________________
જેમ ઘરમાં ઉપરના માળે ચઢવા માટે રાખેલી નિસરણી ઉપરથી પગ લપસતાં કોઇ પડી જાય તો પણ નિસરણી કાઢી નંખાતી નથી પરંતુ પડવાથી થયેલ જખમને રૂઝાવવા માટે મલમપટ્ટી કરાવી બીજીવાર નિસરણી પર ચડતી વખતે વધારે સાવધાની રાખવામાં આવે છે.
તેવીજ રીતે સુંદર રીતે પાલન કરવાના શુભ ઇરાદાપૂર્વક લીઘેલી કોઈપણ પ્રતિજ્ઞાનો કદાચ કયારેક કોઇક તીવ્રતમ અશુભ કર્મનાં ઉદયથી કે શરતચૂકથી ભંગ પણ થઇ જાય તો પણ તરત ગુરુમહારાજને નિખાલસતા પૂર્વક જણાવી પ્રાયશ્ચિત્તા સ્વીકારી શુદ્ધ બની ફરીથી વધારે સાવધાની પૂર્વક તે પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કરવા માટે પુરુષાર્થ કરવો જોઇએ.
પરંતુ ભાંગી જવાના ઇરાદાથી પ્રતિજ્ઞાને જ નહિ સ્વીકારનારો માણસ તો ખરેખર કબજીયાતના ભયથી ભોજન ત્યાગ કરનારાની પેઠે, કે જૂ-લીખ પડવાના ભયથી કપડાને જ શરીર પર નહિ પહેરનારની પેઠે- હાસ્યાસ્પદ જગણાયને???
વળી કેટલાક આત્માઓ કેવળ અધ્યાત્મની કોરી વાતો કરી, કહેવાતી ધ્યાના અને યોગની પ્રક્રિયાઓને કે કેવળ પ્રાર્થનાને જ વધારે પડતું મહત્ત્વ આપી વ્રતપચ્ચખાણ તરફતદ્દન અરૂચિ દર્શાવે છે. કેટલાકતો
“વ્રતનહિ, પચ્ચકખાણનહિ, નહિ ત્યાગ કોઇ વસ્તુનો; મહાપદ્મતીર્થકર થશે, શ્રેણિકઠાણાંગ જોઇલો.”
ઇત્યાદિ કોઈક અપેક્ષાથી કહેવાયેલા ઉપરોક્ત પ્રકારનાં વાકયોને આગળ ધરી, શ્રેણિક આદિનાં દષ્ટાંત આપી કહે છે કે શ્રેણિક મહારાજાને કોઇપણ જાતનું વ્રત-પચ્ચક્ખાણ કે કોઈપણ વસ્તુનો ત્યાગ ન હોવા છતાં પણ તેઓ પરમાત્માશ્રી મહાવીરદેવ પ્રત્યેની અનન્ય શ્રધ્ધા-ભક્તિના પ્રતાપે આવતી ચોવીસીમાં પદ્મનાભ નામે તીર્થંકર થશે. ઠાણાંગ નામે ત્રીજું અંગસૂત્ર આ વાતની સાક્ષી પૂરે છે, માટે પચ્ચખાણ લેવાની કોઈ જરૂર નથી.”
તે આત્માઓએ પણ જરૂર વિચારવું ઘટે કે ઉપરોક્ત શ્લોક કેવળ ભક્તિયોગનું માહાભ્ય વર્ણવવા માટે જ કહેવાયું છે. નહિ કે વ્રતપચ્ચક્ખાણનો નિષેધ કરવા કે તેની ઉપેક્ષા કરવા. વળી શ્રેણિક મહારાજા તો પૂર્વે બાંધેલા તથા પ્રકારનાં નિકાચિત અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાય મોહનીય કર્મના ઉદયથી વ્રત
ee
93
9
