________________
સરાક જાતિમાં શિક્ષાને અભાવ
આ જાતિની ભાષા મુખ્યતઃ અત્યારે બંગલા છે. સેંકડે એક ટકે હિન્દી અને એક ટક ઈંગ્લીશ ભાષા જાણે છે. આ જાતિમાં ખેતીપ્રધાન વ્યવસાય હોવાથી વિદ્યાપ્રચાર નથી. કોઈ કોઈ ગામમાં સરાક જાતિ તરફથી પાંચ-સાત રૂપીઆમાં એકાદ માસ્તર રાખી બંગલા ભાષા બે-ત્રણ ચેપડી સુધીનું શિક્ષણ આપે છે, પરંતુ વિશેષ રીતે બાલક-બાલિકાઓને શિક્ષણ આપવાનું જાતિ તરફથી કંઈ સાધન નથી. વલી રહ્યાં નાનાં-નાનાં ગામડા એટલે ગવર્નમેન્ટ યા રટે તરફથી પણ વિશેષ પ્રબંધ જેવાતે નથી. સરાક જાતિમાં બંગાલીઓને ચેપ–
આ જાતિ બંગાલ જેવા માંસાહારી પ્રદેશમાં રહેવા છતાં પ્રાચીન જૈનત્વના સુસંસ્કારોથી દારૂ-માંસ-ગ્યાજલસણ વિગેરેથી બચવા પામી છે. પરંતુ આ જાતિમાં એક ચેપ બંગાલીઓને અવશ્ય લાગે છે, આ જાતિને મુખ્ય વ્યવસાય ખેતીને છે. તેમાં પણ દેશાચાર પ્રમાણે ચાવલને પાક કરવામાં આવે છે. ચાવલને વિશેષ પાણીની જરૂર રહે છે, તેથી બંગાલના ખેડૂત લેકે પિતાનાં ખેતરો પાસેગામ પાસે મેટાં મેટાં તળાવો રાખે છે. તે પ્રમાણે સરાક જાતિના હાથમાં પણ પિતાના ખેતરમાં પાણી લેવા માટે તળાવે છે. જ્યાં પાણી હોય ત્યાં માછલાં સ્વાભાવિક જ હોય છે. આ જાતિ સાધારણ સ્થિતિની હોવાથી આ તળાવના માછલાના ઠેકા પાંચ-સાત કે દસ રૂપીઆમાં
