સાંભળ્યા પછી એમ લાગે છે કે આવી સુશિક્ષિત પ્રજા માટે મિશનરીઓને મોકલવા એ કેટલું મૂર્ખાઇભર્યું છે!'' - વિશ્વધર્મપરિષદની વિજ્ઞાનશાખાના પ્રમુખ ઑનરેબલ મેરવિન મેરી નેલે લખ્યું: ““ધર્મપરિષદ ઉપર તેમ જ મોટા ભાગના અમેરિકન લોકો પર હિંદુ ધર્મના જેટલો ઊંડો પ્રભાવ બીજા કોઈ ધર્મો પાડ્યો નથી. . . અને તેમાં પણ હિંદુ ધર્મના સૌથી વિશેષ અગત્યના અને લાક્ષણિક પ્રતિનિધિ સ્વામી વિવેકાનંદ હતા; હકીકતની દષ્ટિએ તો ધર્મપરિષદમાં સૌથી વધુ પ્રિય અને પ્રભાવશાળી પુરુષ એ જ હતા એમાં શંકા નથી. પરિષદના મંચ
