________________
૨૧૩
કે કિયાના પક્ષમાં પડી સ્વપરને ભારે નુકશાનમાં ઉતારવામાં આવે છે. અધ્યાત્મમાર્ગ આત્મકલ્યાણને અમેઘ ઉપાય છે, તેથી તેમાં જે કંઈ કર્તવ્ય કરવામાં આવે છે તે લોકદેખાવ માટે નહિ, પણ કેવળ પિતાના આત્માને લક્ષી તેની શુદ્ધિ અને તેની જ ઉન્નતિ અર્થે કરવામાં આવે છે. આવી અંતરદષ્ટિ જેને જાગી છે તે “અધ્યાત્મદષ્ટિ” વા “અધ્યાત્મી” કહેવાય છે. આનું વિશેષ વર્ણન “પ્રશમરતિ”માં અધ્યાત્મ સંબંધી ઉલેખથી સમજી શકાય તેવું છે.
૧૧૦ વિષ સમ કુકથા પાપ કહાણ–રાજકથા, દેશકથા, કથા, અને ભક્ત (ભજન) કથા એ ચાર વિકથા પ્રસિદ્ધ છે. જે કથા કરતાં, નથી તે કંઈ સ્વહિત થવાનું કે નથી તે કંઈ પરહિત થવાનું; એવી નકામી નિંદાદિક પાપગભિત યા શાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ સ્વકપલ કલ્પિત કુકથા કરવી એ કેવળ પાપનેજ પુષ્ટિ આપનારી અને દુર્ગતિદાયક હોવાથી વિષ સમાન જાણ વર્જવીજ ગ્ય છે. સ્વપર હિતઈચ્છક ભવ્ય જનોએ એવી વિકથામાં પિતાને અમૂલ્ય વખત નહિ ગુમાવતાં તેને સદુપયોગ થાય તેમ હિત આચરણ પ્રતિ ઉદ્યમ કર ઉચિત છે. વિકથા વડે તે હિત આચરણથી વિમુખ થવાય છે અને પ્રમાદને પુષ્ટિ મળે છે. પ્રમાદની પુષ્ટિથી અનેક જન આપદાના મુખમાં આવી પડે છે એમ સમજી પ્રમાદના અંગભૂત વિકથા નિવારી જેમ સ્વપર હિતાચરણમાં અધિક વૃદ્ધિ થાય તેમ કરવું ઘટે છે.
૧૧૧. જિહાં બેઠા પરમારથ લહીએ, તાહું સદય સુસંગતિ કહીએ–જેમની સંગતિથી પરમાર્થ-તરવ
